Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 196/2006 van 13 december 2006 Rolnummers 3843 en 3925 In zake : - de prejudiciële vraag betreffende artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, gesteld - de prejudiciële vraag betreffende artikel 31bis, 3°, eerste lid, van de wet van 1 augustus 1985 h(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 196/2006 van 13 december 2006 Rolnummers 3843 en 3925 In zake : - de prejudiciële vraag betreffende artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, gesteld - de prejudiciële vraag betreffende artikel 31bis, 3°, eerste lid, van de wet van 1 augustus 1985 h(...) Extrait de l'arrêt n° 196/2006 du 13 décembre 2006 Numéros du rôle : 3843 et 3925 En cause : - la question préjudicielle relative à l'article 34, § 2, alinéa 3, de la loi du 1 er août 1985 portant des mesures fiscales et a - la question préjudicielle relative à l'article 31bis, 3°, alinéa 1 er , de la loi du 1
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 196/2006 van 13 december 2006 Extrait de l'arrêt n° 196/2006 du 13 décembre 2006
Rolnummers 3843 en 3925 Numéros du rôle : 3843 et 3925
In zake : En cause :
- de prejudiciële vraag betreffende artikel 34, § 2, derde lid, van de - la question préjudicielle relative à l'article 34, § 2, alinéa 3, de
wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, gesteld la loi du 1er août 1985 portant des mesures fiscales et autres, posée
door de Raad van State; par le Conseil d'Etat;
- de prejudiciële vraag betreffende artikel 31bis, 3°, eerste lid, van - la question préjudicielle relative à l'article 31bis, 3°, alinéa 1er,
de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, de la loi du 1er août 1985 portant des mesures fiscale et autres, tel
zoals ingevoegd bij artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 houdende de qu'il a été inséré par l'article 3 de la loi du 26 mars 2003 portant
voorwaarden waaronder de commissie voor financiële hulp aan les conditions auxquelles la commission pour l'aide financière aux
slachtoffers van opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen, victimes d'actes intentionnels de violence peut octroyer une aide,
gesteld door de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van posée par la Commission pour l'aide financière aux victimes d'actes
opzettelijke gewelddaden en aan de occasionele redders. intentionnels de violence et aux sauveteurs occasionnels.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P.
P. Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe en J.-P. Moerman, Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe et J.-P. Moerman, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
a. Bij arrest nr. 152.618 van 13 december 2005 in zake M. Putters a. Par arrêt n° 152.618 du 13 décembre 2005 en cause de M. Putters
tegen de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
Arbitragehof is ingekomen op 5 januari 2006, heeft de Raad van State Cour d'arbitrage le 5 janvier 2006, le Conseil d'Etat a posé la
de volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Wordt bij artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 « En ce qu'il soumet l'introduction d'une demande d'aide auprès de la
houdende fiscale en andere bepalingen, in zoverre het de indiening van Commission pour l'aide aux victimes d'actes intentionnels de violence
een verzoek tot hulp bij de Commissie voor hulp aan slachtoffers van à l'existence d'une décision judiciaire passée en force de chose jugée
opzettelijke gewelddaden afhankelijk stelt van het bestaan van een in
kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing over de sur l'action publique ou d'une décision de la juridiction
strafvordering of van een beslissing van het onderzoeksgerecht, geen d'instruction, l'article 34, § 2, alinéa 3, de la loi du 1er août 1985
verschil in behandeling ingevoerd dat strijdig is met de artikelen 10 portant des dispositions fiscales et autres n'instaure-t-il pas une
en 11 van de Grondwet, tussen het slachtoffer dat zich burgerlijke différence de traitement contraire aux articles 10 et 11 de la
partij heeft gesteld of een rechtstreekse dagvaarding heeft Constitution entre la victime qui s'est constituée partie civile ou a
uitgebracht, en het slachtoffer dat gekozen heeft voor een burgerlijke donné une citation directe et celle qui a choisi de recourir à la
procedure en dat is uitgesloten van het voordeel van de hulp waarin de procédure civile et qui se voit exclue du bénéfice de l'aide prévue
wet voorziet, wanneer de strafvordering niet werd uitgeoefend, terwijl par la loi, lorsque l'action publique n'a pas été exercée, alors qu'il
uit artikel 31, § 1, eerste lid, 3, van dezelfde wet blijkt dat het ressort de l'article 31, § 1er, alinéa 1er, 3, de la même loi que la
slachtoffer niet verplicht is voor het strafgerecht in rechte te victime n'est pas tenue d'agir devant la juridiction répressive mais
treden, maar de veroorzaker van de schade eveneens voor het burgerlijke rechtscollege kan dagvaarden ? ». peut aussi assigner l'auteur du dommage devant la juridiction civile ?
b. Bij beslissing van 15 februari 2006 in zake S. Manhaeve, waarvan de ». b. Par décision du 15 février 2006 en cause de S. Manhaeve, dont
expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 17 februari l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 17
2006, heeft de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van février 2006, la Commission pour l'aide financière aux victimes
opzettelijke gewelddaden en aan de occasionele redders de volgende d'actes intentionnels de violence et aux sauveteurs occasionnels a
prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 houdende de « L'article 3 de la ' loi du 26 mars 2003 portant les conditions
voorwaarden waaronder de Commissie voor financiële hulp aan auxquelles la commission pour l'aide financière aux victimes d'actes
slachtoffers van opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen, dat intentionnels de violence peut octroyer une aide ', qui a inséré un
artikel 31bis, [...] 3°, eerste lid, van de wet van 1 augustus 1985 article 31bis, [...] 3°, alinéa 1er, dans la loi du 1er août 1985
houdende fiscale en andere bepalingen heeft ingevoerd, de artikelen 10 portant des mesures fiscales et autres, viole-t-il les articles 10 et
en 11 van de Grondwet, door : een persoon, die het slachtoffer werd 11 de la Constitution en : excluant de l'aide financière octroyée par
van een opzettelijke gewelddaad en die na strafrechtelijk sepot door la Commission une personne qui a été la victime d'un acte intentionnel
het Openbaar Ministerie een vordering tot schadevergoeding instelde
door dagvaarding voor de burgerlijke rechtbank, van financiële hulp de violence et qui, après classement pénal par le ministère public, a
door de Commissie uit te sluiten, terwijl een persoon, die het intenté une action en dommages-intérêts au moyen d'une citation devant
slachtoffer werd van een opzettelijke gewelddaad en die na le tribunal civil, alors qu'une personne qui a été la victime d'un
strafrechtelijk sepot door het Openbaar Ministerie een vordering tot acte intentionnel de violence et qui, après classement pénal par le
schadevergoeding instelde door middel van een burgerlijke ministère public, a intenté une action en dommages-intérêts au moyen
partijstelling of een rechtstreekse dagvaarding voor de strafrechter, d'une constitution de partie civile ou d'une citation directe devant
wel een financiële hulp door de Commissie kan bekomen ? ». le juge pénal peut obtenir une aide financière de la Commission ? ».
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 3843 en 3925 van de rol van Ces affaires, inscrites sous les numéros 3843 et 3925 du rôle de la
het Hof, werden samengevoegd. Cour, ont été jointes.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
De in het geding zijnde bepalingen Les dispositions en cause
B.1.1. Artikel 31, § 1, eerste lid, van de wet van 1 augustus 1985 B.1.1. L'article 31, § 1er, alinéa 1er, de la loi du 1er août 1985
houdende fiscale en andere bepalingen luidde oorspronkelijk als volgt : portant des mesures fiscales et autres énonçait à l'origine :
« Wie ernstig lichamelijk letsel of nadeel voor zijn gezondheid heeft « La personne qui a subi de graves atteintes au corps ou à la santé
ondervonden als rechtstreeks gevolg van een opzettelijke gewelddaad in résultant directement de faits constitutifs d'un acte intentionnel de
België gepleegd, kan een hulp aanvragen en wel onder de volgende violence commis en Belgique, peut demander une aide aux conditions
voorwaarden : suivantes :
[...] [...]
3. het slachtoffer moet zich burgerlijke partij hebben gesteld uit 3. la victime doit s'être constituée partie civile à raison des faits
hoofde van de bestanddelen van het strafbare feit van de opzettelijke gewelddaad ». constitutifs de l'acte intentionnel de violence ».
Artikel 34, § 2, derde lid, van dezelfde wet bepaalde : L'article 34, § 2, alinéa 3, de la même loi disposait :
« Het verzoekschrift kan slechts worden ingediend nadat door een in « La requête ne pourra toutefois être présentée qu'après qu'il aura
kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing uitspraak is gedaan été statué sur l'action publique par une décision judiciaire passée en
over de strafvordering, of, indien de dader niet kan worden vervolgd force de chose jugée ou, si l'auteur de l'acte ne peut pas être
of veroordeeld na de beslissing van het onderzoeksgerecht. Het mag poursuivi ou condamné, qu'après la décision de la juridiction
eveneens worden ingediend indien de dader onbekend blijft nadat een d'instruction. Elle pourra également être présentée si l'auteur
termijn van een jaar is verlopen na de datum van de burgerlijke demeure inconnu à l'expiration d'un délai d'un an prenant cours à la
partijstelling ». date de la constitution de partie civile ».
B.1.2. Bij de wet van 18 februari 1997 « tot wijziging van de wet van B.1.2. Par la loi du 18 février 1997 « modifiant, en ce qui concerne
1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, inzake de hulp l'aide aux victimes d'actes intentionnels de violence, la loi du 1er
aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden », heeft de wetgever août 1985 portant des mesures fiscales et autres », le législateur a
artikel 31, § 1, 3, van de wet van 1 augustus 1985 als volgt aangevuld complété l'article 31, § 1er, 3, de la loi du 1er août 1985 comme suit
: :
« [...] of een rechtstreekse dagvaarding hebben uitgebracht of een « [...] ou avoir donné une citation directe ou introduit une procédure
procedure hebben ingeleid bij de burgerlijke rechtbank ». devant le tribunal civil ».
B.1.3. Bij een wet van 26 maart 2003 « houdende de voorwaarden B.1.3. Enfin, par une loi du 26 mars 2003 « portant les conditions
waaronder de commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van auxquelles la commission pour l'aide financière aux victimes d'actes
opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen », heeft de wetgever intentionnels de violence peut octroyer une aide », le législateur a
ten slotte een artikel 31bis ingevoegd in de wet van 1 augustus 1985 inséré un article 31bis dans la loi du 1er août 1985 portant des
houdende fiscale en andere bepalingen, dat luidt als volgt : mesures fiscales et autres, rédigé comme suit :
« De financiële hulp als bedoeld in artikel 31 wordt toegekend onder « L'aide financière visée à l'article 31 est octroyée aux conditions
de volgende voorwaarden : suivantes :
[...] [...]
3° Er is een definitieve rechterlijke beslissing over de 3° Une décision judiciaire définitive sur l'action publique est
strafvordering genomen en de verzoeker heeft schadevergoeding intervenue et le requérant a tenté d'obtenir réparation de son
nagestreefd door middel van een burgerlijke partijstelling, een préjudice en s'étant constitué partie civile, en ayant procédé à une
rechtstreekse dagvaarding of een vordering voor een burgerlijke citation directe ou en ayant intenté une procédure devant le tribunal
rechtbank. civil.
Indien het strafdossier geseponeerd is wegens het onbekend blijven van Lorsque le dossier pénal est classé sans suite parce que l'auteur est
de dader, kan de commissie oordelen dat het voldoende is dat de demeuré inconnu, la commission peut estimer que le dépôt de plainte ou
verzoeker klacht heeft ingediend of de hoedanigheid van benadeelde l'acquisition de la qualité de personne lésée par le requérant est
persoon heeft aangenomen. De hulp kan ook worden aangevraagd indien er suffisant. L'aide peut également être demandée lorsqu'un délai d'un an
meer dan een jaar verstreken is sinds de datum van de burgerlijke minimum s'est écoulé depuis la date de constitution de partie civile
partijstelling en de dader onbekend blijft. et que l'auteur demeure inconnu.
[...] ». [...] ».
Wat de zaak nr. 3843 betreft En ce qui concerne l'affaire n° 3843
B.2. Het Hof wordt door de Raad van State verzocht om na te gaan of B.2. La Cour est invitée par le Conseil d'Etat à examiner si l'article
bij artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 34, § 2, alinéa 3, de la loi du 1er août 1985 portant des mesures
houdende fiscale en andere bepalingen, zoals het van toepassing was op
de feiten van het geschil, dit wil zeggen vóór de wijziging ervan bij fiscales et autres, tel qu'il était applicable aux faits du litige,
de wet van 26 maart 2003, geen verschil in behandeling wordt ingevoerd soit avant sa modification par la loi du 26 mars 2003, n'instaure pas
dat strijdig is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, tussen, une différence de traitement contraire aux articles 10 et 11 de la
enerzijds, het slachtoffer dat zich burgerlijke partij heeft gesteld Constitution entre, d'une part, la victime qui s'est constituée partie
of een rechtstreekse dagvaarding heeft uitgebracht, dat de Commissie civile et qui peut demander une aide à la Commission d'aide aux
voor hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden kan verzoeken victimes d'actes intentionnels de violence ou a donné une citation
om hulp, en, anderzijds, het slachtoffer dat gekozen heeft voor een directe et, d'autre part, la victime qui a choisi de recourir à la
burgerlijke procedure en dat is uitgesloten van het voordeel van de procédure civile et qui se voit exclue du bénéfice de l'aide prévue
hulp waarin de wet voorziet, wanneer de strafvordering niet werd par la loi lorsque l'action publique n'a pas été exercée. Or, d'après
uitgeoefend. Volgens artikel 31, § 1, eerste lid, 3, van dezelfde wet l'article 31, § 1er, alinéa 1er, 3, de la même loi, la victime n'est
is het slachtoffer echter niet verplicht voor het strafgerecht in pas tenue d'agir devant la juridiction répressive mais peut aussi
rechte te treden, maar kan het de veroorzaker van de schade eveneens assigner l'auteur du dommage devant la juridiction civile.
voor de burgerlijke rechtbank dagvaarden.
B.3. In de parlementaire voorbereiding van de wet van 1 augustus 1985 B.3. On peut lire dans les travaux préparatoires de la loi du 1er août
kan men lezen : 1985 :
« De bepalingen kaderen in het geheel van maatregelen dat gericht is « Les dispositions en projet s'inscrivent parmi les mesures qui visent
op een betere bescherming van de fysische veiligheid van de burgers à mieux garantir la sécurité physique des citoyens face à
ten aanzien van de toename van het geweld en ten aanzien van de l'augmentation de la violence et à l'insécurité psychologique qui en
psychologische onzekerheid die hieruit voortvloeit. Het lijkt billijk découle. Là où la prévention de la criminalité n'a pas empêché la
te voorzien in een financiële tegemoetkoming vanwege de Staat bij de perpétration d'un acte intentionnel de violence, il paraît équitable
schadeloosstelling van het slachtoffer, wanneer de misdaadpreventie de de prévoir une participation financière de l'Etat dans l'indemnisation
opzettelijke gewelddaad niet heeft kunnen voorkomen. Deze
staatsinterventie is gerechtvaardigd ' niet alleen voor het lenigen, de la victime. Cette intervention de l'Etat se justifie d'ailleurs '
in de mate van het mogelijke, van de schade en het lijden van het non seulement pour atténuer, dans la mesure du possible, le dommage et
slachtoffer, maar ook o.a. het door de inbreuk veroorzaakte sociale les souffrances de la victime, mais aussi pour apaiser le conflit
conflict te verzachten en om de toepassing van een rationeel en social produit par l'infraction et faciliter l'application d'une
doeltreffend misdaadbeleid te vergemakkelijken ' (Verklarend verslag politique criminelle rationnelle et efficace ' (Rapport explicatif de
van het Europees Verdrag aangaande de schadeloosstelling der la Convention européenne relative au dédommagement des victimes
slachtoffers van geweldmisdrijven). d'infractions violentes).
De door dit ontwerp van wet ingevoerde schadeloosstelling gaat niet L'indemnisation prévue par le présent projet de loi trouve son
uit van een vermoeden van schuld dat op de Staat rust, omdat deze fondement non point dans une présomption de faute qui pèserait sur
laatste het misdrijf niet heeft kunnen voorkomen maar wel van een l'Etat n'ayant pu empêcher l'infraction, mais dans un principe de
principe van collectieve solidariteit tussen de leden van een zelfde solidarité collective entre les membres d'une même nation » (Doc.
natie » (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 873/1, p. 17). De verplichting, voor het slachtoffer, om zich voorafgaand aan het verzoek om hulp burgerlijke partij te stellen, werd als volgt verantwoord : « Meer bepaald wordt aandacht besteed aan de handeling die het slachtoffer moet stellen om op een hulp een beroep te kunnen doen. Het feit dat wordt vereist dat het slachtoffer zich burgerlijke partij moet stellen, kan moeilijkheden veroorzaken vooral in die gevallen waarin de dader niet bekend is. Daarom stelt een lid dan ook voor dat een afzonderlijke tekst zou worden opgenomen die een oplossing geeft voor dit laatste geval. De vertegenwoordiger van de Minister verwijst in dit verband naar het bepaalde in artikel 34, § 2, waarin duidelijk wordt gezegd dat de hulp ook kan worden toegekend wanneer de dader van een opzettelijke gewelddaad niet vervolgd of veroordeeld wordt omdat hij onbekend is gebleven. Bovendien toont de praktijk aan dat de daden die hier worden bedoeld, steeds gepaard gaan met een onderzoek zodat het slachtoffer zich voor deze instantie burgerlijke partij kan stellen. Als algemene regel kan gesteld worden dat het slachtoffer in elk geval blijk moet geven van een zekere belangstelling om de hulp te bekomen. Een lid vreest dat de vereiste van burgerlijke partijstelling vooral in die gevallen waar de dader niet bekend is, gevoelige kosten voor het slachtoffer zal meebrengen. In feite zou dit neerkomen op het uitvoeren van een schijnmaneuver. In dit verband kan de vraag worden gesteld of het wel vereist is dat een strafdossier wordt samengesteld, vermits van de commissie kan worden verwacht dat zij de zaak ernstig zal onderzoeken. Hierop wordt geantwoord dat het zich burgerlijke partij stellen juist kan worden gezien als een controle die de ernst van het onderzoek versterkt. Het feit trouwens dat praktisch altijd een gerechtelijk onderzoek wordt ingesteld, kan de rechtszekerheid ten goede komen. Trouwens, in het ontwerp wordt steeds een beslissing of uitspraak gevraagd, hetzij van een vonnisgerecht, hetzij van een parl., Sénat, 1984-1985, n° 873/1, p. 17). Quant à l'obligation, pour la victime, de se constituer partie civile préalablement à la demande d'aide, elle était justifiée comme suit : « Une attention particulière est consacrée aux démarches que la victime doit faire pour pouvoir prétendre à une aide. L'obligation qui lui est faite de se constituer partie civile peut susciter des difficultés, surtout dans les cas où l'auteur n'est pas connu. C'est pourquoi un membre propose de prévoir un texte distinct en vue de résoudre ce dernier cas. Le délégué du Ministre se réfère à ce propos à l'article 34, § 2, qui dit clairement que l'aide pourra être accordée même si l'auteur d'un acte intentionnel de violence ne peut pas être poursuivi ou condamné parce qu'il est demeuré inconnu. De plus, la pratique montre que les actes visés en l'espèce vont toujours de pair avec une instruction, si bien que la victime peut se constituer partie civile devant la juridiction d'instruction. On peut poser comme règle générale que la victime doit de toute façon faire preuve d'un certain intérêt pour obtenir l'aide. Un membre craint que l'obligation pour la victime de se constituer partie civile n'entraîne pour celle-ci des frais considérables, surtout dans les cas où l'auteur n'est pas connu. En fait, cela reviendrait à effectuer un simulacre de manoeuvre. Dans cet ordre d'idées, la question peut être posée de savoir s'il est vraiment indispensable de constituer un dossier pénal, étant donné qu'on peut attendre de la commission qu'elle examine l'affaire. Il est répondu que le fait de se constituer partie civile peut précisément être considéré comme un contrôle destiné à accroître le sérieux de l'instruction. D'ailleurs le fait qu'une instruction est ouverte dans la quasi-totalité des cas ne peut que favoriser la sécurité juridique. De plus, le projet prévoit toujours une décision ou une sentence, à rendre soit par une juridiction de jugement soit par une juridiction
onderzoeksgerecht » (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 873/2/1°, pp. d'instruction » (Doc. parl., Sénat, 1984-1985, n° 873/2/1°, pp.
30-31). 30-31).
De Vice-Eerste Minister heeft in de Commissie voor de Justitie Le Vice-Premier ministre a également déclaré, en Commission de la
eveneens verklaard dat, wanneer de dader onbekend is, het slachtoffer Justice, que lorsque l'auteur est inconnu, la victime déposerait
klacht tegen onbekenden kan indienen en zich bij de onderzoeksrechter plainte contre inconnu et se constituerait partie civile devant le
burgerlijke partij kan stellen. De Vice-Eerste Minister onderstreepte juge d'instruction. Le Vice-Premier ministre a souligné que la victime
dat het slachtoffer iets moest ondernemen om een gerechtelijk dossier devait faire un acte positif afin que soit constitué un dossier
te doen samenstellen dat de Commissie in staat stelt met kennis van
zaken uitspraak te doen, en dat het er niet toe deed dat de judiciaire qui permettra à la Commission de statuer en connaissance de
burgerlijke partijstelling al dan niet tot gevolg heeft dat de cause et qu'il importait peu que la constitution de partie civile ait
vervolging tot resultaten leidt (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. pour conséquence que les poursuites aboutissent (Doc. Parl., Sénat,
1281/16, p. 17). 1984-1985, n° 1281/16, p. 17).
B.4. De in 1997 aangebrachte wijziging van de wet van 1 augustus 1985 B.4 La modification de la loi du 1er août 1985, intervenue en 1997,
gaat terug op een amendementsvoorstel dat als volgt werd verantwoord : trouve son origine dans une proposition d'amendement justifiée comme
« Het gemeenrecht laat toe dat alle rechtstreekse en onrechtstreekse suit : « Le droit commun permet à toutes les victimes directes et indirectes
slachtoffers van misdrijven de keuzevrijheid hebben om hun schade te de délits de choisir, pour obtenir réparation du dommage qu'elles ont
recupereren, hetzij in een procedure voor de strafrechter, via een subi, soit de recourir à une procédure pénale, en se constituant
burgerlijke partijstelling of een rechtstreekse dagvaarding, hetzij in partie civile ou en citant directement, soit de recourir à une
een procedure voor de burgerlijke rechtbank, via een afzonderlijke procédure civile, en introduisant une demande distincte en réparation.
vordering tot schadevergoeding. De bewijsproblematiek is verschillend Le problème de la preuve se pose différemment selon la procédure
in de diverse procedures. Bovendien kunnen emotionele argumenten de choisie. Des arguments d'ordre émotionnel peuvent en outre influencer
keuze beïnvloeden : in sommige gevallen is het bijvoorbeeld denkbaar ce choix. C'est ainsi que dans certains cas, on peut comprendre que la
dat het slachtoffer of zijn verwanten niet (opnieuw) wensen victime ou ses proches ne souhaitent pas être confrontés (à nouveau) à
geconfronteerd te worden met de dader(s). Het is onbillijk dat de (aux) l'auteur(s). Il n'est pas juste que la loi actuelle limite cette
huidige wet deze keuzevrijheid beperkt. Artikel 11 van het wetsontwerp liberté de choix. En outre, l'article 11 du projet de loi n'exige plus
stelt bovendien de vereiste van burgerlijke partijstelling niet langer de s'être constitué partie civile pour pouvoir prétendre à une ' aide
om aanspraak te kunnen maken op ' noodhulp ' » (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 726/3, p. 2). d'urgence ' » (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 726/3, p. 2).
In zijn inleidende uiteenzetting voor de Commissie voor de Justitie Dans son exposé introductif devant la Commission de la justice, le
heeft de Minister van Justitie gepreciseerd dat de ruimere ministre de la Justice a précisé que l'extension des possibilités de
mogelijkheden om zich tot de Commissie te kunnen wenden, betrekking recourir à la Commission d'aide portait sur les conditions auxquelles
hadden op de voorwaarden waaraan een verzoek moet voldoen : doit satisfaire la demande.
« Zo wordt het mogelijk dat met een eenvoudige neerlegging van een « Ainsi, le simple dépôt de plainte ouvre déjà le droit à faire valoir
klacht het recht ontstaat om een verzoek tot noodhulp in te dienen, ses prétentions à une aide d'urgence, sans qu'il faille prouver la
zonder dat een burgerlijke partijstelling moet worden bewezen. In dit
stadium volstaat de intentie om zich burgerlijke partij te stellen. constitution de partie civile, la simple intention de se constituer
Daar de burgerlijke partijstelling niet meer vereist wordt voor het partie civile pouvant suffire à ce stade. La constitution de partie
indienen van een verzoek tot en het verkrijgen van noodhulp, wordt civile n'étant plus nécessairement requise pour l'introduction et
enkel de neerlegging van een klacht vereist » (Parl. St., Senaat, l'obtention d'une aide d'urgence, seul le dépôt d'une plainte est
1996-1997, nr. 1-486/2, p. 6). exigé » (Doc. parl., Sénat, 1996-1997, n° 1-486/2, p. 6).
De voorwaarde met betrekking tot het bestaan van een in kracht van La condition de l'existence d'une décision en matière répressive
gewijsde gegane strafrechtelijke beslissing, die oorspronkelijk was passée en force de chose jugée, qui était à l'origine fixée par
vastgesteld door artikel 34 van de wet, werd echter gehandhaafd in l'article 34 de la loi, a toutefois été maintenue à l'article 34, § 2,
artikel 34, § 2, derde lid, van de wet. alinéa 3, de la loi.
B.5. Het verschil in behandeling dat wordt aangeklaagd in de door de B.5. La différence de traitement dénoncée dans la question
Raad van State gestelde prejudiciële vraag, berust op een objectief préjudicielle posée par le Conseil d'Etat repose sur un critère
criterium : het al dan niet bestaan van een in kracht van gewijsde objectif : l'existence, ou non, d'une décision judiciaire passée en
gegane rechterlijke beslissing of van een beslissing van het force de chose jugée ou d'une décision de la juridiction
onderzoeksgerecht. Het Hof moet niettemin nagaan of dat verschil in d'instruction. La Cour doit toutefois examiner si cette différence de
behandeling redelijk verantwoord is in het licht van de hiervoor traitement est raisonnablement justifiée par rapport aux objectifs
beschreven doelstellingen. prédécrits.
B.6. Aangezien het gemeen recht de slachtoffers van wanbedrijven de B.6. Dès lors que le droit commun permet aux victimes de délits de
keuze laat tussen de strafrechtelijke weg en de burgerrechtelijke weg om vergoeding te verkrijgen van de schade die zij hebben geleden, vermits de wetgever een systeem van collectieve solidariteit heeft willen invoeren door een financiële tegemoetkoming van de Staat te waarborgen wanneer het slachtoffer geen integrale vergoeding van zijn schade kon verkrijgen in het kader van de aldus ingestelde vordering, is de vereiste van een jurisdictionele beslissing over de strafvordering niet redelijk verantwoord ten opzichte van de hiervoor omschreven doelstelling De redenen waarom de strafvordering niet tot zulk een beslissing kon leiden, zijn immers talrijk, hetzij omdat de strafvordering vervallen was, hetzij omdat de dader niet strafrechtelijk kon worden vervolgd. Terwijl de wetgever de mogelijkheden om een beroep te doen op de hulp van de Commissie, wenste uit te breiden naar de slachtoffers die een vordering hebben ingesteld voor de burgerlijke rechtbank, heeft de vereiste van een beslissing over de strafvordering, zoals die werd choisir entre la voie pénale ou la voie civile pour obtenir la réparation du dommage qu'elles ont subi, puisque le législateur a entendu mettre en place un système de solidarité collective en assurant l'intervention financière de l'Etat lorsque la victime n'a pas pu obtenir la réparation intégrale de son préjudice dans le cadre de l'action ainsi intentée, l'exigence d'une décision juridictionnelle sur l'action publique n'est pas raisonnablement justifiée par rapport à l'objectif prédécrit. En effet, nombreux sont les motifs qui peuvent justifier que l'action publique n'ait pu aboutir à pareille décision, soit que l'action publique était éteinte, soit que l'auteur n'aurait pu être pénalement poursuivi. Alors que le législateur souhaitait étendre les possibilités de recourir à l'aide de la Commission aux victimes qui ont introduit une action devant les juridictions civiles, l'exigence d'une décision sur
gehandhaafd in artikel 34, § 2, derde lid, van de wet, tot gevolg dat l'action publique telle qu'elle a été maintenue à l'article 34, § 2,
de vrijheid van keuze tussen de strafvordering en de burgerlijke alinéa 3, de la loi, a pour effet de restreindre la liberté de choix
vordering, die in principe aan die slachtoffers moet zijn gewaarborgd, qui doit en principe être garantie à ces victimes entre l'action
wordt beperkt, waarbij die slachtoffers kunnen vrezen dat zij, bij publique et l'action civile, celles-ci pouvant craindre qu'en
ontstentenis van een beslissing over de strafvordering, geen beroep l'absence de décision sur l'action publique, elles ne puissent plus
meer kunnen doen op een eventuele tegemoetkoming van de Commissie. recourir à l'intervention éventuelle de la Commission.
Bovendien toont het slachtoffer, door het initiatief te nemen voor een En outre, en prenant l'initiative d'une procédure en réparation devant
procedure tot schadevergoeding voor de burgerlijke rechter, voldoende le juge civil, la victime démontre à suffisance sa volonté d'obtenir
zijn wil aan om schadevergoeding te verkrijgen. Een dergelijke la réparation de son préjudice. Une telle action est de nature à
vordering is van die aard dat het subsidiaire karakter van de door de garantir le caractère subsidiaire de l'aide accordée par la
Commissie verleende hulp, zoals het voortvloeit uit artikel 31, § 1, Commission, tel qu'il découle de l'article 31, § 1er, alinéa 1er, 1°,
eerste lid, 1°, van de wet, wordt gewaarborgd. de la loi.
Het optreden van een burgerlijke rechter die de aansprakelijkheid van L'intervention d'un juge civil appelé à apprécier la responsabilité de
de veroorzaker van de schade dient te beoordelen, kan evenzeer de l'auteur du dommage est tout autant de nature à garantir le sérieux de
ernst waarborgen van het verzoek dat het slachtoffer indient bij de Commissie. la demande introduite par la victime auprès de la Commission.
B.7. Uit het voorgaande volgt dat het verschil in behandeling dat in B.7. Il résulte de ce qui précède que la différence de traitement
de prejudiciële vraag wordt vermeld, niet bestaanbaar is met de mentionnée dans la question préjudicielle n'est pas compatible avec
artikelen 10 en 11 van de Grondwet. les articles 10 et 11 de la Constitution.
Wat de zaak nr. 3925 betreft En ce qui concerne l'affaire n° 3925
B.8. Het Hof wordt door de Commissie voor financiële hulp aan B.8. La Cour est interrogée par la Commission pour l'aide financière
slachtoffers van opzettelijke gewelddaden ondervraagd over een aux victimes d'actes intentionnels de violence sur la violation
eventuele schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, door éventuelle des articles 10 et 11 de la Constitution, par l'article 3
artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 « houdende de voorwaarden waaronder de commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden hulp kan toekennen », doordat het tot gevolg heeft dat een persoon die het slachtoffer werd van een opzettelijke gewelddaad en die, na strafrechtelijk sepot door het openbaar ministerie, een vordering tot schadevergoeding heeft ingesteld voor de burgerlijke rechtbank, wordt uitgesloten van de door de Commissie toegekende financiële hulp, terwijl een persoon die het slachtoffer werd van een opzettelijke gewelddaad en die, na strafrechtelijk sepot door het openbaar ministerie, een vordering tot schadevergoeding instelde door middel van een burgerlijke partijstelling of een de la loi du 26 mars 2003 « portant les conditions auxquelles la commission pour l'aide financière aux victimes d'actes intentionnels de violence peut octroyer une aide » en ce qu'il a pour effet d'exclure de l'aide financière octroyée par la Commission une personne qui a été victime d'un acte intentionnel de violence et qui, après classement pénal par le ministère public, a intenté une action en dommages-intérêts devant le tribunal civil, alors qu'une personne qui a été la victime d'un acte intentionnel de violence et qui, après classement sans suite par le ministère public, a intenté une action en
rechtstreekse dagvaarding voor de strafrechter, wel financiële hulp dommages-intérêts au moyen d'une constitution de partie civile ou
d'une citation directe devant le juge pénal peut obtenir une aide
van de Commissie kan verkrijgen. financière de la Commission.
B.9. In de verantwoording van het door de Regering ingediende B.9. Dans la justification de l'amendement déposé par le Gouvernement
amendement dat aanleiding heeft gegeven tot artikel 3 van de wet van et qui a donné lieu à l'article 3 de la loi du 26 mars 2003, on peut
26 maart 2003, kan men lezen : lire :
« De voorwaarden om als rechtstreeks of onrechtstreeks slachtoffer van « Les conditions d'octroi d'une aide financière de l'Etat à la victime
een opzettelijke gewelddaad een financiële hulp van de Staat te directe ou indirecte d'un acte intentionnel de violence sont
bekomen, zijn momenteel verspreid over verschillende artikelen van de actuellement réparties sur plusieurs articles de la loi du 1er août
wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen. De 1985 portant des mesures fiscales et autres. Les conditions
voornaamste voorwaarden zijn terug te vinden in artikel 31. Ook
artikel 34 legt evenwel belangrijke voorwaarden op inzake de principales sont énumérées à l'article 31. Toutefois, l'article 34
ontvankelijkheid van het verzoekschrift. Dit leidt tot verwarring. Zo impose également d'importantes conditions concernant la recevabilité
lijkt het te volstaan dat de verzoeker een burgerlijke vordering heeft de la requête. D'où une certaine confusion. Ainsi, il peut sembler
suffisant que le requérant ait intenté une action civile (article 31,
ingeleid (artikel 31, § 1,3). Deze bepaling moet evenwel samen gelezen § 1er, 3). Cette disposition doit cependant être lue conjointement
worden met artikel 34, § 3 [lees § 2], derde lid, dat stelt dat een avec l'article 34, § 3 [lire : § 2], alinéa trois, qui stipule qu'il
definitieve beslissing over de strafvordering of een beslissing van doit être statué par une décision définitive sur l'action publique ou
het onderzoeksgerecht moet voorliggen. qu'une décision de la juridiction d'instruction doit être intervenue.
[...] [...]
Het derde punt van artikel 3 herneemt een voorwaarde die voortvloeit Le troisième point de l'article 3 reprend une condition qui découle de
uit artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985. De l'article 34, § 2, alinéa trois, de la loi du 1er août 1985. La
commissie heeft de bevoegdheid noch de middelen om zelf een onderzoek commission n'a ni la compétence, ni les moyens d'entreprendre
te voeren naar de omstandigheden van de gewelddaad. Ze dient zich te elle-même une enquête concernant les circonstances entourant l'acte de
richten naar wat de strafrechter heeft beslist. Een definitieve violence. Elle doit s'en référer à la décision du juge pénal. Une
uitspraak over de strafvordering geldt trouwens erga omnes. décision définitive sur l'action publique vaut d'ailleurs erga omnes.
Strafrechtelijke vervolging en veroordeling van de dader zijn evenwel Néanmoins, la poursuite pénale et la condamnation de l'auteur ne sont
niet altijd mogelijk. Zo kan de dader onbekend zijn gebleven, pas toujours possibles. Ainsi, il se peut qu'il soit demeuré inconnu,
minderjarig zijn of kort na de gewelddaad overlijden. Dit mag het qu'il soit mineur ou qu'il soit décédé peu après l'acte de violence.
bekomen van een hulp niet in de weg staan. In verschillende beslissingen heeft de commissie overmacht aanvaard wanneer een definitieve beslissing over de strafvordering, om redenen onafhankelijk van de wil van de verzoeker, niet kon voorgelegd worden. In dergelijke zaken zal de commissie zich baseren op de objectieve gegevens van het strafdossier. De verzoeker moet actief de vergoeding van zijn schade nagestreefd hebben door middel van een burgerlijke vordering, in de regel zal het gaan om een burgerlijke partijstelling. Nieuw is een uitzondering die wordt voorzien wanneer het parket het strafdossier seponeert omwille van het onbekend blijven van de dader. In dergelijke gevallen is het nog steeds mogelijk om zich burgerlijke partij te stellen in handen van de onderzoeksrechter. De commissie kan evenwel van oordeel zijn dat, gelet op het voorliggende strafdossier, deze procedurehandeling vermoedelijk geen nieuwe gegevens zou opleveren. In dat geval kan ze het voldoende achten dat de verzoeker klacht heeft neergelegd of de hoedanigheid van benadeelde persoon Cela ne peut cependant pas empêcher l'obtention d'une aide. Dans plusieurs décisions, la commission a accepté la force majeure lorsqu'une décision définitive sur l'action publique n'a pu être rendue pour des raisons indépendantes de la volonté du requérant. Dans de telles affaires, la commission se basera sur les données objectives du dossier répressif. Le requérant doit avoir objectivement cherché à obtenir réparation de son préjudice par l'introduction d'une action civile; il s'agira généralement d'une constitution de partie civile. Ce qui est nouveau, c'est l'exception qui a été prévue dans les cas où le parquet classe le dossier pénal sans suite parce que l'auteur demeure inconnu. Dans de tels cas, il est alors toujours possible de se constituer partie civile entre les mains du juge d'instruction. Néanmoins, la commission peut estimer qu'au vu du dossier pénal, cet acte de procédure ne générera probablement pas de nouvelles données. Dans ce cas, la commission peut estimer suffisant que le requérant ait
heeft aangenomen overeenkomstig artikel 5bis van de voorafgaande titel porté plainte ou ait acquis la qualité de personne lésée conformément
van het Wetboek van strafvordering » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC à l'article 5bis du titre préliminaire du code d'instruction
50-0626/002, pp. 8 en 10). B.10. Doordat de in het geding zijnde bepaling het slachtoffer van een opzettelijke gewelddaad in staat stelt een verzoek in te dienen bij de Commissie, na strafrechtelijk sepot van zijn dossier door het openbaar ministerie, omdat het daarna een vordering tot schadevergoeding heeft ingesteld door middel van een burgerlijke partijstelling of een rechtstreekse dagvaarding, terwijl het slachtoffer dat in het identieke geval van seponering schadevergoeding eist via burgerrechtelijke weg daarvan wordt uitgesloten, heeft zij tot gevolg de keuze teniet te doen tussen de strafrechtelijke weg en de burgerrechtelijke weg om schadevergoeding te verkrijgen, keuze die in principe ieder slachtoffer zou moeten hebben, alsook aan dat slachtoffer de strafrechtelijke weg op te leggen om zich ervan te verzekeren aanspraak te kunnen maken op een eventuele tegemoetkoming van de Commissie. Rekening houdend met het feit dat artikel 31bis dat bij artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 is ingevoegd in de wet van 1 augustus 1985, niet de vereiste heeft gewijzigd van een in kracht van gewijsde gegane criminelle » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-0626/002, pp. 8 et 10). B.10. En permettant à la victime d'un acte intentionnel de violence d'introduire une demande auprès de la Commission, après classement pénal par le ministère public de son dossier, dès lors qu'elle a postérieurement intenté une action en dommages et intérêts par la voie d'une constitution de partie civile ou d'une citation directe, alors que la victime qui dans l'hypothèse identique d'un classement sans suite réclame une réparation au civil s'en trouve exclue, la disposition incriminée a pour effet de rendre inexistant le choix dont devrait en principe disposer toute victime entre la voie pénale ou la voie civile pour obtenir la réparation de son dommage et de lui imposer la voie pénale pour s'assurer d'un recours possible à l'intervention éventuelle de la Commission. Compte tenu du fait que l'article 31bis inséré dans la loi du 1er août 1985 par l'article 3 de la loi du 26 mars 2003 n'a pas modifié
rechterlijke beslissing over de strafvordering of van een beslissing l'exigence d'une décision judiciaire passée en force de chose jugée
van een onderzoeksgerecht voorafgaand aan het verzoek tot sur l'action publique ou d'une décision d'une juridiction
tegemoetkoming vanwege de Commissie, en dat ook geen enkele van de d'instruction préalablement à la demande d'intervention de la
verklaringen die aan de goedkeuring ervan zijn voorafgegaan die Commission, et qu'aucune des déclarations qui ont précédé son adoption
vereiste kan verantwoorden, stelt het Hof vast, om redenen die ne permet de justifier davantage cette exigence, la Cour constate,
identiek zijn aan die welke zijn aangegeven in B.5, dat het verschil pour des motifs identiques à ceux indiqués en B.5, que la différence
in behandeling dat in de tweede prejudiciële vraag wordt vermeld, niet de traitement mentionnée dans la seconde question préjudicielle n'est
bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. pas compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- Artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 houdende - L'article 34, § 2, alinéa 3, de la loi du 1er août 1985 portant des
fiscale en andere bepalingen, aangevuld door de wet van 18 februari mesures fiscales et autres, complété par la loi du 18 février 1997 «
1997 « tot wijziging van de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale modifiant, en ce qui concerne l'aide aux victimes d'actes
en andere bepalingen, inzake de hulp aan slachtoffers van opzettelijke intentionnels de violence la loi du 1er août 1985 portant des mesures
gewelddaden », schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat fiscales et autres », viole les articles 10 et 11 de la Constitution
het het slachtoffer dat heeft gekozen voor de burgerlijke procedure, en ce qu'il ne permet pas à la victime qui a choisi de recourir à la
niet toestaat een verzoek om hulp in te dienen bij de Commissie voor procédure civile d'introduire une demande d'aide auprès de la
financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden, wanneer Commission pour l'aide aux victimes d'actes intentionnels de violence,
de strafvordering niet werd uitgeoefend. lorsque l'action publique n'a pas été exercée.
- Artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 « houdende de voorwaarden - L'article 3 de la loi du 26 mars 2003 « portant les conditions
waaronder de commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van auxquelles la commission pour l'aide financière aux victimes d'actes
opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen », dat een artikel intentionnels de violence peut octroyer une aide », qui a inséré un
31bis, 3°, eerste lid, heeft ingevoegd in de wet van 1 augustus 1985 article 31bis, 3°, alinéa 1er, dans la loi du 1er août 1985 portant
houdende fiscale en andere bepalingen, schendt de artikelen 10 en 11 des mesures fiscales et autres, viole les articles 10 et 11 de la
van de Grondwet doordat het het slachtoffer dat heeft gekozen voor de Constitution en ce qu'il ne permet pas à la victime qui a choisi de
burgerlijke procedure, niet toestaat een verzoek om hulp in te dienen recourir à la procédure civile d'introduire une demande d'aide auprès
bij de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van de la Commission pour l'aide aux victimes d'actes intentionnels de
opzettelijke gewelddaden, wanneer de strafvordering door het openbaar violence, lorsque l'action publique a été classée sans suite par le
ministerie werd geseponeerd. ministère public.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 13 december 2006. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 13 décembre 2006.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^