Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 61/2008 van 10 april 2008 Rolnummer 4175 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 81, 2°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, gesteld door he Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 61/2008 van 10 april 2008 Rolnummer 4175 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 81, 2°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, gesteld door he Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 61/2008 du 10 avril 2008 Numéro du rôle : 4175 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 81, 2°, de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail, posé La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges L. La(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 61/2008 van 10 april 2008 Extrait de l'arrêt n° 61/2008 du 10 avril 2008
Rolnummer 4175 Numéro du rôle : 4175
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 81, 2°, van de wet van 4 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 81, 2°, de
augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des travailleurs lors de
uitvoering van hun werk, gesteld door het Hof van Beroep te Bergen. l'exécution de leur travail, posée par la Cour d'appel de Mons.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, J.-P. Snappe, E. Derycke, J. Spreutels en T. Lavrysen, J.-P. Snappe, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van
Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder Goey, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président
voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 14 maart 2007 in zake het openbaar ministerie en T.G. Par arrêt du 14 mars 2007 en cause du ministère public et de T.G.
tegen E.N. en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is contre E.N. et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
ingekomen op 16 maart 2007, heeft het Hof van Beroep te Bergen de Cour le 16 mars 2007, la Cour d'appel de Mons a posé la question
volgende prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 81, 2°, van de wet van 4 augustus 1996 betreffende « L'article 81, 2°, de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des
het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, in travailleurs lors de l'exécution de leur travail combiné avec les
samenhang gelezen met de artikelen 19 en 39bis van de wet van 24 juli articles 19 et 39bis de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail
1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter
beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers, de temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het disposition d'utilisateurs violent-ils les articles 10 et 11 de la
legaliteitsbeginsel van de strafbaarstelling verankerd in de artikelen Constitution combinés avec le principe de légalité de l'incrimination
12 en 14 van de Grondwet en artikel 7 van het Europees Verdrag voor de consacré par les articles 12 et 14 de la Constitution et l'article 7
rechten van de mens, in zoverre op strafrechtelijk en procedureel vlak de la Convention européenne des droits de l'homme en tant qu'il
een verschillend lot zou kunnen worden voorbehouden aan twee pourrait, sur le plan pénal et procédural, être réservé un sort
rechtzoekenden die met dezelfde ingesteldheid, hetzelfde besef of différent entre deux justiciables ayant commis les mêmes actes
dezelfde intentie dezelfde materiële handelingen hebben gesteld, wat matériels dans le même état d'esprit, de conscience ou de volonté, ce
tot een verbreking van de gelijkheid zou kunnen leiden, doordat de qui pourrait être constitutif d'une rupture d'égalité en raison du
bewoordingen gebruikt in de voormelde artikelen 19, eerste en derde fait que les termes utilisés par les articles 19, alinéas 1er et 3, et
lid, en 39bis, bekrachtigd bij artikel 81, 2°, van de wet van 4 39bis précités, sanctionnés par l'article 81, 2°, de la loi du 4 août
augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de 1996 relative au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de
uitvoering van hun werk, het de rechtzoekenden niet mogelijk zouden leur travail, ne permettraient pas aux justiciables de savoir, au
maken om, op het ogenblik dat zij een gedrag aannemen, te weten of dat moment où ils adoptent un comportement, si celui-ci est ou non
gedrag al dan niet strafbaar is ? ». punissable ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Het Hof wordt verzocht zich uit te spreken over de B.1. La Cour est invitée à statuer sur la compatibilité de l'article
bestaanbaarheid van artikel 39bis van de wet van 24 juli 1987 « 39bis de la loi du 24 juillet 1987 « sur le travail temporaire, le
betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter travail intérimaire et la mise de travailleurs à la disposition
beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers » - in d'utilisateurs » - lu en combinaison avec l'article 19, alinéas 1er et
samenhang gelezen met artikel 19, eerste en derde lid, van dezelfde
wet - met het wettigheidsbeginsel in strafzaken, zoals gewaarborgd bij 3, de la même loi - avec le principe de légalité en matière pénale,
de artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet en bij artikel 7 tel qu'il est garanti par les articles 12, alinéa 2, et 14 de la
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre de Constitution et par l'article 7 de la Convention européenne des droits
bewoordingen van de in het geding zijnde bepalingen het niet mogelijk de l'homme, en ce que les termes employés par les dispositions en
maken om, op het ogenblik dat een gedrag wordt aangenomen, te weten of cause ne permettent pas de savoir, au moment où un comportement est
dat gedrag al dan niet strafbaar is. adopté, si celui-ci est ou non punissable.
B.2. Artikel 19 van de wet van 24 juli 1987, gewijzigd bij artikel 143 B.2. L'article 19 de la loi du 24 juillet 1987, modifié par l'article
van de wet van 24 december 1999 « houdende sociale en diverse 143 de la loi du 24 décembre 1999 « portant des dispositions sociales
bepalingen », luidt : et diverses », dispose :
« Gedurende de periode waarin de uitzendkracht bij de gebruiker werkt « Pendant la période où l'intérimaire travaille chez l'utilisateur,
staat deze in voor de toepassing van de bepalingen van de wetgeving celui-ci est responsable de l'application des dispositions de la
inzake de reglementering en de bescherming van de arbeid welke gelden législation en matière de réglementation et de protection du travail
op de plaats van het werk. applicables au lieu de travail.
Pour l'application du premier alinéa, sont considérées comme
Voor de toepassing van het eerste lid, worden de bepalingen die dispositions applicables au lieu de travail, celles qui ont trait à la
betrekking hebben op de arbeidsduur, de feestdagen, de zondagsrust, de durée de travail, aux jours fériés, au repos du dimanche, au travail
vrouwenarbeid, de arbeid van jeugdige personen, de nachtarbeid, de des femmes, au travail des jeunes, au travail de nuit, aux règlements
arbeidsreglementen, de bepalingen inzake het toezicht op de prestaties de travail, aux dispositions concernant le contrôle des prestations
van de deeltijdse werknemers zoals bepaald in de artikelen 157 tot 169 des travailleurs à temps partiel visées aux articles 157 à 169 de la
van de programmawet van 22 december 1989, de gezondheid en de loi-programme du 22 décembre 1989, à la santé et la sécurité des
veiligheid van de werknemers, alsmede de salubriteit van het werk en travailleurs ainsi qu'à la salubrité du travail et des lieux de
van de werkplaatsen, beschouwd als bepalingen die gelden op de plaats
van het werk. travail.
De Koning kan, na advies van het Paritair Comité voor de uitzendarbeid Le Roi peut, après avis la Commission paritaire pour le travail
en voor wat de bepalingen betreft inzake de gezondheid en de intérimaire et, en ce qui concerne les dispositions relatives à la
veiligheid van de werknemers, evenals inzake de salubriteit van het santé et à la sécurité des travailleurs ainsi qu'à la salubrité du
werk en van de werkplaatsen na advies van de Hoge Raad voor travail et des lieux de travail, après avis du Conseil supérieur de
veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen : sécurité, d'hygiène et d'embellissement des lieux de travail :
1° de in het tweede lid vermelde opsomming wijzigen of aanvullen; 1° modifier ou compléter l'énumération figurant au deuxième alinéa;
2° bepalen welke de verplichtingen van genoemde wetgevingen zijn die 2° déterminer quelles sont les obligations desdites législations qui
respectievelijk op de gebruiker en op het uitzendbureau rusten ». incombent respectivement à l'utilisateur et à l'entreprise de travail intérimaire ».
Artikel 39bis van de wet van 24 juli 1987, ingevoegd bij artikel 55 L'article 39bis de la loi du 24 juillet 1987, inséré par l'article 55
van de wet van 13 februari 1998 « houdende bepalingen tot bevordering de la loi du 13 février 1998 « portant des dispositions en faveur de
van de tewerkstelling », luidt : l'emploi », dispose :
« De gebruiker, zijn lasthebbers of aangestelden die zich schuldig « L'utilisateur, ses mandataires ou préposés qui commettent une
maken aan een overtreding van de in artikel 19 bedoelde bepalingen infraction aux dispositions visées à l'article 19 sont punis des mêmes
worden gestraft met dezelfde strafsancties als deze die zijn bepaald sanctions pénales que celles déterminées dans les lois en vertu
in de wetten krachtens welke deze bepalingen zijn vastgelegd ». desquelles ces dispositions ont été prises ».
B.3.1. Artikel 12, tweede lid, van de Grondwet bepaalt : B.3.1. L'article 12, alinéa 2, de la Constitution dispose :
« Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en « Nul ne peut être poursuivi que dans les cas prévus par la loi, et
in de vorm die zij voorschrijft ». dans la forme qu'elle prescrit ».
Artikel 14 van de Grondwet bepaalt : L'article 14 de la Constitution dispose :
« Geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens de wet ». « Nulle peine ne peut être établie ni appliquée qu'en vertu de la loi ».
B.3.2. Artikel 7.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de B.3.2. L'article 7.1 de la Convention européenne des droits de l'homme
mens bepaalt : dispose :
« Niemand kan worden veroordeeld wegens een handelen of nalaten, dat « Nul ne peut être condamné pour une action ou une omission qui, au
geen strafbaar feit naar nationaal of internationaal recht uitmaakte moment où elle a été commise, ne constituait pas une infraction
ten tijde dat het handelen of nalaten geschiedde. Evenmin zal een d'après le droit national ou international. De même il n'est infligé
zwaardere straf worden opgelegd dan die welke ten tijde van het begaan aucune peine plus forte que celle qui était applicable au moment où
van het strafbare feit van toepassing was ». l'infraction a été commise ».
B.3.3. Op grond van artikel 26, § 1, 3°, van de bijzondere wet van 6 B.3.3. En vertu de l'article 26, § 1er, 3°, de la loi spéciale du 6
januari 1989, vervangen bij artikel 9, a), van de bijzondere wet van 9 janvier 1989, remplacé par l'article 9, a), de la loi spéciale du 9
maart 2003, is het Hof bevoegd om de wetskrachtige normen te toetsen aan de artikelen van titel II « De Belgen en hun rechten » van de Grondwet. Wanneer een verdragsbepaling die België bindt, een draagwijdte heeft die analoog is aan die van een van de grondwetsbepalingen waarvan de toetsing tot de bevoegdheid van het Hof behoort en waarvan de schending wordt aangevoerd, vormen de waarborgen vervat in die verdragsbepaling een onlosmakelijk geheel met de waarborgen die in de betrokken grondwetsbepalingen zijn opgenomen. Daaruit volgt dat het Hof, bij haar toetsing aan die grondwetsbepalingen, rekening houdt met internationaalrechtelijke bepalingen die analoge rechten of vrijheden waarborgen. In zoverre artikel 7.1 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens het wettigheidsbeginsel in strafzaken waarborgt, heeft het een mars 2003, la Cour est compétente pour contrôler les normes législatives au regard des articles du titre II de la Constitution « Des Belges et de leurs droits ». Lorsqu'une disposition conventionnelle liant la Belgique a une portée analogue à celle d'une des dispositions constitutionnelles dont le contrôle relève de la compétence de la Cour et dont la violation est alléguée, les garanties consacrées par cette disposition conventionnelle constituent un ensemble indissociable avec les garanties inscrites dans les dispositions constitutionnelles concernées. Il s'ensuit que, dans le contrôle qu'elle exerce au regard de ces dispositions constitutionnelles, la Cour tient compte de dispositions de droit international qui garantissent des droits ou libertés analogues. En ce qu'il garantit le principe de légalité en matière pénale, l'article 7.1 de la Convention européenne des droits de l'homme a une
draagwijdte die analoog aan die van de artikelen 12, tweede lid, en 14 portée analogue aux articles 12, alinéa 2, et 14 de la Constitution.
van de Grondwet. B.4.1. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken gaat uit van de idee dat de strafwet moet worden geformuleerd in bewoordingen op grond waarvan eenieder, op het ogenblik waarop hij een gedrag aanneemt, kan uitmaken of dat gedrag al dan niet strafbaar is. Het eist dat de wetgever in voldoende nauwkeurige, duidelijke en rechtszekerheid biedende bewoordingen bepaalt welke feiten strafbaar worden gesteld, zodat, enerzijds, diegene die een gedrag aanneemt, vooraf op afdoende wijze kan inschatten wat het strafrechtelijke gevolg van dat gedrag zal zijn en, anderzijds, aan de rechter geen al te grote beoordelingsbevoegdheid wordt gelaten. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken staat evenwel niet eraan in de weg dat de wet aan de rechter een beoordelingsbevoegdheid toekent. Er dient immers rekening te worden gehouden met het algemene karakter van de wetten, de uiteenlopende situaties waarop zij van toepassing zijn en de evolutie van de gedragingen die zij bestraffen. Aan het vereiste dat een misdrijf duidelijk moet worden omschreven in de wet, is voldaan wanneer de rechtzoekende, op basis van de bewoordingen van de relevante bepaling en, indien nodig, met behulp B.4.1. Le principe de légalité en matière pénale procède de l'idée que la loi pénale doit être formulée en des termes qui permettent à chacun de savoir, au moment où il adopte un comportement, si celui-ci est ou non punissable. Il exige que le législateur indique, en des termes suffisamment précis, clairs et offrant la sécurité juridique, quels faits sont sanctionnés, afin, d'une part, que celui qui adopte un comportement puisse évaluer préalablement, de manière satisfaisante, quelle sera la conséquence pénale de ce comportement et afin, d'autre part, que ne soit pas laissé au juge un trop grand pouvoir d'appréciation. Toutefois, le principe de légalité en matière pénale n'empêche pas que la loi attribue un pouvoir d'appréciation au juge. Il faut en effet tenir compte du caractère de généralité des lois, de la diversité des situations auxquelles elles s'appliquent et de l'évolution des comportements qu'elles répriment. La condition qu'une infraction doit être clairement définie par la loi se trouve remplie lorsque le justiciable peut savoir, à partir du
van de interpretatie daarvan door de rechtscolleges, kan weten welke libellé de la disposition pertinente et, au besoin, à l'aide de son
handelingen en welke verzuimen zijn strafrechtelijke aansprakelijkheid interprétation par les juridictions, quels actes et omissions engagent
meebrengen. sa responsabilité pénale.
B.4.2. Enkel bij het onderzoek van een specifieke strafbepaling is het B.4.2. Ce n'est qu'en examinant une disposition pénale spécifique
mogelijk om, rekening houdend met de elementen eigen aan de misdrijven qu'il est possible, en tenant compte des éléments propres aux
die zij wil bestraffen, te bepalen of de door de wetgever gehanteerde infractions qu'elle entend réprimer, de déterminer si les termes
algemene bewoordingen zo vaag zijn dat ze het wettigheidsbeginsel in généraux utilisés par le législateur sont à ce point vagues qu'ils
strafzaken zouden schenden. méconnaîtraient le principe de légalité en matière pénale.
B.5.1. De gebruiker van een uitzendkracht is niet zijn werkgever, B.5.1. L'utilisateur d'un travailleur intérimaire n'est pas son
vermits die twee personen niet door een arbeidsovereenkomst zijn employeur, puisque ces deux personnes ne sont pas liées par un contrat
verbonden (artikelen 7 en 8, § 1, eerste lid, van de wet van 24 juli de travail (articles 7 et 8, § 1er, alinéa 1er, de la loi du 24
1987). juillet 1987).
Artikel 19 van de wet van 24 juli 1987 verplicht de gebruiker van een L'article 19 de la loi du 24 juillet 1987 met à charge de
uitzendkracht ertoe bepaalde verplichtingen na te leven die andere l'utilisateur d'un travailleur intérimaire le respect de certaines
reglementeringen met betrekking tot arbeid opleggen aan de werkgever obligations que d'autres réglementations relatives au travail font à
van een werknemer buiten elke uitzendrelatie. l'employeur d'un travailleur en dehors de toute relation de travail intérimaire.
Artikel 39bis van de wet van 24 juli 1987 is aangenomen om de L'article 39bis de la loi du 24 juillet 1987 a été adopté pour
gebruiker die deze verplichtingen niet naleeft, strafrechtelijk te permettre de sanctionner pénalement l'utilisateur qui ne respecte pas
kunnen bestraffen (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nr. 1269/3, p. 7). ces obligations-là (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, n° 1269/3, p. 7).
B.5.2. De artikelen 19, eerste en derde lid, en 39bis van de wet van B.5.2. Les articles 19, alinéas 1er et 3, et 39bis de la loi du 24
24 juli 1987 hebben dus alleen tot doel het personele juillet 1987 n'ont dès lors d'autre objet que d'étendre à
toepassingsgebied van strafsancties waarin andere bepalingen voorzien, l'utilisateur d'un travailleur intérimaire, et à ses mandataires ou
uit te breiden tot de gebruiker van een uitzendkracht en zijn lasthebbers of aangestelden. Door gebruik te maken van termen als « gebruiker », « lasthebbers » of « aangestelden » hanteert de wetgever nauwkeurige begrippen die regelmatig worden gebruikt in andere teksten en die gemakkelijk definieerbaar zijn. Het blijkt dus niet dat het voormelde toepassingsgebied is uitgebreid door middel van bewoordingen die dermate vaag zijn dat zij niet iedereen in staat stellen om, op het ogenblik dat een gedrag wordt aangenomen, te weten of het al dan niet strafbaar is, of die aan de rechter een te grote beoordelingsbevoegdheid zouden laten. B.6. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof préposés, le champ d'application personnel de sanctions pénales prévues par d'autres dispositions. En utilisant des termes tels que « utilisateur », « mandataires » ou « préposés », le législateur recourt à des concepts précis, utilisés régulièrement dans d'autres textes, et aisément définissables. Il n'apparaît donc pas que l'extension du champ d'application précitée soit réalisée au moyen de termes à ce point vagues qu'ils ne permettraient pas à chacun de savoir, au moment où il adopte un comportement, si celui-ci est ou non punissable ou qui laisseraient au juge un trop grand pouvoir d'appréciation. B.6. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 39bis van de wet van 24 juli 1987 « betreffende de tijdelijke L'article 39bis de la loi du 24 juillet 1987 « sur le travail
arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la
ten behoeve van gebruikers », in samenhang gelezen met artikel 19, disposition d'utilisateurs », lu en combinaison avec l'article 19,
eerste en derde lid, van dezelfde wet, schendt de artikelen 12, tweede alinéas 1er et 3, de la même loi, ne viole pas les articles 12, alinéa
lid, en 14 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 7 van het 2, et 14 de la Constitution, lus en combinaison avec l'article 7 de la
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, niet. Convention européenne des droits de l'homme.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à
terechtzitting van 10 april 2008. l'audience publique du 10 avril 2008.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^