Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 80/2003 van 11 juni 2003 Rolnummer : 2415 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de wet van 14 juli 1961 tot regeling van het herstel der door grof wild aangerichte schade, gesteld door de vrederechter van he Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 80/2003 van 11 juni 2003 Rolnummer : 2415 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de wet van 14 juli 1961 tot regeling van het herstel der door grof wild aangerichte schade, gesteld door de vrederechter van he Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...) Extrait de l'arrêt n° 80/2003 du 11 juin 2003 Numéro du rôle : 2415 En cause : la question préjudicielle relative à la loi du 14 juillet 1961 en vue d'assurer la réparation des dégâts causés par le gros gibier, posée par le juge de paix d La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 80/2003 van 11 juni 2003 Extrait de l'arrêt n° 80/2003 du 11 juin 2003
Rolnummer : 2415 Numéro du rôle : 2415
In zake : de prejudiciële vraag betreffende de wet van 14 juli 1961 En cause : la question préjudicielle relative à la loi du 14 juillet
tot regeling van het herstel der door grof wild aangerichte schade, 1961 en vue d'assurer la réparation des dégâts causés par le gros
gesteld door de vrederechter van het kanton gibier, posée par le juge de paix du canton de
Saint-Hubert-Bouillon-Paliseul. Saint-Hubert-Bouillon-Paliseul.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P.
P. Martens, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Snappe en E. Derycke, Martens, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Snappe et E. Derycke,
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M.
voorzitter M. Melchior, Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 16 april 2002 in zake J.-N. Maziers tegen C. Durieu en Par jugement du 16 avril 2002 en cause de J.-N. Maziers contre C.
anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is Durieu et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour
ingekomen op 19 april 2002, heeft de vrederechter van het kanton d'arbitrage le 19 avril 2002, le juge de paix du canton de
Saint-Hubert-Bouillon-Paliseul de volgende prejudiciële vraag gesteld Saint-Hubert-Bouillon-Paliseul a posé la question préjudicielle
: suivante :
« Is de wet van 14 juli 1961 tot regeling van het herstel der door « La loi du 14 juillet 1961, en vue d'assurer la réparation des dégâts
grof wild aangerichte schade verenigbaar met de artikelen 10 en 11 van causés par le gros gibier, est-elle compatible avec les articles 10 et
de Grondwet, in zoverre zij voorziet in een vermoeden juris et de jure 11 de la Constitution, en ce qu'elle prévoit une présomption juris et
van aansprakelijkheid van de in artikel 1 van de genoemde wet bedoelde de jure de responsabilité dans le chef du titulaire du droit de chasse
houder van het jachtrecht, waarbij hem de middelen van verweer naar visé à l'article 1er de ladite loi, lui ôtant les moyens de défense de
gemeen recht worden ontzegd ten aanzien van een vordering tot herstel droit commun face à une action en réparation du dommage dont question,
van de schade waarvan sprake, en waarbij aldus de gelijkheid wordt rompant ainsi l'égalité entre le chasseur et le cultivateur, entre le
verbroken tussen de jager en de landbouwer, tussen de jager en elke chasseur et tout autre responsable d'une faute au sens de l'article
andere aansprakelijke van een fout in de zin van artikel 1382 van het 1382 du Code civil alors que, d'une part, la limitation de la
Burgerlijk Wetboek, terwijl, enerzijds, de beperking van de populatie population du gros gibier ne ressort pas d'un pouvoir discrétionnaire
van grof wild niet valt onder een discretionaire bevoegdheid die aan
diezelfde jager zou toekomen en, anderzijds, de praktische qui serait dévolu à ce même chasseur et que, d'autre part,
onmogelijkheid om de fout te bewijzen een achterhaald begrip schijnt l'impossibilité pratique de prouver la faute semble être une notion
te zijn ? » dépassée ? »
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de wet van 14 juli 1961 B.1. La question préjudicielle porte sur la loi du 14 juillet 1961 «
tot regeling van het herstel der door grof wild aangerichte schade. en vue d'assurer la réparation des dégâts causés par le gros gibier ».
Uit de formulering van de vraag en uit de motivering van de Il ressort toutefois des termes de la question et des motifs du
verwijzingsbeslissing blijkt echter dat alleen artikel 1 van die wet jugement qui interroge la Cour que seul est en cause l'article 1er de
in het geding is. cette loi.
Die bepaling luidt : Cet article dispose :
« De houders van het jachtrecht staan in voor de schade welke aan de « Les titulaires du droit de chasse répondent du dommage causé aux
velden, vruchten en oogsten wordt toegebracht door herten, reeën, champs, fruits et récoltes par les cervidés, chevreuils, daims,
damherten, wildschapen en everzwijnen welke te voorschijn komen uit de mouflons ou sangliers provenant des parcelles boisées sur lesquelles
bospercelen waarop zij het jachtrecht hebben; zij kunnen noch toeval
noch heirkracht inroepen. Indien de gedaagde het bewijs levert dat het ils possèdent le droit de chasse, sans qu'ils ne puissent invoquer le
wild van een of meer andere jachtgebieden dan het zijne voortkomt, kan cas fortuit, ni la force majeure. Si le cité prouve que le gibier
hij de houders van het jachtrecht op die jachtgebieden in de zaak provient d'un ou de plusieurs autres territoires de chasse que le
roepen en deze kunnen, in dat geval, tot herstelling van de gehele sien, il pourra appeler en cause le ou les titulaires du droit de
chasse sur ces territoires et ceux-ci pourront, dans le cas, être
schade of van een deel van de schade veroordeeld worden. » condamnés à la réparation de tout ou partie du dommage causé. »
B.2. Het verschil in behandeling dat ter toetsing aan het Hof is B.2. La différence de traitement soumise au contrôle de la Cour est
voorgelegd, zou bij die bepaling gecreëerd worden, op het vlak van de celle qu'opérerait cette disposition, sur le plan du régime de
aansprakelijkheidsregeling, zowel tussen de jagers en de landbouwers responsabilité, tant entre les chasseurs et les cultivateurs qu'entre
als tussen eerstgenoemden en « elke andere aansprakelijke van een fout les premiers et « tout autre responsable d'une faute au sens de
in de zin van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek »; de jagers l'article 1382 du Code civil »; les chasseurs visés par la loi du 14
waarop de wet van 14 juli 1961 betrekking heeft, zou immers volgens de juillet 1961 se verraient ôter en effet, selon le juge a quo , « les
verwijzende rechter « de middelen van verweer naar gemeen recht worden moyens de défense de droit commun face à une action en réparation du
ontzegd ten aanzien van een vordering tot herstel van de schade ». dommage ».
De prejudiciële vraag heeft in het bijzonder betrekking op de vraag of La question préjudicielle porte en particulier sur le caractère
de aansprakelijkheidsregeling die in principe tot last is van de actuellement proportionné ou non, au regard de l'objectif poursuivi
houders van het jachtrecht, op dit ogenblik nog evenredig is in het par le législateur, du régime de responsabilité mis, en principe, à
licht van het doel van de wetgever, aangezien volgens de verwijzende rechter, enerzijds, de jagers niet over een discretionaire bevoegdheid zouden beschikken op grond waarvan zij de populatie van het wild kunnen beperken en, anderzijds, de praktische onmogelijkheid - voor de landbouwer - om het bewijs te leveren van een fout van de jager, « een achterhaald begrip » zou zijn geworden. B.3. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.4. Tijdens de parlementaire voorbereiding zijn de doelstellingen van charge des titulaires du droit de chasse, dès lors que, selon le juge a quo , d'une part, les chasseurs ne disposeraient pas d'un pouvoir discrétionnaire leur permettant de limiter la quantité du gibier et, d'autre part, l'impossibilité pratique, pour le cultivateur, d'établir l'existence ou non d'une faute dans le chef du chasseur serait devenue « une notion dépassée ». B.3. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.4. Selon les travaux préparatoires, les objectifs poursuivis par le
de wetgever en de beginselen van de regelgeving als volgt toegelicht : législateur ainsi que les principes de la réglementation ont été exposés comme suit :
« Het beginsel is dat de houders van het jachtrecht in de bossen « Le principe est que les titulaires des droits de chasse dans les
vanwaar het grof wild komt, aansprakelijk geacht worden voor de schade bois d'où proviennent les gros gibiers, sont présumés responsables des
die in de aangrenzende teelten is aangericht. dégâts causés aux cultures riveraines.
Dat vermoeden is een vermoeden juris de jure , en de reden waarom een Cette présomption est une présomption juris de jure , et si un membre
lid van de commissie zich heeft onthouden over artikel 1, is dat dit de la commission s'est abstenu sur l'article 1er, c'est parce que
vermoeden juris de jure was en hij het juris tantum had gewild. cette présomption était juris de jure et qu'il l'eut voulu juris
In artikel 1 staat immers : 'De houders van het jachtrecht staan in tantum .
voor de schade welke aan de velden, vruchten en oogsten wordt En effet, l'article 1er dit : 'Les titulaires du droit de chasse
toegebracht ...' - ik sla over - '... zij kunnen noch toeval noch répondent du dommage causé aux champs...' - je passe - '... sans
heirkracht inroepen.'
Het gaat dus om een versterking van de beginselen die zijn vastgelegd qu'ils ne puissent invoquer le cas fortuit, ni la force majeure.'
in artikel 1385 van het Burgerlijk Wetboek, dat bepaalt dat diegene C'est donc un renforcement des principes émis à l'article 1385 du Code
die de dieren onder zijn bewaring heeft, de door hen aangerichte civil qui met la réparation des dégâts causés par des animaux à charge
schade moet herstellen; dat artikel is echter in dit geval niet in het de celui qui les a sous sa garde, mais cet article n'est pas en jeu
geding. Het soort vermoeden dat wij invoeren is nieuw, zoals dat het ici. C'est une présomption nouvelle que nous créons comme c'est le cas
geval is voor de artikelen 1382, 1383, 1384 en andere. Het spreekt pour les articles 1382, 1383, 1384 et autres. Il est évident que si
voor zich dat, indien men de jagers de mogelijkheid zou bieden toeval l'on permettait aux chasseurs d'invoquer le cas fortuit ou la force
of heirkracht in te roepen, er steeds sprake zou zijn van toeval of majeure, il y aurait toujours un cas fortuit et toujours un cas de
heirkracht. force majeure.
Het hoofddoel van het wetsvoorstel bestaat erin schadevergoeding Le but essentiel de la proposition de loi est de permettre
mogelijk te maken voor de landbouwers uit de armoedigste of kansarme d'indemniser des cultivateurs appartenant à des régions déshéritées ou
streken van Luxemburg, waar de schade beperkt is tot een vrij klein les plus pauvres du Luxembourg et où les dégâts sont limités à un
gebied, en eveneens de vergoeding mogelijk te maken van schade territoire assez restreint, et également à permettre l'indemnisation
aangericht door grof wild. » (Hand. , Kamer, vergadering van 8 des dégâts causés par gros gibier. » (Ann. , Chambre, séance du 8
februari 1961, pp. 26 en 27) février 1961, pp. 26 et 27)
B.5. Door te bepalen dat de aansprakelijkheidsregeling die bij artikel B.5. En prévoyant que le régime de responsabilité qu'elle édicte,
1 van de wet van 14 juli 1961 is ingevoerd, enerzijds, slaat op de d'une part, concerne les dommages causés aux champs, fruits et
schade die aan de velden, vruchten en oogsten wordt toegebracht door récoltes par le gros gibier qu'elle désigne et, d'autre part, pèse, en
het in de wet vermelde grof wild en, anderzijds, in principe tot last principe, sur le titulaire du droit de chasse sur la parcelle dont
is van de houder van het jachtrecht op het perceel waarvan het wild provient ledit gibier, la loi du 14 juillet 1961, en son article 1er,
voortkomt, heeft de wetgever in artikel 1 van de wet van 14 juli 1961 retient des critères objectifs de différenciation.
voor objectieve differentiatiecriteria geopteerd.
Door overigens de houder van het jachtrecht aansprakelijk te stellen Par ailleurs, en mettant à charge du titulaire du droit de chasse la
voor de schade die is aangericht door het grof wild dat komt van responsabilité du dommage causé par du gros gibier venant de parcelles
percelen waarop zijn jachtrecht geldt, heeft de wetgever een maatregel sur lesquelles s'exerce son droit de chasse, le législateur a pris une
genomen die de verwezenlijking waarborgt van het doel dat hij mesure qui garantit la réalisation de l'objectif poursuivi, à savoir
nastreeft, namelijk een vergoeding voor de schade die door grof wild l'indemnisation des dommages causés aux cultures par ce gros gibier.
aan teelten is toegebracht.
B.6.1. Er dient echter te worden onderzocht of, rekening houdend met B.6.1. Il y a lieu toutefois d'examiner si, en considération des
de kenmerken van die aansprakelijkheidsregeling - namelijk een caractéristiques de ce régime de responsabilité - à savoir une
onweerlegbaar vermoeden van aansprakelijkheid waardoor de jager die présomption irréfragable de responsabilité, n'admettant l'invocation,
aansprakelijk wordt geacht, zich noch op toeval, noch op overmacht kan par le chasseur présumé responsable, ni du cas fortuit ni de la force
beroepen -, die regeling redelijk verantwoord is in het licht van het majeure -, ledit régime est raisonnablement justifié au regard de
voormelde doel en of dat nog steeds het geval is, niettegenstaande het l'objectif précité et, s'il le reste malgré la modification des
feit dat de omstandigheden op dat gebied gewijzigd zouden zijn sinds circonstances qui, comme le suggère le juge a quo , serait intervenue
het aannemen van de wet van 14 juli 1961, zoals de verwijzende rechter suggereert. en la matière depuis l'adoption de la loi du 14 juillet 1961.
B.6.2. Het blijkt niet dat de omstandigheden dermate gewijzigd zijn B.6.2. Il n'apparaît pas que les circonstances ont à ce point changé
dat de bekritiseerde aansprakelijkheidsregeling niet meer verantwoord qu'elles priveraient de justification le régime de responsabilité
zou zijn. critiqué.
B.6.3. Overigens is de aansprakelijkheid die in principe rust op de B.6.3. Par ailleurs, le régime de responsabilité mis à la charge, en
houder van het jachtrecht, ondanks de omvang ervan, niet onbeperkt. principe, du titulaire du droit de chasse n'est pas, malgré son étendue, illimité.
In de eerste plaats kan enkel ongewone schade - dit wil zeggen schade Tout d'abord, seul le dommage anormal - c'est-à-dire celui qui excède
die groter is dan de normale hinder uit de omgeving - aanleiding geven les inconvénients normaux du voisinage - peut donner lieu à
tot vergoeding op grond van de wet van 14 juli 1961. indemnisation en vertu de la loi du 14 juillet 1961.
Vervolgens kan de houder van het jachtrecht aangewezen op grond van Ensuite, cette même loi permet au titulaire du droit de chasse désigné
artikel 1, eerste zin, krachtens diezelfde wet de houder(s) van een en vertu de l'article 1er, première phrase, d'appeler à la cause le ou
jachtrecht op andere percelen vanwaar het wild dat de schade heeft les titulaires d'un droit de chasse sur d'autres parcelles, dont
aangericht zou zijn gekomen, in de zaak roepen (artikel 1, in fine ), serait venu le gibier ayant causé le dommage (article 1er, in fine ),
waardoor mogelijkerwijs de last van de schadevergoeding die avec comme éventuelle conséquence de transférer à la charge de ce ou
verschuldigd is aan de eigenaar van de beschadigde velden, vruchten of ces derniers, en tout ou partie, l'indemnisation (article 1er, in fine
oogsten geheel of gedeeltelijk naar deze laatste(n) verschuift , et article 2) due au propriétaire des champs, fruits ou récoltes
(artikel 1, in fine , en artikel 2). endommagés.
De wet voorziet bovendien in een stringente verjaringsregeling En outre, la loi prévoit un régime de prescription particulièrement
(artikel 3). strict (article 3).
Ten slotte, zoals uitdrukkelijk is opgemerkt tijdens de parlementaire Enfin, comme il a été expressément relevé lors des travaux
voorbereiding, is er geen aanleiding tot toepassing van de parlementaires, il n'y a pas lieu à application du régime de
aansprakelijkheidsregeling die is ingevoerd bij de wet van 14 juli responsabilité institué par la loi du 14 juillet 1961 dans l'hypothèse
1961 in geval van bedrieglijk opzet van de eigenaar van de beschadigde d'un dol du propriétaire des cultures endommagées; ainsi a-t-il été
teelten; hieromtrent werd het volgende opgemerkt : relevé que :
« De bedoeling van de wetgever is immers de normale oogsten te « L'esprit du législateur est, en effet, de protéger les récoltes
beschermen tegen beschadiging door het wild. normales contre les déprédations du gibier.
Het spreekt vanzelf dat, indien een persoon een ongebruikelijke teelt Il va de soi que si quelqu'un s'adonnait à une culture inusitée dans
zou beginnen om de houder van de jacht te benadelen, de door het grof le but de nuire au titulaire de la chasse, il n'y aurait pas lieu à
wild aan deze teelt veroorzaakte schade niet zou worden vergoed. » indemnisation du dommage causé par le gros gibier à cette culture. »
(Parl. St. , Senaat, B.Z. 1961, nr. 67, p. 3) (Doc. parl. , Sénat, S.E. 1961, no 67, p. 3)
B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 1 van de wet van 14 juli 1961 « tot regeling van het herstel L'article 1er de la loi du 14 juillet 1961 « en vue d'assurer la
der door grof wild aangerichte schade » schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. réparation des dégâts causés par le gros gibier » ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 11 juni 2003. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 11 juin 2003.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
M. Melchior M. Melchior
^