Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 171/2008 van 3 december 2008 Rolnummer 4304 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4, § 1, 1°, van de wet van 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie, gesteld door de Rechtbank van eerste aanle Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 171/2008 van 3 december 2008 Rolnummer 4304 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4, § 1, 1°, van de wet van 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie, gesteld door de Rechtbank van eerste aanle Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 171/2008 du 3 décembre 2008 Numéro du rôle : 4304 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 4, § 1 er , 1°, de la loi du 16 novembre 1972 concernant l'inspection du travail, posées par La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P. Ma(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 171/2008 van 3 december 2008 Extrait de l'arrêt n° 171/2008 du 3 décembre 2008
Rolnummer 4304 Numéro du rôle : 4304
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4, § 1, 1°, van de wet En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 4, § 1er,
van 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie, gesteld door de 1°, de la loi du 16 novembre 1972 concernant l'inspection du travail,
Rechtbank van eerste aanleg te Gent. posées par le Tribunal de première instance de Gand.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges P.
rechters P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe,
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey,
Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : (...) après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
Bij vonnis van 30 april 2007 in zake het openbaar ministerie tegen Par jugement du 30 avril 2007 en cause du ministère public contre
Edita Lavickiené en de nv « Madig », waarvan de expeditie ter griffie Edita Lavickiené et la SA « Madig », dont l'expédition est parvenue au
van het Hof is ingekomen op 4 oktober 2007, heeft de Rechtbank van greffe de la Cour le 4 octobre 2007, le Tribunal de première instance
eerste aanleg te Gent de volgende prejudiciële vragen gesteld : de Gand a posé les questions préjudicielles suivantes :
1. « Schendt artikel 4, § 1.1, van de wet van 16 november 1972 1. « L'article 4, § 1er, 1°, de la loi du 16 novembre 1972 concernant
betreffende de arbeidsinspectie, geïnterpreteerd in de zin dat de l'inspection du travail, interprété en ce sens que l'autorisation du
toestemming van de politierechter die het betreden van bewoonde juge de police permettant de pénétrer dans des locaux habités peut
lokalen toelaat kan steunen op bescheiden en mondelinge toelichtingen être fondée sur des documents et des explications verbales qui ne sont
die niet aan het strafdossier worden gevoegd, het recht op de pas joints au dossier pénal, viole-t-il le droit à l'inviolabilité du
onschendbaarheid van de woning zoals vervat in artikel 15 van de domicile inscrit dans l'article 15 de la Constitution, combiné avec
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 EVRM ? »; l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme ? »;
2. « Schendt artikel 4, § 1.1, van de wet van 16 november 1972 2. « L'article 4, § 1er, 1°, de la loi du 16 novembre 1972 concernant
betreffende de arbeidsinspectie, geïnterpreteerd in de zin dat zij het l'inspection du travail, interprété en ce sens qu'il autorise l'accès
betreden van bewoonde lokalen toelaat, steunend op bescheiden en à des locaux habités sur la base de documents et d'explications
mondelinge toelichtingen die niet aan het strafdossier worden gevoegd, verbales qui ne sont pas joints au dossier pénal, viole-t-il les
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, gelezen in samenhang met articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6.1 de
artikel 6, § 1 EVRM, in zoverre de ingevolge die bepaling door de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce que la légalité
politierechter afgeleverde toestemming om toegang te krijgen tot de l'autorisation délivrée par le juge de police en vertu de cette
bewoonde lokalen door geen enkele rechter op haar legaliteit kan disposition, en vue de pénétrer dans des locaux habités, ne peut être
worden gecontroleerd, terwijl de huiszoeking afgeleverd in toepassing contrôlée par aucun juge, alors que la perquisition ordonnée en
van artikel 89bis van het Wetboek van Strafvordering kan worden application de l'article 89bis du Code d'instruction criminelle peut
betwist voor de feitenrechter ? ». être contestée devant le juge du fond ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 4, § 1, 1°, van de wet van 16 november 1972 betreffende B.1.1. L'article 4, § 1er, 1°, de la loi du 16 novembre 1972
de arbeidsinspectie (hierna : « Arbeidsinspectiewet »), zoals concernant l'inspection du travail (ci-après : « loi concernant
gewijzigd bij artikel 190 van de programmawet van 22 december 1989, l'inspection du travail »), tel qu'il a été modifié par l'article 190
bepaalt : de la loi-programme du 22 décembre 1989, dispose :
« De sociale inspecteurs, voorzien van behoorlijke « Les inspecteurs sociaux, munis de pièces justificatives de leurs
legitimatiebewijzen, mogen bij de uitoefening van hun opdracht : fonctions, peuvent dans l'exercice de leur mission :
1° op elk ogenblik van de dag en van de nacht, zonder voorafgaande 1° pénétrer librement, à toute heure du jour et de la nuit, sans
verwittiging, vrij binnen gaan in alle werkplaatsen of andere plaatsen avertissement préalable, dans tous les lieux de travail ou autres
die aan hun toezicht onderworpen zijn of waarvan zij redelijkerwijze lieux qui sont soumis à leur contrôle ou dans lesquels ils peuvent
kunnen vermoeden dat daar personen tewerkgesteld zijn die onderworpen avoir un motif raisonnable de supposer que travaillent des personnes
zijn aan de bepalingen van de wetgevingen waarop zij toezicht soumises aux dispositions des législations dont ils exercent la
uitoefenen. surveillance.
Tot de bewoonde lokalen hebben zij evenwel enkel toegang wanneer de Toutefois, dans les locaux habités ils ne peuvent pénétrer qu'avec
rechter in de politierechtbank daartoe vooraf toestemming heeft l'autorisation préalable du juge au tribunal de police ».
verleend ». B.1.2. De sociale inspecteurs zijn belast met het toezicht op de B.1.2. Les inspecteurs sociaux sont chargés de surveiller le respect
naleving van de wetgeving betreffende de arbeidshygiëne en de la législation relative à l'hygiène et à la médecine du travail, à
-geneeskunde, de arbeidsbescherming, de arbeidsbetrekkingen en la protection du travail, à la réglementation et aux relations de
-reglementeringen, de arbeidsveiligheid, de sociale zekerheid en de travail, à la sécurité du travail, à la sécurité sociale et à
sociale bijstand (artikel 1 van de Arbeidsinspectiewet). l'assistance sociale (article 1er de la loi concernant l'inspection du travail).
Teneinde hun opdracht te kunnen vervullen, verleent artikel 4, § 1, Afin de pouvoir accomplir leur mission, l'article 4, § 1er, 1°, alinéa
1°, eerste lid, van de Arbeidsinspectiewet de sociale inspecteurs een 1er, de la loi concernant l'inspection du travail confère aux
recht van toegang tot alle werkplaatsen of andere plaatsen die aan hun inspecteurs sociaux le droit de pénétrer dans tous les lieux de
toezicht onderworpen zijn of waarvan zij redelijkerwijze kunnen travail dans lesquels ils peuvent avoir un motif raisonnable de
vermoeden dat daar personen zijn tewerkgesteld die onderworpen zijn supposer que travaillent des personnes soumises aux dispositions des
aan de bepalingen van de wetgevingen waarop zij toezicht uitoefenen. législations dont ils exercent la surveillance.
Artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de Arbeidsinspectiewet onderwerpt L'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi concernant l'inspection du
hun recht van toegang tot bewoonde lokalen evenwel aan de voorafgaande travail soumet toutefois leur droit de pénétrer dans les locaux
toestemming van de rechter in de politierechtbank. habités à l'autorisation préalable du juge au tribunal de police.
B.2.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de procedurele B.2.1. Les questions préjudicielles portent sur les garanties
waarborgen waarmee de uitoefening van het recht van toegang tot procédurales qui entourent l'exercice du droit de pénétrer dans les
bewoonde lokalen is omringd. locaux habités.
De eerste beklaagde voor de verwijzende rechter stelde vast dat de La première prévenue devant le juge a quo a constaté que
toestemming door de politierechter werd gemotiveerd met verwijzing naar aan die rechter voorgelegde bescheiden en mondelinge toelichtingen, waarvan in het dossier geen neerslag werd gevonden. Daarnaast wees zij op een gebrek aan toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter om de wettigheid van de verleende toestemming te betwisten. De verwijzende rechter wenst daarom van het Hof te vernemen of artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de Arbeidsinspectiewet verenigbaar is met het recht op onschendbaarheid van de woning (eerste prejudiciële vraag) en met het recht op toegang tot de rechter (tweede prejudiciële vraag). Meer bepaald vraagt de verwijzende rechter, enerzijds, of de voormelde l'autorisation du juge de police était motivée par référence à des documents et déclarations verbales soumis à ce juge, alors que le dossier n'en faisait pas mention. Elle a également relevé l'absence d'accès à un juge indépendant et impartial afin de contester la légalité de l'autorisation accordée. Le juge a quo demande pour cette raison à la Cour si l'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi concernant l'inspection du travail est compatible avec le droit à l'inviolabilité du domicile (première question préjudicielle) et avec le droit d'accès au juge (seconde question préjudicielle). Plus précisément, le juge a quo demande, d'une part, si la disposition
bepaling artikel 15 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel précitée viole l'article 15 de la Constitution, combiné avec l'article
8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, schendt, 8 de la Convention européenne des droits de l'homme, lorsqu'elle est
wanneer zij in die zin wordt geïnterpreteerd dat de toestemming van de interprétée en ce sens que l'autorisation du juge de police peut être
politierechter kan steunen op bescheiden en mondelinge toelichtingen fondée sur des documents et déclarations verbales qui n'ont pas été
die niet aan het strafdossier worden toegevoegd en, anderzijds, of de versés au dossier répressif et, d'autre part, si cette disposition
bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen viole les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec
met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce
schendt, doordat, ingevolge de bovenvermelde interpretatie, door geen que, par suite de l'interprétation précitée, aucun juge ne peut
enkele rechter toezicht kan worden uitgeoefend op de wettigheid van de exercer un contrôle sur la légalité de l'autorisation accordée par le
door de politierechter verleende toestemming, terwijl een dergelijke juge de police, alors qu'un tel contrôle de légalité est possible pour
wettigheidscontrole wel mogelijk is ten aanzien van het huiszoekingsbevel, afgegeven met toepassing van artikel 89bis van het Wetboek van strafvordering. Wanneer het Hof, zoals in de tweede prejudiciële vraag, wordt gevraagd de naleving van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie te onderzoeken, in samenhang gelezen met een verdragsrechtelijke bepaling waarin een grondrecht wordt gewaarborgd, volstaat de vaststelling dat die verdragsrechtelijke bepaling is geschonden om tot het besluit te komen dat de categorie van personen van wie dat grondrecht is geschonden wordt gediscrimineerd ten aanzien van de categorie van personen voor wie dat grondrecht is gewaarborgd. l'ordonnance de perquisition délivrée en application de l'article 89bis du Code d'instruction criminelle. Lorsque la Cour, comme dans la seconde question préjudicielle, est appelée à vérifier le respect du principe d'égalité et de non-discrimination, combiné avec une disposition conventionnelle garantissant un droit fondamental, il suffit de constater que cette disposition conventionnelle est violée pour conclure que la catégorie de personnes dont ce droit fondamental est violé est discriminée par rapport à la catégorie de personnes auxquelles ce droit fondamental est garanti.
B.2.2. De interpretatie van de in het geding zijnde bepaling door de B.2.2. L'interprétation de la disposition en cause retenue par le juge
verwijzende rechter berust op een arrest van het Hof van Cassatie van
9 maart 2004 (Arr. Cass., 2004, nr. 132) op grond waarvan « de rechter a quo repose sur un arrêt de la Cour de cassation du 9 mars 2004
in de politierechtbank onaantastbaar en zonder mogelijkheid tot (Pas., 2004, n° 132), en vertu duquel « le juge au tribunal de police
verhaal oordeelt of hij de toestemming geeft of weigert ». Vermits « apprécie souverainement et sans possibilité de recours s'il donne ou
de strafrechter niet vermag na te gaan of de sociale inspecteur zich s'il refuse l'autorisation ». Puisque « le juge pénal ne peut examiner
voor de politierechter op gegronde vermoedens van een si l'inspecteur social a invoqué devant le juge de police des
sociaalrechtelijke inbreuk heeft beroepen en [...] de betreding van de présomptions fondées de l'existence d'une infraction en matière
bewoonde lokalen noodzakelijk was voor het vaststellen van die inbreuk sociale et si l'accès aux locaux habités était nécessaire pour
[moeten] de stukken die de politierechter hebben toegelaten de constater cette infraction [...] les pièces qui ont habilité le juge
aanvraag tot machtiging te beoordelen, zich niet in het strafdossier de police à examiner la demande d'autorisation ne doivent pas se
[...] bevinden ». trouver dans le dossier répressif ».
B.2.3. Aangezien de uitoefening van het recht van toegang tot bewoonde B.2.3. Dès lors que l'exercice du droit de pénétrer dans les locaux
lokalen in de zaak voor de verwijzende rechter tot een strafvervolging habités a donné lieu, dans l'affaire soumise au juge a quo, à des
aanleiding heeft gegeven, beperkt het Hof zijn onderzoek tot die poursuites pénales, la Cour limite son examen à cette hypothèse.
hypothese. B.3. Artikel 15 van de Grondwet bepaalt : B.3. L'article 15 de la Constitution énonce :
« De woning is onschendbaar; geen huiszoeking kan plaatshebben dan in « Le domicile est inviolable; aucune visite domiciliaire ne peut avoir
lieu que dans les cas prévus par la loi et dans la forme qu'elle
de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft ». prescrit ». Cette disposition est soumise à la Cour en combinaison avec l'article
Die bepaling wordt aan het Hof voorgelegd in samenhang met artikel 8 8 de la Convention européenne des droits de l'homme, qui énonce :
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, dat bepaalt :
« 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn « 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale,
gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. de son domicile et de sa correspondance.
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking 2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans
tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue
en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société
lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté
van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et
strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé
of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ».
B.4. Het recht op de eerbiediging van de woning heeft een B.4. Le droit au respect du domicile revêt un caractère civil au sens
burgerrechtelijk karakter in de zin van artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Aangezien de uitoefening van het recht van toegang tot bewoonde lokalen een inmenging in dat recht vormt, moeten de daarmee verband houdende betwistingen gebeuren met naleving van de in die bepaling vervatte waarborgen. Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag B.5.1. Het voorafgaande optreden van een onafhankelijke en onpartijdige magistraat vormt een belangrijke waarborg tegen het gevaar voor misbruik of willekeur. De politierechter beschikt ter zake over een ruime beoordelingsbevoegdheid om te bepalen of de hem voorgelegde omstandigheden een aantasting van het grondwettelijk beginsel van de onschendbaarheid van de woning verantwoorden. De toestemming die hij verleent, is specifiek. Zij betreft een welbepaald onderzoek, beoogt een welbepaalde woning en geldt alleen voor de de l'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme. Etant donné que l'exercice du droit de pénétrer dans les locaux habités constitue une ingérence dans ce droit, les contestations y relatives doivent se dérouler dans le respect des garanties prévues par cette disposition. Quant à la seconde question préjudicielle B.5.1. L'intervention préalable d'un magistrat indépendant et impartial constitue une garantie importante contre les risques d'abus ou d'arbitraire. Le juge de police dispose en la matière d'un large pouvoir d'appréciation afin de déterminer si les circonstances qui lui sont soumises justifient une atteinte au principe constitutionnel de l'inviolabilité du domicile. L'autorisation qu'il délivre est spécifique. Elle concerne une enquête précise, vise une habitation
personen op wier naam de toestemming is verleend. « Het spreekt déterminée et ne vaut que pour les personnes au nom desquelles
vanzelf dat de machtiging niet automatisch wordt verleend door de l'autorisation est accordée. « Il va de soi que l'autorisation n'est
politierechter, doch dat deze dient te oordelen of de redenen om te pas accordée automatiquement par le juge de police mais que c'est à ce
geloven dat inbreuken gepleegd worden op de wetten en reglementen, dernier d'apprécier si les raisons de croire qu'il se commet des
voldoende overtuigend zijn » (Parl. St., Kamer, 1971-1972, nr. 254/1, infractions aux lois et règlements sont suffisamment probantes » (Doc.
p. 2). parl., Chambre, 1971-1972, n° 254/1, p. 2).
B.5.2. Het loutere gegeven dat de toestemming om bewoonde lokalen te B.5.2. La simple circonstance que l'autorisation de pénétrer dans les
betreden, wordt verleend door een rechter, kan echter niet worden locaux habités est délivrée par un juge ne peut toutefois être
beschouwd als een toereikende waarborg in de zin van artikel 6.1 van
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, aangezien de persoon considérée comme une garantie suffisante au sens de l'article 6.1 de
op wie de geplande maatregel betrekking heeft - en die in dat stadium la Convention européenne des droits de l'homme dès lors que la
geen weet heeft van die maatregel - zich niet kan laten horen (EHRM, personne visée par la mesure projetée - qui ignore à ce stade cette
21 februari 2008, Ravon t. Frankrijk, § 30). De doeltreffendheid van mesure - ne peut se faire entendre (CEDH, 21 février 2008, arrêt Ravon
de maatregel zou immers ernstig in het gedrang komen indien de beoogde c. France, § 30). En effet, l'efficacité de la mesure serait gravement
persoon hiervan vooraf op de hoogte zou worden gebracht (zie, mutatis compromise si la personne visée devait préalablement en être informée
mutandis, EHRM, 22 mei 2008, Iliya Stefanov t. Bulgarije, § 59, en (voy., mutatis mutandis, CEDH, 22 mai 2008, IliyaStefanov c. Bulgarie,
EHRM, 19 september 2002 (beslissing), Tamosius t. Verenigd Koninkrijk). § 59, et CEDH, 19 septembre 2002 (décision), Tamosius c. Royaume-Uni).
B.5.3. De waarborgen van artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de B.5.3. Les garanties de l'article 6.1 de la Convention européenne des
rechten van de mens houden met name in dat de betrokkenen een droits de l'homme impliquent que les personnes concernées puissent
daadwerkelijke jurisdictionele controle, zowel in feite als in rechte, bénéficier d'un contrôle juridictionnel effectif, en fait comme en
kunnen verkrijgen op de regelmatigheid van de beslissing waarmee de droit, de la régularité de la décision autorisant l'accès aux locaux
toegang tot bewoonde lokalen wordt toegestaan, alsook, in voorkomend
geval, van de maatregelen die op grond daarvan zijn genomen. Het habités ainsi que, le cas échéant, des mesures prises sur son
beschikbare beroep moet of de beschikbare beroepen moeten, wanneer een fondement. Le ou les recours disponibles doivent permettre, en cas de
onregelmatigheid wordt vastgesteld, het mogelijk maken ofwel de constat d'irrégularité, soit de prévenir l'accès, soit, dans
toegang te voorkomen, ofwel, indien een onregelmatig geachte toegang
reeds heeft plaatsgehad, de betrokkene een gepast herstel te bieden l'hypothèse où un accès jugé irrégulier a déjà eu lieu, de fournir à
(EHRM, 21 februari 2008, Ravon t. Frankrijk, § 28). l'intéressé un redressement approprié (CEDH, 21 février 2008, arrêt
B.5.4. In de interpretatie van de verwijzende rechter volgens welke de Ravon c. France, § 28). B.5.4. Dans l'interprétation du juge a quo selon laquelle la
in het geding zijnde bepaling elk rechterlijk toezicht op de disposition en cause exclut tout contrôle juridictionnel de la
wettigheid van de door de politierechter verleende toestemming légalité de l'autorisation accordée par le juge de police, cette
uitsluit, voldoet die bepaling niet aan de vereisten van artikel 6.1 disposition ne répond pas aux exigences de l'article 6.1. de la
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en is zij Convention européenne des droits de l'homme et constitue, partant, une
derhalve in strijd met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. violation des articles 10 et 11 de la Constitution.
In die interpretatie dient de tweede prejudiciële vraag bevestigend te Dans cette interprétation, la seconde question préjudicielle appelle
worden beantwoord. une réponse affirmative.
B.5.5. Artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de Arbeidsinspectiewet kan B.5.5. L'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi concernant
l'inspection du travail peut cependant recevoir une autre
evenwel anders worden geïnterpreteerd, in die zin dat die bepaling interprétation selon laquelle cette disposition ne s'oppose pas à ce
zich niet ertegen verzet dat de toestemming van de politierechter om que l'autorisation du juge de police de pénétrer dans les locaux
bewoonde lokalen te betreden, voor de strafrechter wordt betwist. habités soit contestée devant le juge pénal.
In die interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une
beantwoord. réponse négative.
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag Quant à la première question préjudicielle
B.6.1. Tot de waarborgen van artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor B.6.1. Les garanties de l'article 6.1 de la Convention européenne des
de rechten van de mens behoort ook de eerbiediging van het beginsel droits de l'homme comprennent également le respect du principe du
van de tegenspraak. Dat beginsel impliceert in de regel het recht voor contradictoire. Ce principe implique en règle le droit pour les
de gedingvoerende partijen om kennis te nemen van elk stuk dat of elke parties litigantes de prendre connaissance de toute pièce ou
opmerking die bij de rechter wordt neergelegd en ze te bespreken. observation présentée devant le juge et de la discuter.
De rechten van de verdediging moeten echter worden afgewogen tegen de Les droits de la défense doivent toutefois être mis en balance avec
belangen die onder de toepassing van artikel 8 van het Europees les intérêts qui relèvent du domaine de l'article 8 de la Convention
Verdrag voor de rechten van de mens vallen. Aldus is het in européenne des droits de l'homme. On peut ainsi concevoir des
uitzonderlijke situaties denkbaar dat bepaalde stukken van het dossier situations exceptionnelles dans lesquelles certaines pièces du dossier
aan de tegenspraak ontsnappen (EHRM, 21 juni 2007, Antunes en Pires t. échappent à la contradiction (CEDH, 21 juin 2007, Antunes et Pires c.
Portugal, § 35). Portugal, § 35).
Ten aanzien van artikel 6.1 van dat Verdrag zijn evenwel enkel die Toutefois, seules sont légitimes au regard de l'article 6.1 de la
maatregelen die de rechten van de verdediging beperken legitiem die Convention précitée les mesures restreignant les droits de la défense
absoluut noodzakelijk zijn. Bovendien moeten de moeilijkheden die een qui sont absolument nécessaires. De surcroît, les difficultés
van de partijen bij de uitoefening van haar verdediging zou qu'éprouverait une des parties dans l'exercice de sa défense en raison
ondervinden vanwege een beperking van haar rechten, worden d'une limitation de ses droits doivent être compensées par la garantie
gecompenseerd door de waarborg van de voor het rechtscollege gevolgde qu'offre la procédure suivie devant la juridiction (CEDH, 20 février
procedure (EHRM, 20 februari 1996, Doorson t. Nederland, §§ 70 en 72). 1996, Doorson c. Pays-Bas, §§ 70 et 72).
In het omgekeerde geval moeten de inbreuken op het privéleven die Inversement, les atteintes à la vie privée qui découlent d'une
voortvloeien uit een gerechtelijke procedure zoveel mogelijk worden procédure judiciaire doivent se limiter autant que faire se peut à
beperkt tot diegene die door specifieke kenmerken van de procedure, celles rendues strictement nécessaires par les spécificités de la
enerzijds, en door de gegevens van het geschil, anderzijds, strikt procédure, d'une part, et par les données du litige, d'autre part
noodzakelijk worden gemaakt (EHRM, 12 februari 2007, L .L. t. (CEDH, 12 février 2007, L .L. c. France, § 45).
Frankrijk, § 45). B.6.2. In de interpretatie van de verwijzende rechter kan de B.6.2. Dans l'interprétation du juge a quo, l'autorisation du juge de
toestemming van de politierechter om bewoonde lokalen te betreden, steunen op bescheiden en toelichtingen die niet aan het strafdossier worden toegevoegd. Het gaat om bescheiden en toelichtingen op grond waarvan het vermoeden kan worden gestaafd dat een inbreuk op de sociale wetgeving heeft plaatsgevonden en op grond waarvan de toestemming om het bewoonde lokaal te betreden, is verleend. De materiële vaststellingen die de sociale inspecteurs doen naar aanleiding van de uitoefening van hun recht van toegang tot het bewoonde lokaal worden opgenomen in processen-verbaal die uiteraard wel aan het strafdossier worden toegevoegd. police de pénétrer dans les locaux habités peut se fonder sur des documents et déclarations qui n'ont pas été joints au dossier répressif. Il s'agit de documents et déclarations sur la base desquels peut être étayée la présomption qu'a été commise une infraction à la législation sociale et sur la base desquels a été donnée l'autorisation de pénétrer dans le local habité. Les constatations matérielles effectuées par les inspecteurs sociaux dans le cadre de l'exercice de leur droit de pénétrer dans le local habité sont actées dans des procès verbaux qui sont évidemment versés au dossier répressif.
B.6.3. Artikel 15, c), van het Verdrag nr. 81 van de Internationale B.6.3. Par ailleurs, l'article 15, c), de la Convention n° 81 de
Arbeidsorganisatie « betreffende de arbeidsinspectie in de industrie l'Organisation internationale du travail « relative à l'inspection du
en de handel » (goedgekeurd bij wet van 29 maart 1957) bepaalt travail dans l'industrie et le commerce » (approuvée par la loi du 29
overigens : mars 1957) dispose :
« Behoudens de uitzonderingen bij de nationale wetgeving vast te « Sous réserve des exceptions que la législation nationale pourrait
stellen, zullen de inspecteurs van de arbeid : prévoir, les inspecteurs du travail :
[...] [...]
c) als strikt vertrouwelijk moeten beschouwen de bron van elke klacht, waarbij een gebrek in de installatie of een inbreuk op de wettelijke bepalingen te hunner kennis wordt gebracht en zich er van moeten onthouden om aan de werkgever of zijn vertegenwoordiger mede te delen, dat tengevolge van een klacht een inspectiebezoek is gebracht ». Artikel 12, eerste lid, van de Arbeidsinspectiewet bepaalt : « Behoudens uitdrukkelijke machtiging van de indiener van een klacht of van een aangifte betreffende een overtreding van de bepalingen van de wetgevingen waarop zij toezicht uitoefenen, mogen de sociale c) devront traiter comme absolument confidentielle la source de toute plainte leur signalant un défaut dans l'installation ou une infraction aux dispositions légales et devront s'abstenir de révéler à l'employeur ou à son représentant qu'il a été procédé à une visite d'inspection comme suite à une plainte ». L'article 12, alinéa 1er, de la loi concernant l'inspection du travail dispose : « Sauf autorisation expresse de l'auteur d'une plainte ou d'une dénonciation relative à une infraction aux dispositions des législations dont ils exercent la surveillance, les inspecteurs sociaux ne peuvent révéler en aucun cas, même devant les tribunaux, le
inspecteurs in geen enkel geval, zelfs niet vóór de rechtbanken, de nom de l'auteur de cette plainte ou de cette dénonciation ».
naam van de indiener van deze klacht of van deze aangifte bekend maken B.6.4. Il découle de ce qui précède que les droits de la défense
». B.6.4. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat de rechten van de verdediging seraient restreints de manière disproportionnée si les documents et
op onevenredige wijze zouden worden beperkt indien de bescheiden en déclarations sur lesquels est fondée l'autorisation du juge de police
toelichtingen waarop de toestemming van de politierechter om bewoonde de pénétrer dans les locaux habités étaient entièrement soustraits au
lokalen te betreden is gebaseerd, volledig worden onttrokken aan het principe du contradictoire. En revanche, la protection accordée par
beginsel van de tegenspraak. De bij artikel 8 van het Europees Verdrag l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme est
voor de rechten van de mens geboden bescherming wordt daarentegen op suffisamment respectée si tous les éléments permettant de déduire
voldoende wijze in acht genomen indien alle elementen waaruit de l'identité de l'auteur de la plainte ou de la dénonciation ne figurent
identiteit van de indiener van de klacht of aangifte kan worden pas dans le dossier répressif. Il n'est pas nécessaire, en vue de
afgeleid, niet in het strafdossier vermeld staan. Het is niet
noodzakelijk, ter vrijwaring van die belangen, om de klacht of de préserver ces intérêts, de soustraire au principe du contradictoire la
aangifte zelf aan het beginsel van de tegenspraak te onttrekken. plainte ou la dénonciation elle-même.
B.6.5. In de interpretatie van de in het geding zijnde bepaling B.6.5. Dans l'interprétation de la disposition en cause selon laquelle
volgens welke de bescheiden en toelichtingen waarop de toestemming van les documents et déclarations sur lesquels est fondée l'autorisation
de politierechter om bewoonde lokalen te betreden is gebaseerd du juge de police de pénétrer dans les locaux habités sont entièrement
volledig aan het beginsel van de tegenspraak worden onttrokken, soustraits au principe du contradictoire, cette disposition ne
voldoet die bepaling niet aan de vereisten van artikel 6.1 van het satisfait pas aux exigences de l'article 6.1 de la Convention
Europees Verdrag voor de rechten van de mens en leidt zij tot een européenne des droits de l'homme et entraîne une ingérence arbitraire
willekeurige inmenging in het recht op de onschendbaarheid van de dans le droit à l'inviolabilité du domicile, garanti par l'article 15
woning, gewaarborgd bij artikel 15 van de Grondwet en artikel 8 van de la Constitution et par l'article 8 de la Convention européenne des
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. droits de l'homme.
In die interpretatie dient de eerste prejudiciële vraag bevestigend te Dans cette interprétation, la première question préjudicielle appelle
worden beantwoord. une réponse affirmative.
B.6.6. Artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de Arbeidsinspectiewet kan B.6.6. L'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi concernant
evenwel in die zin worden geïnterpreteerd dat niet de klacht of l'inspection du travail peut toutefois être interprété en ce sens que,
aangifte zelf, maar enkel de gegevens waaruit de identiteit van de non pas la plainte ou la dénonciation elle-même, mais uniquement les
indiener van die klacht of aangifte kan worden afgeleid, aan het données qui permettent de déduire l'identité de l'auteur de la plainte
beginsel van de tegenspraak worden onttrokken. ou de la dénonciation sont soustraites au principe du contradictoire.
In die interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une
beantwoord. réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- Artikel 4, § 1, 1°, tweede lid, van de wet van 16 november 1972 - L'article 4, § 1er, 1°, alinéa 2, de la loi du 16 novembre 1972
betreffende de arbeidsinspectie, in die zin geïnterpreteerd dat het concernant l'inspection du travail, interprété en ce sens qu'il exclut
elk rechterlijk toezicht op de wettigheid van de door de tout contrôle juridictionnel de la légalité de l'autorisation donnée
politierechter verleende toestemming om bewoonde lokalen te betreden par le juge de police de pénétrer dans les locaux habités, viole les
uitsluit, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6.1 de
gelezen met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van la Convention européenne des droits de l'homme.
de mens. - Dezelfde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat zij niet elk - La même disposition, interprétée en ce sens qu'elle n'exclut pas
rechterlijk toezicht op de wettigheid van de door de politierechter tout contrôle juridictionnel de la légalité de l'autorisation donnée
verleende toestemming om bewoonde lokalen te betreden uitsluit, par le juge de police de pénétrer dans les locaux habités, ne viole
schendt niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang pas les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article
gelezen met artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme.
de mens. - Dezelfde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat zij de bescheiden - La même disposition, interprétée en ce sens qu'elle soustrait
en toelichtingen waarop de toestemming van de politierechter om entièrement au principe du contradictoire les documents et
bewoonde lokalen te betreden is gebaseerd volledig aan het beginsel déclarations sur lesquels est fondée l'autorisation du juge de police
van de tegenspraak onttrekt, schendt artikel 15 van de Grondwet, in de pénétrer dans les locaux habités, viole l'article 15 de la
samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Constitution, combiné avec l'article 8 de la Convention européenne des
rechten van de mens. droits de l'homme.
- Dezelfde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat zij niet de klacht - La même disposition, interprétée en ce sens qu'elle ne soustrait pas
la plainte ou la dénonciation elle-même, mais uniquement les données
of aangifte zelf, maar enkel de gegevens waaruit de identiteit van de qui permettent de déduire l'identité de l'auteur de cette plainte ou
indiener van die klacht of aangifte kan worden afgeleid aan het de cette dénonciation, au principe du contradictoire, ne viole pas
beginsel van de tegenspraak onttrekt, schendt niet artikel 15 van de l'article 15 de la Constitution, combiné avec l'article 8 de la
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag
voor de rechten van de mens. Convention européenne des droits de l'homme.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 3 december 2008. l'audience publique du 3 décembre 2008.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^