Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 4/2002 van 9 januari 2002 Rolnummer 2080 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 8, § 1, eerste lid, in fine, en 37, § 1, 2°, van de pachtwet van 4 november 1969, zoals gewijzigd bij de wet Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 4/2002 van 9 januari 2002 Rolnummer 2080 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 8, § 1, eerste lid, in fine, en 37, § 1, 2°, van de pachtwet van 4 november 1969, zoals gewijzigd bij de wet Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...) Extrait de l'arrêt n° 4/2002 du 9 janvier 2002 Numéro du rôle : 2080 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 8, § 1 er , alinéa 1 er , in fine, et 37, § 1 er , 2°, de la loi du 4 novembr La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, (...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 4/2002 van 9 januari 2002 Extrait de l'arrêt n° 4/2002 du 9 janvier 2002
Rolnummer 2080 Numéro du rôle : 2080
In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 8, § 1, En cause : la question préjudicielle relative aux articles 8, § 1er,
eerste lid, in fine, en 37, § 1, 2°, van de pachtwet van 4 november alinéa 1er, in fine, et 37, § 1er, 2°, de la loi du 4 novembre 1969
1969, zoals gewijzigd bij de wet van 7 november 1988, gesteld door de sur le bail à ferme, telle qu'elle a été modifiée par la loi du 7
vrederechter van het kanton Fexhe-Slins. novembre 1988, posée par le juge de paix du canton de Fexhe-Slins.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L.
L. François, M. Bossuyt, E. De Groot, J.-P. Snappe en E. Derycke, François, M. Bossuyt, E. De Groot, J.-P. Snappe et E. Derycke,
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 13 november 2000 in zake Y. de Grady de Horion en Par jugement du 13 novembre 2000 en cause de Y. de Grady de Horion et
anderen tegen J. Lejeune en anderen, waarvan de expeditie ter griffie autres contre J. Lejeune et autres, dont l'expédition est parvenue au
van het Arbitragehof is ingekomen op 24 november 2000, heeft de greffe de la Cour d'arbitrage le 24 novembre 2000, le juge de paix du
vrederechter van het kanton Fexhe-Slins de volgende prejudiciële vraag gesteld : canton de Fexhe-Slins a posé la question préjudicielle suivante :
« Schenden de artikelen 8, § 1, eerste lid, in fine, en 37, § 1, 2°, « Les articles 8, § 1er, 1er alinéa, in fine, et 37, § 1er, 2°, de la
van de pachtwet van 4 november 1969, gewijzigd bij de wet van 7 loi du 4 novembre 1969 modifiée par la loi du 7 novembre 1988 sur le
november 1988, de artikelen 10 en 11 van de Belgische Grondwet doordat bail à ferme, violent-ils les articles 10 et 11 de la Constitution
de verpachter die zijn goederen wenst te laten uitbaten door verwanten belge en ce que le bailleur qui désire voir exploiter ses biens par
in de vierde graad niet de geldigverklaring kan verkrijgen van de des parents au 4ème degré ne peut obtenir la validation du congé pour
opzegging voor persoonlijke exploitatie overeenkomstig artikel 8, § 1, exploitation personnelle conformément à l'article 8, § 1er, 1er
eerste lid, in fine, indien vooraf kennis is gegeven van een alinéa, in fine, si préalablement une cession de bail a été notifiée
pachtoverdracht (artikel 35 van de pachtwet) terwijl de verpachter die (article 35 de la loi sur le bail à ferme), alors que le bailleur qui
zijn goederen wil laten exploiteren door zijn echtgenoot, zijn désire voir exploiter ses biens par son conjoint, ses descendants ou
afstammelingen of aangenomen kinderen, de geldigverklaring van de enfants adoptifs, pourra obtenir la validation du congé pour
opzegging voor persoonlijke exploitatie zal kunnen verkrijgen, zelfs exploitation personnelle même si préalablement une cession de bail a
indien vooraf kennis is gegeven van een pachtoverdracht (artikel 35 été notifiée (article 35 de la loi sur le bail à ferme) car il pourra
van de pachtwet) want hij zal zich geldig daartegen kunnen verzetten (artikel 37, § 1, 2°) ? » s'y opposer valablement (article 37, § 1er, 2°) ? »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1. Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat de verwijzende rechter B.1. Il ressort de la décision a quo que le juge se fonde sur les
zich baseert op de artikelen 8, § 1, eerste lid, 35 en 37, § 1, 1° en articles 8, § 1er, alinéa 1er, 35 et 37, § 1er, 1° et 2°, de la loi du
2°, van de pachtwet van 4 november 1969, zoals gewijzigd bij de wetten 4 novembre 1969 sur le bail à ferme telle qu'elle a été modifiée par
van 7 november 1988 en van 13 mei 1999. Die bepalingen luiden : les lois du 7 novembre 1988 et du 13 mai 1999. Ces dispositions sont
libellées comme suit :
«

Art. 8.§ 1. Gedurende elk van de opeenvolgende pachtperiodes, met

 «

Art. 8.§ 1er. Au cours de chacune des périodes successives de bail,
uitsluiting van de eerste en de tweede, kan de verpachter, in à l'exclusion de la première et de la deuxième, le bailleur peut, par
afwijking van artikel 4, een einde maken aan de pacht om zelf het dérogation à l'article 4, mettre fin au bail en vue d'exploiter
verpachte goed geheel te exploiteren of de exploitatie ervan geheel lui-même l'ensemble du bien loué ou d'en céder la totalité de
over te dragen aan zijn echtgenoot, aan zijn afstammelingen of l'exploitation à son conjoint, ses descendants ou enfants adoptifs ou
aangenomen kinderen of aan die van zijn echtgenoot of aan de
echtgenoten van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen of à ceux de son conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants
aan zijn bloedverwanten tot de vierde graad. » adoptifs ou à ses parents jusqu'au quatrième degré. »
«

Art. 35.Op voorwaarde dat de pachter of zijn rechtverkrijgenden binnen drie maanden na de ingenottreding van de overnemer, aan de verpachter kennis geven van de pachtoverdracht die de pachter heeft gedaan aan zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die van zijn echtgenoot of aan de echtgenoten van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen, en hem daarbij de namen, voornamen en het adres van de overnemer of de overnemers meedelen, ontstaat, bij gebreke van geldig verklaard verzet van de verpachter, van rechtswege pachtvernieuwing ten voordele van de overnemer of de overnemers. Die pachtvernieuwing heeft ten gevolge dat, met handhaving van alle andere voorwaarden ten voordele van de overnemer of overnemers, een

 «

Art. 35.Si, dans les trois mois de l'entrée en jouissance du cessionnaire, le preneur ou ses ayants droit notifient au bailleur la cession que le preneur a faite du bail à ses descendants ou enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs, en lui indiquant les noms, prénoms et adresses du ou des cessionnaires, le bail est, sauf opposition déclarée valable du bailleur, renouvelé de plein droit au profit du ou des cessionnaires. Ce renouvellement a pour effet que, toutes autres conditions étant maintenues, une nouvelle et première période de neuf ans prend cours
nieuwe eerste pachtperiode van negen jaar ingaat op de verjaardag van au bénéfice du ou des cessionnaires, à la date anniversaire de
de ingenottreding van de overdrager volgend op de kennisgeving; l'entrée en jouissance du cédant qui suit la notification; en outre,
bovendien is de overdrager ontslagen van alle uit de pacht le cédant est déchargé de toutes obligations résultant du bail nées
voortvloeiende verplichtingen die na de kennisgeving zijn ontstaan. » postérieurement à la notification. »
«

Art. 37.§ 1. Als ernstige redenen van verzet kunnen uitsluitend

 «

Art. 37.§ 1er. Peuvent seuls être admis comme motifs sérieux
worden aanvaard : d'opposition :
1° het feit dat de verpachter vóór de kennisgeving van de overdracht, geldige opzegging heeft gedaan; 2° het voornemen van de verpachter om het verpachte goed binnen een termijn van minder dan vijf jaar zelf te exploiteren of de exploitatie ervan over te dragen aan zijn echtgenoot, zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die van zijn echtgenoot of aan de echtgenoten van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen. » B.2. Uit het vonnis waarbij de prejudiciële vraag is voorgelegd, blijkt dat de rechter het Hof een vraag stelt over de verschillende behandeling, door de in het geding zijnde bepalingen, van verpachters die zich willen verzetten tegen een overdracht van de pacht aan bloedverwanten van de pachter waarvan deze laatste kennis heeft gegeven, naargelang die verpachters de exploitatie van het verpachte goed willen overdragen aan hun echtgenoot, hun afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die van hun echtgenoot of aan de echtgenoten van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen, dan wel aan bloedverwanten (tot de vierde graad) die niet in die opsomming zijn opgenomen. Het is slechts onrechtstreeks dat het verschil betrekking heeft op de voorwaarden van « geldigverklaring van de opzegging voor persoonlijke exploitatie », zoals de prejudiciële vraag het formuleert. 1° le fait qu'avant toute notification de la cession, le bailleur a donné un congé valable; 2° l'intention du bailleur d'exploiter lui-même, dans un délai inférieur à cinq ans, le bien loué ou d'en céder l'exploitation à son conjoint, ses descendants ou enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs. » B.2. Il ressort du jugement qui contient la question préjudicielle que le juge interroge la Cour sur la différence de traitement faite par les dispositions en cause entre bailleurs à ferme qui entendent s'opposer à la cession à des proches du preneur, notifiée par celui-ci, suivant que ces bailleurs veulent eux-mêmes céder l'exploitation à leur conjoint, à leurs descendants ou enfants adoptifs ou à ceux de leur conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs, ou qu'ils veulent la céder à des parents (jusqu'au quatrième degré) qui ne sont pas compris dans cette énumération. Ce n'est qu'indirectement que la différence porte, comme semblent l'affirmer les termes de la question, sur les conditions de « validation du congé pour exploitation personnelle ».
B.3. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 7 november 1988 B.3. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 7 novembre 1988
« tot wijziging van de wetgeving betreffende de pacht en de beperking « modifiant la législation sur le bail à ferme et la limitation des
van de pachtprijzen » waarbij de voormelde artikelen 8 en 37 zijn fermages », qui a modifié les articles 8 et 37 précités afin
gewijzigd om de echtgenoten van de afstammelingen en aangenomen d'assimiler aux descendants et aux enfants adoptifs les conjoints de
kinderen met deze laatsten gelijk te stellen, blijkt dat de wetgever, ceux-ci, que le législateur a entendu, tout en préservant « un
met behoud van « een evenwicht [...] tussen enerzijds de belangen van équilibre entre les intérêts du preneur quant à sa sécurité
de pachter met het oog op zijn bedrijfszekerheid en anderzijds die van d'entreprise et ceux du bailleur en tant qu'investisseur en biens
de verpachter die in landeigendommen geïnvesteerd heeft » (Parl. St.,
Kamer, 1981-1982, nr. 171/40, pp. 7, 11, 47 en 133), de positie van de ruraux » (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n° 171/40, pp. 7, 11, 47 et
pachter heeft willen verstevigen ten aanzien van de eigenaar die de 133), renforcer la position du preneur vis-à-vis du propriétaire qui
pacht wil opzeggen (idem, p. 8). De wet van 13 mei 1999, die artikel 8 désire lui donner congé (idem, p. 8). La loi du 13 mai 1999, qui a
heeft gewijzigd, heeft weliswaar de positie van de verpachter modifié l'article 8, a certes renforcé la position du bailleur en
verstevigd door de « bloedverwanten tot de vierde graad » toe te étendant aux « parents jusqu'au quatrième degré » la liste des
voegen aan de lijst van personen - die tot dan toe identiek was met de
lijst van artikel 37 - aan wie hij door opzegging de exploitatie van personnes - jusque-là identique à celle figurant à l'article 37 -
auxquelles il peut céder l'exploitation du bien loué en mettant fin au
het verpachte goed kan overdragen. Dezelfde wet heeft echter de bail. Toutefois, la même loi a entendu offrir une plus grande sécurité
pachters meer bedrijfszekerheid willen bieden door het stimuleren van d'exploitation aux preneurs en encourageant, par une mesure fiscale,
langetermijnpachten bij wege van een fiscale maatregel (Parl. St., la conclusion de baux à ferme de longue durée (Doc. parl., Chambre,
Kamer, 1998-1999, nr. 2014/1, p. 1). 1998-1999, n° 2014/1, p. 1).
B.4. Tussen beide categorieën van verpachters die zich in de in B.2 B.4. Il existe entre les deux catégories de bailleurs se trouvant dans
omschreven situaties bevinden, bestaat een objectief verschil, dat les situations décrites sous B.2 une différence objective qui tient au
verband houdt met de nauwheid van de familieband die wordt aangevoerd. caractère plus ou moins étroit du lien familial invoqué.
B.5. Het feit dat de wetgever rekening heeft gehouden met het B.5. Le fait que le législateur a eu égard à l'intention que peut
voornemen van de verpachter (als reden van zijn verzet tegen een overdracht door de pachter) om de exploitatie van het verpachte goed over te dragen aan zijn echtgenoot, zijn afstammelingen of aangenomen kinderen of aan die van zijn echtgenoot of aan de echtgenoten van de voormelde afstammelingen of aangenomen kinderen, maar niet het voornemen van de verpachter om die exploitatie aan « zijn bloedverwanten tot de vierde graad » over te dragen, kan worden verantwoord vanuit de bekommernis om aan de pachter een bedrijfszekerheid te kunnen bieden en om in de wet zelf een precieze grens te stellen, alsmede vanuit de plausibele overweging dat broers, zussen, neven, nichten en andere bloedverwanten die niet in de opsomming van artikel 37, § 1, 2°, zijn opgenomen meestal minder aan de verpachter gehecht zijn dan de in die opsomming bedoelde personen. B.6. Het feit dat de pachter die via kennisgeving aan de verpachter zijn voornemen heeft bekendgemaakt om zijn pacht over te dragen aan één van de geprivilegieerde overnemers bedoeld in artikel 35, een grotere bescherming geniet dan de pachter die dat niet heeft gedaan, hangt samen met de omstandigheid dat alleen de eerste het initiatief heeft genomen om aan te geven dat hij wilde dat sommige van zijn bloedverwanten het verpachte goed verder zouden exploiteren : ook dat element stemt overeen met het streven van de wetgever naar continuïteit voor de landbouwbedrijven. De maatregel die in het eerste geval de rechten van de verpachter beperkt door hem niet toe te staan dezelfde motieven aan te voeren om zich tegen een pachtoverdracht te verzetten als die waarop hij zich zou kunnen beroepen om een einde te avoir un bailleur (pour motif de son opposition à une cession par son preneur) de céder l'exploitation à son conjoint, à ses descendants ou enfants adoptifs ou à ceux de son conjoint ou aux conjoints desdits descendants ou enfants adoptifs, mais non à l'intention du bailleur de céder l'exploitation à « ses parents jusqu'au quatrième degré », peut se justifier par le souci de garantir une sécurité d'exploitation au preneur et de tracer dans la loi même une limite précise, ainsi que par la considération plausible selon laquelle, le plus souvent, les frères, soeurs, neveux, nièces, et autres parents non compris dans l'énumération de l'article 37, § 1er, 2°, font l'objet d'un moindre attachement que les personnes visées par cette énumération. B.6. Quant au fait que le preneur qui a manifesté son intention de céder son bail à l'un des cessionnaires privilégiés visés à l'article 35 en la notifiant au bailleur reçoit une protection plus large que celui qui ne l'a pas fait, il correspond à la circonstance que le premier seul a pris l'initiative d'indiquer qu'il entendait permettre à certains de ses proches de poursuivre l'exploitation du bien loué : cet élément encore correspond au souci du législateur de préserver la pérennité des exploitations agricoles. La mesure qui, dans ce premier cas, limite les droits du bailleur en ne lui permettant pas d'invoquer les mêmes motifs pour s'opposer à la cession du bail que ceux qu'il pourrait invoquer pour mettre fin à celui-ci, est une mesure
maken aan de pacht, is een pertinente en niet-onevenredige maatregel. pertinente et non disproportionnée.
B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De artikelen 8, § 1, eerste lid, en 37, § 1, 2°, van de wet van 4 Les articles 8, § 1er, alinéa 1er, et 37, § 1er, 2°, de la loi du 4
november 1969 tot wijziging van de pachtwetgeving en van de wetgeving novembre 1969 modifiant la législation sur le bail à ferme et sur le
betreffende het recht van voorkoop ten gunste van huurders van droit de préemption en faveur des preneurs de biens ruraux ne violent
landeigendommen schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, pas les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que le bailleur
doordat de verpachter die zijn goederen wenst te laten uitbaten door qui désire voir exploiter ses biens par des parents au quatrième degré
verwanten in de vierde graad, zich niet, om de exploitatie ervan aan ne peut, pour leur en céder l'exploitation, s'opposer valablement à
hen over te dragen, op geldige wijze kan verzetten tegen een
pachtoverdracht waarvan de pachter hem kennis heeft gegeven. une cession de bail qui lui a été notifiée par le preneur.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 9 januari 2002. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 9 janvier 2002.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
L. Potoms. M. Melchior. L. Potoms. M. Melchior.
^