Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 160/2005 van 26 oktober 2005 Rolnummer 3364 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 664, 665, 672 en 692 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel. Het Arbitrageh samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, R. Henneuse, E. (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 160/2005 van 26 oktober 2005 Rolnummer 3364 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 664, 665, 672 en 692 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Brussel. Het Arbitrageh samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, R. Henneuse, E. (...) Extrait de l'arrêt n° 160/2005 du 26 octobre 2005 Numéro du rôle : 3364 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 664, 665, 672 et 692 du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Bruxelles. La Cour d'arbitrag composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, (...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 160/2005 van 26 oktober 2005 Extrait de l'arrêt n° 160/2005 du 26 octobre 2005
Rolnummer 3364 Numéro du rôle : 3364
In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 664, 665, 672 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 664, 665,
en 692 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank 672 et 692 du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de
te Brussel. Bruxelles.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen en E. Derycke, Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen et E. Derycke, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 12 januari 2005 in zake L.C. tegen de Belgische Staat, Par jugement du 12 janvier 2005 en cause de L.C. contre l'Etat belge,
waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op
26 januari 2005, heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel de volgende dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 26
janvier 2005, le Tribunal du travail de Bruxelles a posé la question
prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Schenden de artikelen 664, 665, 672 en 692 van het Gerechtelijk « Les articles 664, 665, 672 et 692 du Code judiciaire violent-ils les
Wetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, afzonderlijk of in articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou en combinaison
samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag tot avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme et
bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden
van 4 november 1950, en/of artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet, des libertés fondamentales du 4 novembre 1950, et/ou l'article 23,
3ème alinéa, 2°, de la Constitution en ce que, dans le cadre d'une
doordat zij, in het kader van een gerechtelijke expertise waartoe werd expertise judiciaire décidée en vue de trancher un litige d'ordre
beslist om een medisch geschil te beslechten dat betrekking had op médical portant sur des prestations de sécurité sociale, ils ne
socialezekerheidsprestaties, aan een sociaal verzekerde die niet over permettent pas à un assuré social qui ne dispose pas de moyens
voldoende financiële middelen beschikt, geen rechtsbijstand toestaan financiers suffisants, d'obtenir l'assistance judiciaire pour la
om een adviserend geneesheer aan te wijzen en om zijn kosten en désignation d'un médecin-conseil et la prise en charge de ses frais et
honoraria ten laste te nemen, terwijl de sociaal verzekerde die over honoraires, alors que l'assuré social dont les moyens financiers sont
meer financiële middelen beschikt, de mogelijkheid heeft om zich door plus importants, dispose de la faculté de se faire assister par un
een adviserend geneesheer te laten bijstaan ? ». médecin-conseil ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. De eiseres voor de verwijzende rechter vraagt aan het Hof om de B.1.1. La demanderesse devant la juridiction a quo demande à la Cour
prejudiciële vraag te herformuleren. de procéder à la reformulation de la question préjudicielle.
B.1.2. De partijen voor het Hof vermogen niet de inhoud van de B.1.2. Devant la Cour, les parties ne peuvent modifier ou faire
prejudiciële vragen te wijzigen of te doen wijzigen. De gesuggereerde modifier le contenu des questions préjudicielles. La reformulation
herformulering lijkt evenwel in de prejudiciële vraag preciseringen suggérée apparaît cependant comme apportant à la question
aan te brengen die de inhoud ervan niet wijzigen en waarmee het Hof, préjudicielle des précisions qui n'en altèrent pas la portée et dont
als argumenten, rekening zal kunnen houden. la Cour pourra tenir compte à titre d'arguments.
B.2. De vraag heeft betrekking op de artikelen 664, 665, 672 en 692 B.2. La question porte sur les articles 664, 665, 672 et 692 du Code
van het Gerechtelijk Wetboek die bepalen : judiciaire, qui disposent :
«

Art. 664.Rechtsbijstand bestaat erin degenen die niet over de

 «

Art. 664.L'assistance judiciaire consiste à dispenser, en tout ou
nodige inkomsten beschikken om de kosten van rechtspleging, zelfs van en partie, ceux qui ne disposent pas des revenus nécessaires pour
een buitengerechtelijke rechtspleging, te bestrijden, geheel of ten faire face aux frais d'une procédure, même extrajudiciaire, de payer
dele te ontslaan van de betaling van de zegel-, registratie-, griffie- en uitgifterechten en van de andere kosten welke deze rechtspleging medebrengt. Hij verschaft aan de betrokkene ook kosteloos de tussenkomst van openbare en ministeriële ambtenaren onder de hierna bepaalde voorwaarden.

Art. 665.Rechtsbijstand kan worden verleend : 1° voor alle handelingen betreffende vorderingen die voor een rechter van de rechterlijke orde, een administratieve rechtbank of een scheidsgerecht moeten worden gebracht of er aanhangig zijn; 2° voor handelingen betreffende de tenuitvoerlegging van vonnissen en arresten;

 les droits de timbre, d'enregistrement, de greffe et d'expédition et les autres dépens qu'elle entraîne. Elle assure aussi aux intéressés la gratuité du ministère des officiers publics et ministériels, dans les conditions ci-après déterminées.

Art. 665.L'assistance judiciaire est applicable : 1° à tous les actes relatifs aux demandes à porter ou pendantes devant un juge de l'ordre judiciaire ou administratif ou devant des arbitres; 2° aux actes relatifs à l'exécution des jugements et arrêts;
3° voor rechtsplegingen op verzoekschrift; 3° aux procédures sur requête;
4° voor de proceshandelingen die behoren tot de bevoegdheid van een 4° aux actes de procédure qui relèvent de la compétence d'un membre de
lid van de rechterlijke orde of waarbij een openbare of een l'Ordre judiciaire ou requièrent l'intervention d'un officier public
ministeriële ambtenaar moet optreden; ou ministériel;
5° voor de procedure van de bemiddeling in familiezaken. 5° à la procédure de médiation en matière familiale.
[...] [...]

Art. 672.De burgerlijke partij en de burgerrechtelijk aansprakelijke

Art. 672.La partie civile et la partie civilement responsable peuvent
partij kunnen rechtsbijstand aanvragen bij een, zelfs mondeling demander le bénéfice de l'assistance judiciaire en s'adressant par
gedaan, verzoek aan de rechter voor wie de vervolging aanhangig is. requête, même verbale, au juge saisi de la poursuite.
[...] [...]

Art. 692.De reis- en verblijfkosten van de magistraten, openbare of

Art. 692.Les frais de transport et de séjour des magistrats,
ministeriële ambtenaren, de kosten en het ereloon van de deskundigen, officiers publics ou ministériels, les frais et honoraires des
het getuigengeld, overeenkomstig de regels in de hoofdstukken experts, les taxes des témoins, conformément aux règles énoncées aux
betreffende het deskundigenonderzoek en het getuigenverhoor gesteld de chapitres des expertises et des enquêtes, les frais et honoraires du
kosten en het ereloon van de bemiddelaar in familiezaken aangewezen médiateur en matière familiale désigné conformément à l'article
krachtens artikel 734bis, de kosten van opneming in de nieuwsbladen, 734bis, le coût des insertions dans les journaux lorsqu'elles sont
wanneer de wet zulks voorschrijft of de rechter daartoe verlof geeft, prescrites par la loi ou autorisées par justice, les décaissements et
de uitgaven en een vierde van het loon van de gerechtsdeurwaarders, alsmede de uitgaven van de andere openbare of ministeriële ambtenaren worden, ter ontlasting van hem die bijstand geniet, voorgeschoten op de wijze bepaald in het algemeen reglement op de gerechtskosten in strafzaken. De Koning stelt zo nodig regels omtrent de toepassing van dit artikel ». B.3.1. Aan het Hof wordt gevraagd of de voormelde bepalingen, in zoverre zij niet voorzien in de tenlasteneming door de rechtsbijstand van de kosten van de adviserend geneesheer die een partij bijstaat in een geschil waarvan de afloop grotendeels zal worden bepaald door het le quart des salaires des huissiers de justice, ainsi que les décaissements des autres officiers publics ou ministériels sont avancés à la décharge de l'assisté, selon la procédure prévue au règlement général sur les frais de justice en matière répressive. Le Roi détermine, s'il échet, les modalités d'exécution du présent article ». B.3.1. Il est demandé à la Cour si, en ce qu'elles ne prévoient pas la prise en charge par l'assistance judiciaire des frais du médecin-conseil assistant une partie dans un litige dont l'issue sera
resultaat van een medisch deskundigenonderzoek, bestaanbaar zijn met en grande partie déterminée par le résultat d'une expertise médicale,
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, afzonderlijk of in samenhang les dispositions précitées sont compatibles avec les articles 10 et 11
gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de de la Constitution, lus isolément ou en combinaison avec l'article 6
de la Convention européenne des droits de l'homme, et avec l'article
Mens, en met artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet. 23, alinéa 3, 2°, de la Constitution.
B.3.2. In tegenstelling tot de andere in de prejudiciële vraag B.3.2. A la différence des autres dispositions visées par la question
bedoelde bepalingen heeft artikel 672 van het Gerechtelijk Wetboek préjudicielle, l'article 672 du Code judiciaire n'a pas pour objet de
niet tot doel de toepassingssfeer van de rechtsbijstand te bepalen. déterminer le champ d'application de l'assistance judiciaire. Il est
Het is dus vreemd aan het door de verwijzende rechter opgeworpen donc étranger au problème soulevé par le juge a quo.
probleem. B.4. Artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet garandeert aan B.4. L'article 23, alinéa 3, 2°, de la Constitution garantit le droit
eenieder het recht op juridische bijstand. de chacun à l'aide juridique.
Artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens L'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme
waarborgt elke rechtzoekende het recht om een eerlijk proces te garantit à tout justiciable le droit de bénéficier d'un procès
genieten, wat, teneinde te verschijnen voor een rechtscollege, de équitable, ce qui peut impliquer l'assistance d'un conseil pour la
bijstand van een raadsman kan impliceren, wanneer uit de comparution devant une juridiction lorsque les circonstances de
omstandigheden van de zaak blijkt dat het zeer onwaarschijnlijk is dat l'espèce font apparaître comme très improbable que la personne
de betrokken persoon zijn eigen zaak naar behoren kan verdedigen concernée puisse défendre utilement sa propre cause (Cour européenne
(Europees Hof voor de Rechten van de Mens, Airey t/Ierland, 9 oktober des droits de l'homme, Airey c/Irlande, 9 octobre 1979, série A, n°
1979, serie A, nr. 32, p. 13). 32, p. 13).
B.5. Wanneer het geschil betrekking heeft op een voornamelijk medische B.5. Ainsi que le relève le juge a quo, lorsque le litige porte sur
kwestie, zullen, zoals de verwijzende rechter opmerkt, de conclusies une question essentiellement médicale, les conclusions de l'expertise
van het door de rechtbank gelaste deskundigenonderzoek, nu zij ordonnée par le tribunal, si elles ne lient pas ce dernier, auront
laatstgenoemde niet binden, niettemin een doorslaggevende invloed néanmoins une influence déterminante sur sa décision. Le droit à un
hebben op haar beslissing. Het recht op een eerlijk proces moet procès équitable doit en conséquence être garanti également au cours
bijgevolg eveneens worden gewaarborgd tijdens de procedure van het de la procédure d'expertise. Or, la partie qui ne peut bénéficier de
deskundigenonderzoek. De partij die tijdens die procedure niet de bijstand van een adviserend geneesheer kan genieten, bevindt zich echter niet op voet van gelijkheid met de tegenpartij die door een adviserend geneesheer wordt bijgestaan. Zij wordt dus op discriminerende wijze geraakt in haar recht op een eerlijk proces. B.6. Die partij is tevens het slachtoffer van een verschil in behandeling dat niet kan worden verantwoord, vermits het berust op haar vermogenssituatie, terwijl de openbare dienst van het gerecht op gelijke wijze toegankelijk moet zijn voor alle rechtzoekenden. B.7. Het bekritiseerde verschil in behandeling doet ten slotte afbreuk aan het recht op juridische bijstand dat wordt gewaarborgd in artikel l'assistance d'un médecin-conseil au cours de cette procédure ne se trouve pas à égalité avec la partie adverse assistée d'un médecin-conseil. Elle est donc atteinte de manière discriminatoire dans son droit à un procès équitable. B.6. Cette partie est également victime d'une différence de traitement qui n'est pas justifiable puisqu'elle repose sur sa situation de fortune alors que le service public de la justice doit être également accessible à tous les justiciables. B.7. Enfin, la différence de traitement critiquée porte atteinte au droit à l'aide juridique garanti par l'article 23, alinéa 3, 2°, de la
23, derde lid, 2°, van de Grondwet. Uit de parlementaire voorbereiding Constitution. Il ressort des travaux préparatoires de cette
van die bepaling blijkt dat « naast het recht op maatschappelijke disposition que, parallèlement à ce « droit à l'assistance sociale et
dienstverlening en dat op geneeskundige bijstand, [...] dit artikel in au droit à l'assistance médicale, cet article vise en premier lieu à
eerste instantie de mens in nood [beoogt] te beschermen » en dat de protéger la personne se trouvant en état de détresse » et que le
Grondwetgever is afgeweken van de vroegere opvatting van de Constituant s'est écarté de l'ancienne conception de l'assistance
rechtsbijstand die « het caritatieve pro deo » nog niet was ontgroeid judiciaire qui n'avait pas « perdu le caractère caritatif du pro deo »
: :
« Het artikel beoogt echter meer, namelijk een groter welzijn. Het « Cet article va toutefois plus loin et vise notamment à assurer un
gebrek aan juridische kennis of maatschappelijke weerbaarheid mag de plus grand bien-être. Le manque de connaissances juridiques ou
l'aptitude insuffisante à se défendre socialement ne peuvent pas avoir
particulier het genot van een recht niet ontnemen noch hem de pour effet de priver l'individu de la jouissance d'un droit ou de la
formulering van een verweer ontzeggen » (Parl. St., Senaat, B.Z. faculté de se défendre » (Doc. parl., Sénat, S.E. 1991-1992, n°
1991-1992, nr. 100-2/1°, p. 11, en nr. 10-2/3°, p. 19). 100-2/1°, p. 11, et n° 10-2/3°, p. 19).
B.8. Uit wat voorafgaat vloeit voort dat de in het geding zijnde B.8. Il découle de ce qui précède que les dispositions en cause ne
bepalingen niet bestaanbaar zijn met de artikelen 10 en 11 van de sont pas compatibles avec les articles 10 et 11 de la Constitution,
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het lus isolément ou en combinaison avec l'article 6 de la Convention
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, en met artikel 23, derde européenne des droits de l'homme, et avec l'article 23, alinéa 3, 2°,
lid, 2°, van de Grondwet. de la Constitution.
B.9. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. B.9. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De artikelen 664, 665 en 692 van het Gerechtelijk Wetboek schenden de Les articles 664, 665 et 692 du Code judiciaire violent les articles
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen 10 et 11, lus ou non en combinaison avec l'article 23, alinéa 3, 2°,
met artikel 23, derde lid, 2°, van de Grondwet en met artikel 6.1 van de la Constitution, et avec l'article 6.1 de la Convention européenne
het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, in zoverre zij in des droits de l'homme, en ce que, dans le cadre d'une expertise
het kader van een gerechtelijke expertise waartoe werd beslist om een judiciaire décidée en vue de trancher un litige d'ordre médical
medisch geschil te beslechten dat betrekking had op portant sur des prestations de sécurité sociale, ils ne permettent pas
socialezekerheidsprestaties, aan een sociaal verzekerde die niet over à un assuré social qui ne dispose pas de moyens financiers suffisants
voldoende financiële middelen beschikt, geen rechtsbijstand toestaan d'obtenir l'assistance judiciaire pour la désignation d'un
om een adviserend geneesheer aan te wijzen en om zijn kosten en médecin-conseil et la prise en charge de ses frais et honoraires.
honoraria ten laste te nemen.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 oktober 2005. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 octobre 2005.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^