Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 86/2002 van 8 mei 2002 Rolnummer 2327 Inzake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 131, § 2, en 235bis, § 6, van het Wetboek van Strafvordering, zoals aangevuld bij de artikelen 6 en 8 van de wet van 4 juli 2001, Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. Fran(...)"
Arrest nr. 86/2002 van 8 mei 2002 Rolnummer 2327 Inzake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 131, § 2, en 235bis, § 6, van het Wetboek van Strafvordering, zoals aangevuld bij de artikelen 6 en 8 van de wet van 4 juli 2001, Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. Fran(...) Arrêt n° 86/2002 du 8 mai 2002 Numéro du rôle : 2327 En cause : le recours en annulation des articles 131, § 2, et 235bis, § 6, du Code d'instruction criminelle, tels qu'ils ont été complétés par les articles 6 et 8 de la loi du 4 j La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, (...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 86/2002 van 8 mei 2002 Arrêt n° 86/2002 du 8 mai 2002
Rolnummer 2327 Numéro du rôle : 2327
Inzake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 131, § 2, en En cause : le recours en annulation des articles 131, § 2, et 235bis,
235bis, § 6, van het Wetboek van Strafvordering, zoals aangevuld bij § 6, du Code d'instruction criminelle, tels qu'ils ont été complétés
de artikelen 6 en 8 van de wet van 4 juli 2001, ingesteld door A. par les articles 6 et 8 de la loi du 4 juillet 2001, introduit par A.
Vercauteren. Vercauteren.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L.
L. François, P. Martens, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. François, P. Martens, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe,
Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke, bijgestaan door de griffier L. J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée du greffier L. Potoms, présidée
Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, par le président A. Arts,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep I. Objet du recours
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 23 januari Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 23
2002 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 24 janvier 2002 et parvenue au greffe le 24 janvier 2002, A. Vercauteren,
januari 2002, heeft A. Vercauteren, wonende te 9070 Destelbergen, Ter demeurant à 9070 Destelbergen, Ter Ham 5, a introduit un recours en
Ham 5, beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 131, § 2, en annulation des articles 131, § 2, et 235bis, § 6, du Code
235bis, § 6, van het Wetboek van Strafvordering, zoals aangevuld bij d'instruction criminelle, tels qu'ils ont été complétés par les
de artikelen 6 en 8 van de wet van 4 juli 2001 (bekendgemaakt in het articles 6 et 8 de la loi du 4 juillet 2001 (publiée au Moniteur belge
Belgisch Staatsblad van 24 juli 2001). du 24 juillet 2001).
II. De rechtspleging II. La procédure
Bij beschikking van 24 januari 2002 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 24 janvier 2002, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé qu'il n'y avait pas lieu de faire
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. application des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Bij beschikking van 30 januari 2002 heeft voorzitter A. Arts de Par ordonnance du 30 janvier 2002, le président A. Arts a abrégé le
termijn voor het indienen van een memorie tot dertig dagen en de délai pour introduire un mémoire à trente jours et le délai pour
termijn voor het indienen van een memorie van antwoord tot vijftien introduire un mémoire en réponse à quinze jours.
dagen ingekort.
Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi
organique, par lettres recommandées à la poste le 30 janvier 2002;
organieke wet bij op 30 januari 2002 ter post aangetekende brieven; l'ordonnance du 30 janvier 2002 a été notifiée par les mêmes lettres.
bij dezelfde brieven is kennisgegeven van de beschikking van 30
januari 2002. Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 2 februari 2002. Moniteur belge du 2 février 2002.
De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a
ingediend bij op 1 maart 2002 ter post aangetekende brief. introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 1er mars
Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de 2002. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 5 maart 2002 ter post aangetekende brief. organique, par lettre recommandée à la poste le 5 mars 2002.
De verzoekende partij heeft een memorie van antwoord ingediend bij op La partie requérante a introduit un mémoire en réponse par lettre
21 maart 2002 ter post aangetekende brief. recommandée à la poste le 21 mars 2002.
Bij beschikking van 26 maart 2002 heeft het Hof de zaak in gereedheid Par ordonnance du 26 mars 2002, la Cour a déclaré l'affaire en état et
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 17 april 2002. fixé l'audience au 17 avril 2002.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats,
bij op 29 maart 2002 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 29 mars 2002.
Bij beschikking van 16 april 2002 heeft voorzitter A. Arts de zaak Par ordonnance du 16 avril 2002, le président A. Arts a soumis
voorgelegd aan het Hof in voltallige zitting. l'affaire à la Cour réunie en séance plénière.
Op de openbare terechtzitting van 17 april 2002 : A l'audience publique du 17 avril 2002 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. H. Rieder en Mr. P. Devers, advocaten bij de balie te Gent, voor . Me H. Rieder et Me P. Devers, avocats au barreau de Gand, pour la
de verzoekende partij; partie requérante;
. Mr. P. Hofströssler en Mr. O. Vanhulst, advocaten bij de balie te . Me P. Hofströssler et Me O. Vanhulst, avocats au barreau de
Brussel, voor de Ministerraad; Bruxelles, pour le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers A. Alen en J.-P. Snappe verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs A. Alen et J.-P. Snappe ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
III. Onderwerp van de bestreden bepalingen III. Objet des dispositions attaquées
Het beroep tot vernietiging is gericht tegen de artikelen 6 en 8 van Le recours en annulation est dirigé contre les articles 6 et 8 de la
de wet van 4 juli 2001 tot wijziging van sommige bepalingen van het loi du 4 juillet 2001 « modifiant certaines dispositions du Code
Wetboek van Strafvordering en tot wijziging van de wet van 19 februari d'instruction criminelle et modifiant la loi du 19 février 2001
2001 betreffende de proceduregebonden bemiddeling in familiezaken. relative à la médiation en matière familiale dans le cadre d'une procédure judiciaire ».
Artikel 6 bepaalt : L'article 6 dispose :
« Artikel 131, § 2, van hetzelfde Wetboek [het Wetboek van « L'article 131, § 2, du même Code [le Code d'instruction criminelle],
Strafvordering], opnieuw ingevoegd bij de wet van 12 maart 1998, wordt rétabli par la loi du 12 mars 1998, est complété comme suit :
aangevuld als volgt :
' De ter griffie neergelegde stukken mogen niet worden ingezien, en Les pièces déposées au greffe ne peuvent pas être consultées, et ne
mogen niet in de strafprocedure worden aangewend. ' » peuvent pas être utilisées dans la procédure pénale. ' »
Artikel 8 bepaalt : L'article 8 dispose :
« Artikel 235bis, § 6, van hetzelfde Wetboek [het Wetboek van « L'article 235bis, § 6, du même Code [le Code d'instruction
Strafvordering], ingevoegd bij de wet van 12 maart 1998, wordt criminelle], inséré par la loi du 12 mars 1998, est complété comme
aangevuld als volgt : suit :
' De ter griffie neergelegde stukken mogen niet worden ingezien, en Les pièces déposées au greffe ne peuvent pas être consultées, et ne
mogen niet in de strafprocedure worden aangewend. ' » peuvent pas être utilisées dans la procédure pénale. ' »
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
Ten aanzien van het belang Quant à l'intérêt
A.1.1. De Ministerraad is van oordeel dat de verzoeker geen A.1.1. Le Conseil des ministres estime que le requérant n'a pas
persoonlijk belang heeft bij het beroep tot vernietiging, daar de d'intérêt personnel au recours en annulation, étant donné que les
bestreden artikelen 6 en 8 van de wet van 4 juli 2001 geen invloed articles 6 et 8 attaqués de la loi du 4 juillet 2001 n'ont aucune
hebben op zijn rechtstoestand. De door de verzoeker aangevochten influence sur sa situation juridique. La purge des pièces nulles
zuivering van de nietige stukken is definitief, gelet op het arrest qu'attaque le requérant est définitive, compte tenu de l'arrêt de la
van het Hof van Cassatie van 14 december 1999 waarbij de voorziening Cour de cassation du 14 décembre 1999, par lequel le pourvoi contre
tegen het zogenaamde zuiveringsarrest van de kamer van
inbeschuldigingstelling te Antwerpen van 30 september 1999 werd l'arrêt de purge rendu le 30 septembre 1999 par la chambre des mises
verworpen. De zuivering van de nietige stukken alsmede de gevolgen van en accusation d'Anvers a été rejeté. La purge des pièces déclarées
de zuivering vloeien niet voort uit de bestreden bepalingen, maar uit nulles ainsi que les effets de cette purge ne résultent pas des
de toepassing van artikel 235bis, § 6, van het Wetboek van dispositions attaquées mais de l'application de l'article 235bis, § 6,
Strafvordering, zoals het bestond vóór de wijziging bij artikel 8 van du Code d'instruction criminelle, tel qu'il était en vigueur avant sa
de wet van 4 juli 2001. Er anders over oordelen impliceert dat het modification par l'article 8 de la loi du 4 juillet 2001. En décider
Arbitragehof de actio popularis zou aanvaarden, hetgeen de autrement impliquerait que la Cour d'arbitrage admette l'action
Grondwetgever niet heeft gewild. populaire, ce que le Constituant n'a pas voulu.
De Ministerraad merkt bovendien op dat, zelfs indien de bestreden Le Conseil des ministres observe en outre que, même si les
bepalingen zouden worden vernietigd, het arrest van het Arbitragehof dispositions attaquées étaient annulées, l'arrêt de la Cour
geen invloed zou hebben op de situatie van de verzoeker. De d'arbitrage n'aurait aucune influence sur la situation du requérant.
vernietiging van de artikelen 6 en 8 van de wet van 4 juli 2001 zou L'annulation des articles 6 et 8 de la loi du 4 juillet 2001 ne
hem immers nooit het recht kunnen verlenen het arrest van de kamer van pourrait en effet jamais lui donner le droit de considérer l'arrêt de
inbeschuldigingstelling te Antwerpen van 30 september 1999 als la chambre des mises en accusation d'Anvers du 30 septembre 1999 comme
onbestaand te beschouwen, noch hem toestaan de nietige stukken in inexistant, ni l'autoriser à utiliser en droit les pièces annulées.
rechte aan te wenden. A.1.2. De Ministerraad is tevens van oordeel dat de verzoeker een A.1.2. Le Conseil des ministres estime aussi que le requérant invoque
onrechtmatig belang aanvoert. Het voornemen van een procespartij om, un intérêt illicite. Le dessein d'une partie au procès de tenter
niettegenstaande de in kracht van gewijsde gegane rechterlijke d'utiliser malgré tout en droit des pièces annulées, nonobstant la
uitspraak, toch te trachten nietige stukken in rechte aan te wenden - décision judiciaire coulée en force de chose jugée - au risque d' »
op gevaar af de volledige procedure te « besmetten » -, waardoor hij infecter » l'ensemble de la procédure -, cherchant par là à tirer
voordeel probeert te halen uit de niet-naleving van de uitspraak en avantage du non-respect de la décision et de la violation établie des
uit de vaststaande schending van de rechtsregels die de kamer van règles de droit qui a conduit la chambre des mises en accusation à
inbeschuldigingstelling tot de zuivering deed besluiten, tast de conclure à la purge, porte atteinte à la sécurité juridique et
rechtszekerheid aan en heeft een onrechtmatig karakter. présente un caractère illicite.
A.2.1. De verzoeker antwoordt dat de stelling van de Ministerraad, als A.2.1. Le requérant répond que, compte tenu des travaux préparatoires
zouden de bestreden bepalingen overbodig zijn en als zou er geen des dispositions attaquées, on ne peut admettre la thèse du Conseil
onduidelijkheid hebben bestaan omtrent de draagwijdte van de gevolgen des ministres selon laquelle les dispositions attaquées seraient
van de nietigverklaring van de bewijselementen en omtrent de superflues et selon laquelle il n'aurait pas existé d'imprécision
waarborgen van gelijke behandeling van procespartijen die niet bij de quant à la portée des effets de l'annulation des éléments de preuve et
nietigheidsprocedure waren betrokken, gelet op de parlementaire quant aux garanties du traitement égal des parties au procès qui n'ont
voorbereiding van de bestreden bepalingen, niet kan worden aangenomen. pas été associées à la procédure d'annulation.
A.2.2. De verzoeker wijst in zijn memorie van antwoord eveneens erop A.2.2. Le requérant souligne aussi, dans son mémoire en réponse, que,
dat tot vóór de bestreden wijziging van de artikelen 131, § 2, en jusqu'avant la modification attaquée des articles 131, § 2, et 235bis,
235bis, § 6, van het Wetboek van Strafvordering de rechter ten gronde § 6, du Code d'instruction criminelle, le juge du fond avait la
de mogelijkheid had om kennis te nemen van de (al dan niet terecht) possibilité de prendre connaissance des pièces écartées (à tort ou à
uit het dossier verwijderde en ter griffie neergelegde stukken, en raison) du dossier et déposées au greffe et qu'il pouvait même décider
zelfs kon beslissen dat de verwijderde stukken opnieuw bij het dossier que des pièces écartées devaient réintégrer le dossier de la
van de rechtspleging dienden te worden gevoegd. De rechter ten gronde procédure. Le juge du fond pouvait, pour ce faire, se fonder sur
kon zich hierbij baseren op artikel 6 van het Europees Verdrag voor de l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme. La
Rechten van de Mens. De bestreden wijziging heeft dit bewust en zonder modification attaquée a, volontairement et sans aucune nuance, rendu
enige nuancering voor de rechter ten gronde onmogelijk gemaakt. ceci impossible pour le juge du fond.
Ten aanzien van het middel Quant au moyen
A.3. De verzoeker voert aan dat de artikelen 6 en 8 van de wet van 4 A.3. Le requérant fait valoir que les articles 6 et 8 de la loi du 4
juli 2001 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden. De juillet 2001 violent les articles 10 et 11 de la Constitution. Les
vergelijkbare categorieën van personen worden ongelijk behandeld catégories comparables de personnes sont traitées inégalement sans
zonder dat voor die ongelijke behandeling een objectief onderscheid qu'existe une distinction objective pour cette différence de
bestaat, het doel dat door de wetgever wordt nagestreefd legitiem is, traitement, sans que le but poursuivi par le législateur soit
het onderscheidingscriterium pertinent is en de wettelijke maatregel légitime, sans que le critère de distinction soit pertinent et sans
evenredig is met het doel van de wetgever. que la mesure législative soit proportionnée à l'objectif du
A.4. De verzoeker vraagt in zijn memorie van antwoord aan het Hof om législateur. A.4. Dans son mémoire en réponse, le requérant demande à la Cour de
de toetsing aan het gelijkheidsbeginsel ook vanuit een andere vérifier le respect du principe d'égalité aussi sous un autre angle, à
gezichtshoek te beoordelen, namelijk de gelijke behandeling van savoir le traitement égal de catégories différentes de personnes
verschillende categorieën van personen (nader gepreciseerd in A.8), (davantage précisées au A.8), sans égard au fait que celles-ci étaient
ongeacht of zij bij de zuiveringsprocedure procespartij waren of niet, ou non ou qu'elles auraient déjà pu être ou non parties au procès lors
dan wel dat al dan niet konden zijn. de la procédure de purge.
A.5. Daarnaast expliciteert de verzoeker in zijn memorie van antwoord A.5. Le requérant expose en outre, dans son mémoire en réponse, que
dat de bestreden artikelen het algemeen rechtsbeginsel van het recht les articles attaqués violent le principe général du droit de la
van verdediging en artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten défense et l'article 6 de la Convention européenne des droits de
van de Mens schenden. Bovendien wordt het voor de verzoeker veel moeilijker, zo niet onmogelijk, gemaakt het bewijs van zijn onschuld te leveren. Ten aanzien van de vergelijkbaarheid van de categorieën A.6. Volgens de verzoeker dient het grondwettigheidsonderzoek te worden gevoerd ten aanzien van, enerzijds, de categorie van personen (inverdenkinggestelden en beklaagden) die partij zijn in een strafprocedure waarin geen procedure van zuivering van stukken werd doorgevoerd en, anderzijds, de categorie van personen (inverdenkinggestelden en beklaagden) die partij zijn in een strafprocedure waarin wel een procedure van zuivering van stukken werd l'homme. Il devient de surcroît beaucoup plus difficile sinon impossible, pour le requérant, de fournir la preuve de son innocence. Quant à la comparabilité des catégories A.6. Selon le requérant, le contrôle de constitutionnalité doit porter, d'une part, sur la catégorie des personnes (inculpés et prévenus) qui sont parties à une procédure pénale au cours de laquelle il n'a pas été procédé à une purge des pièces et, d'autre part, sur la catégorie des personnes (inculpés et prévenus) qui sont parties à une procédure pénale au cours de laquelle il a été procédé à une purge des pièces, cette dernière catégorie ne pouvant, contrairement à la
doorgevoerd, waarbij de laatstgenoemden voor de verwijzingsrechter en première, faire usage, devant le juge de renvoi et devant le juge du
de rechter ten gronde, in tegenstelling tot de eerstgenoemden, geen gebruik kunnen maken van alle stukken die tot stand kwamen tijdens het gerechtelijk onderzoek, zodat aan de verdediging stukken à décharge kunnen worden onthouden. Bovendien dient, volgens de verzoeker, de tweede categorie van personen nog eens te worden onderverdeeld in degenen die deelnamen aan de procedure van zuivering van stukken en degenen die slechts in de strafprocedure werden betrokken na het doorvoeren van de procedure van zuivering van stukken die plaatsvond tijdens het gerechtelijk onderzoek. A.7.1. Met betrekking tot de eerste vergelijking meent de Ministerraad dat het niet gaat om onderscheiden categorieën van personen, doch wel om onderscheiden procedures, waarbij het onderscheid dan voortvloeit fond, de toutes les pièces nées au cours de l'instruction judiciaire, en sorte que des pièces à décharge peuvent être refusées à la défense. A l'intérieur de la seconde catégorie de personnes, il convient en outre, selon le requérant, de faire encore une distinction entre les personnes qui ont pris part à la procédure de purge des pièces et celles qui ont seulement été impliquées dans la procédure pénale après l'accomplissement de la procédure de purge des pièces intervenue au cours de l'instruction judiciaire. A.7.1. Concernant la première comparaison, le Conseil des ministres estime qu'il ne s'agit pas de catégories distinctes de personnes, mais
uit het al dan niet voorhanden zijn van bepaalde rechterlijke bien de procédures distinctes, la différence résultant alors de
uitspraken, de zogenaamde zuiveringsarresten, en hun gevolgen, l'existence ou non de certaines décisions judiciaires, les arrêts dits
namelijk de materiële verwijdering van de nietige stukken uit het de purge, et de leurs effets, à savoir le retrait matériel des pièces
strafdossier. Het aangevoerde onderscheid tussen de personen vloeit annulées hors du dossier pénal. La distinction alléguée entre les
aldus niet voort uit de bestreden bepalingen. personnes ne découle donc pas des dispositions attaquées.
A.7.2. Met betrekking tot de tweede vergelijking is de Ministerraad A.7.2. En ce qui concerne la deuxième comparaison, le Conseil des
van oordeel dat de verzoeker in gebreke blijft het middel te ministres estime que le requérant reste en défaut de développer le
ontwikkelen, zodat het middel onontvankelijk is. moyen, en sorte que celui-ci est irrecevable.
A.8. In zijn memorie van antwoord blijft de verzoeker erbij dat, A.8. Dans son mémoire en réponse, le requérant maintient que les
enerzijds, de inverdenkinggestelden ten tijde van de personnes qui étaient inculpées au moment de la procédure de purge
zuiveringsprocedure voor het onderzoeksgerecht en, anderzijds, de devant la juridiction d'instruction, d'une part, et les personnes qui
inverdenkinggestelden na de zuiveringsprocedure, de verdachten die pas ont été inculpées après la procédure de purge, les personnes inculpées
daarna voor de rechter ten gronde werden gedagvaard en de personen die qui ont seulement été citées à comparaître devant le juge du fond
zich op een later tijdstip burgerlijke partij hebben gesteld, met après cette procédure et les personnes qui se sont constituées parties
elkaar kunnen worden vergeleken. Terwijl de eerste categorie van civiles ultérieurement, d'autre part, peuvent être comparées. Alors
personen bij de zuiveringsprocedure als procespartij kan optreden, que la première catégorie de personnes peut intervenir en tant que
hierbij haar middelen kan laten gelden en ook kennis heeft van de partie au procès dans la procédure de purge, peut faire valoir à cette
inhoud van de nietig te verklaren stukken, is dit alles niet het geval occasion ses moyens et connaît aussi le contenu des pièces déclarées
met de tweede categorie van personen, die derhalve ook niet de inhoud van de gezuiverde stukken kan kennen. Ten aanzien van de objectiviteit van het gemaakte onderscheid A.9.1. De verzoeker is van oordeel dat het onderscheidingscriterium, het al dan niet plaatsgrijpen van een zuivering, niet objectief kan worden verantwoord. Het al dan niet beperkt zijn in de rechten van verdediging hangt samen met de « oncontroleerbare » toepassing van de artikelen 136bis en 235bis van het Wetboek van Strafvordering, welke niet berust op wettelijke gronden, maar feitelijk en/of strategisch wordt geapprecieerd door de initiatiefnemer, namelijk het openbaar ministerie, een andere partij of de kamer van inbeschuldigingstelling (ambtshalve). Bovendien wordt het onderscheidingscriterium rechtstreeks afhankelijk gesteld van het optreden van het openbaar ministerie en/of de onderzoeksrechter in het kader van het gerechtelijk onderzoek, derwijze dat een zuiveringsprocedure - en derhalve de bestreden discriminatie - haar ontstaansreden vindt in een onwettig optreden van nulles, ce n'est pas le cas pour la deuxième catégorie de personnes, qui ne peut donc pas connaître non plus le contenu des pièces purgées. Quant à l'objectivité de la distinction opérée A.9.1. Le requérant considère que le critère de distinction, le fait qu'une purge ait lieu ou non, ne peut être objectivement justifié. Le fait de voir limiter ou non les droits de la défense est lié à l'application « incontrôlable » des articles 136bis et 235bis du Code d'instruction criminelle, application qui n'est pas fondée sur des motifs légaux, mais est appréciée en fait et/ou stratégiquement par celui qui prend l'initiative, à savoir le ministère public, une autre partie ou la chambre des mises en accusation (d'office). En outre, le critère de distinction dépend directement de l'intervention du ministère public et/ou du juge d'instruction, dans le cadre de l'instruction judiciaire, en sorte qu'une procédure de purge - et donc la discrimination contestée - trouve sa raison d'être
de overheid. dans une intervention illégale de l'autorité.
A.9.2. Volgens de Ministerraad is het onderscheidingscriterium - A.9.2. Selon le Conseil des ministres, le critère de distinction -
voorzover het al bestaat - objectief : het is gelegen in het bestaan pour autant qu'il existe - est objectif : il réside dans
van een zuiveringsarrest, waarvan de beweerde discriminatoire gevolgen l'intervention d'un arrêt de purge, dont les effets prétendument
niet tot de bevoegdheid van het Arbitragehof behoren. Bovendien werden in de parlementaire voorbereiding van de zogenaamde wet-Franchimont tal van hypothesen en voorbeelden in aanmerking genomen die een zuivering van nietige stukken noodzakelijk maakten, zodat de stelling van de verzoeker, als zou enkel het onwettig optreden van de overheid aanleiding kunnen geven tot de zuivering van de nietige stukken, onjuist is. Ten aanzien van het nagestreefde doel A.10.1. De verzoeker voert aan dat het doel van de bestreden wetsbepalingen niet legitiem is. De finaliteit van de strafvordering bestaat in de waarheidsvinding met het oog op de bestraffing van misdrijven aan de hand van een wettig tot stand gekomen bewijslevering. Onwettige bewijzen mogen niet in aanmerking worden genomen bij het vormen van de innerlijke overtuiging van de rechter ten gronde, maar aan de beklaagde kan nooit het recht worden ontzegd zijn onschuld te bewijzen, zelfs niet op grond van formeel nietige stukken. De zogenaamde wet-Franchimont heeft de procedure van zuivering van nietigheden in het Wetboek van Strafvordering ingevoerd. Zij strekt ertoe dat een beklaagde slechts wordt beoordeeld op grond van wettig verkregen bewijzen en aldus tot bescherming van de partij tegen wie een strafvordering wordt ingesteld, die immers wordt geacht onschuldig te zijn tot op een wettige wijze de schuld is bewezen. Het corrolarium van dat wezenlijke beginsel van de rechtsstaat is dat stukken die weliswaar zijn aangetast door nietigheden maar die elementen à décharge inhouden, door de vervolgde partij moeten kunnen worden discriminatoires ne relèvent pas de la compétence de la Cour d'arbitrage. En outre, dans les travaux préparatoires de la loi Franchimont, quantité d'hypothèses et d'exemples ont été pris en considération qui rendaient nécessaire la purge des pièces entachées de nullité, en sorte que la thèse du requérant selon laquelle seule l'intervention illégale de l'autorité pourrait donner lieu à la purge des pièces nulles est inexacte. Quant au but poursuivi A.10.1. Le requérant soutient que le but des dispositions législatives attaquées n'est pas légitime. La finalité de l'action publique consiste à rechercher la vérité en vue de réprimer les délits sur la base de preuves légalement obtenues. Des preuves illégales ne peuvent pas être prises en considération pour former l'intime conviction du juge du fond, mais le prévenu ne peut jamais se voir refuser le droit de prouver son innocence, même pas en raison de pièces formellement entachées de nullité. La loi Franchimont a introduit la procédure de purge des nullités dans le Code d'instruction criminelle. Elle vise à ce qu'un prévenu soit jugé seulement sur la base de preuves légalement obtenues et tend donc à protéger la partie contre laquelle une action pénale est intentée et qui est en effet présumée innocente jusqu'à ce que sa culpabilité soit prouvée de manière légale. Le corollaire de ce principe essentiel de l'Etat de droit est que la partie poursuivie doit pouvoir, au cours de
aangewend in de strafprocedure teneinde een invloed te hebben bij het la procédure pénale, utiliser des pièces qui, certes, sont entachées
vormen van de innerlijke overtuiging van de rechter ten gronde. de nullité, mais qui contiennent des éléments à décharge, aux fins
Bijgevolg dient de nietigheid van een handeling of van een deel of een d'avoir une influence sur la formation de l'intime conviction du juge du fond.
geheel van de erop volgende rechtspleging slechts te worden Par conséquent, la nullité d'un acte ou d'une partie ou de la totalité
uitgesproken indien het de wettige bewijslevering ten aanzien van een de la procédure subséquente ne doit être prononcée que si la preuve
beklaagde zou aantasten, doch niet wanneer uit die nietige handeling légale à l'égard d'un prévenu s'en trouvait affectée, mais non lorsque
zijn onschuld zou kunnen blijken. Dit wordt bevestigd door artikel l'acte entaché de nullité pourrait faire apparaître son innocence.
235bis, § 5, van het Wetboek van Strafvordering, volgens hetwelk middelen die betrekking hebben op de bewijswaardering en/of die van openbare orde zijn ook nog voor de rechter ten gronde kunnen worden opgeworpen. In het licht van hetgeen voorafgaat kan het verwijderen van stukken uit een dossier en het neerleggen van die stukken ter griffie niet tot gevolg hebben dat een partij er geen beroep op kan doen op een bepaald ogenblik in de procedure, bijvoorbeeld om het verwijderde stuk aan te wenden om haar onschuld aan te tonen. Dit is zeker het geval voor de partijen die niet werden betrokken bij de zuivering van nietigheden en die aan de hand van het gezuiverde dossier vaststellen dat stukken werden gezuiverd die elementen à décharge inhouden. A.10.2. Volgens de Ministerraad kan de finaliteit van de wet niet worden bereikt indien nietige stukken toch nog zouden mogen worden aangewend, vermits de rechter ten gronde dan toch kennis van de inhoud van die nietige stukken zal kunnen nemen en aldus het risico bestaat dat die nietige stukken zijn beslissing beïnvloeden. Het is bovendien in het belang van de beklaagde dat de zuivering van nietigheden zoveel mogelijk plaatsvindt in het kader van het gerechtelijk onderzoek. Op dat niveau kan nog over nieuwe of aanvullende onderzoekshandelingen worden gedebatteerd en wordt die procedure achter gesloten deuren gevoerd, zodat de eer en de goede naam van de beklaagden niet nodeloos in het gedrang worden gebracht. Ceci est confirmé par l'article 235bis, § 5, du Code d'instruction criminelle, selon lequel les moyens touchant à l'appréciation de la preuve et/ou qui concernent l'ordre public peuvent encore être invoqués devant le juge du fond. A la lumière de ce qui précède, le retrait de pièces hors d'un dossier et leur dépôt au greffe ne peuvent avoir pour effet qu'une partie ne puisse pas y recourir à un moment déterminé de la procédure, par exemple en vue d'utiliser la pièce retirée pour prouver son innocence. Cela est certainement le cas pour les parties qui n'ont pas été associées à la purge des nullités et qui constatent, à l'examen du dossier purgé, que des pièces contenant des éléments à décharge ont été purgées. A.10.2. Selon le Conseil des ministres, l'objectif de la loi ne pourrait être atteint si des pièces nulles pouvaient malgré tout encore être utilisées, puisque le juge du fond pourrait alors tout de même prendre connaissance du contenu de ces pièces nulles et que le risque existe ainsi que ces pièces nulles influencent sa décision. C'est en outre dans l'intérêt du prévenu que la purge des nullités a lieu, autant que possible, dans le cadre de l'instruction judiciaire. A ce niveau, il peut encore être débattu d'actes d'instruction nouveaux ou complémentaires et cette procédure se tient à huis clos, en sorte que l'honneur et la réputation des prévenus ne soient pas inutilement menacés.
Ten slotte staat of valt de finaliteit van de strafvordering in een Enfin, la finalité de l'action pénale dans un Etat de droit est
rechtsstaat met de regelmatigheid van het ingezamelde bewijsmateriaal, tributaire de la régularité des preuves rassemblées, sur lesquelles
waarover de vonnisgerechten moeten oordelen. les juridictions de jugement doivent statuer.
A.11.1. Het nagestreefde doel, namelijk de rechtszekerheid, is volgens A.11.1. L'objectif poursuivi, à savoir la sécurité juridique, n'est
de verzoeker niet wettig. De vrije waarheidsvinding, een essentiële pas légitime, selon le requérant. La libre recherche de la vérité,
doelstelling van de strafvordering, wordt opgeofferd aan de beweerde objectif primordial de l'action publique, est sacrifiée à la prétendue
rechtszekerheid. sécurité juridique.
De legitimiteit van een doelstelling moet zowel positief - de La légitimité d'un objectif doit être examinée de façon tant positive
doelstelling moet het algemeen of openbaar belang beogen - als - l'objectif doit poursuivre l'intérêt général ou public - que
negatief - de doelstelling mag niet in strijd zijn met andere
nationaal- en internationaalrechtelijk gewaarborgde rechten - worden négative - l'objectif ne peut être contraire à d'autres droits
beoordeeld. Het algemeen of openbaar belang zal alleen dan gebaat zijn garantis sur le plan national ou international. L'intérêt général ou
bij het eerbiedigen van de rechten van verdediging indien een public ne sera servi, concernant le respect des droits de la défense,
vervolgde partij aan de rechter alle stukken ter beoordeling kan que si une partie poursuivie peut soumettre à l'examen du juge toutes
voorleggen die à décharge zijn. Artikel 6 van het Europees Verdrag les pièces à décharge. L'article 6 de la Convention européenne des
voor de Rechten van de Mens houdt ondermeer het recht op effectieve droits de l'homme comprend notamment le droit à une procédure
tegenspraak in. Dat recht impliceert dat de beklaagde de mogelijkheid contradictoire effective. Ce droit implique que le prévenu doit avoir
moet krijgen om op de meest volstrekte wijze alles te weerleggen en la possibilité de réfuter et de contredire de la façon la plus absolue
tegen te spreken wat tegen hem wordt aangevoerd om zijn schuld aan te tout ce qui est invoqué contre lui pour prouver sa culpabilité. A
tonen. Daartoe moeten alle stukken - ook al zijn ze formeel nietig cette fin, toutes les pièces - même si elles sont formellement nulles
maar à décharge - die dienstig zijn voor de verdediging van de mais à décharge - qui sont utiles à la défense du prévenu doivent lui
beklaagde hem worden medegedeeld. être communiquées.
A.11.2. De Ministerraad meent dat de vrije waarheidsvinding niet wordt A.11.2. Le Conseil des ministres estime que la libre recherche de la
opgeofferd aan de rechtszekerheid. Volgens de rechtspraak van het vérité n'est pas sacrifiée à la sécurité juridique. Selon la
Europees Hof voor de Rechten van de Mens is het principe van de jurisprudence de la Cour européenne des droits de l'homme, le principe
wapengelijkheid gewaarborgd indien de partijen op gelijke wijze inzage de l'égalité des armes est garanti si les parties peuvent consulter,
krijgen in alle documenten op grond waarvan de rechter zijn mening de manière égale, tous les documents sur la base desquels le juge est
over de zaak kan vormen. De zuivering van het strafdossier voldoet aan susceptible de former son opinion sur l'affaire. La purge du dossier
die voorwaarde, aangezien geen van de partijen, net zomin als de pénal remplit cette condition, étant donné qu'aucune des parties, ni
rechter ten gronde, de nietige stukken nog mag inzien en aanwenden. le juge du fond ne peuvent encore consulter et utiliser les pièces
Het principe van de wapengelijkheid tussen de procespartijen zou déclarées nulles. Le principe de l'égalité des armes entre les parties
daarentegen worden geschonden indien één partij nietige elementen die au procès serait par contre violé si une partie seulement pouvait tout
voor haar à décharge zouden zijn toch nog zou mogen aanwenden, aangezien dit steeds geschiedt in strijd met de belangen van de andere partijen. Bovendien erkent het Europees Hof voor de Rechten van de Mens het recht van de nationale wetgever en rechtbanken om de bewijslast, de toelaatbaarheid van bepaalde bewijsmiddelen en de bewijswaarde van de aangevoerde middelen te reglementeren, zodat de wetgever de mogelijkheid heeft om een procedure in te voeren die nietige stukken uit de debatten weert. Indien de zienswijze van de verzoeker zou worden gevolgd, zou dit de même utiliser des éléments nuls qui seraient pour elle à décharge, étant donné que ceci se fera toujours en contradiction avec les intérêts des autres parties. La Cour européenne des droits de l'homme reconnaît en outre le droit du législateur national et des tribunaux de réglementer la charge de la preuve, la recevabilité de certains moyens de preuve et la valeur probante des moyens invoqués, en sorte que le législateur a la possibilité d'instaurer une procédure qui écarte des débats les pièces nulles.
neerkomen op de omstandigheid dat een zuiveringsarrest nu eens moet Si l'on suivait le point de vue du requérant, cela reviendrait à ce
worden uitgevoerd (stukken à charge) en dan weer niet (stukken à qu'un arrêt de purge doive tantôt être exécuté (pièces à charge) et
décharge). Wanneer de rechter ten gronde geval per geval zal moeten tantôt ne pas l'être (pièces à décharge). Lorsque le juge du fond doit
onderzoeken of de stukken al dan niet kunnen worden aangewend, is er examiner au cas par cas si les pièces peuvent ou non être utilisées,
geen sprake meer van zuivering van nietigheden, waardoor de goede il n'est plus question de purge de nullités et la bonne administration
rechtsbedeling in het gedrang komt. de la justice s'en trouve compromise.
Ten aanzien van de pertinentie van het onderscheidingscriterium Quant à la pertinence du critère de distinction
A.12.1. De verzoeker meent dat het onderscheidingscriterium, zoals A.12.1. Le requérant estime que le critère de distinction établi par
vastgesteld door de wetgever, niet pertinent is. le législateur n'est pas pertinent.
Het al dan niet plaatsgrijpen van een procedure van zuivering van Le fait qu'une procédure de purge des causes de nullité ait lieu ou
nietigheden staat in geen enkel redelijk verband met het doel « te non ne présente aucun rapport raisonnable avec le but qui consiste à «
vermijden dat iemand nietige stukken te zijner verdediging zou éviter qu'une personne utilise pour sa défense des pièces entachées de
aanwenden in een strafprocedure » om alzo de « rechtszekerheid » te nullité dans une procédure pénale », afin de rendre ainsi effective la
bewerkstelligen. Er is immers geen enkele rechtszekerheid, omdat de « sécurité juridique ». Il n'y a en effet aucune sécurité juridique,
procedure afhangt van een opportuniteitsbeslissing van het openbaar parce que la procédure dépend d'une décision d'opportunité prise par
ministerie, een andere partij of de kamer van inbeschuldigingstelling le ministère public, une autre partie ou la chambre des mises en
(ambtshalve). accusation (d'office).
Een andere door de wetgever nagestreefde doelstelling van de wet van 4 Un autre but de la loi du 4 juillet 2001 poursuivi par le législateur,
juli 2001, zijnde « complicaties [te vermijden] bij het debat over qui est d'éviter « les complications pouvant surgir lors du débat sur
nietige elementen die enkel à décharge zouden mogen worden gebruikt », des éléments annulés qui ne pourraient être utilisés qu'à décharge »,
is ook niet pertinent, aangezien het de taak is van een democratische n'est pas non plus pertinent, étant donné qu'un Etat de droit
rechtsstaat om zijn rechterlijke organisatie zodanig in te richten dat démocratique a pour mission de concevoir son organisation judiciaire
het een beklaagde moet mogelijk worden gemaakt nietige stukken à de manière telle qu'un prévenu ait la possibilité d'utiliser à
décharge aan te wenden. Indien zulks de rechterlijke organisatie décharge des pièces entachées de nullité. Si cela rend l'organisation
complex maakt, is het precies die moeilijke taak die de wetgevende judiciaire complexe, c'est précisément cette tâche difficile que le
macht op zich dient te nemen. pouvoir législatif doit assumer.
A.12.2. De Ministerraad is van oordeel dat het A.12.2. Le Conseil des ministres estime que le critère de distinction
onderscheidingscriterium pertinent is, daar de doelstellingen van de bestreden wet worden bereikt door de door de wetgever genomen maatregelen. Daarnaast zijn die maatregelen in overeenstemming met de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. De toepassing van de procedure van zuivering van nietigheden hangt niet af van een opportuniteitsbeslissing, maar van een beslissing van de bevoegde onderzoeksgerechten. Overigens blijft de verzoeker in gebreke om een ander middel aan te geven waarmee hetzelfde resultaat zou kunnen worden bereikt, namelijk zonder dat de beslissing van de rechter ten gronde door nietige stukken zou worden beïnvloed en zonder dat het strafdossier door nietige stukken zou worden « besmet ». Ten aanzien van de evenredigheid van de maatregel A.13.1. De verzoeker voert ten slotte aan dat de gevolgen van de est pertinent, étant donné que les objectifs de la loi attaquée sont atteints par les mesures que le législateur a prises. Ces mesures sont en outre conformes à la jurisprudence de la Cour européenne des droits de l'homme. L'application de la procédure de purge des causes de nullité ne dépend pas d'une décision d'opportunité mais d'une décision des juridictions d'instruction compétentes. Le requérant reste par ailleurs en défaut d'indiquer un autre moyen permettant d'atteindre le même résultat, c'est-à-dire sans que la décision du juge du fond soit influencée par les pièces nulles et sans que le dossier pénal soit « infecté » par des pièces entachées de nullité. Quant à la proportionnalité de la mesure A.13.1. Le requérant allègue enfin que les effets des articles 6 et 8
artikelen 6 en 8 van de wet van 4 juli 2001 onevenredig zijn met de de la loi du 4 juillet 2001 sont disproportionnés par rapport aux
door de wetgever nagestreefde doelstellingen. objectifs poursuivis par le législateur.
De rechten van verdediging van de verzoeker, het recht op een eerlijke Les droits de défense du requérant, le droit à un procès équitable, la
behandeling van zijn zaak, het vermoeden van onschuld, het recht op présomption d'innocence, le droit à une procédure contradictoire
effectieve tegenspraak en de gelijkheid tussen hem, het openbaar effective et l'égalité entre lui, le ministère public et les autres
ministerie en de andere procespartijen, worden onevenredig beknot en parties au procès, sont réduits de façon disproportionnée et affectés
buitengewoon ernstig geschaad aangezien hem door een wettelijke de manière particulièrement grave, étant donné qu'il se voit privé par
regeling de vrijheid van bewijslevering van zijn onschuld en van het une règle législative de la liberté d'administration de la preuve de
aanvoeren van gerechtelijke stukken à décharge wordt ontnomen en zulks son innocence et de l'utilisation de pièces judiciaires à décharge, et
zelfs in de bijzondere omstandigheid dat hij als procespartij nooit ceci même dans la circonstance particulière qui fait qu'il n'a jamais
kennis heeft kunnen nemen van de in een voorafgaande pu prendre connaissance, en tant que partie au procès, des pièces
zuiveringsprocedure verwijderde stukken. écartées lors d'une procédure de purge antérieure.
Bovendien zijn die grondrechten onaantastbaar en bekleden zij in de Ces droits fondamentaux sont en outre inviolables et ils occupent dans
hiërarchie der rechtsnormen een hogere rang dan een interne Belgische la hiérarchie des normes juridiques un rang plus élevé qu'une loi
wet. interne belge.
De verzoeker merkt tevens op dat de Belgische en internationale Le requérant observe aussi que l'ordre public belge et international
openbare orde zich verzet tegen de artikelen 6 en 8 van de wet van 4 s'oppose aux articles 6 et 8 de la loi du 4 juillet 2001, dès lors
juli 2001, nu blijkt dat dit wetgevend optreden indruist tegen het qu'il s'avère que cette intervention législative est contraire au
recht om argumenten van openbare orde « in elke stand van het geding droit d'invoquer des arguments d'ordre public « à chaque stade de la
», zelfs voor het eerst voor het Hof van Cassatie, aan te voeren, in procédure », même pour la première fois devant la Cour de cassation,
zoverre die argumentatie van openbare orde vervat zou liggen in nietige stukken. dans la mesure où cette argumentation d'ordre public serait fondée sur
A.13.2. De Ministerraad oordeelt dat de zuivering van nietigheden de des pièces entachées de nullité.
gelijkheid tussen alle procespartijen waarborgt, vermits er, ten A.13.2. Le Conseil des ministres estime que la purge des nullités
gevolge van de zuivering, slechts één strafdossier bestaat dat voor garantit l'égalité de toutes les parties au procès, puisque, suite à
alle partijen hetzelfde is en waaruit de nietige stukken materieel la purge, il existe un seul dossier pénal qui est le même pour toutes
worden verwijderd. Daarentegen zou het toestaan aan de beklaagde om les parties et dont les pièces nulles ont été matériellement retirées.
stukken à décharge aan te wenden het principe van de wapengelijkheid En revanche, autoriser le prévenu à utiliser des pièces à décharge
schenden, daar niet alle partijen dezelfde stukken zouden kunnen violerait le principe de l'égalité des armes, étant donné que toutes
aanwenden en ook de overtuiging van de rechter ten gronde door die les parties ne pourraient pas utiliser les mêmes pièces et que la
nietige stukken zou worden beïnvloed. conviction du juge du fond serait également influencée par ces pièces
A.14.1. De verzoeker wijst erop dat de doelstelling « rechtszekerheid nulles. A.14.1. Le requérant souligne que l'objectif « sécurité juridique » a
», volgens de wetgever, tot gevolg heeft dat men « de logische pour effet, selon le législateur, de « [permettre de] tirer la
conclusie uit de rechterlijke nietigverklaring [kan] trekken ». De conclusion logique de l'annulation judiciaire ». Le législateur doit
wetgever dient zich evenwel bij zijn wetgevend optreden te laten toutefois se laisser guider, dans ses interventions législatives, par
leiden door de meest fundamentele rechtsbeginselen. Het feit dat de les principes de droit les plus fondamentaux. Le fait que le
wetgever ervoor kiest een logische conclusie te trekken uit de législateur choisit de tirer une conclusion logique de l'annulation
rechterlijke nietigverklaring, ontslaat hem niet van de plicht om judiciaire ne l'exempte pas de l'obligation d'avoir en permanence
hierbij voortdurend de rechten van verdediging voor ogen te houden en égard aux droits de la défense et de toujours tirer la conclusion
de logische conclusie te trekken uit die rechten van verdediging. logique de ces droits de défense.
Bovendien wordt de logica die door de wetgever wordt gevolgd tijdens En outre, la logique suivie par le législateur au cours de
het gerechtelijk onderzoek, niet doorgetrokken naar de procedure voor l'instruction judiciaire n'est pas étendue à la procédure devant le
de rechter ten gronde. juge du fond.
A.14.2. De Ministerraad verwijst naar de reeds door hem aangehaalde A.14.2. Le Conseil des ministres renvoie à la décision de la Cour
uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Bovendien européenne des droits de l'homme déjà citée par lui. Il estime en
meent hij dat het gerechtelijk onderzoek en het onderzoek door de outre que l'instruction judiciaire et l'instruction faite par le juge
rechter ten gronde twee verschillende procedures zijn die niet met du fond constituent deux procédures différentes qui ne peuvent être
elkaar kunnen worden vergeleken. comparées.
A.15.1. Ten slotte wijst de verzoeker erop dat de doelstelling « A.15.1. Enfin, le requérant souligne que l'objectif d' » éviter les
complicaties [te vermijden] bij het debat over nietige elementen die complications pouvant survenir lors du débat sur des éléments annulés
enkel à décharge zouden mogen worden gebruikt » niet kan worden qui ne pourraient être utilisés qu'à décharge » ne peut être atteint
bereikt door het verbod van het gebruik van nietige stukken à en interdisant l'usage de pièces à décharge nulles. L'usage de pièces
décharge. Het gebruik van stukken à décharge is een fundamenteel à décharge est un droit fondamental. Supprimer un droit fondamental
recht. Een fundamenteel recht ontnemen teneinde complicaties te
vermijden is een onwettig doel. Het gevolg van de wettelijke regeling aux fins d'éviter des complications constitue un objectif illégitime.
roept bijgevolg een wezenlijke complicatie in het leven, waardoor één L'effet des mesures législatives crée par conséquent une complication
van de doelstellingen van de wet in geen geval wordt bereikt. essentielle, ce qui fait qu'un des objectifs de la loi n'est en aucun cas atteint.
A.15.2. De Ministerraad herhaalt dat het aanwenden van nietige A.15.2. Le Conseil des ministres rappelle que l'usage de pièces
stukken, zij het enkel à décharge, onvermijdelijk problemen zou nulles, fût-ce seulement à décharge, entraînerait inévitablement des
meebrengen bij het debat over dergelijke stukken, hetgeen dan de problèmes lors du débat concernant de telles pièces, ce qui
beoordeling van de rechter ten gronde zou beïnvloeden. Dit hebben de influencerait alors l'appréciation du juge du fond. C'est cela que les
bestreden wetsbepalingen willen voorkomen. dispositions législatives attaquées ont voulu prévenir.
A.16. In zijn memorie van antwoord stelt de verzoeker dat een A.16. Dans son mémoire en réponse, le requérant affirme qu'une
restriction d'un droit fondamental excessive et contraire à l'article
overdreven en met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten 6 de la Convention européenne des droits de l'homme viole le principe
van de Mens strijdige beknotting van een grondrecht het d'égalité en ce que, dès lors que les dispositions attaquées, du fait
gelijkheidsbeginsel schendt, doordat, nu de bestreden bepalingen, de leur caractère absolu explicitement voulu, n'autorisent aucun
vanwege hun uitdrukkelijk gewild absoluut karakter, geen enkele
rechterlijke toetsing mogelijk maken, er geen redelijk verband bestaat contrôle judiciaire, il n'existe aucun rapport raisonnable entre les
tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. Ter staving hiervan moyens utilisés et le but poursuivi. A l'appui de cette thèse, le
verwijst de verzoeker naar - overigens ook tijdens de parlementaire requérant fait référence à la jurisprudence de la Cour européenne des
voorbereiding aangehaalde - rechtspraak van het Europees Hof voor de droits de l'homme citée du reste également au cours des travaux
Rechten van de Mens. préparatoires.
- B - - B -
Antecedenten Antécédents
B.1.1. Vóór de wet van 12 maart 1998 tot verbetering van de B.1.1. Antérieurement à la loi du 12 mars 1998 relative à
strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek en het l'amélioration de la procédure pénale au stade de l'information et de
gerechtelijk onderzoek preciseerde het Wetboek van Strafvordering niet l'instruction, le Code d'instruction criminelle ne précisait pas quels
welke de bevoegdheden waren van de onderzoeksgerechten ten aanzien van étaient les pouvoirs des juridictions d'instruction à l'égard des
onregelmatige handelingen en bood geen enkele tekst de mogelijkheid om actes entachés d'irrégularité et aucun texte ne permettait d'écarter
de stukken waarvan de onregelmatigheid zou zijn vastgesteld, uit het dossier te weren. du dossier les pièces dont l'irrégularité aurait été constatée.
B.1.2. De wet van 12 maart 1998 heeft de controle op het B.1.2. La loi du 12 mars 1998 a renforcé le contrôle sur l'information
opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek versterkt. Artikel
131, § 1, van het Wetboek van Strafvordering maakt, sinds het bij die et l'instruction judiciaires. L'article 131, § 1er, du Code
wet is gewijzigd, het voor de raadkamer mogelijk het dossier te « d'instruction criminelle, depuis sa modification par cette loi, permet
zuiveren » van eventuele onregelmatigheden van het onderzoek door de à la chambre du conseil de « purger » le dossier des irrégularités
nietigheid uit te spreken van een handeling wanneer zij een éventuelles de l'instruction en prononçant la nullité d'un acte
onregelmatigheid, verzuim of nietigheid vaststelt die invloed heeft op lorsqu'elle constate une irrégularité, une omission ou une cause de
een handeling van het onderzoek of op de bewijsverkrijging. Artikel nullité affectant un acte d'instruction ou l'obtention de la preuve.
131, § 2, preciseert dat de nietigverklaarde stukken uit het dossier L'article 131, § 2, précise que les pièces déclarées nulles sont
worden verwijderd en neergelegd ter griffie van de rechtbank van retirées du dossier et déposées au greffe du tribunal de première
eerste aanleg, indien geen hoger beroep is ingesteld binnen de termijn instance, s'il n'y a pas eu d'appel dans le délai de quinze jours.
van vijftien dagen. Artikel 235bis, dat bij dezelfde wet van 12 maart 1998 in het Wetboek L'article 235bis, introduit dans le Code d'instruction criminelle par
van Strafvordering is ingevoegd, verleent aan de kamer van la même loi du 12 mars 1998, confère à la chambre des mises en
inbeschuldigingstelling dezelfde bevoegdheid om onregelmatige accusation le même pouvoir de déclarer nuls les actes irréguliers
handelingen, zoals bedoeld in voormeld artikel 131, nietig te
verklaren, hetzij op vordering van het openbaar ministerie of op visés à l'article 131 précité, soit sur la réquisition du ministère
verzoek van één van de partijen, hetzij ambtshalve. Artikel 235bis, § public, soit à la requête d'une des parties, soit d'office. L'article
6, preciseert dat de nietigverklaarde stukken uit het dossier worden 235bis, § 6, précise que les pièces annulées sont retirées du dossier
verwijderd en neergelegd ter griffie van de rechtbank van eerste et déposées au greffe du tribunal de première instance, après
aanleg, na het verstrijken van de termijn voor cassatieberoep. l'expiration du délai de cassation.
B.1.3. De bestreden wetsbepalingen van 4 juli 2001 hebben de artikelen B.1.3. Les dispositions législatives attaquées du 4 juillet 2001 ont
131, § 2, en 235bis, § 6, van het Wetboek van Strafvordering aangevuld complété les articles 131, § 2, et 235bis, § 6, du Code d'instruction
als volgt : criminelle comme suit :
« De ter griffie neergelegde stukken mogen niet worden ingezien, en « Les pièces déposées au greffe ne peuvent pas être consultées, et ne
mogen niet in de strafprocedure worden aangewend. » peuvent pas être utilisées dans la procédure pénale ».
Ten aanzien van het belang Quant à l'intérêt
B.2.1. De Ministerraad is van oordeel dat de verzoeker geen B.2.1. Le Conseil des ministres estime que le requérant ne justifie
persoonlijk belang heeft bij het beroep tot vernietiging, daar de pas d'un intérêt personnel au recours en annulation, étant donné que
bestreden bepalingen geen invloed hebben noch kunnen hebben op zijn les dispositions attaquées n'ont et ne sauraient avoir aucune
rechtstoestand. In ondergeschikte orde voert de Ministerraad aan dat, influence sur sa situation juridique. En ordre subsidiaire, le Conseil
indien de verzoeker zou doen blijken van een belang bij het beroep tot des ministres fait valoir que si le requérant justifiait d'un intérêt
vernietiging, dit belang als onrechtmatig moet worden gekwalificeerd. au recours en annulation, cet intérêt devrait être qualifié d'illégitime.
B.2.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het B.2.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la
Arbitragehof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon Cour d'arbitrage imposent à toute personne physique ou morale qui
die een beroep tot vernietiging instelt doet blijken van een belang. introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne
Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation
door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme
geraakt. entreprise.
B.2.3. De verzoeker voert aan dat de bepalingen die hij aanvecht op B.2.3. Le requérant soutient que les dispositions qu'il attaque
discriminatoire wijze zijn rechten van verdediging schenden doordat violent de manière discriminatoire ses droits de défense en ce
zij het hem moeilijk zo niet onmogelijk maken zijn onschuld te qu'elles rendraient difficile sinon impossible la preuve de son
bewijzen. Hij beroept zich onder meer op artikel 6 van het Europees innocence. Il se fonde notamment sur l'article 6 de la Convention
Verdrag voor de Rechten van de Mens. européenne des droits de l'homme.
B.2.4. Het recht op een eerlijk proces in strafzaken is een dermate B.2.4. Le droit à un procès équitable en matière pénale est une
essentiële waarborg voor eenieder dat het niet is vereist dat wie de garantie à ce point essentielle pour toute personne qu'il n'est pas
schending ervan aanvoert, aantoont dat de bepaling die hij aanvecht, requis que celle qui invoque sa violation démontre que la disposition
rechtstreeks de uitkomst van een tegen hem lopende strafprocedure zou qu'elle attaque affecterait directement l'issue d'une procédure pénale
beïnvloeden. en cours la concernant.
B.2.5. Het belang van de verzoeker kan niet als onrechtmatig worden B.2.5. L'intérêt du requérant ne peut être tenu pour illégitime en ce
beschouwd doordat zijn argumentatie in strijd zou zijn met que l'argumentation qu'il développe contredirait des décisions passées
beslissingen die in kracht van gewijsde zijn gegaan. Het feit dat en force de chose jugée. L'existence de ces décisions ne le prive pas
zulke beslissingen bestaan, ontzegt hem niet het recht de du droit de contester la constitutionnalité d'une disposition
grondwettigheid te betwisten van een latere wetsbepaling, ook al zou législative qui leur est postérieure, même si elle confirme la
die bepaling de oplossing van die beslissingen bevestigen. solution adoptée par ces décisions.
B.2.6. De bestreden bepalingen kunnen ten slotte niet als overbodig B.2.6. Enfin, les dispositions entreprises ne peuvent être tenues pour
worden beschouwd. Vóór de bestreden aanvulling van de artikelen 131, § superflues. En effet, avant que les articles 131, § 2, et 235bis, § 6,
2, en 235bis, § 6, van het Wetboek van Strafvordering, had de du Code d'instruction criminelle n'aient fait l'objet de l'ajout
beklaagde of de beschuldigde, overeenkomstig de rechtspraak van het attaqué, le prévenu ou l'accusé avait le droit, selon la jurisprudence
Hof van Cassatie (Cass. 3 november 1999, Arr. Cass., 1999, 583), de la Cour de cassation (Cass., 3 novembre 1999, Pas. 1999, I, 583),
immers het recht om nietige stukken tot staving van zijn verdediging d'utiliser des pièces nulles en vue d'étayer sa défense. S'il en
aan te voeren. Door er anders over te oordelen zou de rechter ten décidait autrement, le juge du fond méconnaîtrait, selon la Cour de
gronde, volgens het Hof van Cassatie, het algemeen rechtsbeginsel van cassation, le principe général du droit relatif au respect des droits
het recht van verdediging miskennen. Ten gevolge van de bestreden de la défense. A la suite des modifications législatives attaquées, le
wetswijzigingen heeft de beklaagde of de beschuldigde niet meer het prévenu ou l'accusé n'a plus le droit d'utiliser des pièces annulées
recht om nietige stukken tot staving van zijn verdediging aan te
voeren. De in het geding zijnde bepalingen hebben derhalve aan de pour étayer sa défense. Les dispositions en cause ont donc eu pour
voormelde artikelen een draagwijdte toegekend die de betekenis ervan effet de donner aux articles précités une portée qui en modifie ou, à
wijzigt of tenminste preciseert. tout le moins, en précise le sens.
B.2.7. De exceptie van de Ministerraad wordt verworpen. B.2.7. L'exception soulevée par le Conseil des ministres est rejetée.
Ten gronde Quant au fond
B.3.1. De verzoeker vergelijkt, enerzijds, de inverdenkinggestelden en B.3.1. Le requérant compare, d'une part, les inculpés et les prévenus
beklaagden die partij zijn in een strafprocedure waarin het qui sont parties à une procédure pénale au cours de laquelle une
onderzoeksgerecht de nietigheid van onregelmatige handelingen heeft uitgesproken en, anderzijds, de inverdenkinggestelden en beklaagden die partij zijn in een strafprocedure waarin die nietigheid niet is uitgesproken. De verzoeker voert aan dat voormelde categorieën van personen, ten gevolge van de bestreden bepalingen, ongelijk worden behandeld, omdat het alleen aan de personen van de eerste categorie verboden zou zijn om voor de rechter ten gronde gebruik te maken van bepaalde stukken van het gerechtelijk onderzoek, terwijl die stukken hun onschuld zouden kunnen aantonen. B.3.2. De Ministerraad is van oordeel dat het niet gaat om onderscheiden categorieën van personen, doch wel om onderscheiden procedures, waarbij het onderscheid voortvloeit uit het al dan niet juridiction d'instruction a prononcé la nullité d'actes irréguliers et, d'autre part, les inculpés et les prévenus qui sont parties à une procédure pénale au cours de laquelle une telle nullité n'a pas été prononcée. Le requérant allègue que les catégories précitées de personnes sont traitées inégalement par les dispositions attaquées, puisque seules les personnes de la première catégorie se verraient interdire d'utiliser, devant le juge du fond, certaines pièces de l'instruction judiciaire, alors même que ces pièces pourraient établir leur innocence. B.3.2. Le Conseil des ministres estime qu'il ne s'agit pas de catégories distinctes de personnes, mais bien de procédures
voorhanden zijn van een beschikking van de raadkamer of een arrest van distinctes, la différence résultant de l'existence ou de l'absence
de kamer van inbeschuldigingstelling waarbij de nietigheid van d'ordonnance de la chambre du conseil ou d'arrêt de la chambre des
handelingen wordt uitgesproken, en de gevolgen ervan. Het door de mises en accusation prononçant la nullité d'actes et des effets de ces
verzoeker aangevoerde onderscheid zou aldus niet voortvloeien uit de décisions. La distinction dénoncée par le requérant ne résulterait
bestreden bepalingen. donc pas des dispositions attaquées.
B.3.3. Het verbod om nietigverklaarde stukken in te zien en aan te B.3.3. L'interdiction de consulter et d'utiliser les pièces dont la
wenden vloeit voort uit de artikelen 131, § 2, en 235bis, § 6, van het nullité a été prononcée découle des articles 131, § 2, et 235bis, § 6,
Wetboek van Strafvordering, en geeft aanleiding tot een verschillende du Code d'instruction criminelle et elle a pour effet de traiter
behandeling van twee categorieën van personen : de categorie van différemment deux catégories de personnes : la catégorie des personnes
personen die partij zijn in een strafprocedure waarin het dossier van qui sont parties à une procédure pénale au cours de laquelle le
onregelmatigheden werd gezuiverd, dient de gevolgen van de bestreden dossier a été purgé de ses irrégularités doit subir les effets des
wetsbepalingen te ondergaan, in tegenstelling tot de categorie van dispositions attaquées, contrairement à la catégorie des personnes qui
personen die partij zijn in een strafprocedure waarin zulk een sont parties à une procédure pénale dans laquelle une telle purge n'a
zuivering niet werd doorgevoerd. pas été opérée.
Het gaat bijgevolg om een vergelijking tussen twee categorieën van Il s'agit donc d'une comparaison entre deux catégories de personnes
personen, die verschillend worden behandeld wegens de gevolgen die de faisant l'objet d'un traitement différent qui provient des effets que
bestreden bepalingen voor hun situatie kunnen hebben. les dispositions attaquées peuvent avoir sur leur situation.
B.3.4. De exceptie van de Ministerraad wordt verworpen. B.3.4. L'exception soulevée par le Conseil des ministres est rejetée.
B.4. De doelstellingen van de wetgever blijken uit de verantwoording B.4. Les objectifs du législateur ressortent de la justification des
bij de regeringsamendementen die tot de bestreden bepalingen hebben amendements du Gouvernement qui ont conduit à l'adoption des
geleid : dispositions attaquées :
« In het licht van de recente rechtspraak van het Hof van Cassatie « A la lumière de la jurisprudence récente de la Cour de cassation
omtrent de mogelijkheden om nietig verklaarde stukken toch nog à concernant les possibilités d'utilisation à décharge de pièces
décharge aan te kunnen wenden in de latere procedure, is annulées dans la procédure ultérieure, des incertitudes ont apparu
onduidelijkheid ontstaan over de draagwijdte van de gevolgen van de quant à la teneur des conséquences de l'annulation d'éléments de
nietigverklaring van bewijselementen en de waarborgen van gelijke preuve et quant aux garanties de traitement égal des parties aux
behandeling van procespartijen die niet bij de nietigheidsprocedure procès qui n'étaient pas impliquées dans la procédure d'annulation.
waren betrokken. Ten einde de rechtszekerheid ter zake veilig te stellen, wordt Afin de garantir la sécurité juridique à cet égard, il est opté pour
geopteerd voor een éénduidige oplossing, die alle betrokkenen in het une solution univoque, traitant toutes les personnes concernées de
opzicht van het bewijsrecht identiek behandelt. façon identique sous l'angle du droit de la preuve.
Overeenkomstig de filosofie van de betreffende bepalingen van de wet Conformément à la philosophie des dispositions pertinentes de la loi
Franchimont wordt daarom vastgelegd dat nietig verklaarde stukken niet Franchimont, il est dès lors établi que des pièces annulées ne peuvent
meer dienstig kunnen zijn in de strafprocedure. plus être utilisées dans la procédure pénale.
Deze optie heeft verschillende voordelen : Cette option présente plusieurs avantages :
- men trekt de logische conclusie uit de rechterlijke nietigverklaring; - on tire la conclusion logique de l'annulation judiciaire;
- de gelijkheid van alle procespartijen is gewaarborgd; - l'égalité de toutes les parties au procès est garantie;
- men vermijdt de complicaties die kunnen ontstaan bij het debat over - on évite les complications pouvant surgir lors du débat sur des
nietige elementen die enkel à décharge zouden mogen worden gebruikt, éléments annulés qui ne pourraient être utilisés qu'à décharge, aussi
zowel ingeval van tegenstrijdige belangen van verdachten, als in bien dans le cas de conflits d'intérêt entre inculpés, qu'en ce qui
verband met de inhoud van dit debat of inzake de rechten van de concerne le contenu de ce débat ou les droits des victimes.
slachtoffers.
Op deze wijze wordt wettelijk op een transparante wijze de kwaliteit Ainsi la qualité de l'administration de la preuve est légalement
van de bewijsvoering gewaarborgd, binnen een juist evenwicht tussen de garantie de façon transparente, maintenant un juste équilibre entre
rechten van de verdediging, en de belangen van de samenleving en de les droits de la défense, d'une part, et les intérêts de la société et
slachtoffers. » (Parl. St., Kamer, 2000-2001, Doc. 50 0912/005) des victimes. » (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, Doc. 50 0912/005)
B.5.1. Het verschil in behandeling tussen de in B.3.3 beschreven B.5.1. La différence de traitement entre les catégories de personnes
categorieën van personen berust op een objectief criterium, namelijk décrites en B.3.3 repose sur un critère objectif : la présence ou
het bestaan of het ontbreken van handelingen waarvan de l'absence d'actes dont l'irrégularité a été constatée par une
onregelmatigheid door een onderzoeksgerecht is vastgesteld. juridiction d'instruction.
B.5.2. Door het gebruik van nietig verklaarde stukken te verbieden, B.5.2. En interdisant l'utilisation de pièces déclarées nulles, le
heeft de wetgever een maatregel genomen die pertinent is ten opzichte législateur a pris une mesure qui est pertinente par rapport aux
van de in B.4 vermelde doelstellingen die hij nastreeft. objectifs, mentionnés en B.4, qu'il poursuit.
B.6.1. Het Hof dient nog te onderzoeken of dat verbod niet op B.6.1. La Cour doit encore examiner si cette interdiction ne porte pas
onevenredige wijze afbreuk doet aan de rechten van verdediging. une atteinte disproportionnée aux droits de la défense.
B.6.2. De absolute onmogelijkheid om voor de rechter ten gronde nietig B.6.2. L'impossibilité absolue d'utiliser devant le juge du fond des
verklaarde handelingen aan te wenden, staat niet in verhouding tot het actes dont la nullité a été prononcée n'est pas proportionnée à
doel rechtsonzekerheid te vermijden. Het doel van de regels van het l'objectif consistant à prévenir toute insécurité juridique.
Wetboek van Strafvordering, namelijk de waarheidsvinding met het oog L'objectif que poursuivent les règles du Code d'instruction
op de bestraffing van misdrijven, is niet minder noodzakelijk wanneer criminelle, à savoir la recherche de la vérité en vue de la répression
het dossier van onregelmatigheden is gezuiverd. Door op absolute en des infractions, ne s'impose pas moins lorsqu'un dossier a été purgé
algemene wijze te bepalen dat de door een onderzoeksgerecht nietig de ses irrégularités. En décidant de manière absolue et générale que
verklaarde stukken niet mogen worden ingezien en in de strafprocedure niet mogen worden aangewend, zelfs niet wanneer zij elementen bevatten die onontbeerlijk kunnen zijn voor de verdediging van een partij, doen de bestreden bepalingen op onevenredige wijze afbreuk aan de rechten van verdediging. Het was immers mogelijk geweest om de in B.4 beschreven doelstellingen te verzoenen met de vereisten van een eerlijk proces door erin te voorzien dat een rechter beoordeelt in welke mate de eerbiediging van de rechten van verdediging vereist dat een partij nietig verklaarde stukken kan aanwenden, daarbij erover wakend de rechten van de andere partijen niet te schaden. les pièces annulées par une juridiction d'instruction ne peuvent pas être consultées et ne peuvent pas être utilisées dans la procédure pénale, même lorsqu'elles contiennent des éléments qui peuvent être indispensables à la défense d'une partie, les dispositions attaquées portent une atteinte disproportionnée aux droits de la défense. Il eût en effet été possible de concilier les objectifs décrits en B.4 avec les exigences du procès équitable en prévoyant qu'un juge apprécie dans quelle mesure le respect des droits de la défense exige qu'une partie puisse utiliser des pièces déclarées nulles, tout en veillant à ne pas léser les droits des autres parties.
B.6.3. De bestreden bepalingen zijn niet bestaanbaar met de artikelen B.6.3. Les dispositions entreprises ne sont pas compatibles avec les
10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het beginsel van het recht van verdediging. Om die redenen, het Hof vernietigt in de artikelen 131, § 2, en 235bis, § 6, van het Wetboek van Strafvordering de volgende zin, ingevoegd bij de artikelen 6 en 8 van de wet van 4 juli 2001 tot wijziging van sommige bepalingen van het Wetboek van Strafvordering en tot wijziging van de wet van 19 februari 2001 betreffende de proceduregebonden bemiddeling in familiezaken : « De ter griffie neergelegde stukken mogen niet worden ingezien, en mogen niet in de strafprocedure worden aangewend ». Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 8 mei 2002. De griffier, De voorzitter, articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec le principe des droits de la défense. Par ces motifs, la Cour annule dans les articles 131, § 2, et 235bis, § 6, du Code d'instruction criminelle la phrase suivante, insérée par les articles 6 et 8 de la loi du 4 juillet 2001 modifiant certaines dispositions du Code d'instruction criminelle et modifiant la loi du 19 février 2001 relative à la médiation en matière familiale dans le cadre d'une procédure judiciaire : « Les pièces déposées au greffe ne peuvent pas être consultées, et ne peuvent pas être utilisées dans la procédure pénale ». Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 8 mai 2002. Le greffier, Le président,
L. Potoms. A. Arts. L. Potoms. A. Arts.
^