Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 16/2010 van 18 februari 2010 Rolnummer 4704 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 21ter van de voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Antwer Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 16/2010 van 18 februari 2010 Rolnummer 4704 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 21ter van de voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Antwer Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...) Extrait de l'arrêt n° 16/2010 du 18 février 2010 Numéro du rôle : 4704 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 21ter du titre préliminaire du Code de procédure pénale, posée par le Tribunal correctionnel d'Anvers. La C composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groo(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 16/2010 van 18 februari 2010 Extrait de l'arrêt n° 16/2010 du 18 février 2010
Rolnummer 4704 Numéro du rôle : 4704
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 21ter van de En cause : la question préjudicielle relative à l'article 21ter du
voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering, gesteld door de titre préliminaire du Code de procédure pénale, posée par le Tribunal
Correctionele Rechtbank te Antwerpen. correctionnel d'Anvers.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M.
rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey
Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 27 november 2008 in zake het openbaar ministerie tegen Par jugement du 27 novembre 2008 en cause du ministère public contre
S.F. en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is S.F. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le
ingekomen op 12 mei 2009, heeft de Correctionele Rechtbank te 12 mai 2009, le Tribunal correctionnel d'Anvers a posé la question
Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante : « L'article 21ter du titre préliminaire du Code de procédure pénale
« Schendt artikel 21ter VTSV de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec
gelezen in samenhang met artikel 6.1 van het E.V.R.M., in die zin dat l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce
een ongelijkheid bestaat tussen enerzijds een verdachte en anderzijds sens qu'il existe une inégalité entre, d'une part, un inculpé et,
een beklaagde, vermits de Kamer van Inbeschuldigingstelling t.a.v. d'autre part, un prévenu, puisqu'en application de l'article 235bis du
Code d'instruction criminelle, la chambre des mises en accusation peut
eerstgenoemde - wanneer vastgesteld wordt dat de redelijke termijn prononcer l'extinction de l'action publique à l'égard du premier -
overschreden werd - bij toepassing van artikel 235bis S.V. verval van lorsqu'il est constaté que le délai raisonnable a été dépassé -, alors
strafvordering kan uitspreken, terwijl de feitenrechter t.a.v. que le juge du fond ne pourrait prononcer cette sanction en ce qui
laatstgenoemde - wanneer hij vaststelt dat de redelijke termijn concerne le second - lorsqu'il constate que le délai raisonnable a été
overschreden werd - deze sanctie niet zou kunnen uitspreken vermits dépassé - étant donné qu'elle n'est pas prévue comme telle à l'article
als dusdanig niet voorzien in artikel 21ter V.T.S.V. ? ». 21ter du titre préliminaire du Code de procédure pénale ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De verwijzende rechter wenst te vernemen of artikel 21ter van B.1.1. Le juge a quo souhaite savoir si l'article 21ter du titre
de voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering de artikelen
10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6.1 van het préliminaire du Code de procédure pénale viole les articles 10 et 11
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, schendt, doordat de de la Constitution, combinés avec l'article 6.1 de la Convention
vonnisrechter, wanneer hij vaststelt dat de redelijke termijn werd européenne des droits de l'homme, en ce que la juridiction de
jugement, lorsqu'elle constate que le délai raisonnable a été dépassé,
overschreden, niet de sanctie van het verval van de strafvordering kan ne peut prononcer la sanction de l'extinction de l'action publique,
uitspreken, terwijl de kamer van inbeschuldigingstelling met alors que la chambre des mises en accusation peut, par application de
toepassing van artikel 235bis van het Wetboek van strafvordering dat l'article 235bis du Code d'instruction criminelle, prononcer cette
verval wel kan uitspreken. extinction.
B.1.2. De door de verwijzende rechter gemaakte vergelijking betreft B.1.2. La comparaison faite par le juge a quo provient d'une
een interpretatie van artikel 235bis van het Wetboek van interprétation de l'article 235bis du Code d'instruction criminelle
strafvordering zoals die kon voortvloeien uit een arrest van het Hof qui pouvait découler d'un arrêt de la Cour de cassation du 8 avril
van Cassatie van 8 april 2008 (Cass., 8 april 2008, P.07.1903.N). In 2008 (Cass., 8 avril 2008, P.07.1903.N). Dans cet arrêt, la Cour de
dat arrest oordeelde het Hof : cassation a jugé :
« 10. Overeenkomstig artikel 235bis Wetboek van Strafvordering « 10. Conformément à l'article 235bis du Code d'instruction
onderzoekt de kamer van inbeschuldigingstelling ambtshalve of op criminelle, lors du règlement de la procédure et dans les autres cas
verzoek van een der partijen de regelmatigheid van de procedure bij de de saisine, la chambre des mises en accusation contrôle, d'office ou à
regeling van de rechtspleging en in de andere gevallen waarin ze la requête d'une des parties, la régularité de la procédure qui lui
kennisneemt van de zaak. est soumise.
11. Hieruit volgt dat wanneer de kamer van inbeschuldigingstelling met 11. Il en résulte que, lorsqu'en application de l'article 235ter du
toepassing van artikel 235ter Wetboek van Strafvordering kennisneemt Code d'instruction criminelle, la chambre des mises en accusation
van de zaak en bij die gelegenheid door de inverdenkinggestelde prend connaissance de la cause et, à cette occasion, est appelée par
geroepen wordt uitspraak te doen over de overschrijding van de l'inculpé à se prononcer sur le dépassement du délai raisonnable et
redelijke termijn en de gevolgen daarvan op het verdere verloop van de ses conséquences sur le déroulement ultérieur de la procédure, elle
procedure, zij toepassing moet maken van artikel 235bis, § 1, § 2 en § est tenue d'appliquer l'article 235bis, § § 1er, 2, et 3, dudit Code.
3, Wetboek van Strafvordering. Zij dient dan overeenkomstig dit Conformément à cet article, elle doit tenir un débat contradictoire
artikel over dit geschilpunt dat de regelmatigheid van de procedure sur ce point litigieux qui concerne la régularité de la procédure. En
betreft, een debat op tegenspraak te houden en uitspraak te doen. De
kamer van inbeschuldigingstelling is immers een nationale instantie effet, la chambre des mises en accusation est une instance nationale
tot dewelke de inverdenkinggestelde zich kan richten als bedoeld in artikel 13 EVRM ». que l'inculpé peut saisir, au sens de l'article 13 de la Convention de
Dat arrest betekende een ommekeer ten opzichte van de vroegere sauvegarde des droits de l'homme et des libertés fondamentales ».
Cet arrêt signifiait un revirement par rapport à la jurisprudence
rechtspraak, die stelde dat enkel de vonnisrechter uitspraak doet over antérieure, selon laquelle seule la juridiction de jugement statue sur
de overschrijding van de redelijke termijn (Cass., 8 november 2005, le dépassement du délai raisonnable (Cass., 8 novembre 2005, Pas.,
2005, p. 2187), intervenu à la suite d'une condamnation explicite de
P.05.1191.N), nadat die rechtspraak door het Europees Hof voor de cette jurisprudence par la Cour européenne des droits de l'homme
Rechten van de Mens expliciet was veroordeeld (EHRM, 25 september (CEDH, 25 septembre 2007, De Clerk c. Belgique, § § 84-85).
2007, De Clerck t. België, § § 84-85).
B.1.3. Aangezien artikel 235bis als enige mogelijke sancties de B.1.3. Etant donné que l'article 235bis mentionne comme seules
onontvankelijkheid of het verval van de strafvordering (artikel sanctions possibles l'irrecevabilité ou l'extinction de l'action
235bis, § 5) en de nietigheid « van de handeling die erdoor is publique (article 235bis, § 5) et la nullité « de l'acte qui en est
aangetast en van een deel of het geheel van de erop volgende entaché et de tout ou partie de la procédure ultérieure » (article
rechtspleging » (artikel 235bis, § 6) vermeldt, vermocht de 235bis, § 6), le juge a quo pouvait raisonnablement considérer que la
verwijzende rechter redelijkerwijze ervan uit te gaan dat het
onderzoeksgerecht dat de overschrijding van de redelijke termijn juridiction d'instruction qui constate le dépassement du délai
vaststelt, de onontvankelijkheid of het verval van de strafvordering raisonnable pouvait prononcer l'irrecevabilité ou l'extinction de
kon uitspreken. Daarom stelde hij het Hof een vraag betreffende l'action publique. C'est la raison pour laquelle il a interrogé la
artikel 21ter van de voorafgaande titel van het Wetboek van Cour au sujet de l'article 21ter du titre préliminaire du Code de
strafvordering, dat de vonnisrechter die de overschrijding van de procédure pénale, qui ne confère pas pareille possibilité à la
redelijke termijn vaststelt, niet een dergelijke mogelijkheid geeft. juridiction de jugement qui constate le dépassement du délai raisonnable.
B.1.4. In drie recente arresten verduidelijkte het Hof van Cassatie B.1.4. Dans trois arrêts récents, la Cour de cassation a toutefois
evenwel zijn rechtspraak : précisé sa jurisprudence :
« Hieruit volgt dat het onderzoeksgerecht dat als nationale instantie « Il s'ensuit que lorsque la juridiction d'instruction qui est
bedoeld in artikel 13 EVRM geroepen wordt om bij schending van het appelée, en sa qualité d'instance nationale visée à l'article 13 de la
Convention européenne des droits de l'homme, à octroyer un recours
verdrag een passende rechtshulp te verlenen, vaststelt dat de effectif en cas de violation de la Convention, constate que le délai
redelijke termijn binnen dewelke eenieder het recht heeft op de raisonnable dans lequel chacun a droit au jugement de sa cause a été
berechting van zijn zaak, is overschreden, onaantastbaar oordeelt dépassé, elle apprécie souverainement quelle réparation en droit est
welke het passende rechtsherstel is. Het kan daartoe oordelen dat dit adéquate. Elle peut estimer à cette fin que cette réparation en droit
rechtsherstel in dat stadium van de rechtspleging is bereikt door de est obtenue, à ce stade de la procédure, par la simple constatation du
enkele vaststelling van de overschrijding van de redelijke termijn en dépassement du délai raisonnable, dont la juridiction de jugement
dat de verwijzingsrechter dit gegeven in aanmerking zal nemen bij de devra tenir compte dans l'appréciation du fond de l'affaire » (Cass.,
beoordeling van de grond van de zaak » (Cass., 27 oktober 2009, 27 octobre 2009, P.09.0901.N).
P.09.0901.N). « Het onderzoeksgerecht dat beslist over de regeling van de « La juridiction d'instruction qui se prononce sur le règlement de la
rechtspleging, kan nochtans ook over de overschrijding van de procédure peut également statuer sur le dépassement du délai
redelijke termijn oordelen. raisonnable.
Alleen wanneer het oordeelt dat de overschrijding van de redelijke Elle ne peut prononcer le non-lieu à l'égard de l'inculpé que dans la
termijn de bewijsvoering en het recht van verdediging van de verdachte mesure où elle décide que le dépassement du délai raisonnable a
ernstig en onherstelbaar heeft aangetast, zodat geen eerlijk gravement et irrémédiablement porté atteinte à l'administration de la
strafproces en beoordeling van de burgerlijke rechtsvordering meer preuve et aux droits de défense de l'inculpé, rendant impossible un
mogelijk is, kan het hem van rechtsvervolging ontslaan. procès pénal équitable et l'appréciation de l'action civile.
Aldus wordt de verdachte overeenkomstig artikel 13 EVRM daadwerkelijke Ainsi, conformément à l'article 13 de la Convention de sauvegarde des
rechtshulp geboden om door het vonnisgerecht en eventueel, onder de droits de l'homme et des libertés fondamentales, un recours effectif
hierboven vermelde beperking, door het onderzoeksgerecht een est octroyé à l'inculpé devant la juridiction de jugement et,
miskenning van zijn recht op een proces binnen redelijke termijn te éventuellement, sous la réserve susmentionnée, la juridiction
doen vaststellen.
De kamer van inbeschuldigingstelling heeft evenwel niet de bevoegdheid d'instruction pour faire constater la méconnaissance de son droit à
être jugé dans un délai raisonnable.
om louter omwille van de overschrijding van de redelijke termijn het Cependant, la chambre des mises en accusation n'a pas la compétence de
verval van de strafvordering uit te spreken waarbij dan nog de prononcer l'extinction de l'action publique purement et simplement en
burgerlijke rechtsvordering zonder meer wordt ter zijde geschoven » raison du dépassement du délai raisonnable, sans plus faire cas de
(Cass., 24 november 2009, P.09.0930.N). l'action civile » (Cass., 24 novembre 2009, P.09.0930.N).
« Wanneer het onderzoeksgerecht oordeelt dat de overschrijding van de « Lorsque la juridiction d'instruction décide que le dépassement du
redelijke termijn de bewijsvoering en het recht van verdediging van de délai raisonnable a gravement et irrémédiablement porté atteinte à
verdachte ernstig en onherstelbaar heeft aangetast, zodat geen eerlijk l'administration de la preuve et aux droits de défense de l'inculpé,
strafproces en beoordeling van de burgerlijke rechtsvordering meer rendant impossible un procès pénal équitable et l'appréciation de
mogelijk is en hij van rechtsvervolging wordt ontslagen, moet het l'action civile, et prononce le non-lieu, elle doit préciser contre
preciseren tegen welke bewijsmiddelen en waarom de verdachte zich niet quels éléments de preuve et pour quelles raisons l'inculpé ne pourrait
meer behoorlijk zou kunnen verdedigen. Deze motivering moet het Hof plus assurer pleinement sa défense. Cette motivation doit permettre à
toelaten te toetsen of de kamer van inbeschuldigingstelling wettig la Cour de contrôler si la chambre des mises en accusation a pu
heeft kunnen oordelen, zoals zij dat heeft gedaan » (Cass., 24 légalement se prononcer ainsi qu'elle l'a fait » (Cass., 24 novembre
november 2009, P.09.1080.N). 2009, P.09.1080.N).
B.2. De strekking van de in B.1.4 vermelde arresten heeft als gevolg B.2. La portée des arrêts mentionnés en B.1.4 a pour effet que la
dat het door de verwijzende rechter opgeworpen verschil in behandeling différence de traitement relevée par le juge a quo n'existe plus
niet meer bestaat, aangezien in de hypothese van een overschrijding puisque, dans l'hypothèse d'un dépassement du délai raisonnable
van de redelijke termijn die niet als gevolg heeft dat « de n'ayant pas pour effet que « l'administration de la preuve et le droit
bewijsvoering en het recht van verdediging van de verdachte ernstig en de défense de l'inculpé sont gravement et irréparablement affectés »,
onherstelbaar zijn aangetast », de onderzoeksgerechten noch de ni les juridictions d'instruction ni les juridictions de jugement ne
vonnisgerechten vermogen het verval of de onontvankelijkheid van de peuvent prononcer l'extinction ou l'irrecevabilité de l'action
strafvordering uit te spreken. publique.
Ook in de hypothese van een overschrijding van de redelijke termijn Même dans l'hypothèse d'un dépassement du délai raisonnable ayant
die wel als gevolg heeft dat « de bewijsvoering en het recht van effectivement pour effet que « l'administration de la preuve et le
verdediging van de verdachte ernstig en onherstelbaar zijn aangetast droit de défense de l'inculpé sont gravement et irréparablement
», bestaat er geen verschil in behandeling tussen de verdachte voor affectés », il n'existe pas de différence de traitement entre
het onderzoeksgerecht en de beklaagde voor de vonnisrechter. De l'inculpé devant la juridiction d'instruction et le prévenu devant la
vonnisrechter dient immers, indien de bewijsvoering onmogelijk is juridiction de jugement. En effet, si l'administration de la preuve
geworden, de beklaagde vrij te spreken en, indien het recht van n'est plus possible, la juridiction de jugement doit acquitter le
verdediging ernstig en onherstelbaar is aangetast, dient hij de prévenu et, si les droits de la défense sont gravement et
onontvankelijkheid van de strafvordering vast te stellen. irréparablement affectés, elle doit constater l'irrecevabilité de
B.3. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. l'action publique. B.3. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 21ter van de voorafgaande titel van het Wetboek van L'article 21ter du titre préliminaire du Code de procédure pénale ne
strafvordering schendt niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec
samenhang gelezen met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme.
rechten van de mens.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 18 februari 2010. l'audience publique du 18 février 2010.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^