Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 4/2006 van 11 januari 2006 Rolnummer 3362 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de pensioenregelingen, gesteld door Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 4/2006 van 11 januari 2006 Rolnummer 3362 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de pensioenregelingen, gesteld door Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 4/2006 du 11 janvier 2006 Numéro du rôle : 3362 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 6, 7 et 8 de la loi du 15 mai 1984 portant mesures d'harmonisation dans les régimes de pensions, posée par le T La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 4/2006 van 11 januari 2006 Extrait de l'arrêt n° 4/2006 du 11 janvier 2006
Rolnummer 3362 Numéro du rôle : 3362
In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 6, 7 en 8 van En cause : la question préjudicielle relative aux articles 6, 7 et 8
de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de de la loi du 15 mai 1984 portant mesures d'harmonisation dans les
pensioenregelingen, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te régimes de pensions, posée par le Tribunal de première instance de
Turnhout. Turnhout.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe,
Snappe, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier L. E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier L. Potoms, présidée
Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 18 januari 2005 in zake L. Thienpont tegen de Belgische Par jugement du 18 janvier 2005 en cause de L. Thienpont contre l'Etat
Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage
ingekomen op 20 januari 2005, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te le 20 janvier 2005, le Tribunal de première instance de Turnhout a
Turnhout de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Houden de artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende « Les articles 6, 7 et 8 de la loi du 15 mai 1984 portant mesures
maatregelen tot harmonisering in de pensioenregeling, in zover in een d'harmonisation dans les régimes de pensions, en tant qu'ils prévoient
overlevingspensioen en niet in een rustpensioen voor de uit de echt une pension de survie et non une pension de retraite pour le conjoint
gescheiden echtgenoot van een ambtenaar wordt voorzien enerzijds, in divorcé d'un fonctionnaire, d'une part, si on les compare avec les
vergelijking met de artikelen 74, 75, 76 en 77 van het koninklijk articles 74, 75, 76 et 77 de l'arrêté royal du 21 décembre 1976 [lire
besluit van 21 december 1976 [lees : 1967], genomen ter uitwerking van
het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober 1967, en artikel 30 van : 1967], pris en exécution de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967,
het koninklijk besluit nr. 72 van 10 november 1967 en artikel 260 van ainsi qu'avec l'article 30 de l'arrêté royal n° 72 du 10 novembre 1967
de wet van 22 december 1989, in zover hierin ook in een rustpensioen et l'article 260 de la loi du 22 décembre 1989, en tant que ces
wordt voorzien voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een dispositions prévoient aussi une pension de retraite pour le conjoint
werknemer anderzijds, een ongelijke behandeling in van de echt divorcé d'un travailleur salarié, d'autre part, impliquent-ils un
gescheiden echtgenoot van een ambtenaar, een werknemer en een traitement inégal du conjoint divorcé d'un fonctionnaire, d'un
zelfstandige zodat deze artikelen strijdig zijn met de artikelen 10 en travailleur salarié et d'un travailleur indépendant, en sorte que ces
11 van de Grondwet, of schendt minstens het ontbreken van het bestaan articles sont contraires aux articles 10 et 11 de la Constitution, ou,
van eenzelfde wettelijke regeling aangaande het recht op een deel van à tout le moins, l'absence d'un régime légal identique en matière de
het rustpensioen van de ambtenaar voor diens uit de echt gescheiden droits à une partie de la pension de retraite du fonctionnaire pour
echtgenoot, door het opleggen van de voorwaarde dat een vonnis dient son conjoint divorcé, par le fait que l'on impose la condition de
te zijn geveld dat een onderhoudsgeld wordt toegestaan of dat een l'existence d'un jugement accordant une pension alimentaire ou la
inkomstendelegatie werd bekomen, het grondwettelijk condition qu'une délégation de revenus ait été obtenue, viole-t-elle
gelijkheidsbeginsel en niet-discriminatiebeginsel, zoals voorzien in le principe constitutionnel d'égalité et de non-discrimination, prévu
artikel 10 en 11 van de Grondwet ? ». par les articles 10 et 11 de la Constitution ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over de B.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité, avec les
bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de articles 10 et 11 de la Constitution, des articles 6, 7 et 8 de la loi
artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen du 15 mai 1984 portant mesures d'harmonisation dans les régimes de
tot harmonisering in de pensioenregelingen, in zoverre in die
bepalingen enkel wordt voorzien in een overlevingspensioen, doch niet pensions, en tant que ces dispositions prévoient seulement une pension
in een rustpensioen, voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een de survie mais non une pension de retraite en faveur du conjoint
ambtenaar, terwijl voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een divorcé d'un fonctionnaire, alors que l'arrêté royal du 21 décembre
werknemer het koninklijk besluit van 21 december 1967 tot vaststelling 1967 portant règlement général du régime de pension de retraite et de
van het algemeen reglement betreffende het rust- en survie des travailleurs salariés prévoit une pension de retraite en
overlevingspensioen voor werknemers in een rustpensioen voorziet en,
voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een zelfstandige, het faveur du conjoint divorcé d'un travailleur salarié et que l'arrêté
koninklijk besluit nr. 72 van 10 november 1967 betreffende het rust- royal n° 72 du 10 novembre 1967 relatif à la pension de retraite et de
en overlevingspensioen der zelfstandigen, in een pensioen voorziet. survie des travailleurs indépendants prévoit une pension en faveur du
conjoint divorcé d'un travailleur indépendant.
De in het geding zijnde bepalingen zijn opgenomen in hoofdstuk III - « Les dispositions en cause figurent au chapitre III - « De la pension
Het pensioen van de uit de echt gescheiden echtgenoot » van titel I - de conjoint divorcé » du titre Ier - « Pensions de survie » de la loi
« Overlevingspensioenen » van de voormelde wet van 15 mei 1984. précitée du 15 mai 1984.
Het recht op een overlevingspensioen van de uit de echt gescheiden Le droit du conjoint divorcé d'un fonctionnaire à une pension de
echtgenoot van een ambtenaar wordt uitgewerkt in artikel 6. De regels
met betrekking tot de berekening van het overlevingspensioen van die survie est établi à l'article 6. Les règles relatives au calcul de la
echtgenoot zijn opgenomen in de artikelen 7 en 8. pension de survie de ce conjoint figurent aux articles 7 et 8.
B.2. De prejudiciële vraag noopt tot een onderzoek van het mogelijk B.2. La question préjudicielle invite à examiner le caractère
discriminerende karakter van de ontstentenis, in de voormelde wet van éventuellement discriminatoire de l'absence, dans la loi précitée du
15 mei 1984, van de mogelijkheid om aan de uit de echt gescheiden 15 mai 1984, de la possibilité d'accorder au conjoint divorcé d'un
echtgenoot van een ambtenaar een rustpensioen toe te kennen op grond fonctionnaire une pension de retraite sur la base de l'activité
van de beroepsarbeid van de gewezen echtgenoot, terwijl het voormelde professionnelle de l'ex-conjoint, alors que l'arrêté royal précité du
koninklijk besluit van 21 december 1967 wel in die mogelijkheid 21 décembre 1967 prévoit cette possibilité en faveur du conjoint
voorziet voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een werknemer, divorcé d'un travailleur salarié et que l'arrêté royal n° 72 du 10
en het voormelde koninklijk besluit nr. 72 van 10 november 1967 novembre 1967 précité prévoit également une pension en faveur du
eveneens voorziet in een pensioen voor de uit de echt gescheiden conjoint divorcé d'un travailleur indépendant.
echtgenoot van een zelfstandige.
B.3.1. Volgens de Ministerraad zou het voorgelegde verschil in B.3.1. Selon le Conseil des Ministres, la différence de traitement
behandeling betrekking hebben op onvergelijkbare categorieën van soumise à la Cour concernerait des catégories de personnes non
personen wegens de fundamenteel verschillende aard van de respectieve comparables en raison de la nature fondamentalement différente des
pensioenregelingen waaraan de gewezen echtgenoten van de régimes de pension respectifs auxquels sont soumis les ex-conjoints
gepensioneerden zijn onderworpen. des personnes pensionnées.
B.3.2. Zoals het Hof in verschillende arresten heeft vastgesteld, B.3.2. Ainsi que la Cour l'a constaté dans plusieurs arrêts, les
verschillen de pensioenregelingen wat betreft het doel, de régimes de pension diffèrent quant à leur objectif, quant à leur mode
financieringswijze en de toekenningsvoorwaarden ervan. Door die de financement et quant aux conditions de leur octroi. En raison de
verschillen kan de persoon die recht heeft op een overheidspensioen in ces différences, le titulaire d'une pension de fonctionnaire ne peut
principe niet worden vergeleken met diegene die recht heeft op een en principe être comparé à celui d'une pension de salarié ou
werknemers- of zelfstandigenpensioen (zie met name de arresten nrs. d'indépendant (voy. notamment les arrêts nos 17/91, 54/92, 88/93,
17/91, 54/92, 88/93, 48/95, 112/2001). 48/95, 112/2001).
B.3.3. Wanneer daarentegen de wetgever beslist een rustpensioen toe te B.3.3. En revanche, lorsque le législateur décide d'attribuer une
kennen aan de uit de echt gescheiden echtgenoot van een pension de retraite au conjoint divorcé d'un travailleur pensionné, il
gepensioneerde, doet hij dat om een bepaalde bestaanszekerheid te le fait dans le but de garantir une certaine sécurité d'existence aux
waarborgen voor de personen die, doordat zij minstens ten dele personnes qui, parce qu'elles ont dépendu financièrement, au moins
financieel afhankelijk zijn geweest van hun echtgenoot, doordat zij partiellement, de leur conjoint, en raison du fait que souvent elles
vaak geen eigen inkomsten hebben en niet de mogelijkheid hebben gehad een persoonlijk pensioen op te bouwen, ten gevolge van hun echtscheiding in een precaire materiële situatie dreigen terecht te komen. Het pensioen wordt hun overigens geweigerd indien zij een beroepsactiviteit uitoefenen, en mag niet worden gecumuleerd. Die personen bevinden zich in een identieke situatie, ongeacht de pensioenregeling van hun gewezen echtgenoot, omdat zij dreigen dezelfde materiële moeilijkheden te krijgen ten gevolge van de verbreking van hun huwelijksband. Uit de verschillen tussen de pensioenregelingen kan niet worden afgeleid dat zij niet vergelijkbaar zijn. n'ont pas de revenus propres et qu'elles n'ont pas eu la possibilité de se constituer une retraite personnelle, risquent de se trouver dans une situation matérielle précaire à la suite de leur divorce. La pension leur est d'ailleurs refusée si elles exercent une activité professionnelle et elle obéit à des règles de non-cumul. Ces personnes se trouvent dans une situation identique, quel que soit le régime de pension de leur ex-conjoint, puisqu'elles risquent de connaître les mêmes difficultés matérielles à la suite de la rupture du lien matrimonial. Les différences des régimes de pension ne permettent pas de conclure qu'elles ne sont pas comparables.
B.4. In de parlementaire voorbereiding van de voormelde wet van 15 mei B.4. Dans les travaux préparatoires de la loi précitée du 15 mai 1984,
1984 licht de bevoegde Staatssecretaris als volgt toe waarom, voor de le secrétaire d'Etat compétent commente comme suit le choix en faveur
uit de echt gescheiden echtgenoot van een ambtenaar, werd gekozen voor d'une pension de survie pour le conjoint divorcé d'un fonctionnaire, à
een overlevingspensioen, en niet voor een rustpensioen : l'exclusion d'une pension de retraite :
« In de pensioenregeling van de overheidsdiensten heeft de uit de echt « Dans le régime de pension des services publics, la femme divorcée
gescheiden vrouw als dusdanig geen recht op een pensioen op grond van n'a pas droit, en tant que telle, à une pension du chef des activités
de beroepsarbeid van haar gewezen man. de son ex-mari.
Maar zij kan een overlevingspensioen verkrijgen wanneer haar gewezen Mais elle peut obtenir une pension de survie lorsque l'ex-mari décède,
man overlijdt, voor zover bepaalde voorwaarden vervuld zijn [...]. pour autant que certaines conditions soient remplies [...].
In de pensioenregeling der werknemers kan de beroepsarbeid, verricht Dans le régime de pension des travailleurs salariés, l'activité
door de gewezen man gedurende het huwelijk, aanspraak op een professionnelle qu'a exercée l'ex-mari pendant la période du mariage
rustpensioen verlenen aan de uit de echt gescheiden vrouw [...]. peut ouvrir le droit à une pension de retraite pour la femme divorcée
Het was evenwel onmogelijk de regeling van de overheidssector af te [...]. Toutefois, il était impossible d'aligner le régime du secteur public
stemmen op die van de werknemers zonder te raken aan het individueel sur celui des salariés sans toucher au droit individuel à la pension
recht op rustpensioen. Met andere woorden, het bestaande statuut moest de retraite. Autrement dit, force a été de respecter le statut
worden geëerbiedigd en werd verlengd. Een andere werkwijze zou in existant qui a été ainsi reconduit. En outre agir autrement eût été en
strijd geweest zijn met het akkoord dat met de vakorganisaties was contradiction avec l'accord passé avec les organisations syndicales »
gesloten » (Parl. St., Senaat, 1982-1983, nr. 557/4, p. 61). (Doc. parl., Sénat, 1982-1983, n° 557/4, p. 61).
« Men kan echter de pensioenregeling van de staatsambtenaren niet « On ne peut apporter une modification au régime de l'Etat du fait que
wijzigen, aangezien het pensioenrecht een individueel recht is of een le droit à pension de retraite est un droit individuel, ou un
uitgesteld loon. Zolang men die interpretatie niet opgeeft, is het dus traitement différé. Aussi longtemps qu'on ne sort pas de cette
niet mogelijk aan de uit de echt gescheiden vrouw een rustpensioen toe interprétation, il n'est donc pas possible d'accorder une pension de
te kennen. Het ware ondenkbaar aan iemand die niet in dienst van de retraite à l'épouse divorcée. Il ne se concevrait pas d'accorder un
Staat gewerkt heeft, een uitgesteld loon toe te kennen » (Parl. St., traitement différé à une personne qui n'a pas été au service de l'Etat
Kamer, 1983-1984, nr. 855/18, p. 22). » (Doc. parl., Chambre, 1983-1984, n° 855/18, p. 22).
B.5. Uit de vergelijking tussen de echtgenoot van een gepensioneerde uit de overheidssector en die van een gepensioneerde uit de privé-sector blijkt dat, in beide gevallen, de wetgever zich heeft bekommerd om de materiële situatie van de echtgenoot wiens huwelijksband wordt verbroken, maar dat de rechten die hij die echtgenoten heeft toegekend, verschillend zijn. B.6. Dat verschil in behandeling is niet zonder redelijke verantwoording. Zowel in de sector van de overheid als in die van de werknemers en van de zelfstandigen, is het rustpensioen bestemd om de gepensioneerde na het beëindigen van zijn loopbaan een inkomen te waarborgen. In tegenstelling tot het rustpensioen voor werknemers en zelfstandigen, wordt het rustpensioen in de overheidssector beschouwd als een uitgestelde wedde; het wordt niet gefinancierd door sociale B.5. La comparaison entre les conjoints de personnes pensionnées dans le secteur public et dans le secteur privé révèle que, dans l'un et l'autre cas, le législateur s'est soucié de la situation matérielle du conjoint dont le lien matrimonial est rompu mais que les droits qu'il lui a accordés sont différents. B.6. Cette différence de traitement n'est pas dénuée de justification raisonnable. Tant dans le secteur public que dans celui des travailleurs salariés et des travailleurs indépendants, la pension de retraite est destinée à assurer un revenu à la personne pensionnée après la fin de sa carrière. Contrairement à la pension de retraite des travailleurs salariés et des travailleurs indépendants, la pension de retraite dans le secteur public est considérée comme un traitement différé; elle n'est pas
bijdragen. Uit dat fundamentele verschil vloeit een aantal gevolgen financée par des cotisations sociales. Un certain nombre de
voort, die eigen zijn aan de logica van elk van de systemen. conséquences découlent de cette différence fondamentale, qui sont
B.7. In de privé-sector verkrijgt de uit de echt gescheiden echtgenoot propres à la logique de chacun des systèmes.
aldus een autonoom recht op een rustpensioen, maar heeft hij geen B.7. Ainsi dans le secteur privé, le conjoint divorcé acquiert un
recht op een overlevingspensioen. In de overheidssector heeft de uit de echt gescheiden echtgenoot geen recht op een rustpensioen, maar kan hij aanspraak maken op een overlevingspensioen, op voorwaarde dat hij de leeftijd van vijfenveertig jaar heeft bereikt en het huwelijk ten minste één jaar heeft geduurd. B.8. Het verschil in behandeling zou onevenredige gevolgen hebben indien het ertoe zou leiden dat de uit de echt gescheiden echtgenoot geen inkomsten meer heeft, terwijl hij behoeftig is. Hij kan echter, zoals in de prejudiciële vraag wordt onderstreept, indien hij na de echtscheiding een onderhoudsuitkering of een ontvangstmachtiging heeft verkregen, een gedeelte van het rustpensioen van zijn gewezen echtgenoot toegewezen krijgen, ter uitvoering van een rechterlijke beslissing. Ten slotte, indien hij geen aanspraak kan maken op een onderhoudsuitkering, kan hij een beroep doen op de systemen van maatschappelijke hulpverlening die de federale wetgeving te zijner beschikking stelt. droit autonome à une pension de retraite mais il n'aura pas droit à une pension de survie. Dans le secteur public, le conjoint divorcé n'a pas droit à une pension de retraite mais il pourra prétendre à une pension de survie, pour autant qu'il ait atteint l'âge de quarante-cinq ans et que le mariage ait duré un an au moins. B.8. La différence de traitement aurait des effets disproportionnés si elle aboutissait à laisser sans ressources le conjoint divorcé, alors même qu'il est dans le besoin. Toutefois, ainsi que le souligne la question préjudicielle, celui-ci peut, s'il a obtenu une pension alimentaire après divorce ou une délégation de sommes, se voir attribuer une partie de la pension de retraite de son ex-époux, en exécution d'une décision judiciaire. Enfin, au cas où il ne peut pas prétendre à une pension alimentaire, il peut avoir recours aux systèmes d'aide sociale mis à sa disposition par la législation fédérale.
B.9. Rekening houdend met hetgeen voorafgaat, kunnen de in de B.9. Compte tenu de ce qui précède, les différences de traitement
prejudiciële vraag aangeklaagde verschillen in behandeling niet als dénoncées par la question préjudicielle ne peuvent être considérées
discriminerend worden beschouwd. comme discriminatoires.
B.10. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.10. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen Les articles 6, 7 et 8 de la loi du 15 mai 1984 portant mesures
tot harmonisering in de pensioenregelingen schenden de artikelen 10 en d'harmonisation dans les régimes de pensions ne violent pas les
11 van de Grondwet niet in zoverre zij enkel in een articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'ils ne prévoient qu'une
overlevingspensioen, en niet in een rustpensioen voorzien voor de uit pension de survie, et non une pension de retraite, pour le conjoint
de echt gescheiden echtgenoot van een ambtenaar. divorcé d'un fonctionnaire.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 11 januari 2006. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 11 janvier 2006.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
A. Arts. A. Arts.
^