Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 148/2005 van 28 september 2005 Rolnummer 3127 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 20 juli 2004 tot oprichting van een Commissie belast met de hernieuwing van de organen van de islamitische eredien Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 148/2005 van 28 september 2005 Rolnummer 3127 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 20 juli 2004 tot oprichting van een Commissie belast met de hernieuwing van de organen van de islamitische eredien Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 148/2005 du 28 septembre 2005 Numéro du rôle : 3127 En cause : le recours en annulation de la loi du 20 juillet 2004 portant création d'une Commission chargée du renouvellement des organes du culte musulman, introduit La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 148/2005 van 28 september 2005 Extrait de l'arrêt n° 148/2005 du 28 septembre 2005
Rolnummer 3127 Numéro du rôle : 3127
In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 20 juli 2004 tot En cause : le recours en annulation de la loi du 20 juillet 2004
oprichting van een Commissie belast met de hernieuwing van de organen portant création d'une Commission chargée du renouvellement des
van de islamitische eredienst, ingesteld door de v.z.w. « Federale organes du culte musulman, introduit par l'a.s.b.l. « Conseil Fédéral
Raad van de Moslims van België » en anderen. des Musulmans de Belgique » et autres.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 5 november Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 5
2004 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 8 novembre 2004 et parvenue au greffe le 8 novembre 2004, un recours en
november 2004, is beroep tot vernietiging ingesteld van de wet van 20 annulation de la loi du 20 juillet 2004 portant création d'une
juli 2004 tot oprichting van een Commissie belast met de hernieuwing Commission chargée du renouvellement des organes du culte musulman
van de organen van de islamitische eredienst (bekendgemaakt in het
Belgisch Staatsblad van 30 juli 2004, derde uitgave) door de v.z.w. « (publiée au Moniteur belge du 30 juillet 2004, troisième édition) a
Federale Raad van de Moslims van België », met maatschappelijke zetel été introduit par l'a.s.b.l. « Conseil Fédéral des Musulmans de
te 1000 Brussel, Rouppeplein 16, de v.z.w. « Federatie van Moskeeën en Belgique », dont le siège social est établi à 1000 Bruxelles, place
Rouppe 16, l'a.s.b.l. « Federatie van Moskeeën en Socio-culturele
Socio-culturele Verenigingen », met maatschappelijke zetel te 2140 Verenigingen », dont le siège social est établi à 2140 Borgerhout,
Borgerhout, Montenstraat 27, de v.z.w. « Union des mosquées de la Montenstraat 27, l'a.s.b.l. « Union des mosquées de la province de
province de Liège », met maatschappelijke zetel te 4020 Luik, rue de Liège », dont le siège social est établi à 4020 Liège, rue de Pitteurs
Pitteurs 39, de v.z.w. « Fédération Islamique de Belgique », met 39, l'a.s.b.l. « Fédération Islamique de Belgique », dont le siège
maatschappelijke zetel te 1030 Brussel, Haachtsesteenweg 124, de social est établi à 1030 Bruxelles, chaussée de Haecht 124, l'a.s.b.l.
v.z.w. « Ligue des Imams de Belgique », met maatschappelijke zetel te « Ligue des Imams de Belgique », dont le siège social est établi à
1070 Brussel, Scheutlaan 212, de v.z.w. « Association Islamique de la 1070 Bruxelles, avenue de Scheut 212, l'a.s.b.l. « Association
islamique de la Mosquée Ettaouba d'Evere », dont le siège social est
Mosquée Ettaouba d'Evere », met maatschappelijke zetel te 1140 établi à 1140 Bruxelles, rue P. Van Obberghem 1-3, l'a.s.b.l. «
Brussel, P. Van Obberghemstraat 1-3, de v.z.w. « Association islamique
de la Mosquée Almohajirin d'Ixelles », met maatschappelijke zetel te Association islamique de la Mosquée Almohajirin d'Ixelles », dont le
1050 Brussel, Malibranstraat 72, de v.z.w. « Ligue d'entraide siège social est établi à 1050 Bruxelles, rue Malibran 72, l'a.s.b.l.
« Ligue d'entraide islamique - Mosquée Al Khalil », dont le siège
islamique - Mosquée Al Khalil », met maatschappelijke zetel te 1080 social est établi à 1080 Bruxelles, rue Delaunoy 40, l'a.s.b.l. «
Brussel, Delaunoystraat 40, de v.z.w. « Union des associations Union des associations islamiques Mosquée Al Azhar », dont le siège
islamiques Mosquée Al Azhar », met maatschappelijke zetel te 1210 social est établi à 1210 Bruxelles, rue Saint-François 72, l'a.s.b.l.
Brussel, Sint-Franciscusstraat 72, de v.z.w. « Centre culturel de « Centre culturel de Cheratte », dont le siège social est établi à
Cheratte », met maatschappelijke zetel te 4602 Cheratte, rue de Visé 4602 Cheratte, rue de Visé 194-196, l'a.s.b.l. « Islamitische
194-196, de v.z.w. « Islamitische Ontwikkelingsvereniging », met
maatschappelijke zetel te 3550 Heusden-Zolder, Paquaylaan 77, de Ontwikkelingsvereniging », dont le siège social est établi à 3550
v.z.w. « Temse Sultan Ahmet - moskee », met maatschappelijke zetel te Heusden-Zolder, Paquaylaan 77, l'a.s.b.l. « Temse Sultan Ahmet -
9140 Temse, Paterstraat 17/19, de v.z.w. « Moskee Eyyub sultan », met moskee », dont le siège social est établi à 9140 Tamise, Paterstraat
17/19, l'a.s.b.l. « Moskee Eyyub sultan », dont le siège social est
maatschappelijke zetel te 2890 Sint-Amands, Borgstraat 143/B, de établi à 2890 Sint-Amands, Borgstraat 143/B, l'a.s.b.l. «
v.z.w. « Sociaal-Culturele Ontmoetingscentrum Leopoldsburg », met Sociaal-Culturele Ontmoetingscentrum Leopoldsburg », dont le siège
maatschappelijke zetel te 3970 Leopoldsburg, Couwenbergstraat 13, de social est établi à 3970 Bourg-Léopold, Couwenbergstraat 13,
v.z.w. « Actief », met maatschappelijke zetel te 3920 Lommel », l'a.s.b.l. « Actief », dont le siège social est établi à 3920 Lommel,
Stationsstraat 92, de v.z.w. « Islamitische Ontwikkelingsvereniging », Stationsstraat 92, l'a.s.b.l. « Islamitische Ontwikkelingsvereniging
met maatschappelijke zetel te 3581 Beverlo, Leysestraat 130, de v.z.w. », dont le siège social est établi à 3581 Beverlo, Leysestraat 130,
« Association de l'union de l'Islam », met maatschappelijke zetel te l'a.s.b.l. « Association de l'union de l'Islam », dont le siège social
6000 Charleroi, boulevard J. Bertrand 77, de v.z.w. « Islamitische est établi à 6000 Charleroi, boulevard J. Bertrand 77, l'a.s.b.l. «
Islamitische Ontwikkelingsvereniging », dont le siège social est
Ontwikkelingsvereniging », met maatschappelijke zetel te 3290 Diest, établi à 3290 Diest, Eduard Robeynslaan 61, l'a.s.b.l. « Mosquée
Eduard Robeynslaan 61, de v.z.w. « Mosquée Sultan Ahmet de Verviers », Sultan Ahmet de Verviers », dont le siège social est établi à 4800
met maatschappelijke zetel te 4800 Verviers, rue Lucien Defays 39, de Verviers, rue Lucien Defays 39, l'a.s.b.l. « Union de l'Islam », dont
v.z.w. « Union de l'Islam », met maatschappelijke zetel te 6031 le siège social est établi à 6031 Monceau-sur-Sambre, rue de
Monceau-sur-Sambre, rue de Trazegnies 4, de v.z.w. « Union de l'Islam Trazegnies 4, l'a.s.b.l. « Union de l'Islam de Bruxelles », dont le
de Bruxelles », met maatschappelijke zetel te 1030 Brussel, siège social est établi à 1030 Bruxelles, chaussée de Haecht 124,
Haachtsesteenweg 124, de v.z.w. « Centre culturel et de rencontre JML l'a.s.b.l. « Centre culturel et de rencontre JML (Jeunesse musulmane
(Jeunesse musulmane de Liège) », met maatschappelijke zetel te 4420 de Liège) », dont le siège social est établi à 4420 Saint-Nicolas, rue
Saint-Nicolas, rue de Tilleur 140, de v.z.w. « Islamitische Culturele de Tilleur 140, l'a.s.b.l. « Islamitische Culturele Ontmoetingscentrum
Ontmoetingscentrum », met maatschappelijke zetel te 2400 Mol, », dont le siège social est établi à 2400 Mol, Ginderbuiten 49,
Ginderbuiten 49, de v.z.w. « Association culturelle et de solidarité l'a.s.b.l. « Association culturelle et de solidarité », dont le siège
», met maatschappelijke zetel te 1080 Brussel, Zwarte Vijversstraat social est établi à 1080 Bruxelles, rue des Etangs Noirs 36,
36, de v.z.w. « Kebdana », met maatschappelijke zetel te 2140 l'a.s.b.l. « Kebdana », dont le siège social est établi à 2140
Borgerhout, Ranststraat 26, de v.z.w. « El Bichara », met Borgerhout, Ranststraat 26, l'a.s.b.l. « El Bichara », dont le siège
maatschappelijke zetel te 4000 Luik, rue En Neuvice 52, de v.z.w. « social est établi à 4000 Liège, rue En Neuvice 52, l'a.s.b.l. «
Jongeren Centrum Rissala », met maatschappelijke zetel te 2060 Jongeren Centrum Rissala », dont le siège social est établi à 2060
Antwerpen, Tulpstraat 51, B. Ngadi, wonende te 1030 Brussel, Anvers, Tulpstraat 51, B. Ngadi, demeurant à 1030 Bruxelles, rue du
Schaarbeekse Haardstraat 85, Bencheika Kebir, wonende te 1140 Brussel, Foyer Schaerbeekois 85, Bencheika Kebir, demeurant à 1140 Bruxelles,
Fernand Légerstraat 50, I. Batakli, wonende te 4000 Luik, Chemin du rue Fernand Léger 50, I. Batakli, demeurant à 4000 Liège, Chemin du
Bois 59, El Mellali Daoud, wonende te 4020 Luik, rue du Carmel 6, A. Bois 59, El Mellali Daoud, demeurant à 4020 Liège, rue du Carmel 6, A.
Bouziane Guarti, wonende te 1030 Brussel, Van Schoorstraat 46, A. Bouziane Guarti, demeurant à 1030 Bruxelles, rue Van Schoor 46, A.
Kebdani, wonende te 1080 Brussel, Sint-Martinusstraat 79/7, K.-J. Kebdani, demeurant à 1080 Bruxelles, rue Saint-Martin 79/7, K.-J.
Geirnaert, wonende te 1080 Brussel, Jules Delhaizestraat 8, M.M. Geirnaert, demeurant à 1080 Bruxelles, rue Jules Delhaize 8, M.M.
Hassan, wonende te 1140 Brussel, E. Stuckensstraat 65, A. Benomar, Hassan, demeurant à 1140 Bruxelles, rue E. Stuckens 65, A. Benomar,
wonende te 1000 Brussel, Zennestraat 28, M. Archich, wonende te 1020 demeurant à 1000 Bruxelles, rue de la Senne 28, M. Archich, demeurant
à 1020 Bruxelles, place de la Maison Rouge 5, M. Herbineaux, demeurant
Brussel, Roodhuisplein 5, M. Herbineaux, wonende te 6031 à 6031 Monceau-sur-Sambre, place J. Hanrez 1/2/1, et M. Boulif,
Monceau-sur-Sambre, place J. Hanrez 1/2/1, en M. Boulif, wonende te
1701 Dilbeek, Zakstraat 57. demeurant à 1701 Dilbeek, Zakstraat 57.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepalingen Quant aux dispositions entreprises
B.1.1. De aangevochten wet strekt ertoe, door de oprichting van een B.1.1. La loi attaquée vise à garantir, par la création d'une
commissie ad hoc, het goede verloop te waarborgen van de verkiezingen commission ad hoc, le bon déroulement des élections destinées à
om de algemene vergadering van de moslims van België integraal te renouveler intégralement l'assemblée générale des musulmans de
hernieuwen. Belgique.
B.1.2. De islamitische eredienst is een erkende eredienst krachtens de B.1.2. La religion musulmane constitue un culte reconnu en vertu de la
wet van 19 juli 1974 tot erkenning van de besturen belast met het loi du 19 juillet 1974 portant reconnaissance des administrations
beheer van de temporaliën van de islamitische eredienst. chargées de la gestion du temporel du culte islamique.
Krachtens artikel 19bis van de wet van 4 maart 1870 « op het En vertu de l'article 19bis de la loi du 4 mars 1870 sur le temporel
tijdelijke der eerediensten », ingevoegd bij artikel 2 van de des cultes, inséré par l'article 2 de la loi précitée, « les rapports
voormelde wet, worden « de betrekkingen met de burgerlijke overheid
[...] verzorgd door het representatief orgaan van de islamitische avec l'autorité civile sont assurés par l'organe représentatif du
eredienst ». culte islamique ».
B.1.3. Het Executief van de moslims van België, opgericht bij een B.1.3. L'Exécutif des musulmans de Belgique, institué par un arrêté
koninklijk besluit van 3 juli 1996, heeft in 1998 bij consensus royal du 3 juillet 1996, a opté, par la voie d'un consensus adopté en
geopteerd voor de verkiezing van een representatief orgaan van de 1998, pour l'élection d'un organe représentatif du culte musulman,
islamitische eredienst, eveneens genaamd « Executief van de moslims dénommé également « Exécutif des musulmans de Belgique ». Celui-ci est
van België ». Dat Executief wordt aangewezen door een algemene
vergadering, die zelf wordt verkozen door de leden van de désigné par une assemblée générale, elle-même élue par les membres de
moslimgemeenschap van België en die na vijf jaar gedeeltelijk moest la communauté musulmane de Belgique et qui devait être renouvelée
worden hernieuwd. partiellement après cinq ans.
Een ministerieel besluit van 24 september 1998 voorzag in de Un arrêté ministériel du 24 septembre 1998 créait une « Commission
oprichting van een « Begeleidingscommissie voor de organisatie van de d'accompagnement relative à l'organisation des élections d'un organe
verkiezingen van een representatief orgaan van de islamitische
eredienst ». Zij werd onder meer ermee belast toe te zien op de représentatif du culte islamique ». Celle-ci était notamment chargée
regelmatigheid van de verkiezingen. de veiller à la régularité des élections.
De eerste algemene verkiezingen hadden plaats op 13 september 1998. Les premières élections générales ont eu lieu le 13 décembre 1998. Un
Een koninklijk besluit van 3 mei 1999 erkende het Executief van de arrêté royal du 3 mai 1999 a reconnu l'Exécutif des musulmans de
moslims van België, dat na die verkiezingen door de algemene Belgique, désigné par l'assemblée générale issue de ces élections,
vergadering werd aangewezen, als representatief orgaan van de comme l'organe représentatif du culte musulman.
islamitische eredienst.
Op 6 februari 2003 dienden de leden van het Executief echter hun Le 6 février 2003, les membres de l'Exécutif remettaient toutefois
ontslag in naar aanleiding van een motie van wantrouwen van de leur démission à la suite d'un vote de méfiance de l'assemblée
algemene vergadering. Bij een koninklijk besluit van 18 juli 2003 générale. Un arrêté royal du 18 juillet 2003 a nommé, sur proposition
werd, op voorstel van de voorzitter van de algemene vergadering, een du président de l'assemblée générale, un nouvel Exécutif, investi d'un
nieuw Executief benoemd, bekleed met een mandaat tot 31 mei 2004. mandat jusqu'au 31 mai 2004.
B.1.4. De aangevochten wet richt een commissie op belast met de B.1.4. La loi attaquée institue une commission chargée du
hernieuwing van de organen van de islamitische eredienst. Die renouvellement des organes du culte musulman. Cette commission est
commissie is samengesteld uit twee ere-magistraten of emeritus composée de deux magistrats honoraires ou émérites, de deux membres de
magistraten, twee door de Minister van Justitie aangestelde leden van la communauté musulmane de Belgique désignés par le ministre de la
de moslimgemeenschap van België en een deskundige op het gebied van Justice et d'un expert en matière de législation électorale (article
verkiezingswetgeving (artikel 3). 3).
De commissie is belast met het nemen van alle nodige maatregelen voor La commission est chargée de prendre toutes les mesures nécessaires
de organisatie van de algemene verkiezingen, het toezicht op de pour l'organisation des élections générales, de veiller à la
regelmatigheid van de kiesverrichtingen, de organisatie van régularité des opérations électorales, d'organiser une médiation à
bemiddeling over geschillen die tijdens de kiesverrichtingen kunnen l'égard des litiges susceptibles de se présenter au cours de ces
ontstaan, het goedkeuren van de aanstelling van de voorzitters en opérations, d'approuver la désignation des présidents et assesseurs
bijzitters van de kiesbureaus en het nemen van de nodige maatregelen des bureaux de vote et de prendre les mesures nécessaires afin de
voor de samenstelling van een afvaardiging van waarnemers op de dag composer une délégation d'observateurs le jour des élections (article
van de verkiezingen (artikel 5). 5).
De commissie is van rechtswege ontbonden vanaf de bekendmaking in het La commission est dissoute de plein droit dès la publication au
Belgisch Staatsblad van het koninklijk besluit houdende erkenning van Moniteur belge de l'arrêté royal reconnaissant les membres de
de leden van het Executief van de moslims van België (artikel 12). l'Exécutif des musulmans de Belgique (article 12).
Ten aanzien van de afstand van sommige verzoekende partijen Quant au désistement de certaines parties requérantes
B.2. Op de openbare terechtzitting van 22 juni 2005 hebben de advocaten van de verzoekende partijen verklaard dat de tweede, de vierde en de tiende tot de drieëntwintigste verzoekende partij afstand deden van hun beroep. Niets verzet zich te dezen ertegen dat het Hof de afstanden toewijst. Ten aanzien van de ontvankelijkheid B.3.1. De verzoekende natuurlijke personen zijn in verschillende graden betrokken bij het beheer en de vertegenwoordiging van de moslimgemeenschap. Zij doen aldus blijken van een belang bij het vorderen van de vernietiging van een wet die de verplichting oplegt om binnen die gemeenschap verkiezingen te organiseren teneinde de gesprekspartner van de overheden aan te wijzen en die een commissie ermee belast de modaliteiten daarvan vast te stellen. B.3.2. Nu sommige verzoekende partijen doen blijken van een voldoende belang bij hun beroep, is het niet nodig na te gaan of ook de andere verzoekende partijen het beroep op ontvankelijke wijze hebben ingesteld. B.3.3. Teneinde onder meer het Hof in staat te stellen na te gaan of de beslissing om tussen te komen in een zaak door het bevoegde orgaan van de rechtspersoon is genomen, verplicht de wetgever elke rechtspersoon die in een geding tussenkomt, op het eerste verzoek het bewijs voor te leggen van de beslissing om tussen te komen en, wanneer zijn statuten moeten worden bekendgemaakt in de bijlagen tot het Belgisch Staatsblad , een kopie van die bekendmaking bij te voegen. Uit de bij de memorie van tussenkomst gevoegde stukken blijkt dat aan die voorwaarden is voldaan. Ten gronde Wat het eerste middel betreft B.4.1. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen B.2. A l'audience publique du 22 juin 2005, les avocats des parties requérantes ont déclaré que les deuxième, quatrième et dixième à vingt-troisième parties requérantes se désistaient de leur recours. Rien ne s'oppose en l'espèce à ce que la Cour décrète les désistements. Quant à la recevabilité B.3.1. Les personnes physiques requérantes sont impliquées, à des degrés divers, dans la gestion et la représentation de la communauté musulmane. Celles-ci justifient donc d'un intérêt à poursuivre l'annulation d'une loi qui impose l'organisation d'élections au sein de cette communauté afin d'y désigner l'interlocuteur des autorités publiques et qui charge une commission d'en arrêter les modalités. B.3.2. Dès lors que certains requérants justifient d'un intérêt suffisant à leur recours, il n'est pas nécessaire d'examiner si les autres requérants ont introduit le recours de manière recevable. B.3.3. Pour permettre, entre autres, à la Cour de vérifier si la décision d'intervenir dans une cause a été prise par l'organe compétent de la personne morale, le législateur oblige toute personne morale qui intervient dans une cause à produire, à la première demande, la preuve de la décision d'intervenir et, lorsque ses statuts doivent faire l'objet d'une publication aux annexes du Moniteur belge , une copie de cette publication. Il ressort des pièces jointes en annexe du mémoire en intervention qu'il est satisfait à ces conditions. Quant au fond En ce qui concerne le premier moyen
19 tot 21 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met B.4.1. Le premier moyen est pris de la violation des articles 19 à 21
artikel 181 ervan en met de artikelen 9 en 11 van het Europees Verdrag de la Constitution, lus ou non en combinaison avec son article 181 et
voor de Rechten van de Mens, in zoverre de aangevochten wet de avec les articles 9 et 11 de la Convention européenne des droits de
vrijheid van eredienst zou schenden door de oprichting van een l'homme en ce que la loi attaquée violerait la liberté des cultes en
commissie die ertoe is gemachtigd alle maatregelen te nemen die créant une commission habilitée à prendre toutes les mesures
noodzakelijk zijn voor de organisatie van de verkiezing van de nécessaires pour l'organisation de l'élection à l'assemblée générale
algemene vergadering van de moslims van België. des musulmans de Belgique.
B.4.2. Artikel 19 van de Grondwet bepaalt : B.4.2. L'article 19 de la Constitution dispose :
« De vrijheid van eredienst, de vrije openbare uitoefening ervan, « La liberté des cultes, celle de leur exercice public, ainsi que la
alsmede de vrijheid om op elk gebied zijn mening te uiten, zijn liberté de manifester ses opinions en toute matière, sont garanties,
gewaarborgd, behoudens bestraffing van de misdrijven die ter sauf la répression des délits commis à l'occasion de l'usage de ces
gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden gepleegd ». libertés ».
Artikel 20 van de Grondwet bepaalt : L'article 20 de la Constitution dispose :
« Niemand kan worden gedwongen op enigerlei wijze deel te nemen aan « Nul ne peut être contraint de concourir d'une manière quelconque aux
handelingen en aan plechtigheden van een eredienst of de rustdagen actes et aux cérémonies d'un culte, ni d'en observer les jours de
ervan te onderhouden ». repos ».
Artikel 21, eerste lid, van de Grondwet bepaalt : L'article 21, alinéa 1er, de la Constitution dispose :
« De Staat heeft niet het recht zich te bemoeien met de benoeming of « L'Etat n'a le droit d'intervenir ni dans la nomination ni dans
de installatie der bedienaren van enige eredienst of hun te verbieden l'installation des ministres d'un culte quelconque, ni de défendre à
briefwisseling te houden met hun overheid en de akten van deze ceux-ci de correspondre avec leurs supérieurs, et de publier leurs
overheid openbaar te maken, onverminderd, in laatstgenoemd geval, de actes, sauf, en ce dernier cas, la responsabilité ordinaire en matière
gewone aansprakelijkheid inzake drukpers en openbaarmaking ». de presse et de publication ».
Artikel 181 van de Grondwet bepaalt : L'article 181 de la Constitution dispose :
« § 1. De wedden en pensioenen van de bedienaren der erediensten komen « § 1er. Les traitements et pensions des ministres des cultes sont à
ten laste van de Staat; de daartoe vereiste bedragen worden jaarlijks la charge de l'Etat; les sommes nécessaires pour y faire face sont
op de begroting uitgetrokken. annuellement portées au budget.
§ 2. De wedden en pensioenen van de afgevaardigden van de door de wet § 2. Les traitements et pensions des délégués des organisations
erkende organisaties die morele diensten verlenen op basis van een reconnues par la loi qui offrent une assistance morale selon une
niet-confessionele levensbeschouwing, komen ten laste van de Staat; de conception philosophique non confessionnelle sont à la charge de
daartoe vereiste bedragen worden jaarlijks op de begroting l'Etat; les sommes nécessaires pour y faire face sont annuellement
uitgetrokken ». portées au budget ».
B.4.3. Artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens B.4.3. L'article 9 de la Convention européenne des droits de l'homme
bepaalt : dispose :
« 1. Eenieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en « 1. Toute personne a droit à la liberté de pensée, de conscience et
godsdienst; dit recht omvat tevens de vrijheid om van godsdienst of de religion; ce droit implique la liberté de changer de religion ou de
overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid hetzij alleen, hetzij conviction, ainsi que la liberté de manifester sa religion ou sa
met anderen, zowel in het openbaar als in zijn particuliere leven zijn conviction individuellement ou collectivement, en public ou en privé,
godsdienst of overtuiging te belijden door de eredienst, door het par le culte, l'enseignement, les pratiques et l'accomplissement des
onderwijzen ervan, door de practische toepassing ervan en het rites.
onderhouden van de geboden en voorschriften. 2. La liberté de manifester sa religion ou ses convictions ne peut
2. De vrijheid van godsdienst of overtuiging te belijden kan aan geen faire l'objet d'autres restrictions que celles qui, prévues par la
andere beperkingen zijn onderworpen dan die welke bij de wet zijn loi, constituent des mesures nécessaires, dans une société
voorzien, en die in een democratische samenleving nodig zijn voor de démocratique, à la sécurité publique, à la protection de l'ordre, de
openbare orde, gezondheid of zedelijkheid of de bescherming van de la santé ou de la morale publiques, ou à la protection des droits et
rechten en vrijheden van anderen ». libertés d'autrui ».
B.4.4. Artikel 11 van hetzelfde Verdrag bepaalt : B.4.4. L'article 11 de la même Convention énonce :
« 1. Eenieder heeft recht op vrijheid van vreedzame vergadering en op « 1. Toute personne a droit à la liberté de réunion pacifique et à la
vrijheid van vereniging, met inbegrip van het recht om vakverenigingen liberté d'association, y compris le droit de fonder avec d'autres des
op te richten en zich bij vakverenigingen aan te sluiten voor de syndicats et de s'affilier à des syndicats pour la défense de ses
bescherming van zijn belangen. intérêts.
2. De uitoefening van deze rechten kan aan geen andere beperkingen 2. L'exercice de ces droits ne peut faire l'objet d'autres
worden onderworpen dan die welke bij de wet zijn voorzien en die in restrictions que celles qui, prévues par la loi, constituent des
een democratische samenleving nodig zijn in het belang van 's lands mesures nécessaires, dans une société démocratique, à la sécurité
veiligheid, de openbare veiligheid, de bescherming van de openbare nationale, à la sûreté publique, à la défense de l'ordre et à la
orde en het voorkomen van strafbare feiten, voor de bescherming van de prévention du crime, à la protection de la santé ou de la morale, ou à
gezondheid of de goede zeden, of de bescherming van de rechten en la protection des droits et libertés d'autrui. Le présent article
vrijheden van anderen. Dit artikel verbiedt niet, dat wettige n'interdit pas que des restrictions légitimes soient imposées à
beperkingen worden aangebracht in de uitoefening van deze rechten door
leden van de gewapende macht, van de politie of van het ambtelijk l'exercice de ces droits par les membres des forces armées, de la
apparaat van de Staat ». police ou de l'administration de l'Etat ».
B.5.1. Die bepalingen waarborgen de vrijheid van eredienst en het B.5.1. Ces dispositions consacrent la liberté des cultes et
daaruit voortvloeiende verbod van inmenging. l'interdiction d'ingérence qui en résulte.
B.5.2. De vrijheid van eredienst impliceert de vrijheid om zijn B.5.2. La liberté des cultes implique celle de manifester sa religion
individuele geloofsovertuiging te uiten, in besloten kring of op
collectieve wijze, in het openbaar en samen met geloofsgenoten individuellement et en privé, ou de manière collective, en public, et
(E.H.R.M., 26 oktober 2000, Hassan en Tchaouch t/ Bulgarije ). avec ceux dont on partage la foi (Cour eur. D.H., 26 octobre 2000,
Hassan et Tchaouch c. Bulgarie ).
De godsdienstige gemeenschappen bestaan traditioneel in de vorm van Les communautés religieuses existent traditionnellement sous la forme
een georganiseerde structuur. De deelname aan het leven van een de structures organisées. La participation à la vie d'une telle
dergelijke gemeenschap is een uiting van de godsdienst, die de communauté est une manifestation de la religion, qui jouit de la
bescherming van artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten van protection de l'article 9 de la Convention européenne des droits de
de Mens geniet. l'homme.
De godsdienstige gemeenschappen moeten zich dus vrij kunnen vormen en Les communautés religieuses doivent donc pouvoir se constituer et
organiseren, zonder dat de wetgever in beginsel gemachtigd is om ter s'organiser librement, sans que le législateur soit, en principe,
zake op te treden. habilité à intervenir en la matière.
B.5.3. De artikelen 24, § 1, laatste lid, en 181, § 1, van de Grondwet B.5.3. Les articles 24, § 1er, dernier alinéa, et 181, § 1er, de la
verankeren de begrippen erkende godsdiensten of erediensten. Constitution consacrent les notions de religions ou de cultes reconnus.
De wetgever kan in redelijkheid eisen dat erkende erediensten een Le législateur peut raisonnablement exiger des cultes reconnus qu'ils
minimum aan structuur vertonen met het oog op de aanwijzing van een présentent une structure minimum en vue de la désignation d'une
instantie die de gesprekspartner kan vormen voor de overheden in de instance susceptible de constituer l'interlocuteur des autorités
geprivilegieerde betrekkingen die de erkende erediensten met de publiques dans les relations privilégiées que les cultes reconnus
overheden onderhouden. entretiennent avec celles-ci.
Opdat een dergelijk optreden van de wetgever kan worden aangenomen, is Pour qu'une telle intervention du législateur soit admissible, il est
het echter vereist dat dit optreden de vrijheid van eredienst niet schendt. toutefois requis qu'elle ne viole pas la liberté des cultes.
B.5.4. De parlementaire voorbereiding van de wet van 20 juli 2004 B.5.4. Les travaux parlementaires de la loi du 20 juillet 2004
verantwoordt de aanneming ervan als volgt : justifient son adoption comme suit :
« [...] de wet strekt ertoe de verkiezing van de algemene vergadering « [...]la loi poursuit le but de permettre l'élection des membres de
van de moslims van België mogelijk te maken, zodat de islamitische l'assemblée générale des musulmans de Belgique de sorte que la
gemeenschap kan beschikken over organen die de islamitische eredienst communauté musulmane puisse disposer d'organes permettant au Culte
in staat stellen de rechten te genieten die de Grondwet aan de erkende musulman de jouir des droits que confère la Constitution aux cultes
godsdiensten verleent » (Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC 51-1275/001, pp. 11 en 12). reconnus » (Doc. parl, Chambre, 2003-2004, DOC 51-1275/001, pp. 11 et 12).
« De minister meent dat de huidige situatie heel nefast is voor de « La ministre est d'avis que la situation actuelle est tout à fait
moslimgemeenschap. Er rijst immers een probleem betreffende de néfaste pour la communauté [musulmane]. En effet, un problème se pose
inachtneming van de grondwettelijke beginselen, aangezien de quant au respect des principes constitutionnels, dès lors qu'en
islamitische eredienst bij gebrek aan een legitiem representatief l'absence d'organe représentatif légitime, le culte musulman n'est pas
orgaan niet ' met gelijke wapens ' tegenover de andere erkende à ' égalité d'armes ' avec les autres cultes reconnus. Pour assurer
erediensten staat. Om die gelijkheid te waarborgen en het beginsel van
de neutraliteit van de Staat in acht te nemen en bij gebrek aan enige cette égalité et respecter le principe de la neutralité de l'Etat, en
andere alternatieve en democratische oplossing, staat het aan de l'absence de toute autre solution alternative et démocratique, il
wetgever om op te treden » (Parl. St., Senaat, 2003-2004, nr. 3-815/2, appartient au législateur d'intervenir » (Doc. parl., Sénat,
p. 4). Door de aangevochten wet aan te nemen, wilde de wetgever dus een concrete draagwijdte verlenen aan de erkenning van de islamitische eredienst en het deze mogelijk maken, net zoals voor de andere erkende erediensten, de financiële voordelen te genieten die verbonden zijn aan een dergelijk statuut. B.5.5. Er dient echter te worden onderzocht of de aangevochten wet geen onevenredige inbreuk inhoudt op de vrijheid van de verzoekende partijen om, samen met anderen, hun godsdienst te belijden. B.5.6. De aangevochten wet heeft niet tot doel het individuele of collectieve belijden van een godsdienst aan voorwaarden te koppelen of de vrije organisatie van een eredienst te beperken. Zij beperkt zich ertoe een commissie op te richten die belast is met de organisatie van de verkiezingsprocedure welke leidt tot de aanwijzing van een representatief orgaan dat de gesprekspartner van de 2003-2004, n° 3-815/2, p. 4). En adoptant la loi attaquée, le législateur entendait donc conférer une portée concrète à la reconnaissance du culte musulman et permettre à ce dernier de bénéficier, au même titre que les autres cultes reconnus, des avantages financiers liés à un tel statut. B.5.5. Il convient cependant d'examiner si la loi attaquée n'entraîne pas une atteinte disproportionnée à la liberté qu'ont les requérants d'exercer, en commun avec d'autres, leur religion. B.5.6. La loi attaquée n'a pas pour objet de conditionner l'exercice individuel ou collectif d'une religion ou de limiter la libre organisation d'un culte. Elle se borne à créer une commission chargée d'organiser la procédure électorale qui mène à la désignation d'un organe représentatif, susceptible d'être l'interlocuteur des autorités publiques en vue de
overheden kan zijn met het oog op de tenuitvoerlegging van artikel 181 la mise en oeuvre de l'article 181 de la Constitution.
van de Grondwet.
B.5.7. Tijdens de parlementaire voorbereiding heeft de Minister van B.5.7. Au cours des travaux parlementaires, la ministre de la Justice
Justitie de gelegenheid gehad om te preciseren dat : a eu l'occasion de préciser :
« de opdracht van de in het ontwerp bedoelde commissie er uitsluitend « la mission de la commission visée par le projet consiste
in bestaat verkiezingen te organiseren met het oog op de hernieuwing exclusivement à organiser des élections en vue du renouvellement des
van de representatieve organen van de islamitische eredienst. Zij mag organes représentatifs du culte musulman. Elle ne peut donc pas se
zich dus niet in de plaats stellen van deze organen » (Parl. St., substituer à ces organes » (Doc. parl., Sénat, 2003-2004, n° 3-815/2,
Senaat, 2003-2004, nr. 3-815/2, p. 28). p. 28).
De commissie moet meer in het bijzonder de aanbevelingen in acht nemen En particulier, cette commission doit respecter les recommandations du
van het verslag over de « nadere regels betreffende de vorming van een rapport sur les « modalités relatives à la formation d'un organe Chef
orgaan Hoofd van Eredienst voor de moslims van België », dat is de Culte pour les musulmans de Belgique », rédigé par les
opgesteld door de vertegenwoordigers van de moslimgemeenschap en dat représentants de la communauté musulmane, qui se prononce en faveur
zich uitspreekt voor een stelsel van verkiezingen en hierbij de
verkiesbaarheidsvoorwaarden bepaalt (Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC d'un système d'élections et qui définit les conditions d'éligibilité
51-1275/007, p. 8). (Doc. parl., Chambre, 2003-2004, DOC 51-1275/007, p. 8).
De wetgever hoedt zich dus ervoor de legitimiteit van de Le législateur se garde donc de toute appréciation sur la légitimité
geloofsovertuigingen of de vormen van uitdrukking daarvan te des croyances religieuses ou sur les modalités d'expression de
beoordelen en treedt niet rechtstreeks op bij de aanwijzing van de celles-ci et n'intervient pas directement dans la désignation de
vertegenwoordigende instantie van de erkende eredienst, die rekening l'instance représentative du culte reconnu, qui tiendra compte des
zal houden met de verschillende strekkingen binnen de islamitische différents courants traversant la religion musulmane en Belgique.
godsdienst in België.
B.5.8. Rekening houdend met het feit dat de moslimgemeenschap de B.5.8. Compte tenu du fait que l'élection a été retenue par la
verkiezing in aanmerking heeft genomen als een geldige methode van communauté musulmane comme une méthode appropriée de désignation, et
aanwijzing, en rekening houdend met de fundamentele democratische compte tenu de la valeur démocratique fondamentale dont est investi un
waarde van een dergelijk procédé, kan de wetgever niet worden verweten tel processus, il ne saurait être reproché au législateur d'avoir
dat hij bepaald heeft dat de leden van de algemene vergadering van de prévu que les membres de l'assemblée générale des musulmans de
moslims van België worden verkozen door de leden van die gemeenschap, Belgique soient élus par les membres de cette communauté, ni a
noch a fortiori dat hij die verkiezing heeft omgeven met waarborgen fortiori d'avoir entouré cette élection de garanties destinées à en
die het regelmatige karakter ervan dienen te verzekeren. assurer la régularité.
B.5.9. De oprichting van een commissie belast met de hernieuwing van B.5.9. La création d'une commission chargée du renouvellement des
de organen van de islamitische eredienst heeft precies als rol het organes du culte musulman a pour rôle précisément de garantir le bon
goede verloop te waarborgen zowel van de verkiezing als dusdanig als déroulement tant du scrutin en tant que tel que des opérations
van de ermee gepaard gaande kiesverrichtingen. électorales qui l'encadrent.
Die commissie vertoont vanwege haar samenstelling voldoende waarborgen
van onafhankelijkheid en deskundigheid. Haar bevoegdheden zijn Cette commission présente, en raison de sa composition, des garanties
overigens beperkt tot de aanneming van maatregelen die strikt suffisantes d'indépendance et de compétence. Ses pouvoirs sont par
noodzakelijk zijn voor het regelmatige verloop van de verkiezingen en ailleurs limités à l'adoption de mesures strictement nécessaires au
die bovendien geïnspireerd moeten zijn op de oplossingen die de déroulement régulier des élections et qui doivent, de surcroît,
moslimgemeenschap in aanmerking heeft genomen. s'inspirer des solutions retenues par la communauté musulmane.
B.5.10. Daaruit volgt dat de aangevochten wet niet op onevenredige B.5.10. Il s'ensuit que la loi attaquée ne s'ingère pas de manière
wijze ingrijpt in de vrijheid van eredienst. disproportionnée dans la liberté des cultes.
B.5.11. Het eerste middel is niet gegrond. B.5.11. Le premier moyen n'est pas fondé.
Wat het tweede middel betreft En ce qui concerne le deuxième moyen
B.6.1. Een tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen B.6.1. Un deuxième moyen est pris de la violation des articles 10, 11,
10, 11, 19 en 21 van de Grondwet en de artikelen 9 en 14 van het 19 et 21 de la Constitution et des articles 9 et 14 de la Convention
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, in zoverre de aangevochten wet een onverantwoord verschil in behandeling in het leven zou roepen tussen de islamitische eredienst, enerzijds, en de andere erkende erediensten, anderzijds. B.6.2. Rekening houdend met de specifieke kenmerken van de islamitische eredienst, die noch een vooraf vastgestelde en universeel erkende structuur noch een clerus kent, alsmede met de keuze van het verkiezingsprocédé door de vertegenwoordigers van de diverse strekkingen van de moslimgemeenschap, heeft de wetgever redelijkerwijze een beroep kunnen doen op het procédé van verkiezing van het orgaan dat die eredienst bij de overheden vertegenwoordigt. européenne des droits de l'homme en ce que la loi attaquée créerait une différence de traitement injustifiée entre le culte musulman, d'une part, et les autres cultes reconnus, d'autre part. B.6.2. Compte tenu des spécificités du culte musulman, qui ne connaît ni de structure préétablie et universellement reconnue ni de clergé, ainsi que du choix du processus électif par les représentants des différents courants de la communauté musulmane, le législateur a pu raisonnablement recourir à l'élection de l'organe qui représente ce culte auprès des autorités publiques.
B.6.3. Het tweede middel is niet gegrond. B.6.3. Le deuxième moyen n'est pas fondé.
Wat het derde middel betreft En ce qui concerne le troisième moyen
B.7.1. Een derde middel is afgeleid uit de schending van de artikelen B.7.1. Un troisième moyen est pris de la violation des articles 19 à
19 tot 21 van de Grondwet alsmede van de artikelen 9 en 11 van het 21 de la Constitution ainsi que des articles 9 et 11 de la Convention
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, in zoverre de européenne des droits de l'homme en ce que la loi attaquée institue
aangevochten wet een commissie opricht belast met de integrale une commission chargée d'organiser le renouvellement intégral de
hernieuwing van de algemene vergadering van de moslims van België, l'assemblée générale des musulmans de Belgique alors que cette
terwijl laatstgenoemde enkel zou zijn kunnen worden hernieuwd voor een dernière n'aurait pu être renouvelée que pour un tiers de ses membres.
derde van haar leden.
B.7.2. Volgens het verslag dat in 1998 is opgesteld door het Executief B.7.2. Selon le rapport rédigé en 1998 par l'Exécutif des musulmans de
van de moslims van België en dat is vermeld in B.5.7, moest de Belgique, mentionné en B.5.7, l'assemblée générale devait être
algemene vergadering gedeeltelijk worden hernieuwd na vijf jaar renouvelée partiellement après cinq années de fonctionnement. A cette
werking. Op die datum moest een derde van de mandaten vacant worden échéance, un tiers des mandats devaient être déclarés vacants.
verklaard. B.7.3. Buitengewone omstandigheden, vermeld in B.1.3, hebben de B.7.3. Des circonstances exceptionnelles, mentionnées au B.1.3, ont
wetgever echter ertoe gebracht vervroegde algemene verkiezingen te toutefois amené le législateur à organiser la tenue d'élections
houden. générales anticipées.
B.7.4. Gelet op de noodzaak van de legitimering van het B.7.4. Eu égard à la nécessité de donner une légitimité à l'organe de
vertegenwoordigend orgaan van de islamitische eredienst, die te wijten représentation du culte musulman, qui est due à l'absence de toute
is aan de afwezigheid van elke hiërarchische structuur binnen die structure hiérarchique au sein de ce culte et à l'absence d'accord au
eredienst, en gelet op het gebrek aan overeenstemming in de algemene sein de l'assemblée générale sur la manière dont son renouvellement
vergadering over de wijze waarop haar gedeeltelijke vernieuwing diende partiel devait se faire, le législateur a pu raisonnablement
te geschieden, vermocht de wetgever redelijkerwijze te oordelen dat considérer que seule une élection générale et anticipée des membres de
enkel een algemene en vervroegde verkiezing van de leden van de
algemene vergadering van de moslims van België die eredienst in staat l'assemblée générale des musulmans de Belgique permettrait à ce culte
zou stellen over een wettig representatief orgaan te beschikken die de de bénéficier d'un organe représentatif légitime qui puisse être
gesprekspartner van de overheid kan vormen bij de tenuitvoerlegging van artikel 181, § 1, van de Grondwet. B.7.5. Het derde middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof - wijst de afstanden toe; - verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 september 2005. De griffier, P.-Y. Dutilleux. De voorzitter, l'interlocuteur de l'autorité en vue de mettre en oeuvre l'article 181, § 1er, de la Constitution. B.7.5. Le troisième moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour - décrète les désistements; - rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 septembre 2005. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^