Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 6/2007 van 11 januari 2007 Rolnummer 3983 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 120 van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Martens, E. De Groot, A. (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 6/2007 van 11 januari 2007 Rolnummer 3983 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 120 van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Martens, E. De Groot, A. (...) Extrait de l'arrêt n° 6/2007 du 11 janvier 2007 Numéro du rôle : 3983 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 120 du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance d'Anvers. La Cour d'arbitrag composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 6/2007 van 11 januari 2007 Extrait de l'arrêt n° 6/2007 du 11 janvier 2007
Rolnummer 3983 Numéro du rôle : 3983
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 120 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 120 du Code
Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance
aanleg te Antwerpen. d'Anvers.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P.
P. Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe en J.-P. Moerman, Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe et J.-P. Moerman, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 2 mei 2006 in zake J. Ruzette en anderen tegen de Par jugement du 2 mai 2006 en cause de J. Ruzette et autres contre
Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour
is ingekomen op 10 mei 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te d'arbitrage le 10 mai 2006, le Tribunal de première instance d'Anvers
Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 120 W.Succ. zoals het van toepassing was voor de « L'article 120 du Code des droits de succession, tel qu'il était
wetswijziging van 9 juli 2004, samen gelezen met artikel 20 W.Succ. de applicable avant la modification législative du 9 juillet 2004,
combiné avec l'article 20 du Code des droits de succession, viole-t-il
artikelen 10 en 11 van de Belgische Grondwet doordat zij de gelijkheid les articles 10 et 11 de la Constitution belge en ce qu'il porte
schenden tussen rechtsonderhorigen in zoverre de toepassing van het atteinte à l'égalité entre justiciables, en tant que l'application de
voormelde artikel 120 W.Succ., zoals het van toepassing was voor de l'article 120 précité du Code des droits de succession, tel qu'il
wetswijziging van 9 juli 2004, samen gelezen met artikel 20 W.Succ. er était en vigueur avant la modification législative du 9 juillet 2004,
toe strekt dat een rechter, in tegenstelling tot wat het geval is met combiné avec l'article 20 du Code des droits de succession, tend à ce
qu'un juge, à la différence de ce qui s'applique dans le cadre de
een deskundig onderzoek zoals geregeld in het Gerechtelijk Wetboek, l'expertise réglée par le Code judiciaire, ne puisse exercer aucun
geen enkele toetsing kan uitoefenen over de waardebepaling door de contrôle sur l'évaluation effectuée par les experts lors de la
deskundigen in de procedure van de voorafgaande schatting ? ». procédure de l'expertise préalable ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid met B.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité, avec les
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van artikel 120 van het Wetboek articles 10 et 11 de la Constitution, de l'article 120 du Code des
der successierechten, zoals het van toepassing was vóór de droits de succession, tel qu'il était en vigueur avant la modification
wetswijziging van 9 juli 2004, en in samenhang gelezen met artikel 20 législative du 9 juillet 2004, et combiné avec l'article 20 du même
van hetzelfde Wetboek, doordat zij ertoe leiden dat een rechter, in Code, en ce qu'il tend à ce qu'un juge, à la différence de ce qui
tegenstelling tot wat het geval is met een deskundig onderzoek zoals s'applique dans le cadre de l'expertise réglée par le Code judiciaire,
geregeld in het Gerechtelijk Wetboek, geen enkele toetsing kan ne puisse exercer aucun contrôle sur l'évaluation effectuée par les
uitoefenen over de waardebepaling door de deskundigen in de procedure van de voorafgaande schatting. De vraag noopt tot een vergelijking tussen de situatie van belastingplichtigen wier erfgoederen inzake successierechten op hun vraag en op hun kosten aan een voorafgaande schatting worden onderworpen en de situatie van personen die in het kader van een gemeenrechtelijke rechtspleging worden geconfronteerd met een deskundig onderzoek. In dit opzicht zijn de bedoelde categorieën van personen met elkaar vergelijkbaar, inzonderheid wat de beoordelingsbevoegdheid van de rechter ten aanzien van het deskundig onderzoek betreft. experts lors de la procédure de l'expertise préalable. La question invite à comparer la situation de contribuables dont les biens successoraux sont soumis, à leur demande et à leurs frais, à une expertise préalable en matière de droits de succession et la situation des personnes qui sont concernées par une expertise dans le cadre d'une procédure de droit commun. Sous ce rapport, les catégories de personnes visées sont comparables, en particulier en ce qui concerne le pouvoir d'appréciation du juge à l'égard de l'expertise.
B.2.1. Artikel 20 maakt deel uit van het eerste boek (rechten van B.2.1. L'article 20 en cause figure dans le livre premier (droits de
successie en van overgang bij overlijden), hoofdstuk III (waardering succession et de mutation par décès), chapitre III (évaluation de
van het belastbaar actief), afdeling I (algemene regelen), van het l'actif imposable), section I (règles générales), du Code des droits
Wetboek der successierechten. de succession.
Het biedt aan al wie gehouden is tot het indienen van een aangifte van Il offre la possibilité à toute personne tenue au dépôt d'une
nalatenschap de mogelijkheid om, op hun vraag en op hun kosten, vóór déclaration de succession de demander qu'il soit procédé, à ses frais,
de aangifte en uiterlijk vóór het verstrijken van de avant déclaration et au plus tard avant l'expiration du délai de
indieningstermijn, een voorafgaande schatting van het belastbare dépôt, à une évaluation préalable de l'actif imposable.
actief te laten uitvoeren. Die bepaling luidt : « De erfgenamen, algemene legatarissen en begiftigden en, in 't algemeen, al wie gehouden is tot het indienen van een aangifte van nalatenschap, mogen vragen vóór de aangifte en uiterlijk vóór het verstrijken van de indieningstermijn, dat op hun kosten, de waardering geschiede van het geheel of een deel van de erfgoederen die zich in België bevinden en die voor hun verkoopwaarde moeten of kunnen aangegeven worden. Zij geven dienaangaande hun beslissing te kennen bij aangetekende brief gezonden aan de ontvanger van het kantoor waar de aangifte ingeleverd moet worden. Cette disposition énonce : « Les héritiers, légataires et donataires universels et, en général, toutes les personnes tenues au dépôt d'une déclaration de succession peuvent, avant déclaration et au plus tard avant l'expiration du délai de dépôt, demander qu'il soit procédé, à leurs frais, à l'évaluation de tout ou partie des biens successoraux se trouvant en Belgique et qui doivent ou peuvent être déclarés pour leur valeur vénale. Ils notifient leur décision à cet égard par lettre recommandée à la poste, envoyée au receveur du bureau où la déclaration doit être déposée.
Er wordt gehandeld overeenkomstig artikelen 113 tot 120 en 122. Il est procédé conformément aux articles 113 à 120 et 122.
De waardering is definitief en dient tot grondslag voor de verevening L'estimation est définitive et sert de base à la liquidation de
der belasting ». l'impôt ».
B.2.2. Artikel 120 maakt deel uit van het eerste boek (rechten van B.2.2. L'article 120 figure dans le livre premier (droits de
successie en van overgang bij overlijden), hoofdstuk XII succession et de mutation par décès), chapitre XII (moyens de preuve),
(bewijsmiddelen), afdeling III (controleschatting), van het Wetboek section III (expertise de contrôle), du Code des droits de succession.
der successierechten.
Het bepaalt dat de beslissing van de schatters niet vatbaar is voor Il dispose que la décision des experts n'est susceptible d'aucun
beroep en regelt de modaliteiten betreffende de rechtsvordering tot recours et règle les modalités de l'action en annulation de
nietigheid van de voorafgaande schatting ingesteld door de ontvanger l'expertise préalable qui est exercée par le receveur des droits de
der successierechten of een partij. succession ou par l'une des parties.
Die bepaling, vóór de wijziging ervan door artikel 34 van de Cette disposition, avant sa modification par l'article 34 de la
programmawet van 9 juli 2004, luidde : loi-programme du 9 juillet 2004, était libellée comme suit :
« De beslissing der schatters is niet vatbaar voor eenig beroep. De « La décision des experts n'est susceptible d'aucun recours.
ontvanger of de partij kan echter de nietigheid der schatting vragen Toutefois, le receveur ou la partie peut demander la nullité de
wegens overtreding der wet, wegens zakelijke missing of wegens l'expertise pour contravention à la loi, pour erreur matérielle ou
verkrachting der wezensvormen. De rechtsvordering dient ingeleid, op pour violation des formes substantielles. L'action doit être intentée,
straffe van verval, binnen den termijn van een maand te rekenen van de à peine de déchéance, dans le délai d'un mois à dater de la
beteekening van het verslag; zij wordt gebracht vóór de rechtbank - signification du rapport; elle est portée devant le tribunal -
bevoegd volgens de gewone regelen - van de in de eerste alinea van compétent d'après les règles ordinaires - du lieu indiqué au premier
artikel 114 aangeduide plaats. Wordt de nietigheid uitgesproken, zoo alinéa de l'article 114. Si la nullité est prononcée, le tribunal, par
beveelt de rechtbank van ambtswege, bij hetzelfde vonnis, een nieuwe schatting ». le même jugement, ordonne d'office une nouvelle expertise ».
B.2.3. De rol van de rechter in het stelsel van de voorafgaande B.2.3. Le rôle du juge dans le régime de l'expertise préalable en
schatting inzake de rechten van successie en van overgang bij matière de droits de succession et de mutation par décès se limite à
overlijden is beperkt tot het aanwijzen, bij ontstentenis van een désigner un ou trois experts, à défaut d'un accord entre les parties
desbetreffend akkoord, van één of drie deskundigen (artikel 114), het sur ce point (article 114), à statuer sur les éventuelles demandes de
beoordelen van eventuele verzoeken tot wraking van de aldus aangewezen
deskundige(n) (artikel 116) en het beslechten van vorderingen tot récusation de l'expert ou des experts ainsi désignés (article 116) et
vernietiging van de schatting « wegens overtreding der wet, wegens à se prononcer sur les demandes de nullité de l'expertise « pour
zakelijke missing of wegens verkrachting der wezensvormen ». In geval contravention à la loi, pour erreur matérielle ou pour violation des
van vernietiging op een van de voormelde gronden wordt door de formes substantielles ». Si la nullité est prononcée pour l'un de ces
rechtbank een nieuwe schatting bevolen (artikel 120). motifs, le tribunal ordonne une nouvelle expertise (article 120).
De rechter kan de waardebepaling van de deskundige(n) niet beoordelen.
Buiten de in de wet opgesomde gronden tot nietigverklaring van de Le juge ne peut pas se prononcer sur l'évaluation du ou des experts.
schatting zijn de werkzaamheden van de deskundige(n) niet voor Hormis les causes de nullité de l'expertise énumérées dans la loi, le
betwisting vatbaar en tegen de beslissing van de deskundige(n) is geen travail du ou des experts ne peut être contesté et leur décision n'est
hoger beroep mogelijk (artikel 120). Bovendien is de waardering susceptible d'aucun recours (article 120). En outre, l'estimation est
definitief en dient ze tot grondslag voor de verevening van de belasting (artikel 20). définitive et sert de base à la liquidation de l'impôt (article 20).
B.3. In het gemeenrechtelijke stelsel van het Gerechtelijk Wetboek B.3. Dans le régime de droit commun du Code judiciaire, il est dit
wordt uitdrukkelijk bepaald dat de deskundigen hun opdracht vervullen expressément que les experts procèdent à leur mission « sous le
« onder toezicht van de rechter » (artikel 973 van het Gerechtelijk contrôle du juge » (article 973 du Code judiciaire). Si le juge ne
Wetboek). Indien de rechter in het verslag geen voldoende opheldering trouve pas dans le rapport les éclaircissements suffisants, il peut
vindt, kan hij een aanvullend onderzoek of een nieuw onderzoek bevelen ordonner soit un complément d'expertise, soit une nouvelle expertise
(artikel 987). (article 987).
Artikel 986 van het Gerechtelijk Wetboek luidt : L'article 986 du Code judiciaire dispose :
« De rechters zijn niet verplicht het advies van de deskundigen te « Les juges ne sont point astreints à suivre l'avis des experts si
volgen, indien het strijdig is met hun overtuiging ». leur conviction s'y oppose ».
B.4.1. Met de voorafgaande schatting wordt een correcte waardering van B.4.1. L'expertise préalable vise à évaluer correctement l'actif
het belastbaar actief inzake rechten van successie en van overgang bij imposable en matière de droits de succession et de mutation par décès.
overlijden beoogd. Het gegeven dat daarbij wordt afgeweken van de bepalingen van het La circonstance qu'il soit dérogé, à cette occasion, aux dispositions
Gerechtelijk Wetboek inzake het deskundig onderzoek houdt op zich geen du Code judiciaire en matière d'expertise ne constitue pas en soi une
miskenning van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie in. violation du principe d'égalité et de non-discrimination.
B.4.2. De voorafgaande schatting is bedoeld om te waarborgen dat B.4.2. L'expertise préalable vise à garantir que l'estimation de la
valeur vénale des biens soumis aux droits de succession et de mutation
overeenkomstig artikel 19 van het Wetboek der successierechten wordt par décès serve de base conformément à l'article 19 du Code des droits
uitgegaan van een schatting van de verkoopwaarde van de goederen die de succession. En faisant appel à la procédure de l'expertise
aan de rechten van successie en van overgang bij overlijden zijn préalable, les contribuables évitent toute contestation, puisque cette
onderworpen. Door een beroep te doen op de procedure van de
voorafgaande schatting vermijden de belastingplichtigen iedere estimation est en principe définitive, sauf dans le cas de
betwisting, vermits die schatting in principe definitief is, behoudens
in geval van nietigverklaring zoals daarin is voorzien in artikel 120 l'annulation prévue à l'article 120 du même Code, et sert de base à la
van hetzelfde Wetboek, en als grondslag zal dienen voor de vereffening
van de rechten. liquidation des droits.
De voorafgaande schatting van de activa-elementen is bepalend voor het L'expertise préalable des éléments de l'actif est déterminante pour
al dan niet verschuldigd zijn van de successierechten. Zij kan worden l'exigibilité des droits de succession. Elle peut être réalisée à la
uitgevoerd op vraag en op kosten van al wie gehouden is tot het demande et aux frais de toute personne tenue au dépôt d'une
indienen van een aangifte van nalatenschap en overeenkomstig de déclaration de succession et conformément aux modalités de l'expertise
modaliteiten van de controleschatting (artikelen 113 tot 120 en 122). de contrôle (articles 113 à 120 et 122).
B.4.3. Uit de artikelen 119 en 120 blijkt dat de bevindingen van de B.4.3. Il ressort des articles 119 et 120 que les constatations du ou
deskundige(n) niet ter discussie kunnen worden gesteld en dat de des experts ne peuvent pas être contestées et que le juge ne peut
rechter de waardebepaling van de deskundigen niet kan herzien. Hij kan enkel nog een nieuwe schatting bevelen indien hij vaststelt dat de wet werd overtreden, dat een materiële vergissing werd begaan of dat een substantieel vormvoorschrift werd miskend. B.4.4. Doordat, in tegenstelling tot wat het geval is met een deskundig onderzoek zoals geregeld in het Gerechtelijk Wetboek, de rechter geen enkele controle kan uitoefenen op de waardebepaling door de deskundigen in de procedure bedoeld door artikel 120, in samenhang gelezen met artikel 20, van het Wetboek der successierechten, zijn die artikelen bijgevolg niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. revoir la valeur déterminée par les experts. Il peut seulement ordonner une nouvelle expertise s'il constate une contravention à la loi, une erreur matérielle ou une violation des formes substantielles. B.4.4. Par conséquent, ces articles ne sont pas compatibles avec les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que, contrairement au cas de l'expertise réglée par le Code judiciaire, le juge ne peut exercer aucun contrôle sur l'estimation opérée par les experts dans la procédure visée à l'article 120, combiné avec l'article 20, du Code des droits de succession.
De omstandigheid dat de procedure van de voorafgaande schatting aan de La circonstance que la procédure de l'expertise préalable donne aux
belastingplichtigen de zekerheid verleent dat de waarde van hun contribuables la certitude que la valeur de leur déclaration lie le
aangifte bindend is voor de ontvanger van de successierechten en hun receveur des droits de succession et que leur déclaration ne pourra
aangifte in voorkomend geval enkel nog nietig kan worden verklaard
overeenkomstig artikel 120 van het Wetboek der successierechten, is plus être annulée, le cas échéant, que conformément à l'article 120 du
geen voldoende verantwoording om in een dergelijke van het gemeen Code des droits de succession ne constitue pas une justification
recht afwijkende behandeling te voorzien. suffisante d'un tel traitement dérogatoire au droit commun.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 120 van het Wetboek der successierechten, zoals het van L'article 120 du Code des droits de succession, tel qu'il était en
toepassing was vóór de wetswijziging van 9 juli 2004, in samenhang vigueur avant la modification législative du 9 juillet 2004, combiné
gelezen met artikel 20 van hetzelfde Wetboek, schendt de artikelen 10 avec l'article 20 du même Code, viole les articles 10 et 11 de la
en 11 van de Grondwet. Constitution.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 11 januari 2007. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 11 janvier 2007.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^