Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 52/2001 van 18 april 2001 Rolnummer 1913 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Kortrijk. Het Arbitrage samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters L. François, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 52/2001 van 18 april 2001 Rolnummer 1913 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Kortrijk. Het Arbitrage samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters L. François, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse (...) Extrait de l'arrêt n° 52/2001 du 18 avril 2001 Numéro du rôle : 1913 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 46, § 1 er , de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posée par le Tribunal du travai La Cour d'arbitrage, composée du président M. Melchior, des juges L. François, P. Martens, A. Ar(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 52/2001 van 18 april 2001 Extrait de l'arrêt n° 52/2001 du 18 avril 2001
Rolnummer 1913 Numéro du rôle : 1913
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 46, § 1, van de En cause : la question préjudicielle concernant l'article 46, § 1er,
arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posée par le
Arbeidsrechtbank te Kortrijk. Tribunal du travail de Courtrai.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit voorzitter M. Melchior, de rechters L. François, P. composée du président M. Melchior, des juges L. François, P. Martens,
Martens, A. Arts, R. Henneuse en E. De Groot, en emeritus voorzitter A. Arts, R. Henneuse et E. De Groot, et du président émérite G. De
G. De Baets overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 Baets conformément à l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier
januari 1989 op het Arbitragehof, bijgestaan door de griffier L. 1989 sur la Cour d'arbitrage, assistée du greffier L. Potoms, présidée
Potoms, onder voorzitterschap van emeritus voorzitter G. De Baets, par le président émérite G. De Baets,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 7 maart 2000 in zake V. Delvael en anderen tegen R. Par jugement du 7 mars 2000 en cause de V. Delvael et autres contre R.
Lapauw en de n.v. Lapauw, waarvan de expeditie ter griffie van het Lapauw et la s.a. Lapauw, dont l'expédition est parvenue au greffe de
Arbitragehof is ingekomen op 20 maart 2000, heeft de Arbeidsrechtbank la Cour d'arbitrage le 20 mars 2000, le Tribunal du travail de
te Kortrijk de prejudiciële vraag gesteld « of de uitsluiting van het Courtrai a posé la question préjudicielle de savoir si « l'exclusion
stellen van de rechtsvordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid du bénéfice d'une action en justice en matière de responsabilité
tegen de werkgever, behoudens in welbepaalde gevallen, ook nog civile intentée contre l'employeur, sauf dans certains cas, également
immuniteit genoemd, en die a contrario wordt afgeleid uit artikel 46, dénommée immunité, et qui est déduite a contrario de l'article 46, § 1er,
§ 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, niet alleen voor de la loi sur les accidents du travail du 10 avril 1971, non seulement
de rechthebbenden van het slachtoffer, maar ook voor al diegenen die pour les ayants droit de la victime mais également pour tous ceux qui,
wegens het arbeidsongeval aanspraak kunnen maken op vergoeding à la suite de l'accident du travail, peuvent prétendre à une
overeenkomstig artikel 1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek, indemnité, aux termes des articles 1382 et suivants du Code civil,
niet in strijd is met het gelijkheidsbeginsel, vervat in de artikelen n'est pas contraire au principe d'égalité contenu aux articles 10 et
10 en 11 van de Grondwet, daar waar deze personen in dit geval op geen 11 de la Constitution, puisque ces personnes ne peuvent, dans ce cas,
enkele vergoeding aanspraak kunnen maken en zij derhalve verschillend prétendre à aucune indemnité et sont, dès lors, traitées de manière
behandeld worden naargelang het een arbeidsongeval sensu stricto différente selon qu'il s'agit d'un accident du travail au sens strict
betreft, dan wel een ongeval op de weg naar en van het werk ». ou d'un accident survenu sur le chemin du travail ».
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag werd als volgt geherformuleerd : B.1. La question préjudicielle a été reformulée comme suit :
« Schendt artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april « L'article 46, § 1er, de la loi sur les accidents du travail du 10
1971, geïnterpreteerd in die zin dat het het instellen van de avril 1971, interprété en ce sens qu'il exclut l'intentement de
rechtsvordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid tegen de l'action en responsabilité civile contre l'employeur sauf dans des cas
werkgever uitsluit, behoudens in welbepaalde gevallen, - hetgeen ook bien précis - ce que l'on appelle l'immunité -, non seulement pour les
nog immuniteit wordt genoemd -, niet alleen voor de rechthebbenden van ayants droit de la victime mais également pour tous ceux qui, à la
het slachtoffer, maar ook voor al diegenen die wegens het
arbeidsongeval aanspraak kunnen maken op vergoeding overeenkomstig suite de l'accident du travail, peuvent prétendre à une indemnité en
artikel 1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek, zodat deze vertu des articles 1382 et suivants du Code civil, en sorte que ces
laatste personen in dit geval op geen enkele vergoeding aanspraak dernières personnes ne peuvent, dans ce cas, prétendre à aucune
kunnen maken, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet ? » indemnité, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution ? »
Artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, zoals L'article 46, § 1er, de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du
geformuleerd vóór de wijzigingen ervan bij de wetten van 25 januari travail, tel qu'il était libellé avant les modifications apportées par
1999 en 24 december 1999, bepaalde : les lois des 25 janvier 1999 et 24 décembre 1999, disposait :
« Ongeacht de uit deze wet voortvloeiende rechten blijft de « Indépendamment des droits découlant de la présente loi, une action
rechtsvordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid mogelijk voor de en justice peut être intentée, conformément aux règles de la
getroffene of zijn rechthebbenden : responsabilité civile, par la victime ou ses ayants droit :
1° tegen de werkgever die het arbeidsongeval opzettelijk heeft 1° contre l'employeur qui a causé intentionnellement l'accident du
veroorzaakt of die opzettelijk een ongeval heeft veroorzaakt dat een travail ou causé intentionnellement un accident ayant entraîné un
arbeidsongeval tot gevolg heeft; accident du travail;
2° tegen de werkgever wanneer het arbeidsongeval schade aan goederen 2° contre l'employeur, dans la mesure où l'accident du travail a causé
van de werknemer heeft veroorzaakt; des dommages aux biens du travailleur;
3° tegen de lasthebber of aangestelde van de werkgever die het 3° contre le mandataire ou le préposé de l'employeur qui a causé
arbeidsongeval opzettelijk heeft veroorzaakt; intentionnellement l'accident du travail;
4° tegen de personen, andere dan de werkgever, zijn lasthebbers of 4° contre les personnes autres que l'employeur, ses mandataires ou
aangestelden, die voor het ongeval aansprakelijk zijn; préposés, qui sont responsables de l'accident;
5° tegen de werkgever zijn lasthebbers of aangestelden, wanneer het 5° contre l'employeur, ses mandataires ou préposés, lorsque l'accident
ongeval zich voordoet op de weg naar en van het werk. » est survenu sur le chemin du travail ».
B.2.1. De wet van 24 december 1903 betreffende de vergoeding van B.2.1. La loi du 24 décembre 1903 sur la réparation des dommages
schade voortspruitende uit ongevallen voorzag in een forfaitaire résultant des accidents du travail prévoyait la réparation forfaitaire
vergoeding voor schade ten gevolge van een arbeidsongeval, waarbij de du dommage résultant d'un accident du travail, le caractère
forfaitaire aard van de vergoeding meer bepaald was ingegeven door een forfaitaire de l'indemnité s'expliquant notamment par une
van het gemeen recht afwijkende aansprakelijkheidsregeling die niet réglementation de la responsabilité s'écartant du droit commun, basée
meer uitgaat van het begrip « fout », maar van het begrip « non plus sur la notion de faute, mais sur celle de risque
professioneel risico », en van het verdelen van dat risico over de professionnel et sur une répartition de ce risque entre l'employeur et
werkgever en het slachtoffer van het arbeidsongeval. la victime de l'accident du travail.
Enerzijds, werd de werkgever, zelfs zonder dat hem enige schuld trof, D'une part, l'employeur était, même en l'absence de toute faute dans
steeds aansprakelijk gesteld voor de schade ten gevolge van het son chef, toujours rendu responsable du dommage résultant de
arbeidsongeval opgelopen door het slachtoffer. Niet alleen werd het slachtoffer op die manier vrijgesteld van het vaak zeer moeilijk te leveren bewijs van de schuld van de werkgever of zijn aangestelde en van het oorzakelijk verband tussen die schuld en de geleden schade. Bovendien zou zijn eventuele eigen (onopzettelijke) fout de vergoeding niet in de weg staan, noch tot zijn aansprakelijkheid leiden indien door die fout een derde een arbeidsongeval zou overkomen. Anderzijds, ontving het slachtoffer van het arbeidsongeval een forfaitaire schadevergoeding, waardoor het slechts gedeeltelijk werd vergoed voor de geleden schade. Door verschillende wetswijzigingen werd het vergoedingsniveau van l'accident du travail subi par la victime. Ainsi non seulement celle-ci était dispensée de la preuve, souvent très difficile à apporter, de la faute de l'employeur ou de son préposé et de l'existence d'un lien causal entre cette faute et le dommage subi, mais sa propre faute (non intentionnelle) ne faisait pas obstacle à la réparation, et n'entraînait pas sa responsabilité si cette faute causait un accident de travail à un tiers. D'autre part, la victime de l'accident du travail percevait une indemnité forfaitaire, qui ne l'indemnisait que partiellement pour le dommage subi. A la suite de plusieurs modifications de la loi, le niveau
oorspronkelijk 50 pct. van het « basisloon » uitgebreid naar 66 pct. d'indemnisation des 50 p.c. originaires de la « rémunération de base »
en 100 pct. Ook de oorspronkelijk voorgeschreven immuniteit van de a été porté à 66 p.c. et à 100 p.c. De même, l'immunité initialement
werkgever werd aangepast na de uitbreiding van de prévue de l'employeur a été adaptée à la suite de l'extension de la
arbeidsongevallenregeling tot de ongevallen op de weg naar en van het réglementation sur les accidents du travail aux accidents sur le
werk. chemin du travail.
Bij de totstandkoming van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 Lors de l'élaboration de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du
werd het systeem gewijzigd door het invoeren van de verplichte travail, le système a été modifié par l'instauration de l'assurance
verzekering, krachtens welke de werknemer zich niet meer richt tot de obligatoire, en vertu de laquelle le travailleur ne s'adresse plus à
werkgever maar tot de « wetsverzekeraar ». De schade opgelopen door de l'employeur mais à « l'assureur-loi ». C'est le préjudice du
werknemer en niet langer de aansprakelijkheid van de werkgever werd travailleur et non plus la responsabilité de l'employeur qui est
vanaf dan verzekerd, waardoor het systeem gelijkenis vertoont met een assuré, de sorte que le système se rapproche d'un mécanisme
mechanisme van sociale verzekering. d'assurances sociales.
B.2.2. Artikel 7 van de arbeidsongevallenwet definieert het B.2.2. L'article 7 de la loi sur les accidents du travail définit
arbeidsongeval als « elk ongeval dat een werknemer tijdens en door het ceux-ci comme « tout accident qui survient à un travailleur dans le
feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst overkomt en dat een cours et par le fait de l'exécution du contrat de louage de travail et
letsel veroorzaakt ». Het doel van het systeem van de vaste vergoeding qui produit une lésion ». L'objectif du système forfaitaire est
bestaat erin het inkomen van de werknemer te beschermen tegen een d'assurer une protection du revenu du travailleur contre un risque
mogelijk professioneel risico, zelfs indien het ongeval gebeurt door professionnel censé se réaliser même lorsqu'un accident survient par
de schuld van die werknemer of van een collega, alsook de sociale vrede en de arbeidsverhoudingen binnen de bedrijven te handhaven door een toename van het aantal processen inzake aansprakelijkheid uit te sluiten. De bescherming in geval van een fout van de werknemer houdt in dat deze van zijn eigen aansprakelijkheid wordt ontheven in geval van een arbeidsongeval dat door die fout is veroorzaakt. De vaste vergoeding zal in bepaalde gevallen groter zijn dan wat het slachtoffer had kunnen verkrijgen door een gemeenrechtelijke vordering in te stellen tegen de dader van de fout die het ongeval heeft veroorzaakt en, in andere gevallen, minder groot. Bij een dodelijk ongeval dekt de vaste vergoeding bovendien de schade van diegenen van wie de wetgever veronderstelt dat zij normaal gesproken afhangen van het inkomen van het slachtoffer. De financiering van het systeem van de vaste vergoeding wordt la faute de ce travailleur ou d'un compagnon de travail, ainsi que de préserver la paix sociale et les relations de travail dans les entreprises en excluant la multiplication des procès en responsabilité. La protection en cas de faute du travailleur va jusqu'à immuniser celui-ci contre sa propre responsabilité en cas d'accident de travail causé par cette faute. La réparation forfaitaire sera, dans certains cas, plus importante que ce que la victime aurait pu obtenir en intentant une action de droit commun contre l'auteur de la faute qui a causé l'accident et, dans certains cas, moins importante. En cas d'accident mortel, le forfait couvre en outre le dommage de ceux dont le législateur estime qu'ils dépendent normalement du revenu de la victime. Le financement du système forfaitaire est assuré par les employeurs,
gewaarborgd door de werkgevers, die sinds 1971 verplicht zijn een qui sont obligés, depuis 1971, de souscrire une assurance en matière
verzekering inzake arbeidsongevallen te sluiten en de kosten van de premies te dragen. De bekommernis om de financiële last die hiervan het gevolg is niet te verzwaren door een eventuele gemeenrechtelijke vergoedingsverplichting, heeft de wetgever ertoe gebracht de gevallen te beperken waarin de werkgever burgerlijk aansprakelijk kan worden gesteld. B.2.3. Aangezien het afwijkende systeem in principe verantwoord is, kan worden aanvaard dat bij een nadere vergelijking met het gemeenrechtelijke systeem verschillen in behandeling aan het licht komen, nu eens in de ene zin, dan weer in de andere, onder voorbehoud dat elk van de in het geding zijnde regels dient overeen te stemmen met de logica van het systeem waarvan die regel deel uitmaakt. B.3. De verwijzende rechter interpreteert het begrip « rechthebbenden d'accidents du travail et de supporter le coût des primes. Le souci de ne pas alourdir la charge économique qui en résulte par une éventuelle obligation de réparer issue du droit commun a conduit le législateur à restreindre le champ des hypothèses susceptibles d'engager la responsabilité civile de l'employeur. B.2.3. Dès lors que le système dérogatoire se justifie dans son principe, il est admissible que sa comparaison trait pour trait avec celui du droit commun fasse apparaître des différences de traitement tantôt dans un sens, tantôt dans l'autre, sous la réserve que chacune des règles en cause doit être conforme à la logique du système auquel elle appartient. B.3. Le juge a quo interprète la notion « d'ayants droit » visée à
» bedoeld in artikel 46, § 1, van de wet van 10 april 1971 in die zin l'article 46, § 1er, de la loi du 10 avril 1971 comme incluant non
dat het niet alleen gaat om de rechthebbenden van de vaste
vergoedingen die deze wet beoogt in geval van overlijden van het seulement les bénéficiaires des indemnités forfaitaires prévues par
slachtoffer, maar ook om al diegenen die ten gevolge van het cette loi en cas de décès de la victime, mais aussi tous ceux qui, à
arbeidsongeval van het slachtoffer aanspraak zouden kunnen maken op la suite de l'accident du travail survenu à la victime, pourraient
een vergoeding, op grond van de artikelen 1382 en volgende van het prétendre à une indemnité sur la base des articles 1382 et suivants du
Burgerlijk Wetboek. Code civil.
B.4. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie verzetten zich ertegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de aangevochten maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.5. In tegenstelling tot de rechthebbenden van het overleden slachtoffer bedoeld in de artikelen 12 tot 17 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, die onder zekere voorwaarden aanspraak kunnen maken op de vaste vergoedingen waarin de wet voorziet, kunnen de personen die niet door die artikelen worden beoogd, in die interpretatie op geen enkele vergoeding aanspraak maken, of de schade die zij ten gevolge van het overlijden hebben geleden, materieel is dan wel moreel. Rekening houdend met de logica van het systeem (B.2.3) en met het feit dat die personen de arbeidsverhoudingen tussen werkgever en werknemer niet beïnvloeden is het onevenredig dat zij geen enkel recht op schadevergoeding hebben : het voordeel van het gemeenrechtelijk systeem van schadevergoeding kan hun niet worden ontnomen om reden van B.4. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination s'opposent à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure considérée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.5. Contrairement aux ayants droit de la victime décédée visés aux articles 12 à 17 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail qui peuvent prétendre, à certaines conditions, aux indemnités forfaitaires prévues par la loi, les personnes qui ne sont pas visées par ces articles ne peuvent, dans ladite interprétation, prétendre à aucune réparation du dommage, qu'il soit matériel ou moral, qu'elles ont subi par suite du décès. Compte tenu de la logique du système (B.2.3) et du fait que ces personnes n'influencent pas les rapports de travail entre employeur et travailleur, il est disproportionné qu'elles n'aient droit à aucune indemnisation : le bénéfice du régime de réparation offert à tous ne
een bijzonder systeem dat elke vergoeding wat hen betreft uitsluit. peut leur être ôté en considération d'un régime spécial qui exclut
In die zin geïnterpreteerd dat het alle rechthebbenden van het toute indemnisation en ce qui les concerne.
slachtoffer beoogt, zonder onderscheid naargelang zij al dan niet Interprété comme visant tous les ayants droit de la victime, sans
aanspraak kunnen maken op een vaste vergoeding, schendt artikel 46, § distinguer selon qu'ils peuvent prétendre à une indemnité forfaitaire
1, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. ou non, l'article 46, § 1er, viole les articles 10 et 11 de la
Constitution.
B.6. Het Hof merkt op dat de term « rechthebbenden », zoals die B.6. La Cour observe que les termes « ayants droit » figurant à
voorkomt in artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april l'article 46, § 1er, de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du
1971, in die zin kan worden geïnterpreteerd dat hij alleen betrekking travail peuvent s'interpréter comme ne concernant que les personnes,
heeft op de personen bedoeld in de artikelen 12 tot 17 van dezelfde visées par les articles 12 à 17 de la même loi, qui peuvent bénéficier
wet, die de vaste vergoedingen kunnen genieten waarin die wet des indemnités forfaitaires qu'elle prévoit, et non les personnes,
voorziet, en niet op de personen die door het overlijden van het préjudiciées par le décès de la victime, qui ne sont pas visées par
slachtoffer benadeeld zijn maar die niet door die bepalingen worden
beoogd. ces dispositions.
In die interpretatie schendt de in het geding zijnde bepaling de Dans cette interprétation, la disposition en cause ne viole pas les
artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. articles 10 et 11 de la Constitution.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- Artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, - Interprété comme excluant les ayants droit de la victime d'un
geïnterpreteerd in de zin dat het de rechthebbenden van het
slachtoffer van een dodelijk arbeidsongeval, anderen dan die welke accident mortel du travail autres que ceux visés par les articles 12 à
zijn bedoeld in de artikelen 12 tot 17 van die wet, uitsluit van het 17 de la loi du 10 avril 1971 du droit d'intenter une action en
recht om op grond van de artikelen 1382 en volgende van het Burgerlijk réparation de leur dommage sur la base des articles 1382 et suivants
Wetboek een rechtsvordering in te stellen tot vergoeding van de
geleden schade, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
- Artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, du Code civil, l'article 46, § 1er, de cette loi viole les articles 10
geïnterpreteerd in de zin dat het de rechthebbenden van het et 11 de la Constitution.
slachtoffer van een dodelijk arbeidsongeval die niet zijn bedoeld in - Interprété comme n'excluant pas les ayants droit de la victime d'un
de artikelen 12 tot 17 van die wet, niet uitsluit van het recht om op accident mortel du travail non visés par les articles 12 à 17 de la
loi du 10 avril 1971 du droit d'intenter une action en réparation de
grond van de artikelen 1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek een leur dommage sur la base des articles 1382 et suivants du Code civil,
rechtsvordering in te stellen tot vergoeding van de geleden schade,
schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. l'article 46, § 1er, de cette loi ne viole pas les articles 10 et 11
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig de la Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 18 april 2001. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 18 avril 2001.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
L. Potoms. G. De Baets. L. Potoms. G. De Baets.
^