Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 75/99 van 30 juni 1999 Rolnummer 1362 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 63, 67, 152, 153 en 182 van het Wetboek van Strafvordering en 811 tot 814 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Correctionele Re Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters P. (...)"
Arrest nr. 75/99 van 30 juni 1999 Rolnummer 1362 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 63, 67, 152, 153 en 182 van het Wetboek van Strafvordering en 811 tot 814 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Correctionele Re Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters P. (...) Arrêt n° 75/99 du 30 juin 1999 Numéro du rôle : 1362 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 63, 67, 152, 153 et 182 du Code d'instruction criminelle et 811 à 814 du Code judiciaire, posée par le Tribunal correctionnel de G La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. Martens(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 75/99 van 30 juni 1999 Arrêt n° 75/99 du 30 juin 1999
Rolnummer 1362 Numéro du rôle : 1362
In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 63, 67, 152, En cause : la question préjudicielle relative aux articles 63, 67,
153 en 182 van het Wetboek van Strafvordering en 811 tot 814 van het 152, 153 et 182 du Code d'instruction criminelle et 811 à 814 du Code
Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Gent. judiciaire, posée par le Tribunal correctionnel de Gand.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P.
rechters P. Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts en R. Henneuse, Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts et R. Henneuse, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève, greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 9 juni 1998 in zake het openbaar ministerie tegen M. Par jugement du 9 juin 1998 en cause du ministère public contre M.
Alexander en T. Dhont, waarvan de expeditie ter griffie van het Alexander et T. Dhont, dont l'expédition est parvenue au greffe de la
Arbitragehof is ingekomen op 29 juni 1998, heeft de Correctionele Cour d'arbitrage le 29 juin 1998, le Tribunal correctionnel de Gand a
Rechtbank te Gent de volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schenden de artikelen 63, 67, 152, 153 en 182 van het Wetboek van « Les articles 63, 67, 152, 153 et 182 du Code d'instruction
Strafvordering en de artikelen 811 en volgende van het Gerechtelijk criminelle et les articles 811 et suivants du Code judiciaire,
Wetboek, in die zin geïnterpreteerd dat slechts mits een bijzondere interprétés en ce sens qu'un tiers ne peut être cité en intervention
wetsbepaling een derde mag gedagvaard worden in tussenkomst en et en jugement commun devant le juge pénal que moyennant une
gemeenverklaring voor de strafrechter, de artikelen 10 en 11 van de disposition législative particulière, violent-ils les articles 10 et
Grondwet ? » 11 de la Constitution ? »
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil II. Les faits et la procédure antérieure
M. Alexander en T. Dhont worden voor de Correctionele Rechtbank te M. Alexander et T. Dhont sont poursuivis devant le Tribunal
Gent vervolgd wegens inbreuk op de artikelen 44, § 1, 2°, 64, eerste, correctionnel de Gand pour infraction aux articles 44, § 1er, 2°, 64,
tweede en vijfde lid, en 65 van de wet van 29 maart 1962 houdende alinéas 1er, 2 et 5, et 65 de la loi du 29 mars 1962 organique de
organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedebouw, doordat
zij zonder voorafgaande en uitdrukkelijke vergunning van het college
van burgemeester en schepenen te Wachtebeke op een aan hen toebehorend
perceel, 206 canadapopulieren hebben geveld en die toestand van l'aménagement du territoire et de l'urbanisme, pour avoir abattu 206
peupliers du Canada sur une parcelle leur appartenant, sans permis
préalable et exprès du collège des bourgmestre et échevins de
ontbossing in stand hebben gehouden. Wachtebeke, et pour avoir maintenu cet état de déboisement.
De eerste beklaagde had bij brief van 3 december 1991 aan het Le premier prévenu avait, par lettre du 3 décembre 1991, demandé
schepencollege de toelating gevraagd om die bomen te vellen, en had l'autorisation au collège échevinal d'abattre ces arbres et avait
die toelating verkregen bij gewone brief van 7 januari 1992. Op 5 obtenu celle-ci par lettre ordinaire du 7 janvier 1992. Le 5 février
februari 1992 werd door een boswachter evenwel proces-verbaal 1992, un garde forestier dressa toutefois procès-verbal pour
opgesteld wegens inbreuk op artikel 81 van het bosdecreet, nadat reeds infraction à l'article 81 du décret forestier, après qu'une partie des
een deel van de populieren was geveld. De door de beklaagden peupliers eut été abattue. La demande de régularisation introduite par
ingediende regularisatieaanvraag (voor het kappen van alle populieren) les prévenus (pour l'abattage de tous les peupliers) fut rejetée le 15
werd op 15 maart 1993 door het schepencollege geweigerd na ongunstig mars 1993 par le collège échevinal, après avis défavorable du
advies van de gemachtigde ambtenaar, omdat de percelen gelegen waren fonctionnaire délégué, parce que les parcelles étaient situées dans
in een landschappelijk waardevol agrarisch gebied en in de nabijheid une zone agricole d'intérêt paysager et à proximité immédiate du
van het provinciaal domein Puyenbroeck, waar volgens het gewestplan domaine provincial de Puyenbroeck, où ne sont admis, en vertu du plan
slechts werken zijn toegestaan welke de schoonheidswaarde van het de secteur, que des travaux qui ne risquent pas de mettre en péril la
landschap niet in gevaar brengen. Het beroep van de beklaagden tegen valeur esthétique du paysage. Le recours des prévenus contre cette
die weigeringsbeslissing werd door de bestendige deputatie van décision de refus fut rejeté par la députation permanente de la
Oost-Vlaanderen op 2 juni 1993 verworpen als « zonder voorwerp » : de Flandre orientale, le 2 juin 1993, comme étant « sans objet » : la
deputatie stelde immers vast dat de beklaagden reeds over een geldige députation constatait en effet que les prévenus disposaient déjà d'un
vergunning beschikten ingevolge de brief van het schepencollege van 7 permis valable, suite à la lettre du collège échevinal du 7 janvier
januari 1992. 1992.
Bij brief van 25 september 1995 deelde de gemachtigde ambtenaar aan de Par lettre du 25 septembre 1995, le fonctionnaire délégué adressa au
procureur des Konings een vordering mee tot het uitvoeren van procureur du Roi une requête tendant à faire exécuter des travaux
aanpassingswerken door heraanplanten van 206 canadabomen in d'aménagement consistant en la plantation de 206 nouveaux peupliers du
bosverband, waarbij het schepencollege zich aansloot. De beklaagden Canada en formation forestière, requête à laquelle le collège
échevinal s'associa. Le ministère public cita les prévenus à
werden door het openbaar ministerie ter zitting van 25 juni 1996 comparaître à l'audience du 25 juin 1996 pour cause de déboisement et
gedagvaard wegens het ontbossen en het instandhouden ervan zonder de de maintien de celui-ci sans disposer du permis de bâtir nécessaire.
nodige bouwvergunning.
In de loop van de navolgende rechtspleging, waarin getuigenverhoren en Durant la procédure qui suivit, au cours de laquelle furent ordonnés
aanvullende onderzoeksdaden werden bevolen, werd de gemeente des auditions de témoins et d'autres devoirs complémentaires, les
Wachtebeke tot gemeen- en tegenstelbaarverklaring gedagvaard door de prévenus, qui estimaient qu'ils avaient été placés par le collège
beklaagden, die van oordeel waren dat zij door het schepencollege in échevinal dans une situation d'erreur invincible, citèrent la commune
een toestand van onoverkomelijke dwaling werden gebracht. de Wachtebeke en déclaration de jugement commun et opposable.
De verwijzende rechter stelt vast dat de artikelen 811 tot 814 van het Le juge a quo constate que les articles 811 à 814 du Code judiciaire
Gerechtelijk Wetboek niet van toepassing zijn in strafzaken en dat een ne sont pas applicables en matière pénale et qu'une citation en
dagvaarding tot gedwongen tussenkomst voor de strafrechter niet intervention forcée devant le juge pénal n'est pas possible sans
mogelijk is zonder een uitdrukkelijke wet die dit toestaat. De
artikelen 63, 67, 152, 153 en 182 van het Wetboek van Strafvordering qu'une loi expresse le permette. Les articles 63, 67, 152, 153 et 182
wijzen de personen aan die voor de strafrechter als partij kunnen du Code d'instruction criminelle désignent les personnes qui peuvent
optreden. Uit de combinatie van de beide reeksen van bepalingen vloeit intervenir devant le juge pénal en qualité de partie. Il résulte de la
voort dat een voor de strafrechter gedaagde partij die van oordeel is lecture conjointe des deux séries de dispositions qu'une partie citée
dat een fout of de aansprakelijkheid van een derde betrokken is, die devant le juge pénal qui estime qu'une faute ou que la responsabilité
derde, bij gebrek aan uitzonderingsbepaling, niet in de zaak kan d'un tiers est en cause ne peut, en l'absence d'une disposition
betrekken en in voorkomend geval na afloop van de strafzaak een nieuw burgerrechtelijk geding zal moeten voeren om eventueel de verantwoordelijkheid van de derde te horen vaststellen. Aangezien de gedaagde voor de burgerlijke rechter steeds een derde kan betrekken in de zaak en in hetzelfde geding een vonnis kan verkrijgen, waardoor hij in een betere positie verkeert dan de verwerende partij voor de strafrechter, rijst volgens de verwijzende rechter de door de beklaagden opgeworpen vraag of die ongelijke behandeling van gedaagde partijen gerechtvaardigd is, reden waarom hij de prejudiciële vraag aan het Hof voorlegt. III. De rechtspleging voor het Hof dérogatoire, appeler ce tiers à la cause et devra, le cas échéant, introduire, après la clôture de la cause pénale, une nouvelle action civile aux fins d'entendre éventuellement constater la responsabilité de ce tiers. Etant donné qu'une personne citée devant le juge civil peut toujours appeler à la cause une tierce partie et obtenir un jugement au cours de la même instance, et qu'elle se trouve dès lors placée dans une position plus favorable que la partie défenderesse devant le juge pénal, le juge a quo considère que la question que soulèvent les prévenus, à savoir si ce traitement inégal des parties citées est justifié, doit en effet être posée et soumet pour cette raison la question préjudicielle à la Cour. III. La procédure devant la Cour
Bij beschikking van 29 juni 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 29 juin 1998, le président en exercice a désigné les
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Bij beschikking van 17 juli 1998 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 17 juillet 1998, le président en exercice a prorogé
termijn voor het indienen van een memorie verlengd tot 30 september jusqu'au 30 septembre 1998 le délai pour introduire un mémoire.
1998. Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
77 van de organieke wet bij op 17 juli 1998 ter post aangetekende La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
brieven; bij dezelfde brieven is kennisgegeven van de beschikking van 17 juli 1998. loi organique, par lettres recommandées à la poste le 17 juillet 1998;
l'ordonnance du 17 juillet 1998 a été notifiée par les mêmes lettres.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 25 augustus 1998. Moniteur belge du 25 août 1998.
De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a
ingediend bij op 28 september 1998 ter post aangetekende brief. introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 28 septembre 1998.
Bij beschikkingen van 26 november 1998 en 26 mei 1999 heeft het Hof de Par ordonnances des 26 novembre 1998 et 26 mai 1999, la Cour a prorogé
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectievelijk 29 juni 1999 en 29 december 1999. respectivement jusqu'aux 29 juin 1999 et 29 décembre 1999 le délai
dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 5 mei 1999 heeft het Hof de zaak in gereedheid Par ordonnance du 5 mai 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état et
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 26 mei 1999. fixé l'audience au 26 mai 1999.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de Ministerraad en zijn Cette ordonnance a été notifiée au Conseil des ministres ainsi qu'à
advocaat bij op 6 mei 1999 ter post aangetekende brieven. son avocat, par lettres recommandées à la poste le 6 mai 1999.
Op de openbare terechtzitting van 26 mei 1999 : A l'audience publique du 26 mai 1999 :
- is verschenen : Mr. W. Timmermans loco P. Traest, advocaten bij de - a comparu Me W. Timmermans loco Me P. Traest, avocats au barreau de
balie te Brussel, voor de Ministerraad; Bruxelles, pour le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers G. De Baets en P. Martens verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs G. De Baets et P. Martens ont fait rapport;
- is voornoemde advocaat gehoord; - l'avocat précité a été entendu;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
A.1. Na de beginselen met betrekking tot de tussenkomst van derden in A.1. Après avoir rappelé les principes qui régissent l'intervention
het strafproces te hebben herhaald en zich te hebben aangesloten bij des tiers dans le procès pénal et s'être rallié à l'interprétation
de interpretatie van de betrokken bepalingen door de verwijzende donnée par le juge a quo aux dispositions en cause, le Conseil des
rechter, stelt de Ministerraad allereerst vast dat het verschil in ministres constate tout d'abord que la différence de traitement
behandeling inzake de mogelijkheid tot tussenkomst steunt op een concernant la possibilité d'intervention repose sur une base
objectieve grondslag, namelijk het feit of het proces plaatsvindt voor objective, à savoir que le procès se déroule devant le juge pénal ou devant le juge civil.
de strafrechter dan wel voor de burgerlijke rechter. A.2.1. La différence de traitement, selon que l'intervention est
A.2.1. Het verschil in behandeling naargelang de tussenkomst voor de demandée devant le juge civil ou devant le juge pénal, est
burgerlijke rechter of voor de strafrechter wordt gevorderd, is raisonnablement justifiée, compte tenu de l'objectif du législateur,
redelijk verantwoord gelet op de bedoeling van de wetgever om de qui est de confier aux juridictions répressives le soin de sanctionner
sanctie van een inbreuk op de maatschappelijke orde door middel van une infraction à l'ordre social par une peine ou une mesure et de
een straf of een maatregel toe te vertrouwen aan de strafgerechten en permettre aussi à cette occasion une réparation rapide et complète du
om hierbij ook een snel en volledig herstel van de schade die deze dommage résultant de cette infraction.
inbreuk teweeg heeft gebracht, te bewerkstelligen. Il faut, pour réaliser cet objectif, que les tribunaux répressifs ne
Om aan die doelstelling tegemoet te kunnen komen, is vereist dat de soient pas surchargés par tous les problèmes éventuels de nature
strafrechtbanken niet overbelast worden met alle mogelijke problemen
van burgerrechtelijke aard om zo de specialisatie van de civile, afin de ne pas mettre en péril la spécialisation des
strafgerechten niet in het gedrang te brengen, reden waarom de juridictions répressives, raison pour laquelle le juge pénal n'est
strafrechter slechts bij wijze van uitzondering bevoegd is ten aanzien compétent en matière civile qu'à titre exceptionnel (voy. aussi Cour
van de burgerlijke vordering (zie ook Arbitragehof, nr. 8/96). d'arbitrage, n° 8/96).
A.2.2. De Ministerraad wijst erop dat de uitzonderingen op de A.2.2. Le Conseil des ministres souligne que les exceptions à
onmogelijkheid tot tussenkomst voor de strafrechter, zoals geregeld l'impossibilité d'intervention devant le juge pénal, telles qu'elles
door de artikelen 811 tot 814 van het Gerechtelijk Wetboek voor de sont réglées par les articles 811 à 814 du Code judiciaire pour les
tussenkomst voor de burgerlijke rechter, limitatief zijn opgesomd en interventions devant le juge civil, sont énumérées limitativement et
gegroeid zijn uit noodzaak, op grond van belangen die het belang van sont nées d'une nécessité fondée sur des intérêts supérieurs à
de specialisatie van de strafgerechten overstijgen. l'intérêt de la spécialisation des juridictions pénales.
Enerzijds, wordt de tussenkomst in het strafproces toch toegestaan als D'une part, l'intervention dans un procès pénal est tout de même
een bijzondere wet zelf hierin voorziet, zoals de mogelijke - autorisée si elle est prévue par une loi particulière, comme dans le
vrijwillige of gedwongen - tussenkomst van de verzekeraar burgerlijke cas de l'éventuelle intervention - volontaire ou forcée - de
aansprakelijkheid in het strafproces, die overigens logisch l'assureur de la responsabilité civile dans le procès pénal, laquelle
voortvloeit uit de wet van 1 juli 1956 die een veralgemeende wettelijke verzekeringsplicht inzake het gebruik van motorvoertuigen invoerde, wettelijke mogelijkheid die inmiddels werd uitgebreid tot alle verzekeraars. Anderzijds, is de tussenkomst voor de strafrechter in de rechtspraak ook geoorloofd bevonden wanneer de wet, in uitzonderlijke gevallen, de strafrechter toestaat een veroordeling, een sanctie of een andere maatregel uit te spreken ten laste van een derde die niet voorafgaandelijk werd opgeroepen, bijvoorbeeld wanneer de rechter de verbeurdverklaring kan uitspreken van een zaak die een derde toebehoort, wanneer een herstelmaatregel inzake stedenbouw kan worden bevolen ten laste van een derde of wanneer de sluiting van een inrichting kan worden gelast. Een louter belang bij de vordering tot tussenkomst volstaat hier niet om de specialisatie van de strafgerechten in het gedrang te brengen : er moet daadwerkelijk sprake zijn van de mogelijkheid tot een veroordeling, een sanctie of een andere maatregel. In die gevallen wordt de tussenkomst van een derde in strafzaken aanvaard op grond van het essentiële beginsel van het recht van verdediging. résulte du reste logiquement de la loi du 1er juillet 1956 qui a instauré l'obligation légale généralisée d'assurance en matière de véhicules automoteurs, possibilité légale qui a été étendue dans l'intervalle à tous les assureurs. D'autre part, la jurisprudence considère que l'intervention devant le juge pénal est également permise, dans des circonstances exceptionnelles, lorsque la loi autorise le juge pénal à prononcer une condamnation, une sanction ou une autre mesure à charge d'un tiers qui n'a pas été convoqué préalablement, par exemple lorsque le juge peut prononcer la confiscation d'une chose appartenant à un tiers, lorsqu'une mesure de restauration en matière d'urbanisme peut être ordonnée à charge d'un tiers ou lorsque peut être ordonnée la fermeture d'un établissement. Un simple intérêt à l'action en intervention ne suffit pas ici pour mettre en péril la spécialisation des juridictions répressives : il doit réellement être question de la possibilité d'une condamnation, d'une sanction ou d'une autre mesure. Dans ces cas, l'intervention d'un tiers dans des affaires pénales est acceptée sur la base du
A.3. De Ministerraad besluit dat bij de vordering tot tussenkomst en principe essentiel des droits de la défense.
gemeenverklaring de noodzaak om van het algemeen verbod van A.3. Le Conseil des ministres conclut que la nécessité de déroger à
tussenkomst af te wijken, niet aanwezig is. De onmogelijkheid om een l'interdiction générale d'intervention fait défaut dans le cas d'une
uitspraak van de strafrechter gemeen te laten verklaren aan een derde, action en intervention et en déclaration de jugement commun.
heeft niet tot gevolg dat de verdedigingsmiddelen van de verdachte L'impossibilité de faire déclarer le jugement du juge répressif commun
betreffende de strafvordering of de burgerlijke vordering worden à un tiers n'a pas pour conséquence d'entraver les moyens de défense
gehinderd. Het staat hem immers vrij om de derde als getuige op te de l'inculpé en ce qui concerne l'action pénale ou l'action civile. En
roepen in het strafproces en om nadien in een burgerrechtelijk geding effet, il lui est loisible d'appeler le tiers en tant que témoin au
de verantwoordelijkheid van de derde te laten vaststellen. Het procès pénal et de faire constater ensuite la responsabilité de ce
bekritiseerde verschil in behandeling kan redelijkerwijze worden tiers dans un procès civil. La différence de traitement critiquée peut
beschouwd als niet onevenredig met het door de wetgever nagestreefde raisonnablement être considérée comme n'étant pas disproportionnée à
doel. l'objectif que poursuit le législateur.
- B - - B
B.1. De prejudiciële vraag stelt de bestaanbaarheid van de artikelen B.1. La question préjudicielle traite de la compatibilité des articles
63, 67, 152, 153 en 182 van het Wetboek van Strafvordering met de 63, 67, 152, 153 et 182 du Code d'instruction criminelle avec les
artikelen 10 en 11 van de Grondwet aan de orde, in zoverre die articles 10 et 11 de la Constitution, en tant que ces dispositions
impliquent qu'un tiers ne peut être cité en intervention et en
jugement commun devant le juge pénal que moyennant une disposition
bepalingen impliceren dat, anders dan voor de burgerlijke rechter op législative particulière, contrairement à ce qui peut se faire devant
grond van de artikelen 811 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek, een derde slechts tot tussenkomst en gemeenverklaring voor de strafrechter mag worden gedagvaard mits een bijzondere wetsbepaling. De prejudiciële vraag heeft, gelet op de daarmee samenhangende motieven, uitsluitend betrekking op de vaststelling dat een voor de strafrechter gedaagde partij die van oordeel is dat een fout of de aansprakelijkheid van een derde betrokken is, die derde, bij gebrek aan wettelijke bepaling, niet in het strafproces kan betrekken en in voorkomend geval na afloop van de strafrechtspleging een afzonderlijk burgerrechtelijk geding zal moeten voeren om eventueel de verantwoordelijkheid van de derde te horen vaststellen, terwijl de le juge civil sur la base des articles 811 et suivants du Code judiciaire. Compte tenu des motifs qui s'y rapportent, la question préjudicielle porte exclusivement sur la constatation qu'une partie citée devant le juge pénal et qui estime qu'une faute ou que la responsabilité d'un tiers est en cause ne peut, à défaut d'une disposition législative, appeler ce tiers à la cause pénale et devra, le cas échéant, entamer, après la clôture de la procédure pénale, une procédure civile distincte aux fins d'entendre éventuellement constater la responsabilité de ce tiers, tandis que le défendeur dans une procédure
gedaagde in een burgerlijke procedure, op grond van de artikelen 811 civile a toujours la possibilité, sur la base des articles 811 et
en volgende van het Gerechtelijk Wetboek, steeds de mogelijkheid heeft suivants du Code judiciaire, de citer ce tiers en intervention et en
om die derde tot tussenkomst en gemeenverklaring te dagvaarden. jugement commun.
B.2. Artikel 2 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat de in dat B.2. L'article 2 du Code judiciaire dispose que les règles énoncées
Wetboek gestelde regels van toepassing zijn op alle rechtsplegingen, dans ce Code s'appliquent à toutes les procédures, sauf lorsque
behoudens wanneer deze geregeld worden door niet uitdrukkelijk celles-ci sont régies par des dispositions légales non expressément
opgeheven wetsbepalingen of door rechtsbeginselen waarvan de abrogées ou par des principes de droit dont l'application n'est pas
toepassing niet bestaanbaar is met de toepassing van de bepalingen van compatible avec celle des dispositions dudit Code.
dat Wetboek. Het in de prejudiciële vraag opgeworpen verschil in behandeling tussen La différence de traitement évoquée dans la question préjudicielle,
de beklaagde in een strafrechtspleging en een partij in een entre le prévenu dans une procédure pénale et une partie dans une
burgerlijke procedure vloeit voort uit de omstandigheid dat artikel
812 van het Gerechtelijk Wetboek, dat betrekking heeft op de procédure civile, provient de ce que l'article 812 du Code judiciaire,
qui traite de l'intervention d'un tiers dans une procédure, ne peut
tussenkomst van een derde in een rechtspleging, niet kan gelden in het s'appliquer dans un procès pénal, parce que les articles 63, 67, 152,
strafproces, omdat de artikelen 63, 67, 152, 153 en 182 van het Wetboek van Strafvordering op limitatieve wijze de personen aanwijzen die als partij mogen optreden voor de strafgerechten. Luidens een vaste rechtspraak, waarbij zowel de verwijzende rechter als de Ministerraad zich aansluiten, is de vrijwillige of gedwongen tussenkomst van een derde voor de strafgerechten op grond van voormelde artikelen derhalve niet mogelijk, behoudens afwijkende bepaling uit een bijzondere wet en wanneer de wet de strafrechter toestaat ten laste van die derde een veroordeling, een sanctie of een andere maatregel uit te spreken, omdat het beginsel van het recht van verdediging zelf in het gedrang zou komen indien het die derde niet zou zijn toegestaan hiertegen zijn verweer te laten gelden. B.3.1. Het verschil in behandeling tussen de partijen in het strafproces en de partijen in een burgerlijke procedure, doordat, behoudens in de in B.2 vermelde gevallen, alleen laatstgenoemden derden tot tussenkomst kunnen dagvaarden, berust op een objectief criterium, namelijk het verschil in aard van de rechtspleging in burgerlijke en in strafzaken. B.3.2. Dat verschil in behandeling van beide categorieën van personen is in overeenstemming met de doelstellingen die in elk van beide gevallen door de wetgever worden nagestreefd : de strafrechtspleging wordt georganiseerd teneinde de inbreuken op de openbare orde die de misdrijven uitmaken strafrechtelijk te doen beoordelen door een rechter en teneinde diezelfde rechter in de mogelijkheid te stellen uitspraak te doen over privé-belangen, maar enkel met betrekking tot de schade die door die misdrijven wordt veroorzaakt, zonder de uitspraak op strafgebied nodeloos te vertragen. De wetgever vermocht te oordelen dat het niet paste daarnaast tussenkomsten mogelijk te maken, buiten de gevallen waarin de wet uitdrukkelijk voorziet. Hij vermocht van mening te zijn dat het toestaan van een interventie in alle gevallen waarin ze is toegestaan in de burgerlijke rechtspleging, het risico zou inhouden dat strafgerechten zouden worden overstelpt met geschillen die geen voldoende band hebben met de beoordeling van de aan de verdachte ten laste gelegde feiten. 153 et 182 du Code d'instruction criminelle désignent de manière limitative les personnes qui peuvent intervenir devant les juridictions pénales. Conformément à une jurisprudence constante, admise tant par le juge a quo que par le Conseil des ministres, l'intervention volontaire ou forcée d'un tiers devant les juridictions pénales sur la base des articles précités n'est dès lors pas possible, sauf disposition dérogatoire d'une loi particulière et lorsque la loi autorise le juge pénal à prononcer une condamnation, une sanction ou une autre mesure à charge de ce tiers, parce que le principe même du droit de défense serait menacé si ce tiers n'était pas autorisé à faire valoir sa défense sur ce point. B.3.1. La différence de traitement entre les parties au procès pénal et les parties dans une procédure civile, en ce que seules ces dernières peuvent citer des tiers en intervention, excepté les cas mentionnés au B.2, repose sur un critère objectif, à savoir la différence de nature entre les procédures pénale et civile. B.3.2. Cette différence de traitement des deux catégories de personnes est conforme aux objectifs poursuivis dans l'un et l'autre cas par le législateur : la procédure pénale est organisée afin de faire juger pénalement par un juge les atteintes à l'ordre public que constituent les infractions et afin de permettre au même juge de statuer sur des intérêts privés, mais uniquement en ce qui concerne le dommage causé par ces infractions, sans que le jugement pénal soit inutilement retardé. Le législateur a pu considérer qu'il ne convenait pas de permettre, en outre, que des interventions puissent se faire, en dehors des cas expressément prévus par la loi. Il a pu estimer qu'autoriser l'intervention dans toutes les hypothèses où elle est admise en procédure civile risquerait d'encombrer les juridictions pénales de litiges n'ayant pas un lien suffisant avec le jugement des faits reprochés à l'inculpé.
B.3.3. In zoverre de artikelen 63, 67, 152, 153 en 182 van het Wetboek B.3.3. En tant que les articles 63, 67, 152, 153 et 182 du Code
van Strafvordering worden geïnterpreteerd in die zin dat zij in alle d'instruction criminelle sont interprétés comme excluant
andere gevallen dan die welke zijn bedoeld in B.2 de tussenkomst van l'intervention d'un tiers devant le juge pénal dans tous les cas
een derde voor de strafrechter uitsluiten, is die maatregel niet autres que ceux visés au B.2, la mesure n'est pas disproportionnée par
onevenredig met de doelstellingen die door die bepalingen moeten rapport aux objectifs que ces dispositions doivent atteindre.
worden bereikt.
De partijen voor de strafrechter, en te dezen inzonderheid de En effet, les parties devant le juge pénal, et en l'espèce
verdachte, beschikken immers over voldoende middelen om hun rechten spécialement l'inculpé, disposent de moyens suffisants pour
voor de strafrechter te vrijwaren. sauvegarder leurs droits devant le juge pénal.
De beklaagde kan, met toepassing van artikel 182 van het Wetboek van Le prévenu peut, en application de l'article 182 du Code d'instruction
Strafvordering, een rechtstreekse dagvaarding richten tegen de criminelle, citer directement les personnes auxquelles il entend voir
personen die hij aansprakelijk wil zien verklaren voor een misdrijf. imputer la responsabilité d'une infraction.
Indien, zoals in de zaak die aan de verwijzende rechter is voorgelegd, Si, comme dans l'affaire soumise au juge a quo, un prévenu soutient
een beklaagde beweert dat het gedrag van een derde hem in que le comportement d'un tiers l'a entraîné dans une erreur
onoverwinnelijke dwaling heeft gebracht, kan hij gebruik maken van de invincible, il peut user des modes de preuves légalement admissibles
wettelijk toegestane bewijsmiddelen om dat aan te tonen, onder meer
door het verhoor van getuigen te vragen, met toepassing van de pour le démontrer, notamment en sollicitant l'audition de témoins, en
artikelen 153 en 190 van het Wetboek van Strafvordering. application des articles 153 et 190 du Code d'instruction criminelle.
De omstandigheid dat de beklaagde na de uitspraak van de strafrechter, La circonstance que le prévenu doive, après que le juge pénal s'est
zich tot de burgerlijke rechter dient te wenden om vergoeding te prononcé, s'adresser au juge civil en vue d'obtenir réparation du
verkrijgen van de schade die hijzelf heeft geleden ten gevolge van een dommage qu'il a lui-même subi en raison de la faute d'un tiers
fout van een derde, verzwaart de rechtsgang, maar de bezorgdheid om alourdit la procédure, mais le souci d'éviter un tel inconvénient ne
een dergelijk nadeel te vermijden kan niet opwegen tegen het nastreven peut l'emporter sur la poursuite des objectifs mentionnés en B.3.2 et,
van de in B.3.2 vermelde doelstellingen en, inzonderheid, tegen de en particulier, sur la nécessité de ne pas distraire les juridictions
noodzaak de strafgerechten niet van hun hoofdopdracht af te leiden. pénales de leur mission principale.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De artikelen 63, 67, 152, 153 en 182 van het Wetboek van Les articles 63, 67, 152, 153 et 182 du Code d'instruction criminelle
Strafvordering en de artikelen 811 tot 814 van het Gerechtelijk et les articles 811 à 814 du Code judiciaire, interprétés en ce sens
Wetboek, aldus geïnterpreteerd dat een derde niet tot tussenkomst en qu'un tiers ne peut être cité en intervention et en jugement commun
gemeenverklaring kan worden gedagvaard voor de strafrechter behalve op devant le juge pénal que moyennant une disposition législative
grond van een bijzondere wetsbepaling of wanneer de wet bij particulière ou lorsque la loi autorise exceptionnellement le juge
uitzondering de strafrechter toestaat ten laste van die derde pénal à prononcer en même temps à charge de ce tiers une condamnation,
tegelijkertijd een veroordeling, een sanctie of een andere maatregel
uit te spreken, schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. une sanction ou une autre mesure, ne violent pas les articles 10 et 11
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig de la Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 30 juni 1999. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 30 juin 1999.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms
De voorzitter, Le président,
L. De Grève. L. De Grève.
^