Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 53/2009 van 19 maart 2009 Rolnummers 4448 en 4449 In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 2, 4 en 5 van de wet van 11 mei 2007 tot wijziging van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de beschermin Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 53/2009 van 19 maart 2009 Rolnummers 4448 en 4449 In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 2, 4 en 5 van de wet van 11 mei 2007 tot wijziging van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de beschermin Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 53/2009 du 19 mars 2009 Numéros du rôle : 4448 et 4449 En cause : les recours en annulation des articles 2, 4 et 5 de la loi du 11 mai 2007 modifiant la loi du 14 août 1986 relative à la protection et au bien-être des La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 53/2009 van 19 maart 2009 Extrait de l'arrêt n° 53/2009 du 19 mars 2009
Rolnummers 4448 en 4449 Numéros du rôle : 4448 et 4449
In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 2, 4 en 5 van En cause : les recours en annulation des articles 2, 4 et 5 de la loi
de wet van 11 mei 2007 tot wijziging van de wet van 14 augustus 1986 du 11 mai 2007 modifiant la loi du 14 août 1986 relative à la
betreffende de bescherming en het welzijn der dieren, ingesteld door protection et au bien-être des animaux, introduits par l'ASBL «
de vzw « Belgische Beroepsfederatie van handelaars in Vogels, Fédération professionnelle belge des Commerçants d'Oiseaux, Animaux de
Gezelschapsdieren en Toebehoren » en door de bvba « Flodder » en Compagnie et Accessoires » et par la SPRL « Flodder » et autres.
anderen. Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P.
rechters P. Martens, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Martens, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van
Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder Goey, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président
voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, M. Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging I. Objet des recours et procédure
a. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 2 april a. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le
2008 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 3 2 avril 2008 et parvenue au greffe le 3 avril 2008, l'ASBL «
april 2008, heeft de vzw « Belgische Beroepsfederatie van handelaars Fédération professionnelle belge des Commerçants d'Oiseaux, Animaux de
in Vogels, Gezelschapsdieren en Toebehoren », met zetel te 9620 Compagnie et Accessoires », dont le siège est établi à 9620 Zottegem,
Zottegem, Meersstraat 100, beroep tot vernietiging ingesteld van de Meersstraat 100, a introduit un recours en annulation des articles 2
artikelen 2 en 4 van de wet van 11 mei 2007 tot wijziging van de wet et 4 de la loi du 11 mai 2007 modifiant la loi du 14 août 1986
van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der relative à la protection et au bien-être des animaux (publiée au
dieren (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 4 oktober 2007, Moniteur belge du 4 octobre 2007, deuxième édition).
tweede editie). b. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 3 april b. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le
2008 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 4 3 avril 2008 et parvenue au greffe le 4 avril 2008, un recours en
april 2008, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 4 en annulation des articles 4 et 5 de la même loi a été introduit par la
5 van dezelfde wet, door de bvba « Flodder », met zetel te 2020 SPRL « Flodder », dont le siège est établi à 2020 Anvers,
Antwerpen, Sint-Bernardsesteenweg 350, Matthieu Clerckx, wonende te Sint-Bernardsesteenweg 350, Matthieu Clerckx, demeurant à 2530
2530 Boechout, Provinciesteenweg 556, Léonard Monami, wonende te 4630 Boechout, Provinciesteenweg 556, Léonard Monami, demeurant à 4630
Soumagne, avenue de la Libération, de bvba « Domaine de la Sapinière Soumagne, avenue de la Libération, la SPRL « Domaine de la Sapinière
», met zetel te 1702 Groot-Bijgaarden, Roekhout 11, de bvba « Droopy », dont le siège est établi à 1702 Groot-Bijgaarden, Roekhout 11, la
», met zetel te 9200 Dendermonde, Zeelsebaan 83 K, Paul De Lange, SPRL « Droopy », dont le siège est établi à 9200 Termonde, Zeelsebaan
wonende te 9240 Zele, Vlietstraat 61, Lieven Houssin, wonende te 8520 83 K, Paul De Lange, demeurant à 9240 Zele, Vlietstraat 61, Lieven
Kuurne, Rijksweg 77, de bvba « De Ark Dierenplaneet », met zetel te Houssin, demeurant à 8520 Kuurne, Rijksweg 77, la SPRL « De Ark
2060 Antwerpen, Sint-Jansplein 32, en de cvba « Dierenhof Debrabandere Dierenplaneet », dont le siège est établi à 2060 Anvers,
Sint-Jansplein 32, et la SCRL « Dierenhof Debrabandere », dont le
», met zetel te 8752 Bavikhove, Kuurnsestraat 124. siège est établi à 8752 Bavikhove, Kuurnsestraat 124.
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 4448 en 4449 van de rol van Ces affaires, inscrites sous les numéros 4448 et 4449 du rôle de la
het Hof, werden samengevoegd. Cour, ont été jointes.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepalingen Quant aux dispositions attaquées
B.1.1. De bestreden bepalingen wijzigen de wet van 14 augustus 1986 B.1.1. Les dispositions attaquées modifient la loi du 14 août 1986
betreffende de bescherming en het welzijn der dieren. relative à la protection et au bien-être des animaux.
B.1.2. Het bestreden artikel 2 van de wet van 11 mei 2007 vervangt de B.1.2. L'article 2 attaqué de la loi du 11 mai 2007 remplace les
definities van hondenkwekerijen en kattenkwekerijen in punten 1 en 2 définitions d'élevage de chiens et d'élevage de chats données aux
van artikel 3 van de wet van 14 augustus 1986 als volgt : points 1 et 2 de l'article 3 de la loi du 14 août 1986 comme suit :
« 1. Hondenkwekerij : instelling waarin teven voor de kweek worden « 1. Elevage de chiens : établissement dans lequel sont détenues des
gehouden en honden worden verhandeld uit eigen nesten of nesten van chiennes pour la reproduction et sont commercialisés des chiens
andere kwekerijen, die voldoen aan de bepalingen van de wet »; provenant de nichées propres ou de nichées d'autres élevages qui
satisfont aux dispositions légales »;
« 2. Kattenkwekerij : instelling waarin kattinnen voor de kweek worden « 2. Elevage de chats : établissement dans lequel sont détenues des
gehouden en katten worden verhandeld uit eigen nesten of nesten van chattes pour la reproduction et sont commercialisés des chats
andere kwekerijen, die voldoen aan de bepalingen van de wet ». provenant de nichées propres ou de nichées d'autres élevages qui
satisfont aux dispositions légales ».
B.1.3. Het bestreden artikel 4 van de wet van 11 mei 2007 vult artikel B.1.3. L'article 4 attaqué de la loi du 11 mai 2007 complète l'article
12 van de wet van 14 augustus 1986, zoals vervangen bij de wet van 4 12 de la loi du 14 août 1986, tel qu'il a été remplacé par la loi du 4
mei 1995, aan met drie leden, die luiden als volgt : « Om impulsaankopen tegen te gaan en de socialisatie van honden en katten te bevorderen, mogen in de winkelruimte of hun aanhorigheden van de handelszaken voor de verhandeling van dieren geen katten of honden gehouden of tentoongesteld worden. Deze handelszaken kunnen evenwel optreden als tussenpersoon bij het verhandelen van katten en honden. De in het vorige lid bedoelde bepaling belet evenwel niet dat de eigenaar of de uitbater van een handelszaak voor dieren tevens een hondenkwekerij of een kattenkwekerij kan uitbaten, mits te voldoen aan de vereiste voorwaarden. De Koning kan de nodige bijkomende maatregelen uitvaardigen ». mai 1995, par trois alinéas, qui sont libellés comme suit : « Pour contrer les achats impulsifs et favoriser la socialisation des chiens et des chats, aucun chien ou chat ne peut être détenu ou exposé dans l'espace commercial des établissements commerciaux pour animaux ou dans leurs dépendances. Ces établissements commerciaux peuvent néanmoins servir d'intermédiaires dans le commerce de chats et de chiens. La disposition visée à l'alinéa précédent n'empêche toutefois pas les propriétaires ou les exploitants d'établissements commerciaux pour animaux d'exploiter aussi un élevage de chiens ou de chats, à condition qu'ils satisfassent aux conditions prévues. Le Roi peut prendre les mesures complémentaires nécessaires ».
B.1.4. Het eveneens bestreden artikel 5 van de wet van 11 mei 2007 B.1.4. L'article 5 de la loi du 11 mai 2007, également attaqué,
bepaalt : dispose :
« Artikel 4 treedt in werking op 1 januari 2009, met uitzondering van « L'article 4 entre en vigueur le 1er janvier 2009, à l'exception du
het laatste lid, dat in werking treedt de dag waarop deze wet in het dernier alinéa qui entre en vigueur le jour de la publication de la
Belgisch Staatsblad wordt bekendgemaakt ». présente loi au Moniteur belge ».
Ten aanzien van het eerste middel in de zaken nrs. 4448 en 4449 Quant au premier moyen dans les affaires nos 4448 et 4449
B.2.1. De verzoekende partijen in beide samengevoegde zaken voeren elk B.2.1. Les parties requérantes dans les deux affaires jointes prennent
in een eerste middel aan dat artikel 4 van de wet van 11 mei 2007 in chacune un premier moyen de la violation, par l'article 4 de la loi du
strijd is met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie vervat 11 mai 2007, du principe d'égalité et de non-discrimination inscrit
in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. aux articles 10 et 11 de la Constitution.
B.2.2. In een eerste onderdeel van dat middel, dat enkel in de zaak B.2.2. Dans la première branche de ce moyen, qui est uniquement
nr. 4448 is aangevoerd, wordt aangeklaagd dat het in artikel 4 van de invoquée dans l'affaire n° 4448, il est allégué que l'interdiction
wet van 11 mei 2007 bepaalde verbod om honden en katten in prévue à l'article 4 de la loi du 11 mai 2007 de détenir ou d'exposer
handelszaken voor dieren te houden of tentoon te stellen een des chiens et des chats dans des établissements commerciaux pour
discriminatie meebrengt ten nadele van de handelaars in honden en animaux entraîne une discrimination au détriment des marchands de
katten ten opzichte van handelaars in andere dieren. chiens et de chats par rapport aux marchands d'autres animaux.
B.2.3. In het tweede onderdeel van dat middel, dat zowel in de zaak B.2.3. Dans la seconde branche de ce moyen, qui est invoquée tant dans
nr. 4449 als in de zaak nr. 4448 is aangevoerd, wordt aangeklaagd dat l'affaire n° 4449 que dans l'affaire n° 4448, il est allégué que
artikel 4 van de wet van 11 mei 2007, enerzijds, verbiedt honden en katten in de handelszaken voor dieren te houden of tentoon te stellen maar, anderzijds, bepaalt dat de eigenaar of de uitbater van een handelszaak voor dieren tevens een hondenkwekerij of een kattenkwekerij kan uitbaten. Volgens de verzoekende partijen is het niet pertinent, noch evenredig, om het houden en tentoonstellen van honden en katten in handelszaken voor dieren te verbieden als toch rechtstreekse verkoop vanuit kwekerijen mogelijk is. De handelaars in honden en katten zouden derhalve worden gediscrimineerd ten opzichte van de kwekerijen. l'article 4 de la loi du 11 mai 2007 interdit, d'une part, de détenir ou d'exposer des chiens et des chats dans des établissements commerciaux, mais dispose, d'autre part, que l'exploitant d'un établissement commercial pour animaux peut aussi exploiter un élevage de chiens ou de chats. Selon les parties requérantes, il n'est pas pertinent, ni proportionné, d'interdire la détention et l'exposition de chiens et de chats dans des établissements commerciaux pour animaux alors que la vente directe au départ d'élevages est néanmoins possible. Les marchands de chiens et de chats seraient ainsi discriminés par rapport aux éleveurs.
B.2.4. Het bestreden artikel 4 van de wet van 11 mei 2007 is het B.2.4. L'article 4 attaqué de la loi du 11 mai 2007 est le résultat
resultaat van een amendement, aangenomen in de Kamer van d'un amendement, adopté par la Chambre des représentants, à une
volksvertegenwoordigers, op een in de Senaat ingediend wetsvoorstel proposition de loi introduite au Sénat qui tendait initialement à
dat initieel beoogde de verkoop op krediet van gezelschapsdieren te interdire la vente à crédit d'animaux de compagnie (Doc. parl., Sénat,
verbieden (Parl. St., Senaat, 2004-2005, nr. 3-1147/1). 2004-2005, n° 3-1147/1).
Bij de amendementen die tot de bestreden bepalingen hebben geleid, is Les amendements qui ont conduit aux dispositions attaquées ont été
volgende verantwoording gegeven : justifiés comme suit :
« Deze amendementen willen tegemoetkomen aan de bedenkingen van de handelaars met betrekking tot het verbod op de verkoop van katten en honden in winkels. Bedoeling is uiteraard het dierenwelzijn te verbeteren en impulsaankopen te vermijden die enkel leiden tot frustratie bij de consument en tot meer gedumpte dieren, onder andere bij de asielen. Dit amendement bepaalt dat katten en honden niet in de dierenzaak zelf of hun aanhorigheden (bijvoorbeeld de tuin, een stalling...) gehouden of tentoongesteld mogen worden, tenzij deze dierenzaak een erkenning heeft bekomen als fokkerij en dus voldoet aan alle normen en regelgeving met betrekking tot fokkerijen. De Koning kan alle nodige maatregelen nemen om dit mogelijk te maken en de sector hierin ondersteunen. Door het plaatsen van puppy's in glazen kooien gedurende de cruciale socialisatieperiode worden immers bange en dus potentieel gevaarlijke honden gegenereerd. « Les présents amendements visent à répondre aux observations des commerçants en ce qui concerne l'interdiction de vendre des chats et des chiens dans les magasins. L'objectif est bien sûr d'améliorer le bien-être des animaux et d'éviter les achats impulsifs qui ne génèrent que la frustration dans le chef du consommateur et une augmentation du nombre d'animaux abandonnés, notamment dans les refuges. Le présent amendement prévoit que les chats et les chiens ne peuvent pas être détenus ou exposés dans l'animalerie même ou dans ses dépendances (par exemple le jardin, un hangar,...), à moins que cette animalerie soit un élevage agréé conforme aux normes, aux agréments et à la réglementation belges sur les élevages. Le Roi peut prendre toutes les mesures qui s'imposent pour atteindre cet objectif et pour soutenir le secteur en la matière. En effet, le fait de placer des chiots dans des cages en verre pendant la période cruciale de socialisation les rend peureux et donc potentiellement dangereux.
Een studie in Groot-Brittannië (Serpell en Jagoe 1995) toonde aan dat Selon une étude réalisée en Grande-Bretagne (Serpell et Jagoe 1995),
gedragsproblemen bij honden uit winkels het grootste zijn. les chiens provenant des magasins sont ceux qui présentent les
Een enquête van de faculteit Diergeneeskunde van de universiteit van problèmes comportementaux les plus importants.
Gent uit 2004 toonde aan dat het hoogste percentage honden die ziek Selon une enquête réalisée en 2004 par la Faculté vétérinaire de
l'université de Gand, le pourcentage le plus élevé de chiens qui
werden na aankoop en/of door een erfelijke aandoening bleken aangetast tombent malades après l'achat et/ou s'avèrent souffrir d'une maladie
terug te vinden waren onder de dieren aangekocht bij een handelaar génétique est relevé chez les animaux achetés en animalerie (Rudy De
(Rudy De Meester e.a. Diergeneeskundig tijdschrift, 2004). De fysieke aanwezigheid van honden en katten in winkels moet dus absoluut worden vermeden. Winkels mogen wel handel drijven in honden en katten maar geen honden en katten in de winkels zelf houden. We verbieden dus niet de verkoop we wijzigen dus enkel de modaliteiten. Handelszaken mogen dus wel degelijk blijven bemiddelen bij de verkoop van honden en katten via foto's, aankondigingen, filmpjes, webcam... Op die manier blijft individuele begeleiding bij de keuze van een hond of een kat perfect mogelijk. Een dergelijk systeem is ook van toepassing in Oostenrijk, Noorwegen en Zwitserland. Door het houden van dieren uitdrukkelijk toe te vertrouwen aan fokkers kan de dierenhandel verder worden gesaneerd en geprofessionaliseerd. Elk verkocht dier in de kwekerij moet beschikken over een identificatie en een registratie. In kwekerijen kunnen ook nesten van andere kwekerijen worden verhandeld, mits ze allebei voldoen aan de Belgische normen en erkend zijn door de Belgische overheid. Opdat handelszaken zich zouden kunnen aanpassen aan deze nieuwe toestand vragen wij een overgangsperiode tot 1 januari 2009 » (Parl. Meester e.a., Diergeneeskundig tijdschrift, 2004). La présence physique de chiens et de chats dans les magasins doit donc absolument être évitée. Les magasins doivent avoir le droit de vendre des chats et des chiens, mais ces derniers ne peuvent pas être détenus dans le magasin lui-même. Nous n'interdisons donc pas la vente. Nous nous bornons à en modifier les modalités. Les animaleries pourront donc continuer à servir d'intermédiaires dans la vente de chiens et de chats par le biais de photos, d'annonces, de films, de webcams... De cette manière, l'accompagnement individuel dans le choix d'un chien ou d'un chat restera parfaitement possible. Ce système est également d'application en Autriche, en Norvège et en Suisse. Le commerce d'animaux pourra être assaini et professionnalisé davantage en confiant explicitement la détention d'animaux aux éleveurs. Tout animal vendu dans un élevage doit être identifié et enregistré. Un élevage peut également vendre des portées d'un autre élevage, pourvu que tous deux répondent aux normes belges et soient reconnus par les autorités belges. Nous prévoyons une période de transition allant jusqu'au 1er janvier 2009 pour permettre aux animaleries de s'adapter à cette nouvelle
St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2771/008, pp. 3-4). réalité » (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2771/008, pp. 3-4).
B.2.5. Het staat aan de overheid om de maatregelen te nemen die hij B.2.5. Il appartient aux autorités publiques de prendre les mesures
nodig acht om een vooropgesteld doel te bereiken. Het is niet aan het qu'elles jugent nécessaires pour atteindre un objectif fixé. Il
Hof om die doelstellingen en maatregelen te kritiseren, maar om te n'appartient pas à la Cour de critiquer ces objectifs et ces mesures,
oordelen of door de wetgever genomen maatregelen in overeenstemming mais de juger si les mesures adoptées par le législateur sont
zijn met de referentienormen waarop het toeziet, te dezen het beginsel conformes aux normes de référence dont elle assure le contrôle, en
van gelijkheid en niet-discriminatie gewaarborgd bij de artikelen 10 l'espèce le principe d'égalité et de non-discrimination garanti par
en 11 van de Grondwet. les articles 10 et 11 de la Constitution.
Die grondwetsbepalingen vereisen dat een verschil in behandeling van Ces dispositions constitutionnelles exigent qu'une différence de
categorieën van personen berust op een objectief criterium en redelijk traitement entre des catégories de personnes repose sur un critère
verantwoord is, rekening houdend met het doel en de gevolgen van de objectif et soit raisonnablement justifiée, en tenant compte du but et
betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes
het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il
redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les
middelen en het beoogde doel. moyens employés et le but visé.
B.2.6. Zoals blijkt uit de parlementaire voorbereiding en uit de tekst van de bestreden bepaling, beoogt de wetgever impulsaankopen tegen te gaan en de socialisatie van honden en katten te bevorderen. De wetgever heeft in het raam van zijn opportuniteitsbeoordeling kunnen beslissen dat daartoe bijkomende maatregelen waren aangewezen. Het Hof kan niet ingaan op het argument van de verzoekende partijen dat de bestaande regelgeving zou volstaan om het beoogde doel te bereiken, voor zover de genomen maatregelen niet leiden tot een verschil in behandeling dat niet in redelijkheid verantwoord is of een onevenredige beperking zou inhouden van een categorie van personen, wat verder zal worden beoordeeld. B.2.7. Wat betreft de kritiek, aangevoerd in het eerste onderdeel van het middel, dat enkel de handelaars in honden en katten zijn beoogd, hoewel ook andere gezelschapsdieren het voorwerp van impulsaankopen B.2.6. Comme il ressort des travaux préparatoires et du texte de la disposition attaquée, le législateur a pour objectif de contrer les achats impulsifs et de favoriser la socialisation des chiens et des chats. Dans le cadre de son pouvoir d'appréciation, le législateur a pu décider que des mesures complémentaires étaient recommandées à cette fin. La Cour ne peut accueillir l'argument des parties requérantes selon lequel la réglementation existante suffirait pour atteindre l'objectif visé, pour autant que les mesures adoptées n'entraînent pas une différence de traitement qui n'est pas raisonnablement justifiée ou qui impliquerait une restriction disproportionnée à l'égard d'une catégorie de personnes, ce qui sera examiné ultérieurement. B.2.7. En ce qui concerne la critique, invoquée dans la première branche du moyen, selon laquelle seuls les marchands de chiens et de chats seraient visés, bien que d'autres animaux de compagnie puissent
kunnen zijn, dient in eerste instantie opgemerkt dat in vele gevallen également faire l'objet d'achats impulsifs, il faut observer en
de betrokken handelaars zowel honden en katten als andere dieren premier lieu que dans de nombreux cas, les commerçants en question
verkopen en dat de vergelijking in die mate niet pertinent is. vendent tant des chiens et des chats que d'autres animaux et que dans
De wetgever, die zich in hoorzittingen met vertegenwoordigers van cette mesure, la comparaison n'est pas pertinente.
diverse actoren uit de sector uitvoerig heeft laten informeren, heeft Le législateur, qui s'est informé de façon circonstanciée auprès de
in redelijkheid kunnen oordelen dat vooral tegen de impulsaankopen van représentants des divers acteurs du secteur lors d'auditions, a pu
honden en katten diende te worden opgetreden (Parl. St., Kamer, raisonnablement estimer qu'il fallait surtout agir contre les achats
2006-2007, DOC 51-2771/009, pp. 3-74). Dat de wetgever niet de impulsifs de chiens et de chats (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC
51-2771/009, pp. 3-74). Le fait que le législateur ne soit pas
impulsaankoop van andere dieren is tegengegaan, ontneemt de maatregel intervenu contre l'achat impulsif d'autres animaux ne prive pas pour
daarom nog niet zijn verantwoording. autant la mesure de sa justification.
Het eerste onderdeel van het eerste middel in de zaak nr. 4448 is niet Le premier moyen dans l'affaire n° 4448 n'est pas fondé en sa première
gegrond. branche.
B.2.8. Wat betreft de kritiek, aangevoerd in het tweede onderdeel van B.2.8. En ce qui concerne la critique, invoquée dans la seconde
het middel, dat het verbod enkel de handelszaken voor dieren treft en branche du moyen, selon laquelle l'interdiction n'affecte que les
niet de hondenkwekerijen en kattenkwekerijen, dient in eerste établissements commerciaux pour animaux et non les élevages de chiens
instantie te worden opgemerkt dat de bestreden bepaling niet het verhandelen van dieren verbiedt, maar enkel het houden en tentoonstellen van honden en katten in de winkelruimte of aanhorigheden van de handelszaken. De wetgever kan bezwaarlijk het houden van honden en katten in kwekerijen verbieden en heeft integendeel uitdrukkelijk toegestaan dat de eigenaar of de uitbater van een handelszaak voor dieren tevens een hondenkwekerij of een kattenkwekerij kan uitbaten, mits hij voldoet aan de gestelde voorwaarden. Het objectieve onderscheid dat op het gebied van het houden en tentoonstellen van honden en katten is gemaakt tussen uitbaters van handelszaken voor dieren en uitbaters van honden- en kattenkwekerijen, houdt in redelijkheid verband met de tweeledige doelstelling van de wetgever om zowel het socialiseringsproces van honden en katten te verbeteren als impulsaankopen tegen te gaan. De wetgever heeft in redelijkheid kunnen aannemen dat de gewone handelszaken voor dieren meer toegankelijk zijn dan kwekerijen. Tijdens de hoorzitting in de Kamer van volksvertegenwoordigers is onder meer gewezen op het belang van een voldoende lange socialiseringsperiode en op de wenselijkheid van een rechtstreekse overdracht aan de toekomstige eigenaar. Bij het rechtstreeks et les élevages de chats, il convient en premier lieu d'observer que la disposition attaquée n'interdit pas la commercialisation d'animaux, mais seulement la détention et l'exposition de chiens et de chats dans l'espace commercial ou dans les dépendances des établissements commerciaux. Le législateur peut difficilement interdire la détention de chiens et de chats dans des élevages et il a au contraire expressément autorisé le propriétaire ou l'exploitant d'un établissement commercial pour animaux à exploiter également un élevage de chiens ou un élevage de chats, à condition qu'il satisfasse aux conditions prévues. La distinction objective qui est instaurée en matière de détention et d'exposition de chiens et de chats entre les exploitants d'établissements commerciaux pour animaux et les exploitants d'élevages de chiens et de chats présente un rapport raisonnable avec le double objectif du législateur d'améliorer le processus de socialisation des chiens et des chats et de contrer des achats impulsifs. Le législateur a raisonnablement pu considérer que les établissements commerciaux ordinaires pour animaux sont plus accessibles que les élevages. Au cours des auditions tenues à la Chambre des représentants, ont été notamment soulignés l'intérêt d'une période de socialisation suffisamment longue et le fait qu'un transfert direct au
verhandelen van honden en katten in kwekerijen is de kans veel groter futur propriétaire est souhaitable. En cas de commercialisation
dat puppy's slechts na de nodige socialiseringsperiode worden meegegeven, en dat de kandidaat-koper zich heeft kunnen vergewissen van de toestand van het moederdier. Het door de verzoekende partijen naar voren gebrachte gegeven dat handelszaken en kwekerijen aan dezelfde bij koninklijk besluit bepaalde erkenningvoorwaarden zijn onderworpen, brengt niet mee dat de wetgever verplicht zou zijn om beiden in alle opzichten gelijk te behandelen. Voorts blijkt uit de parlementaire voorbereiding dat de wetgever rekening heeft gehouden met studies waaruit blijkt dat vooral bij dieren die zijn verkocht in handelszaken voor dieren, problemen rijzen. De wetgever vermocht derhalve in redelijkheid het houden en tentoonstellen van honden en katten in handelszaken uit te sluiten zonder dit te verbieden in de kwekerijen. Weliswaar moet met de verzoekende partijen worden vastgesteld dat de wetgever niet heeft verboden dat honden en katten uit andere nesten dan die van de eigen kwekerij daar toch ook kunnen worden gehouden en verhandeld. Dat gegeven ontneemt de maatregel zelf echter niet zijn verantwoording. Voor het overige blijkt niet dat de maatregel onevenredige gevolgen heeft, onder voorbehoud van het onderzoek van de andere middelen. Zoals reeds opgemerkt verbiedt het bestreden artikel 4 van de wet van 11 mei 2007 niet het verhandelen als zodanig, maar enkel het houden en tentoonstellen van honden en katten in de winkelruimte en directe de chiens et de chats dans des élevages, il y a plus de chances que les chiots ne soient vendus qu'après la période de socialisation nécessaire et que le candidat acheteur ait pu se rendre compte de l'état de la mère. La circonstance mise en avant par les parties requérantes que les établissements commerciaux et les élevages sont soumis aux mêmes conditions d'agrément prévues par arrêté royal n'a pas pour conséquence que le législateur serait tenu de les traiter de manière égale à tous points de vue. En outre, il ressort des travaux préparatoires que le législateur a tenu compte d'études qui établissent que des problèmes surgissent surtout dans le cas d'animaux qui sont vendus dans des établissements commerciaux pour animaux. Par conséquent, le législateur a pu raisonnablement exclure la détention et l'exposition de chiens et de chats dans les établissements commerciaux sans les interdire dans les élevages. Certes, il doit être constaté avec les parties requérantes que le législateur n'a pas interdit que des chiens et des chats d'autres nichées que celles de l'élevage puissent quand même être détenus et commercialisés. Toutefois, cette circonstance n'enlève pas à la mesure proprement dite sa justification. Pour le surplus, il n'est pas établi que la mesure ait des effets disproportionnés, sous réserve de l'examen des autres moyens. Comme il a déjà été observé, l'article 4 attaqué de la loi du 11 mai 2007 n'interdit pas la commercialisation en tant que telle, mais uniquement la détention et l'exposition des chiens et des chats dans l'espace commercial et dans les dépendances d'un établissement commercial. La
aanhorigheden van de handelszaak. De verkoop van alle accessoires en vente de tous les accessoires et aliments pour animaux de compagnie
voeding voor gezelschapsdieren blijft bij uitstek zaak van de demeure par excellence le domaine des marchands de ces animaux et la
handelaars in die dieren en de bestreden wet bepaalt uitdrukkelijk dat loi attaquée dispose expressément que ces commerçants peuvent agir
die handelaars als tussenpersoon kunnen fungeren. comme intermédiaires.
B.2.9. Het eerste middel in de zaken nrs. 4448 en 4449 kan in geen van B.2.9. Le premier moyen dans les affaires nos 4448 et 4449 n'est fondé
zijn onderdelen worden aangenomen. en aucune de ses branches.
Ten aanzien van het tweede middel in de zaak nr. 4448 Quant au deuxième moyen dans l'affaire n° 4448
B.3.1. De verzoekende partij in de zaak nr. 4448 voert in een tweede B.3.1. La partie requérante dans l'affaire n° 4448 prend un deuxième
middel aan dat artikel 2 van de wet van 11 mei 2007 in strijd is met moyen de la violation par l'article 2 de la loi du 11 mai 2007 des
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 28 du
artikel 28 van het EG-Verdrag. Traité CE.
Het in B.1.2 geciteerde artikel 2 van de wet van 11 mei 2007 geeft een L'article 2 de la loi du 11 mai 2007, cité en B.1.2, fournit de
nieuwe omschrijving van hondenkwekerijen en kattenkwekerijen in nouvelles définitions des élevages de chiens et des élevages de chats
artikel 3, punten 1 en 2, van de wet van 14 augustus 1986 betreffende à l'article 3, points 1 et 2, de la loi du 14 août 1986 relative à la
de bescherming en het welzijn der dieren. protection et au bien-être des animaux.
Nu aan de nieuwe definities enkel wordt voldaan door kwekerijen « die Dès lors que seuls les élevages « qui satisfont aux dispositions
voldoen aan de bepalingen van de wet », volgt daaruit volgens de légales » répondent aux nouvelles définitions, la partie requérante
verzoekende partij dat geen honden of katten mogen worden verhandeld estime qu'il s'ensuit qu'aucun chien ou chat provenant d'élevages d'un
die afkomstig zijn van kwekerijen van andere lidstaten, aangezien die autre Etat membre ne peut être commercialisé, puisque ces derniers ne
mogelijkerwijze niet voldoen aan de voorwaarden zoals daarin is répondent probablement pas aux conditions prévues dans la loi belge.
voorzien in de Belgische wet. Volgens de verzoekende partij vormt La partie requérante considère qu'une telle situation constitue une
zulks een discriminerende inbreuk op het Europeesrechtelijk beginsel atteinte discriminatoire au principe du droit européen de la libre
van het vrij verkeer van goederen. circulation des biens.
B.3.2. De verzoekende partij in de zaak nr. 4448 zet niet uiteen welke B.3.2. La partie requérante dans l'affaire n° 4448 n'expose pas
twee categorieën van personen te dezen zouden worden gediscrimineerd, quelles seraient les deux catégories de personnes qui seraient
terwijl de definities van honden- en kattenkwekerijen als zodanig niet discriminées en l'espèce, alors que les définitions des élevages de
het vrij verkeer van goederen in de weg staan. chiens et de chats n'entravent pas en tant que telles la libre
circulation des biens.
B.3.3. Het tweede middel in de zaak nr. 4448 is niet gegrond. B.3.3. Le deuxième moyen, dans l'affaire n° 4448, n'est pas fondé.
Ten aanzien van het derde middel in de zaak nr. 4448 Quant au troisième moyen dans l'affaire n° 4448
B.4.1. In een derde middel voert de verzoekende partij in de zaak nr. B.4.1. Dans un troisième moyen, la partie requérante dans l'affaire n°
4448 aan dat artikel 4 van de wet van 11 mei 2007 in strijd is met de 4448 fait valoir que l'article 4 de la loi du 11 mai 2007 viole les
artikelen 10 en 11 van de Grondwet « in samenhang gelezen met de articles 10 et 11 de la Constitution « combinés avec la liberté de
vrijheid van handel en nijverheid zoals o.a. voorzien in artikel 23 van de Grondwet ». commerce et d'industrie, telle qu'elle est notamment prévue à l'article 23 de la Constitution ».
Volgens de verzoekende partij is het verbod op de verkoop van honden Selon la partie requérante, l'interdiction de la vente de chiens et de
en katten in handelszaken, die het overgrote deel van de verkoop van chats dans les établissements commerciaux, qui représente la majeure
gezelschapsdieren vormt en waarmee de werkgelegenheid van velen is gemoeid, kennelijk onevenredig met het nagestreefde doel, aangezien reeds voldoende wettelijke maatregelen zijn genomen om impulsaankopen tegen te gaan. Zoals reeds is gesteld naar aanleiding van het eerste middel, berusten de verschillen in behandeling tussen de handelaars in honden en katten en handelaars in andere dieren en tussen de eerstgenoemden en de uitbaters van honden- en kattenkwekerijen op objectieve criteria die redelijkerwijze verband houden met het oogmerk van de wetgever om het socialiseringsproces van honden en katten te verbeteren en impulsaankopen tegen te gaan. De maatregel houdt geen onevenredige beperking in van de vrijheid van partie des ventes d'animaux de compagnie et met en jeu l'emploi de nombreuses personnes, est manifestement disproportionnée par rapport à l'objectif poursuivi, étant donné que des mesures légales suffisantes ont déjà été prises afin de contrer les achats impulsifs. Comme il a déjà été dit à l'occasion du premier moyen, les différences de traitement entre les marchands de chiens et de chats et les marchands d'autres animaux et entre les premiers cités et les exploitants d'élevages de chiens et de chats reposent sur des critères objectifs qui sont raisonnables, eu égard au but du législateur d'améliorer le processus de socialisation des chiens et des chats et de contrer les achats impulsifs. La mesure n'entraîne aucune restriction disproportionnée de la liberté
handel : zoals ook al gesteld naar aanleiding van het eerste middel, de commerce : comme il a déjà été dit à propos du premier moyen, la
verbiedt de bestreden bepaling niet het verhandelen van dieren, maar disposition attaquée n'interdit pas la commercialisation d'animaux,
enkel het houden en tentoonstellen van honden en katten in de mais seulement la détention et l'exposition de chiens et de chats dans
winkelruimte of aanhorigheden van de handelszaken. De verkoop van alle l'espace commercial ou les dépendances des établissements commerciaux.
accessoires en voeding voor gezelschapsdieren blijft bij uitstek zaak La vente de tous les accessoires et aliments pour animaux de compagnie
van de handelaars in die dieren en de bestreden wet bepaalt demeure par excellence l'affaire des marchands de ces animaux et la
uitdrukkelijk dat die handelaars als tussenpersoon kunnen fungeren. loi attaquée dispose expressément que ces commerçants peuvent agir en
Voorts blijkt uit de parlementaire voorbereiding dat de wetgever zich tant qu'intermédiaires. En outre, il ressort des travaux préparatoires que le législateur
in hoorzittingen met vertegenwoordigers van diverse actoren uit de s'est amplement informé des éventuelles conséquences économiques
sector uitvoerig over de eventuele economische gevolgen heeft laten auprès de représentants des divers acteurs du secteur au cours
informeren (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2771/009, pp. 3-74). d'auditions (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2771/009, pp.
Overigens zouden de door de wetgever nagestreefde doelstellingen niet 3-74). Par ailleurs, les objectifs poursuivis par le législateur ne
kunnen worden bereikt zonder dat de genomen maatregel economische pourraient être atteints sans que la mesure adoptée n'entraîne de
gevolgen heeft voor de betrokken handelaars. conséquences économiques pour les commerçants concernés.
B.4.2. Het derde middel in de zaak nr. 4448 is niet gegrond. B.4.2. Le troisième moyen, dans l'affaire n° 4448, n'est pas fondé.
Ten aanzien van het tweede middel in zaak nr. 4449 Quant au second moyen dans l'affaire n° 4449
B.5.1. De verzoekende partijen in zaak nr. 4449 vechten in hun tweede B.5.1. Les parties requérantes dans l'affaire n° 4449 prennent un
middel het artikel 5 van de wet van 11 mei 2007 aan, dat het bij second moyen dirigé contre l'article 5 de la loi du 11 mai 2007, qui
artikel 4 bepaalde verbod laat ingaan op 1 januari 2009. fait entrer en vigueur le 1er janvier 2009 l'interdiction prévue à
Die bepaling is volgens die verzoekende partijen in strijd met de l'article 4. Selon ces parties requérantes, cette disposition viole les articles
artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen met 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er du
artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
voor de rechten van de mens, doordat geen rekening is gehouden « met l'homme, en ce qu'il n'est pas tenu compte « de l'expiration des
agréments et, le cas échéant, des permis d'exploitation délivrés dans
de einddatum van de in het kader van de wet van 14 augustus 1986 le cadre de la loi du 14 août 1986 relative à la protection et au
betreffende de bescherming en het welzijn der dieren afgeleverde bien-être des animaux, alors que plusieurs de ces permis courraient
erkenningen c.q. uitbatingsvergunningen, terwijl meerdere van deze bien au-delà du 1er janvier 2009 et qu'un délai de transition d'un an
vergunningen nog ver na 1 januari 2009 liepen en een overgangstermijn et demi est, quoi qu'il en soit, déraisonnablement court pour une
van anderhalf jaar hoe dan ook onredelijk kort is voor een maatregel mesure qui comporte en fait une interdiction d'exploitation pour tout
die in feite een uitbatingsverbod voor een volledige sector behelst ». un secteur ». B.5.2. Par l'article 5 attaqué de la loi du 11 mai 2007, le
B.5.2. Met het bestreden artikel 5 van de wet van 11 mei 2007 heeft de législateur a voulu donner à tous les marchands de chiens et de chats
wetgever alle handelaars in honden en katten tot 1 januari 2009 de le temps, jusqu'au 1er janvier 2009, de s'adapter à l'interdiction de
tijd willen geven om zich aan te passen aan het verbod om honden en détenir ou d'exposer des chiens et des chats dans l'espace commercial
katten te houden of tentoon te stellen in de winkelruimte of ou dans les dépendances des établissements commerciaux et il a ainsi
aanhorigheden van de handelszaken en heeft hij aldus de economische voulu atténuer les conséquences économiques de la nouvelle mesure
gevolgen willen verzachten van de nieuwe maatregel van artikel 4 van die wet. B.5.3. Het staat aan de wetgever te beoordelen, onder de controle van het Hof, of situaties dermate verschillend zijn dat ze het voorwerp moeten uitmaken van onderscheiden maatregelen. Een uniforme regeling is niet in strijd met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie dan wanneer categorieën van personen die zich in wezenlijk verschillende situaties bevinden op identieke wijze worden behandeld zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. B.5.4. Onder de uitbaters van handelszaken voor dieren, die op grond prévue à l'article 4 de cette loi. B.5.3. C'est au législateur qu'il revient d'apprécier, sous le contrôle de la Cour, si des situations sont à ce point différentes qu'elles doivent faire l'objet de mesures spécifiques. Une réglementation uniforme n'est contraire au principe d'égalité et de non-discrimination que lorsque des catégories de personnes qui se trouvent dans des situations essentiellement différentes sont traitées de façon identique sans qu'existe pour cela une justification raisonnable. B.5.4. Parmi les exploitants d'établissements commerciaux pour animaux, qui doivent posséder un agrément en vertu de la
van de reglementering in uitvoering van artikel 5 van de wet van 14 réglementation prise en exécution de l'article 5 de la loi du 14 août
augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren een 1986 relative à la protection et au bien-être des animaux, il n'existe
erkenning behoeven, is er niet een zodanig wezenlijk verschil dat dit pas de différence à ce point essentielle qu'elle devrait contraindre
de wetgever zou nopen tot een gedifferentieerde behandeling, wat de le législateur à adopter un traitement différencié en ce qui concerne
gegeven overgangsperiode betreft, voor die uitbaters al naargelang zij la période transitoire offerte à ces exploitants, selon qu'ils
reeds lang of kort beschikken over een erkenning, erkenning die disposent depuis longtemps ou depuis peu d'un agrément, lequel, par
overigens geen betrekking heeft op het houden of tentoonstellen van ailleurs, ne concerne pas la détention ou l'exposition de chiens et de
honden en katten in de winkelruimte of aanhorigheden van de chats dans l'espace commercial ou dans les dépendances des
handelszaken, maar op de uitbating als zodanig van een handelszaak établissements commerciaux mais l'exploitation en tant que telle d'un
voor dieren. établissement commercial pour animaux.
B.5.5. Voor het overige blijkt niet dat de overgangsbepaling van B.5.5. Pour le surplus, il n'apparaît pas que la disposition
artikel 5 van de wet van 11 mei 2007 in strijd zou kunnen zijn met transitoire de l'article 5 de la loi du 11 mai 2007 pourrait être
artikel 16 of met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang contraire à l'article 16 ou aux articles 10 et 11 de la Constitution,
gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het combinés avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, nu het bestreden artikel Convention européenne des droits de l'homme, dès lors que l'article
geen onteigening in de zin van de voormelde grondwetsbepaling inhoudt, attaqué n'implique aucune expropriation au sens de la disposition
noch een inmenging in het eigendomsrecht waarvan de voormelde constitutionnelle précitée, ni une ingérence dans le droit de
verdragsbepaling het ongestoord genot waarborgt. propriété dont la disposition conventionnelle précitée garantit le respect.
B.5.6. Het tweede middel in de zaak nr. 4449 is niet gegrond. B.5.6. Le second moyen, dans l'affaire n° 4449, n'est pas fondé.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
verwerpt de beroepen. rejette les recours.
Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6
de openbare terechtzitting van 19 maart 2009. janvier 1989, à l'audience publique du 19 mars 2009.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^
Etaamb.be maakt gebruik van cookies
Etaamb.be gebruikt cookies om uw taalvoorkeur te onthouden en om beter te begrijpen hoe etaamb.be gebruikt wordt.
DoorgaanMeer details
x