Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 23/2000 van 23 februari 2000 Rolnummer 1616 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 23 november 1998 tot invoering van de wettelijke samenwoning, ingesteld door P. Beliën en anderen. Het Arbitragehof, samengestel wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van het beroep Bij verzoekschrift dat aan (...)"
Arrest nr. 23/2000 van 23 februari 2000 Rolnummer 1616 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 23 november 1998 tot invoering van de wettelijke samenwoning, ingesteld door P. Beliën en anderen. Het Arbitragehof, samengestel wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van het beroep Bij verzoekschrift dat aan (...) Arrêt n° 23/2000 du 23 février 2000 Numéro du rôle : 1616 En cause : le recours en annulation de la loi du 23 novembre 1998 instaurant la cohabitation légale, introduit par P. Beliën et autres. La Cour d'arbitrage, composée du président après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet du recours Par requête adressée à l(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 23/2000 van 23 februari 2000 Arrêt n° 23/2000 du 23 février 2000
Rolnummer 1616 Numéro du rôle : 1616
In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 23 november 1998 En cause : le recours en annulation de la loi du 23 novembre 1998
tot invoering van de wettelijke samenwoning, ingesteld door P. Beliën en anderen. instaurant la cohabitation légale, introduit par P. Beliën et autres.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit voorzitter G. De Baets en rechter L. François, composée du président G. De Baets et du juge L. François, faisant
waarnemend voorzitter, en de rechters H. Boel, P. Martens, J. fonction de président, et des juges H. Boel, P. Martens, J. Delruelle,
Delruelle, H. Coremans en M. Bossuyt, bijgestaan door referendaris B. H. Coremans et M. Bossuyt, assistée de la référendaire B. Renauld,
Renauld, waarnemend griffier, onder voorzitterschap van voorzitter G. De Baets, faisant fonction de greffier, présidée par le président G. De Baets,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep I. Objet du recours
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 9 februari Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 9
1999 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 10 février 1999 et parvenue au greffe le 10 février 1999, les époux P.
februari 1999, hebben de echtgenoten P. Beliën en A. Colen,
samenwonende te 2018 Antwerpen, Lemméstraat 3, de echtgenoten J. Beliën et A. Colen, demeurant ensemble à 2018 Anvers, Lemméstraat 3,
Laeremans en H. De Maertelaere, samenwonende te 1852 Grimbergen, Hof les époux J. Laeremans et H. De Maertelaere, demeurant ensemble à 1852
van Opbergenstraat 2A, de echtgenoten H. Staveaux en G. Van der Zeype, Grimbergen, Hof van Opbergenstraat 2A, les époux H. Staveaux et G. Van
samenwonende te 1742 Ternat, Ternatstraat 18, en R. De Muyt, wonende der Zeype, demeurant ensemble à 1742 Ternat, Ternatstraat 18, et R. De
te 3000 Leuven, Mechelsestraat 161, bus 1, beroep tot vernietiging Muyt, demeurant à 3000 Louvain, Mechelsestraat 161, boîte 1, ont
ingesteld van de wet van 23 november 1998 tot invoering van de introduit un recours en annulation de la loi du 23 novembre 1998
wettelijke samenwoning (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 12 januari 1999). instaurant la cohabitation légale (publiée au Moniteur belge du 12 janvier 1999).
II. De rechtspleging II. La procédure
Bij beschikking van 10 februari 1999 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 10 février 1999, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi
organieke wet bij op 24 februari 1999 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 24 février 1999.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 4 maart 1999. Moniteur belge du 4 mars 1999.
De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a
ingediend bij op 26 maart 1999 ter post aangetekende brief. introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 26 mars
Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de 1999. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 26 april 1999 ter post aangetekende brief. organique, par lettre recommandée à la poste le 26 avril 1999.
De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse, par
op 20 mei 1999 ter post aangetekende brief. lettre recommandée à la poste le 20 mai 1999.
Bij beschikkingen van 29 juni 1999 en 27 januari 2000 heeft het Hof de Par ordonnances des 29 juin 1999 et 27 janvier 2000, la Cour a prorogé
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, respectievelijk
verlengd tot 9 februari 2000 en 9 augustus 2000. respectivement jusqu'aux 9 février 2000 et 9 août 2000 le délai dans
lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 2 december 1999 heeft het Hof de zaak in Par ordonnance du 2 décembre 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état
gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 22 et fixé l'audience au 22 décembre 1999.
december 1999.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats,
bij op 2 december 1999 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 2 décembre 1999.
Bij beschikking van 22 december 1999 heeft rechter L. François, Par ordonnance du 22 décembre 1999, le juge L. François, faisant
waarnemend voorzitter, de zetel aangevuld met rechter P. Martens. fonction de président, a complété le siège par le juge P. Martens.
Op de openbare terechtzitting van 22 december 1999 : A l'audience publique du 22 décembre 1999 :
- is verschenen : Mr. K. Heremans loco Mr. D. Tillemans, advocaten bij - a comparu Me K. Heremans loco Me D. Tillemans, avocats au barreau de
de balie te Leuven, voor de Ministerraad; Louvain, pour le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers H. Coremans en L. François verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs H. Coremans et L. François ont fait rapport;
- is de voornoemde advocaat gehoord; - l'avocat précité a été entendu;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
III. In rechte III. En droit
- A - - A -
Ten aanzien van de ontvankelijkheid van het beroep Quant à la recevabilité du recours
A.1.1. Volgens de Ministerraad is het beroep tot vernietiging A.1.1. Selon le Conseil des ministres, le recours en annulation est
onontvankelijk omdat de verzoekers niet doen blijken van het rechtens irrecevable parce que les requérants ne justifient pas de l'intérêt
vereiste belang en omdat de bestreden wet nog niet in werking is requis en droit et parce que la loi attaquée n'est pas encore entrée
getreden. en vigueur.
A.1.2. De verzoekers zouden niet rechtstreeks worden geraakt door de A.1.2. Les requérants ne seraient pas affectés directement par la loi
bestreden wet aangezien zij niet op gehuwden en alleenstaanden van attaquée, parce que celle-ci n'est pas applicable aux personnes
toepassing is. Zij zouden naar het oordeel van de Ministerraad ook mariées et aux isolés. Ils ne seraient pas non plus touchés
niet onrechtstreeks - door het ontbreken van specifieke fiscale indirectement - par l'absence de dispositions fiscales spécifiques -,
bepalingen - worden geraakt daar de bestreden wet geen aparte estime le Conseil des ministres, étant donné que la loi attaquée n'a
categorie van belastingplichtigen in het leven heeft geroepen. Evenmin pas créé une catégorie distincte de contribuables. Ils ne seraient pas
zouden zij ongunstig worden geraakt aangezien de normen betreffende de davantage atteints défavorablement, puisque les normes relatives à
organisatie, de bescherming en de handhaving van de wettelijke l'organisation, à la protection et au maintien de la cohabitation
samenwoning « uit hun aard zonder enig effect ten aanzien van légale demeurent, « de par leur nature, sans aucun effet en ce qui
verzoekers » blijven. concerne les requérants ».
A.1.3. Uit de parlementaire voorbereiding leidt de Ministerraad af dat A.1.3. Le Conseil des ministres conclut des travaux préparatoires que
de uitgestelde inwerkingtreding van de aangevochten wet dient te
worden gesitueerd tegen « de bredere achtergrond van de hangende l'entrée en vigueur différée de la loi attaquée doit être située «
maatschappelijk-politieke discussies ». De rechtspraak van het Hof, dans le contexte plus large des débats socio-politiques en cours ». La
volgens welke de bestreden norm op het ogenblik van het jurisprudence de la Cour, selon laquelle la norme attaquée ne doit pas
vernietigingsberoep nog niet in werking moet zijn getreden omdat de encore être entrée en vigueur au moment de l'introduction du recours
eventuele schending reeds op het ogenblik van de bekendmaking bestaat, en annulation, parce que la violation éventuelle existe déjà au moment
kan naar het oordeel van de Ministerraad in casu niet worden gevolgd. de la publication, ne peut être suivie en l'espèce, estime le Conseil
De verzoekers kunnen niet aantonen dat zij nu reeds rechtstreeks en des ministres. Les requérants ne sauraient démontrer qu'ils pourraient
ongunstig zouden kunnen zijn geraakt. dès à présent être directement et défavorablement affectés.
A.2.1. De verzoekers weerleggen de aangevoerde A.2.1. Les requérants réfutent les exceptions d'irrecevabilité
ontvankelijkheidsbezwaren van de Ministerraad. soulevées par le Conseil des ministres.
A.2.2. Wat hun belang bij de vernietiging van de bestreden wet A.2.2. En ce qui concerne leur intérêt à l'annulation de la loi
betreft, antwoorden de gehuwde verzoekers dat zij door een fiscaal attaquée, les requérants mariés répondent qu'ils sont directement et
nadelige behandeling rechtstreeks en ongunstig in hun rechtssituatie défavorablement affectés dans leur situation juridique par un
worden geraakt. De niet-gehuwde verzoeker beroept zich op zijn traitement fiscal défavorable. Le requérant célibataire invoque sa
hoedanigheid van lid van de rooms-katholieke kerk. Door de qualité de membre de l'Eglise catholique romaine. En raison de l'effet
discriminerende werking van de wet tegenover alle leden van discriminatoire de la loi pour tous les membres de sociétés
godsdienstige gemeenschappen zou ieder afzonderlijk lid in rechte doen religieuses, ceux-ci justifieraient chacun individuellement d'un
blijken van een belang. intérêt en droit.
Dat de bestreden bepalingen niet rechtstreeks op de verzoekers van toepassing zijn doet naar hun oordeel geen afbreuk aan hun belang. Een beroep tot vernietiging kan worden ingesteld door eenieder die van een belang kan doen blijken, ongeacht of de bepalingen op hem van toepassing zijn. Immers, ook indien de bepalingen niet rechtstreeks op de verzoekende partijen van toepassing zijn, kunnen hun belangen worden geschaad. In casu worden hun belangen geschaad omdat een andere categorie van personen burgerrechtelijk in een nagenoeg identieke situatie wordt geplaatst, terwijl het fiscaal statuut van die personen merkelijk gunstiger is dan dat van de verzoekers. De l'avis des requérants, le fait que les dispositions attaquées ne leur sont pas directement applicables n'ôte rien à leur intérêt. Un recours en annulation peut être introduit par toute personne qui peut justifier d'un intérêt, indépendamment du fait que les dispositions lui sont applicables. En effet, même si les dispositions ne sont pas directement applicables aux parties requérantes, les intérêts de celles-ci peuvent être lésés. En l'espèce, les intérêts des requérants sont lésés parce qu'une autre catégorie de personnes reçoit un statut de droit civil à peu près identique au leur, alors que le statut fiscal de ces personnes est sensiblement plus avantageux que celui des requérants.
A.2.3. Wat de uitgestelde inwerkingtreding van de bestreden wet A.2.3. En ce qui concerne l'entrée en vigueur différée de la loi
betreft, verwijzen de verzoekende partijen naar het arrest nr. 27 van attaquée, les parties requérantes renvoient à l'arrêt n° 27 du 22
22 oktober 1986 en voeren zij aan dat de bekendmaking van de wet het octobre 1986 et allèguent que la publication de la loi est le point de
startpunt is voor de beroepstermijn van zes maanden. Indien het belang départ à partir duquel le délai de recours de six mois commence à
slechts zou ontstaan bij de inwerkingtreding van een wet, dan zou het courir. Si l'intérêt naissait seulement au moment de l'entrée en
beroep tot vernietiging van een wet die meer dan zes maanden na de vigueur d'une loi, tout recours en annulation d'une loi entrant en
bekendmaking ervan in werking treedt onmogelijk zijn. vigueur plus de six mois après sa publication serait impossible.
Ten aanzien van de grieven Quant aux griefs
A.3.1. Het beroep tot vernietiging steunt op de artikelen 10, 11 en A.3.1. Le recours en annulation est fondé sur les articles 10, 11 et
172 van de Grondwet, in samenhang met artikel 21, tweede lid, van de 172 de la Constitution, lus conjointement avec l'article 21, alinéa 2,
Grondwet en met de artikelen 8, 9, 12 en 14 van het Europees Verdrag de celle-ci et avec les articles 8, 9, 12 et 14 de la Convention
voor de Rechten van de Mens. européenne des droits de l'homme.
A.3.2. De bestreden wet creëert een wettelijk kader voor het ongehuwd A.3.2. La loi attaquée crée un cadre légal pour la cohabitation hors
samenwonen, dat in ruime mate wordt geïnspireerd door de wettelijke mariage, qui s'inspire largement des dispositions légales qui règlent
bepalingen die het huwelijk regelen : formaliteiten bij de burgerlijke le mariage : formalités d'état civil et inscription au registre de la
stand en inschrijving in de bevolkingsregisters (artikelen 1475 en
1476 van het Burgerlijk Wetboek); bescherming van de gezinswoning population (articles 1475 et 1476 du Code civil); protection du
(artikelen 215, 220, § 1, en 224, § 1, 1, van het Burgerlijk Wetboek); logement familial (articles 215, 220, § 1er, et 224, § 1er, 1, du Code
bijdrage in de lasten van het samenleven (artikel 1477, § 3, van het civil); contribution aux charges de la vie commune (article 1477, § 3,
Burgerlijk Wetboek); hoofdelijke gehoudenheid voor alle schulden du Code civil); obligation solidaire pour toute dette contractée pour
aangegaan ten behoeve van het samenleven en van de kinderen die door les besoins de la vie commune et des enfants éduqués par les
hen worden opgevoed (artikel 1477, § 4, van het Burgerlijk Wetboek); cohabitants (article 1477, § 4, du Code civil); présomption
d'indivision des biens détenus en commun et des revenus que ceux-ci
vermoeden van onverdeeldheid van de goederen in gemeenschappelijk procurent et présomption de libéralité à l'égard d'autres héritiers
bezit en de inkomsten daaruit verkregen, alsmede een vermoeden van réservataires; possibilité pour les cohabitants de régler, par acte
schenking ten aanzien van overige reservataire erfgenamen; notarié, comme ils le jugent à propos, les modalités de la
mogelijkheid om het wettelijk samenwonen op het patrimoniale vlak naar cohabitation légale, sur le plan patrimonial, moyennant quelques
goeddunken te regelen bij notariële akte, met enkele algemene restrictions générales qui s'appliquent aussi aux personnes mariées
beperkingen die tevens voor gehuwden gelden (artikel 1478 van het (article 1478 du Code civil); possibilité d'avoir recours au juge de
Burgerlijk Wetboek); mogelijkheid van beroep op de vrederechter om paix, si l'entente entre les cohabitants légaux est sérieusement
dringende en voorlopige maatregelen te nemen indien de verstandhouding perturbée, pour prendre les mesures urgentes et provisoires, non
ernstig verstoord is, niet alleen gedurende het wettelijk samenwonen seulement pendant la cohabitation légale mais aussi après la cessation
maar ook bij de beëindiging ervan (artikel 1478 van het Burgerlijk de celle-ci (article 1478 du Code civil); assimilation du cohabitant
Wetboek); gelijkschakeling van de wettelijk samenwonende met de echtgenoot van de onbekwame voor de toepassing van artikel 911, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek. A.3.3. Volgens de verzoekende partijen kan het wettelijk samenwonen als een alternatief huwelijksinstituut worden beschouwd. Het gevolg is echter dat een bevoorrechte categorie van wettelijk samenwonende belastingplichtigen in het leven wordt geroepen doordat de wetgever heeft verzuimd dezelfde gevolgen op het fiscale vlak te verbinden aan het instituut der wettelijke samenwoning als die welke voortvloeien uit het instituut van het huwelijk. De wetgever heeft namelijk nagelaten een aantal bepalingen van het Wetboek van de légal à l'époux de la personne incapable pour l'application de l'article 911, alinéa 2, du Code civil. A.3.3. Selon les parties requérantes, la cohabitation légale peut être considérée comme une solution de rechange à l'institution du mariage. Ceci a toutefois pour conséquence qu'il est créé une catégorie privilégiée de contribuables cohabitants légaux, le législateur ayant négligé d'attacher à l'institution de la cohabitation légale les mêmes effets, sur le plan fiscal, que ceux qui résultent de l'institution du mariage. Le législateur a notamment omis de déclarer applicables à la catégorie des cohabitants légaux certaines dispositions du Code des
inkomstenbelastingen 1992 (W.I.B. 1992) inzake vaststelling en impôts sur les revenus 1992 (C.I.R. 1992) relatives à l'établissement
invordering van de personenbelasting op de categorie van wettelijk et au recouvrement de l'impôt des personnes physiques.
samenwonenden van toepassing te verklaren.
Ongeacht het huwelijksvermogensstelsel worden de andere inkomsten dan Quel que soit le régime matrimonial, les revenus des conjoints autres
beroepsinkomsten van echtgenoten samengevoegd met de beroepsinkomsten que les revenus professionnels sont cumulés avec les revenus
van de echtgenoot die de meeste beroepsinkomsten heeft. Bij het aldus professionnels de celui des conjoints qui en a le plus. Aux revenus
gecumuleerde inkomen van gehuwde ouders worden de inkomsten van de des parents mariés ainsi cumulés sont ajoutés ceux des enfants, aussi
kinderen gevoegd zolang de ouders het wettelijk genot van die longtemps que les parents ont la jouissance légale de ces revenus
inkomsten hebben (artikel 126 van het W.I.B. 1992). (article 126 du C.I.R. 1992).
De aanslag wordt op naam van beide echtgenoten gevestigd en elk L'imposition est établie au nom des deux conjoints et chacune des
gedeelte van de belasting in verband met de onderscheiden inkomsten
van de echtgenoten mag, ongeacht het aangenomen huwelijksstelsel, quotités de l'impôt afférentes aux revenus respectifs des conjoints
worden vervolgd op al de eigen en de gemeenschappelijke goederen van peut, quel que soit le régime matrimonial, être recouvrée sur tous les
beide echtgenoten (artikel 394 van het W.I.B. 1992). biens propres et sur les biens communs des deux conjoints (article 394
du C.I.R. 1992).
Beide partners in het wettelijk samenwoningsverband worden als « Les deux partenaires, dans la cohabitation légale, sont considérés
alleenstaanden » beschouwd voor de berekening van de belastingvrije comme des « isolés » pour le calcul de la quotité du revenu exemptée
som (artikel 131, 1°, van het W.I.B. 1992) en voor de berekening van d'impôt (article 131, 1°, du C.I.R. 1992) et pour le calcul du
de toeslag voor personen ten laste op die belastingvrije som (artikel supplément pour personnes à charge dont est majorée la quotité
132 van het W.I.B. 1992). exemptée (article 132 du C.I.R. 1992).
Elke partner in een wettelijk samenwoningsverband kan worden beschouwd Chaque partenaire, dans la cohabitation légale, peut être considéré
als een « ongehuwde vader of moeder » om een verhoogde toeslag te comme « un père ou une mère célibataire » pour obtenir un supplément
verkrijgen voor de kinderen ten laste (artikel 133, 1°, van het W.I.B. majoré pour enfants à charge (article 133, 1°, du C.I.R. 1992).
1992). De ouders die wettelijk samenwonen met hun gemeenschappelijke kinderen Les parents qui cohabitent légalement avec leurs enfants communs
kunnen die kinderen ieder afzonderlijk fiscaal ten laste nemen en peuvent, fiscalement, prendre chacun séparément ces enfants à charge
aldus voor elk van de gemeenschappelijke kinderen tweemaal de et demander donc deux fois, pour chacun des enfants communs,
toepassing van de toeslag voor personen ten laste vorderen op het l'application de la majoration pour personne à charge de la quotité de
reeds hogere belastingvrije basisbedrag van artikel 131 van het W.I.B. base exemptée, déjà plus élevée, visée à l'article 131 du C.I.R. 1992
1992 (artikel 136 van het W.I.B. 1992). (article 136 du C.I.R. 1992).
Beide partners in een wettelijk samenwoningsverband worden als « Les deux partenaires, dans la cohabitation légale, sont considérés
alleenstaanden » beschouwd voor de berekening van de vermindering voor comme des « isolés » pour le calcul de la réduction pour pensions et
pensioenen en vervangingsinkomsten en kunnen aldus samen een hogere revenus de remplacement et peuvent donc obtenir ensemble, sur leurs
aftrek verkrijgen op hun gezamenlijk vervangingsinkomen dan de revenus de remplacement globaux, une déduction plus élevée que celle
gehuwden (artikel 147 van het W.I.B. 1992). des personnes mariées (article 147 du C.I.R. 1992).
Door het gezamenlijk belastbaar inkomen in acht te nemen bij de Du fait de la prise en compte des revenus imposables globalement lors
berekening van de vermindering voor pensioenen en vervangingsinkomsten du calcul de la réduction pour pensions et revenus de remplacement,
zullen gehuwden veel sneller de vastgestelde grens bereiken waarboven les personnes mariées atteindront la limite fixée, au-delà de laquelle
het krediet wordt verminderd of wegvalt dan de partners in een le crédit diminue ou disparaît, beaucoup plus rapidement que les
wettelijk samenwoningsverband bij wie de inkomsten volledig partenaires d'une cohabitation légale, dont les revenus sont
afzonderlijk worden genomen voor de berekening van de beperking considérés de façon totalement séparée pour le calcul de la limitation
(artikelen 150 tot 154 van het W.I.B. 1992). (articles 150 à 154 du C.I.R. 1992).
A.3.4. De verzoekers menen dat het gelijkheidsbeginsel wordt A.3.4. Les requérants considèrent que le principe d'égalité est violé
geschonden omdat er geen objectieve en redelijke verantwoording
voorhanden is voor het onderscheid tussen de gehuwden en de wettelijk parce qu'il n'existe pas de justification objective et raisonnable
samenwonenden. Laatstgenoemden worden voor de toepassing van de pour la distinction entre les personnes mariées et les cohabitants
fiscale wetgeving als « alleenstaanden » beschouwd. Aan de categorie légaux. Ces derniers sont considérés comme des « isolés » pour
van de gehuwde belastingplichtigen wordt aldus een onevenredige l'application de la législation fiscale. La catégorie des
fiscale last opgelegd. contribuables mariés est donc soumise à une charge fiscale
disproportionnée.
A.3.5. Artikel 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de A.3.5. Selon les requérants, l'article 12 de la Convention européenne
Mens, dat het recht van mannen en vrouwen van huwbare leeftijd om te des droits de l'homme, qui garantit aux hommes et aux femmes, à partir
huwen en een gezin te stichten waarborgt, legt volgens de verzoekers, de l'âge nubile, le droit de se marier et de fonder une famille,
in samenhang met artikel 8 van hetzelfde Verdrag, aan de Staten de impose aux Etats, conjointement avec l'article 8 de la même
verplichting op de familie te beschermen en de instelling van het Convention, l'obligation de protéger la famille et de sauvegarder
huwelijk te vrijwaren, welke ook de evolutie van de zeden en gewoonten l'institution du mariage, quelle que puisse être l'évolution des
mogen zijn, aangezien het huwelijk de meest zekere grondslag is voor moeurs et des coutumes, étant donné que le mariage est le fondement le
de familie. Die bepalingen leggen de Staten het verbod op om het plus sûr de la famille. Ces dispositions interdisent aux Etats de
huwelijk te discrimineren en te ontmoedigen door een belastingstelsel discriminer le mariage et de détourner de celui-ci en établissant un
in te voeren dat aan gehuwden zwaardere fiscale lasten oplegt dan aan régime d'imposition qui soumet les personnes mariées à des charges
niet-gehuwden die in een wettelijk samenwoningsverband verenigd zijn. fiscales plus lourdes que les personnes non mariées unies par des liens de cohabitation légale.
Bovendien verbiedt artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten En outre, l'article 9 de la Convention européenne des droits de
van de Mens personen fiscaal te benadelen die volgens hun geweten niet l'homme interdit de préjudicier fiscalement les personnes qui, en
kunnen aanvaarden in een wettelijk samenwoningsverband te leven. conscience, ne peuvent accepter de vivre dans des liens de cohabitation légale.
A.3.6. Artikel 21, tweede lid, van de Grondwet bepaalt dat een A.3.6. L'article 21, alinéa 2, de la Constitution dispose qu'un
burgerlijk huwelijk altijd aan de godsdienstige huwelijksinzegening mariage civil devra toujours précéder la bénédiction nuptiale
moet voorafgaan. Leden van een godsdienstgemeenschap kunnen aldus aan religieuse. Les membres d'une société religieuse ne peuvent donc faire
hun religieuze huwelijksinzegening geen verklaring van wettelijke précéder leur bénédiction nuptiale religieuse d'une déclaration de
samenwoning laten voorafgaan. Dit betekent volgens de verzoekers dat cohabitation légale. Cela signifie, selon les requérants, que la
de wetgeving een discriminerende werking heeft ten aanzien van alle leden van godsdienstige gemeenschappen die hun wederzijdse verbintenis tot samenleven door een religieuze huwelijksinzegening wensen te bekrachtigen. Zij worden namelijk steeds verplicht een burgerlijk huwelijk aan te gaan aangezien enkel een burgerlijk huwelijk de religieuze huwelijksinzegening kan voorafgaan. Zij kunnen niet opteren voor de soepeler vorm van het wettelijk samenwoningsverband om de patrimoniale gevolgen van hun samenwonen naar eigen goeddunken te regelen overeenkomstig het nieuwe artikel 1478, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek en kunnen derhalve onmogelijk de nadelige en discriminerende gevolgen van dat burgerlijk huwelijk op het fiscale vlak vermijden. A.4.1. De Ministerraad voert aan dat, volgens de rechtspraak van het Hof, een beroep tot vernietiging slechts ontvankelijk kan zijn ten aanzien van concrete bepalingen waartegen middelen worden aangevoerd. De aangevoerde middelen moeten in rechtstreeks verband staan met de inhoud van de bestreden normen. Er moet derhalve worden aangetoond in welk opzicht en ten aanzien van wie de bestreden bepalingen een discriminatie zouden instellen. De norm waaromtrent het beroep tot vernietiging wordt aangevoerd dient te worden getoetst aan de législation a un effet discriminatoire pour tous les membres de sociétés religieuses qui souhaitent consacrer leur engagement réciproque à la vie commune par une bénédiction nuptiale religieuse. Ceux-ci sont en effet toujours obligés de contracter un mariage civil, étant donné que seul un mariage civil peut précéder la bénédiction nuptiale religieuse. Ils ne peuvent opter pour la forme plus souple de la cohabitation légale, en vue de régler, comme ils le jugent à propos, les conséquences patrimoniales de leur cohabitation, conformément au nouvel article 1478, alinéa 4, du Code civil et ils ne peuvent par conséquent éviter les effets défavorables et discriminatoires de ce mariage civil sur le plan fiscal. A.4.1. Le Conseil des ministres soutient que, selon la jurisprudence de la Cour, un recours en annulation n'est recevable qu'à l'encontre de dispositions concrètes contre lesquelles des moyens sont allégués. Ceux-ci doivent avoir un lien direct avec le contenu des normes attaquées. Il doit par conséquent être démontré en quoi et à l'égard de qui les dispositions attaquées établiraient une discrimination. La norme visée par le recours en annulation doit être contrôlée au regard
grondwettelijke beginselen. Het Hof is niet bevoegd om een beroep tot des principes constitutionnels. La Cour n'est pas compétente pour
vernietiging te behandelen dat rechtstreeks tegen het ontbreken van connaître d'un recours en annulation qui est directement dirigé contre
een wet is gericht. l'absence d'une loi.
A.4.2. Het middel dat een verschillende fiscale behandeling van A.4.2. Selon le Conseil des ministres, le moyen qui dénonce un
gehuwden en samenwonenden aanvoert, staat naar het oordeel van de traitement fiscal différencié des personnes mariées et des cohabitants
Ministerraad niet in rechtstreeks verband met de inhoud van de n'a pas de lien direct avec le contenu des dispositions attaquées,
aangevochten bepalingen, aangezien daarin geen enkele
fiscaalrechtelijke regeling is opgenomen, maar houdt verband met de étant donné que celles-ci ne contiennent aucune mesure de droit
afwezigheid van een specifieke fiscale regeling ten aanzien van fiscal, mais ce moyen concerne l'absence d'un régime fiscal spécifique
personen die de verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd. pour les personnes qui ont fait une déclaration de cohabitation
Het middel zou om die reden onontvankelijk zijn. légale. Le moyen serait irrecevable pour ce motif.
Het Hof heeft weliswaar in een aantal arresten het ontbreken van een Certes, dans un certain nombre d'arrêts, la Cour a jugé contraire au
wettelijke regeling strijdig geacht met het gelijkheidsbeginsel, doch principe d'égalité l'absence d'une réglementation légale, mais chaque
telkens in verhouding tot een welbepaalde en specifieke norm. fois en rapport avec une norme déterminée et spécifique. Faisant
Refererend aan het arrest nr. 27/99 van 3 maart 1999 stelt de référence à l'arrêt n° 27/99 du 3 mars 1999, le Conseil des ministres
Ministerraad dat het ontbreken van een welbepaalde normering op déclare que le fait de ne pas légiférer dans un domaine déterminé ne
zichzelf de grondwettelijke beginselen niet schendt. « Het komt aan de constitue pas en soi une violation des principes constitutionnels. «
wetgever toe om vrij, in het kader van de politiek-maatschappelijke C'est au législateur qu'il appartient, dans le cadre du débat
discussie, die de oorsprong vormt van elke wetgevende arbeid, [ . ] de politique de société qui gît à la base de tout travail législatif, de
beleidskeuzes te bepalen en te vertalen in haar wetgevend werk. » In déterminer librement les choix de politique et de traduire ceux-ci
de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet ligt geen eis tot absolute gelijke behandeling van schijnbaar en oppervlakkig gelijkende doch juridisch essentieel verschillende toestanden besloten. A.4.3. Overigens is de Ministerraad van oordeel dat gehuwden en samenwonenden niet vergelijkbaar zijn. De verklaring van wettelijke samenwoning heeft geen invloed op de staat van de persoon en verplicht niet tot samenwoning, getrouwheid en hulp en bijstand. « De formeel wettelijke stabiliteit van het huwelijkse samenlevingsverband maakt trouwens een objectieve en redelijke verantwoording, in verhouding tot het nagestreefde doel, uit voor het verschil in fiscale behandeling. » De bewering dat aan gehuwde personen zwaardere fiscale lasten worden opgelegd in vergelijking tot de ongehuwd samenwonenden is volgens de Ministerraad in haar algemeenheid onjuist. Hij verwijst daarvoor naar een aantal bepalingen die een onevenredig zware fiscale behandeling ten aanzien van samenwonenden inhouden. Indien derhalve de fiscale behandeling van gehuwden en samenwonenden zou worden beoordeeld, dan dient rekening te worden gehouden met het gehele fiscale normenstelsel waarbinnen de bestreden bepalingen zijn opgenomen. A.4.4. De middelen die, steunend op een schending van de artikelen 8, dans son oeuvre législative. » Les articles 10, 11 et 172 de la Constitution ne contiennent aucune exigence d'égalité absolue de traitement de situations apparemment et superficiellement semblables mais qui diffèrent de façon essentielle sur le plan juridique. A.4.3. Le Conseil des ministres estime par ailleurs que les personnes mariées et les cohabitants ne peuvent pas être comparés. La déclaration de cohabitation légale n'a pas d'influence sur l'état de la personne et n'impose pas le devoir d'habiter ensemble ni le devoir de fidélité, de secours et d'assistance. « La stabilité légale formelle du lien de communauté matrimoniale constitue du reste une justification objective et raisonnable, proportionnée à l'objectif poursuivi, pour un traitement fiscal différencié. » L'affirmation selon laquelle des charges fiscales plus lourdes sont imposées aux personnes mariées en comparaison des personnes non mariées qui cohabitent est inexacte dans sa généralité, dit le Conseil des ministres. Il fait référence, à cet égard, à certaines dispositions qui prévoient un traitement fiscal d'une sévérité disproportionnée à l'égard des cohabitants. Dès lors, si le traitement fiscal des personnes mariées et des cohabitants devait être examiné, il faudrait alors tenir compte de l'ensemble du système normatif fiscal dont font partie les dispositions attaquées. A.4.4. Selon le Conseil des ministres, les moyens qui, fondés sur la
9 en 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, aanvoeren dat geen fiscaal nadelig stelsel zou kunnen worden opgelegd ten aanzien van personen die een burgerlijk huwelijk wensen aan te gaan of ten aanzien van personen die vanwege godsdienstige overtuigingen niet wensen samen te leven doch opteren voor een burgerlijk huwelijk, missen volgens de Ministerraad feitelijke grondslag aangezien de bestreden wet geen fiscaal nadelige bepalingen oplegt aan gehuwden en evenmin de gehuwden onrechtstreeks benadeelt of ongunstig raakt. A.4.5. Wat het middel betreft dat aan artikel 21, tweede lid, van de Grondwet is ontleend, voert de Ministerraad aan dat de voorrang van het burgerlijke op het religieuze huwelijk grondwettelijk werd vastgelegd in een welbepaalde historische context en dat het Hof zich niet bevoegd acht om een door de Grondwetgever gemaakte keuze te beoordelen. violation des articles 8, 9 et 12 de la Convention européenne des droits de l'homme, allèguent qu'un régime fiscal défavorable ne saurait être imposé aux personnes qui souhaitent contracter un mariage civil ou à l'égard des personnes qui, en raison de convictions religieuses, ne souhaitent pas cohabiter mais choisissent un mariage civil manquent en fait, étant donné que la loi attaquée n'impose aucune mesure fiscale défavorable aux personnes mariées ni ne lèse indirectement ou n'affecte défavorablement les personnes mariées. A.4.5. S'agissant du moyen pris de l'article 21, alinéa 2, de la Constitution, le Conseil des ministres déclare que la priorité du mariage civil sur le mariage religieux a été fixée constitutionnellement, dans un contexte historique précis, et que la Cour ne s'estime pas compétente pour apprécier un choix du Constituant.
- B - - B -
B.1.1. De bestreden wet voert in boek III van het Burgerlijk Wetboek B.1.1. La loi attaquée insère dans le livre III du Code civil de
nieuwe artikelen 1475 tot 1479 in, onder een titel Vbis, met als nouveaux articles 1475 à 1479, sous un titre Vbis intitulé « De la
opschrift « Wettelijke samenwoning ». cohabitation légale ».
B.1.2. Onder wettelijke samenwoning wordt verstaan de toestand van B.1.2. Par cohabitation légale, il y a lieu d'entendre la situation de
samenleven van twee personen die een schriftelijke verklaring van vie commune de deux personnes ayant fait une déclaration écrite de
wettelijke samenwoning hebben afgelegd (artikel 1475 van het cohabitation légale (article 1475 du Code civil).
Burgerlijk Wetboek).
De verklaring wordt overhandigd aan de ambtenaar van de burgerlijke La déclaration est remise à l'officier de l'état civil du domicile
stand van de gemeentelijke woonplaats, die nagaat of beide partijen commun, qui vérifie si les deux parties ne sont pas liées par un
niet verbonden zijn door een huwelijk of door een andere wettelijke mariage ou par une autre cohabitation légale et sont capables de
samenwoning en bekwaam zijn om contracten aan te gaan overeenkomstig
de artikelen 1123 en 1124 van het Burgerlijk Wetboek. De verklaring contracter conformément aux articles 1123 et 1124 du Code civil. La
wordt vermeld in het bevolkingsregister. déclaration est actée dans le registre de la population.
De wettelijke samenwoning houdt op wanneer een van de partijen in het La cohabitation légale cesse lorsque l'une des parties se marie ou
huwelijk treedt of overlijdt. Zij kan tevens door de samenwonenden décède. Il peut également être mis fin à la cohabitation légale par
worden beëindigd, in onderlinge overeenstemming of eenzijdig, door les cohabitants, soit de commun accord, soit unilatéralement, au moyen
middel van een schriftelijke verklaring bij de ambtenaar van de d'une déclaration écrite qui est remise à l'officier de l'état civil,
burgerlijke stand, die daarvan melding maakt in het bevolkingsregister qui acte la cessation de la cohabitation légale dans le registre de la
(artikel 1476 van het Burgerlijk Wetboek). population (article 1476 du Code civil).
B.1.3. Op de wettelijke samenwoning zijn de volgende bepalingen B.1.3. Les dispositions suivantes s'appliquent à la cohabitation
toepasselijk : de wettelijke bescherming van de gezinswoning légale : la protection légale du domicile familial (articles 215, 220,
(artikelen 215, 220, § 1, en 224, § 1, 1, van het Burgerlijk Wetboek) § 1er, et 224, § 1er, 1, du Code civil) s'applique par analogie à la
wordt van overeenkomstige toepassing verklaard op de wettelijke cohabitation légale; les cohabitants légaux contribuent aux charges de
samenwoning; de wettelijk samenwonenden dragen bij in de lasten van
het samenleven naar evenredigheid van hun mogelijkheden en iedere la vie commune en proportion de leurs facultés et toute dette non
niet-buitensporige schuld die door een der wettelijk samenwonenden excessive contractée par l'un des cohabitants légaux pour les besoins
wordt aangegaan ten behoeve van het samenleven en van de kinderen die
door hen worden opgevoed, verbindt de andere partner hoofdelijk de la vie commune et des enfants qu'ils éduquent oblige solidairement
(artikel 1477 van het Burgerlijk Wetboek). l'autre cohabitant (article 1477 du Code civil).
Voor het overige voorziet de bestreden wet in een regeling van de Pour le surplus, la loi attaquée prévoit un régime des biens des
goederen van de samenwonenden en in de mogelijkheid om de wettelijke cohabitants et la possibilité de régler par convention les modalités
samenwoning door middel van een overeenkomst te regelen, voor zover de la cohabitation légale, pour autant que cette convention ne
die geen beding bevat dat strijdig is met artikel 1477 van het contienne aucune clause contraire à l'article 1477 du Code civil, à
Burgerlijk Wetboek, met de openbare orde of de goede zeden, noch met l'ordre public, aux bonnes moeurs ou aux règles relatives à l'autorité
de regels betreffende het ouderlijk gezag en de voogdij, noch met de parentale, à la tutelle et aux règles déterminant l'ordre légal de la
regels die de wettelijke orde van de erfopvolging bepalen. Die succession. Cette convention est passée en la forme authentique devant
overeenkomst wordt in authentieke vorm verleden voor de notaris en notaire, et fait l'objet d'une mention au registre de la population
wordt in het bevolkingsregister vermeld (artikel 1478 van het (article 1478 du Code civil).
Burgerlijk Wetboek).
B.1.4. Wanneer de verstandhouding tussen de wettelijk samenwonenden B.1.4. Si l'entente entre les cohabitants légaux est sérieusement
ernstig is verstoord, kan elk van beide partners de vrederechter perturbée, chacun des deux partenaires peut demander au juge de paix
vragen om dringende en voorlopige maatregelen te bevelen betreffende d'ordonner les mesures urgentes et provisoires relatives à
het betrekken van de gemeenschappelijke verblijfplaats, betreffende de l'occupation de la résidence commune, à la personne et aux biens des
persoon en de goederen van de samenwonenden en van de kinderen alsmede cohabitants et des enfants et aux obligations légales et
betreffende de wettelijke en contractuele verplichtingen van beide contractuelles des deux cohabitants. Même après la cessation de la
samenwonenden. Ook na de beëindiging van de wettelijke samenwoning en cohabitation légale, pour autant que la demande ait été introduite
voor zover de vordering binnen drie maanden na de beëindiging is
ingesteld, kan de vrederechter de dringende en voorlopige maatregelen dans les trois mois de la cessation, le juge de paix peut ordonner les
gelasten die ingevolge de beëindiging gerechtvaardigd zijn (artikel mesures urgentes et provisoires justifiées par cette cessation
1479 van het Burgerlijk Wetboek). (article 1479 du Code civil).
B.1.5. Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat de bestreden wet geen B.1.5. Il résulte de ce qui précède que la loi attaquée ne crée pas
instituut in het leven roept dat de wettelijk samenwonenden zou une institution qui placerait les cohabitants légaux dans une «
plaatsen in een « nagenoeg identieke situatie » als die van gehuwden, situation à peu près identique » à celle des mariés, ainsi que le
zoals de verzoekende partijen menen, doch slechts een beperkte considèrent les parties requérantes, mais crée seulement une
vermogensrechtelijke bescherming creëert die gedeeltelijk is protection patrimoniale limitée qui s'inspire partiellement de
geïnspireerd door bepalingen die gelden ten aanzien van echtgenoten. dispositions applicables aux époux.
B.2.1. De Ministerraad voert aan dat de verzoekende partijen niet doen B.2.1. Le Conseil des ministres allègue que les parties requérantes ne
blijken van het vereiste belang bij de vernietiging daar zij justifient pas de l'intérêt requis à l'annulation de la loi attaquée
rechtstreeks noch ongunstig door de bestreden wet worden geraakt. B.2.2. De gehuwde verzoekende partijen beroepen zich op hun huwelijkse staat en de daaraan verbonden fiscale behandeling die nadeliger zou zijn dan die van wettelijk samenwonenden. B.2.3. Wanneer wetsbepalingen een categorie van burgers bevoordelen, kunnen degenen die ten aanzien van die categorie van het voordeel van die bepalingen verstoken blijven, daarin een belang vinden dat voldoende rechtstreeks is om de bepalingen aan te vechten. Het Hof stelt te dezen echter vast dat de vermogensrechtelijke bescherming van de gehuwde personen niet geringer is dan die welke in de bestreden wet ten gunste van wettelijk samenwonenden wordt ingesteld. De mogelijke vernietiging van de bestreden bepalingen kan aldus op zich geen gevolg hebben op de situatie van de verzoekers. De nadeliger fiscale behandeling waaraan zij zouden zijn onderworpen, vergeleken met die van de wettelijk samenwonenden, vloeit niet voort uit de thans bestreden wet. De gehuwde verzoekende partijen doen derhalve niet blijken van het vereiste belang. B.2.4. De niet-gehuwde verzoeker, die zich enkel beroept op zijn hoedanigheid van gelovige, lid van de rooms-katholieke kerk, doet evenmin blijken van het vereiste belang. Het feit dat een verzoeker, op grond van een eigen appreciatie, een wet afkeurt, kan niet worden aangehouden ter verantwoording van het vereiste belang. parce qu'elle ne les affecte ni directement ni défavorablement. B.2.2. Les parties requérantes mariées invoquent leur état matrimonial et le traitement fiscal attaché à celui-ci, qui serait plus défavorable que celui applicable aux cohabitants légaux. B.2.3. Lorsqu'une disposition législative privilégie une catégorie de citoyens, ceux par rapport à qui cette catégorie est privilégiée peuvent avoir un intérêt suffisamment direct à l'attaquer. En l'espèce, la Cour constate toutefois que les personnes mariées ne bénéficient pas d'une protection patrimoniale moindre que celle instaurée dans la loi attaquée en faveur des cohabitants légaux. L'annulation éventuelle des dispositions attaquées ne peut donc avoir par elle-même aucun effet sur la situation des requérants. Le traitement fiscal plus défavorable auquel ils seraient soumis, par comparaison avec celui applicable aux cohabitants légaux, ne résulte pas de la loi présentement attaquée. Les parties requérantes mariées ne justifient dès lors pas de l'intérêt requis. B.2.4. Le requérant célibataire, qui invoque uniquement sa qualité de croyant, membre de l'Eglise catholique romaine, ne justifie pas davantage de l'intérêt requis. Le fait qu'un requérant désapprouve une loi, sur la base d'une appréciation personnelle, ne peut être retenu comme la justification de l'intérêt requis.
B.2.5. De exceptie van onontvankelijkheid is gegrond. B.2.5. L'exception d'irrecevabilité est fondée.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
verwerpt het beroep. rejette le recours.
Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6
het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 23 februari 2000, janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 23
door de voormelde zetel, waarin rechter H. Coremans voor de uitspraak février 2000, par le siège précité, dans lequel le juge H. Coremans
is vervangen door rechter E. De Groot, overeenkomstig artikel 110 van de voormelde wet. est remplacé, pour le prononcé, par le juge E. De Groot, conformément à l'article 110 de la même loi.
De wnd. griffier, Le greffier f.f.,
B. Renauld B. Renauld.
De voorzitter, Le président,
G. De Baets. G. De Baets.
^