← Terug naar "Arrest nr. 54/99 van 26 mei 1999 Rolnummer 1333 In zake : de prejudiciële vragen betreffende
de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst,
gesteld door de vrederechter van het tweede k Het Arbitragehof, samengesteld
uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters L. (...)"
| Arrest nr. 54/99 van 26 mei 1999 Rolnummer 1333 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, gesteld door de vrederechter van het tweede k Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters L. (...) | Arrêt n° 54/99 du 26 mai 1999 Numéro du rôle : 1333 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre, posées par le juge de paix du second La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges L. Françoi(...) |
|---|---|
| ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
| Arrest nr. 54/99 van 26 mei 1999 | Arrêt n° 54/99 du 26 mai 1999 |
| Rolnummer 1333 | Numéro du rôle : 1333 |
| In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 127, 128 en | En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 127, |
| 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de | 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance |
| landverzekeringsovereenkomst, gesteld door de vrederechter van het | terrestre, posées par le juge de paix du second canton de Namur. |
| tweede kanton Namen. | La Cour d'arbitrage, |
| Het Arbitragehof, | |
| samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de | composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges L. |
| rechters L. François, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans en M. | François, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans et M. Bossuyt, |
| Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, | assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen | I. Objet des questions préjudicielles |
| Bij beschikking van 30 april 1998 in zake F. D'Hooghe tegen J.-M. | Par ordonnance du 30 avril 1998 en cause de F. D'Hooghe contre J.-M. |
| Herbiet, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is | Herbiet, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour |
| ingekomen op 6 mei 1998, heeft de vrederechter van het tweede kanton | d'arbitrage le 6 mai 1998, le juge de paix du deuxième canton de Namur |
| Namen de volgende prejudiciële vragen gesteld : | a posé les questions préjudicielles suivantes : |
| 1. « Veroorzaken de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet [van 25 | 1. « Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi [du 25 juin 1992] |
| juni 1992] op de landverzekeringsovereenkomst ten aanzien van | sur le contrat d'assurance terrestre introduisent-ils, à l'égard |
| echtgenoten met gemeenschap van goederen die samen een | |
| gemeenschappelijk landbouwbedrijf hebben beheerd, een discriminatie | d'époux communs en biens et ayant géré ensemble une exploitation |
| tussen echtgenoten doordat die bepalingen geen onderscheid maken | agricole commune, une discrimination entre époux en ce que ces |
| tussen een levensverzekering aangegaan wegens overlijden, dat aldus | dispositions omettent de distinguer entre, d'une part, une assurance |
| leidt tot ontbinding van de gemeenschap, enerzijds, en, anderzijds, | vie souscrite pour cause de décès entraînant, par cela, dissolution de |
| een 'gemengde' levensverzekering die kapitaal kan opbrengen ten | la communauté et, d'autre part, une assurance vie `mixte' susceptible |
| voordele van één echtgenoot steeds in gemeenschap van goederen ? » | d'apporter capital au bénéfice d'un époux toujours commun en biens ? » |
| 2. « Veroorzaken de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 | 2. « Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur |
| juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst een discriminatie tussen | le contrat d'assurance terrestre introduisent-ils une discrimination |
| echtgenoten doordat zij ertoe leiden aan één van die echtgenoten het | entre époux en ce qu'ils aboutissent à attribuer à un seul de ces |
| voordeel van gemeenschappelijk spaargeld toe te kennen, wanneer de | époux le bénéfice d'un avantage constitué grâce à l'épargne commune |
| betaalde premies de mogelijkheden niet te boven gaan ? » | des deux, dès lors que les primes payées ne sont pas excessives ? » |
| 3. « Schenden de artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 | 3. « Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur |
| juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst de artikelen 10 en 11 van | le contrat d'assurance terrestre violent-ils les articles 10 et 11 de |
| de Grondwet doordat zij, zonder toelaatbare verantwoording, een | la Constitution en ce qu'ils introduisent, sans justification |
| verschil in behandeling invoeren tussen twee vergelijkbare categorieën | admissible, une différence de traitement entre deux catégories de |
| van personen, naargelang zij onder de gelding van de vroegere | personnes comparables, selon qu'elles ont atteint dans le régime de |
| verzekeringswet de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt vóór vergoeding | l'ancienne loi sur les assurances, l'âge de 65 ans avant récompense |
| verschuldigd aan de gemeenschap overeenstemmend met de inbreng van de | due à la communauté correspondant à l'import des primes payées, d'avec |
| betaalde premies, ten opzichte van wat gebeurt ten aanzien van | ce qui se passe à l'égard de la même communauté, à propos de primes de |
| dezelfde gemeenschap, met soortgelijke premies, na de inwerkingtreding | même ordre, après mise en vigueur des dispositions impératives de la |
| van de dwingende bepalingen van de nieuwe verzekeringswet ? » | nouvelle loi sur les assurances ? » |
| II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil | II. Les faits et la procédure antérieure |
| Aan het verwijzende rechtscollege zijn diverse vorderingen voorgelegd | |
| betreffende het beheer van het vermogen van in gemeenschap van | La juridiction a quo est saisie de diverses demandes relatives à la |
| goederen getrouwde echtgenoten, en met name de vraag wat de aard is | gestion du patrimoine d'époux communs en biens et, notamment, de la |
| van het kapitaal van een levensverzekering die de echtgenoot te zijnen | question de la nature du capital d'une assurance-vie que l'époux a |
| gunste heeft afgesloten om - ondertussen terugbetaalde - leningen te | souscrite à son profit afin de garantir les prêts - entre-temps |
| waarborgen met betrekking tot een landbouwbedrijf dat hij met zijn | remboursés - afférents à une exploitation agricole achetée avec son |
| echtgenote heeft verworven. Er wordt niet betwist dat de | épouse. Il n'est pas contesté que les primes d'assurance ont été |
| verzekeringspremies werden betaald met de opbrengst van die | payées par le produit de cette exploitation, c'est-à-dire par le |
| exploitatie, dit wil zeggen door het gemeenschappelijk vermogen in de | |
| zin van artikel 1405 van het Burgerlijk Wetboek. De echtgenoot heeft | patrimoine commun au sens de l'article 1405 du Code civil. L'époux a |
| het kapitaal van de levensverzekering ontvangen wanneer hij de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt. De echtgenote, wedereiseres, doet gelden dat de betwiste bepalingen een discriminerend onderscheid tussen de echtgenoten instellen doordat zij, in tegenstelling tot de vroegere bepalingen, in een dergelijke situatie niet voorzien in een vergoeding ten gunste van het gemeenschappelijk vermogen. De rechter stelt vast dat in die bepalingen geen onderscheid wordt gemaakt tussen de « gemengde » levensverzekering (die de goede afloop van terugbetaling van gemeenschappelijke leningen en de storting van een kapitaal wanneer de inschrijver de vastgestelde leeftijd zal hebben bereikt waarborgt, zodat het echtpaar bij de inrustestelling | perçu le capital de l'assurance-vie lorsqu'il a atteint l'âge de 65 ans. L'épouse, demanderesse sur reconvention, fait valoir que les dispositions en cause établissent une discrimination entre époux en ce que, contrairement aux dispositions antérieures, elles ne prévoient pas de récompense au profit du patrimoine commun dans une telle situation. Le juge constate que ces dispositions ne distinguent pas l'assurance-vie « mixte » (garantissant la bonne fin de remboursement d'emprunts communs et le versement d'un capital lorsque le souscripteur aura atteint l'âge prévu, de manière à garantir au couple |
| zijn levenspeil kan handhaven) en de « klassieke » levensverzekering | à la retraite le maintien de son train de vie) de l'assurance-vie « |
| (die de betaling van een kapitaal op het tijdstip van overlijden, en | classique » (garantissant le paiement d'un capital au moment du décès |
| dus van de ontbinding van de gemeenschap, waarborgt), terwijl zij niet | et, donc, de la dissolution de la communauté), alors qu'elles n'ont |
| hetzelfde karakter hebben en de terugbetaling van een lening en het | pas le même caractère, que le remboursement d'un prêt et le train de |
| levenspeil van het echtpaar, die worden gewaarborgd door de « gemengde | |
| » levensverzekering, betrekking hebben op de gemeenschap, vermits | vie du couple, garantis par l'assurance-vie « mixte » concernent la |
| artikel 1408 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat de schulden | communauté puisque l'article 1408 du Code civil prévoit que les dettes |
| aangegaan ten behoeve van de huishouding deel uitmaken van het passief | |
| van het gemeenschappelijk vermogen; hij oordeelt dat een van de | contractées pour les besoins du ménage relèvent du passif du |
| echtgenoten zou kunnen worden benadeeld, aangezien die bepalingen niet | patrimoine commun; il considère que l'un des époux pourrait être lésé |
| voorzien in een vergoeding van de gemeenschap die bestond toen de | puisque ces dispositions ne prévoient pas de récompense au profit de |
| verzekering werd afgesloten (een tijdstip dat aan de goedkeuring van | la communauté qui existait lors de la souscription de l'assurance |
| de betwiste bepalingen voorafgaat) en die de betaling van de premies | (antérieure à l'adoption des dispositions en cause) et qui a supporté |
| heeft gedragen. | le paiement des primes. |
| Van oordeel zijnde dat de nieuwe bepalingen, vanaf de inwerkingtreding | Considérant que les nouvelles dispositions pouvaient, dès leur mise en |
| ervan, een onevenwicht tussen de echtgenoten in het leven konden | vigueur, créer un déséquilibre entre époux, le juge a adressé à la |
| roepen, heeft de rechter aan het Hof de drie hiervoor weergegeven | Cour les trois questions reproduites plus haut. |
| vragen gesteld. | |
| III. De rechtspleging voor het Hof | III. La procédure devant la Cour |
| Bij beschikking van 6 mei 1998 heeft de voorzitter in functie de | Par ordonnance du 6 mai 1998, le président en exercice a désigné les |
| rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 | juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale |
| van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. | du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. |
| De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was | Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application |
| om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. | des articles 71 ou 72 de la loi organique. |
| Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel | La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la |
| 77 van de organieke wet bij op 8 juni 1998 ter post aangetekende brieven. | loi organique, par lettres recommandées à la poste le 8 juin 1998. |
| Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is | L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au |
| bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 13 juni 1998. | Moniteur belge du 13 juin 1998. |
| Memories zijn ingediend door : | Des mémoires ont été introduits par : |
| - J.-M. Herbiet, wonende te 5100 Naninne, rue de Cotibeau 42, bij op 1 | - J.-M. Herbiet, demeurant à 5100 Naninne, rue de Cotibeau 42, par |
| juli 1998 ter post aangetekende brief; | lettre recommandée à la poste le 1er juillet 1998; |
| - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 24 juli 1998 ter | - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par |
| post aangetekende brief. | lettre recommandée à la poste le 24 juillet 1998. |
| Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de | Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi |
| organieke wet bij op 16 september 1998 ter post aangetekende brieven. | organique, par lettres recommandées à la poste le 16 septembre 1998. |
| J.-M. Herbiet heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 9 oktober 1998 ter post aangetekende brief. | J.-M. Herbiet a introduit un mémoire en réponse, par lettre recommandée à la poste le 9 octobre 1998. |
| Bij beschikkingen van 29 oktober 1998 en 28 april 1999 heeft het Hof | Par ordonnances des 29 octobre 1998 et 28 avril 1999, la Cour a |
| de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot | |
| respectievelijk 6 mei 1999 en 6 november 1999. | prorogé respectivement jusqu'aux 6 mai 1999 et 6 novembre 1999 le |
| délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. | |
| Bij beschikking van 13 januari 1999 heeft het Hof de zaak in | Par ordonnance du 13 janvier 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état |
| gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 17 | et fixé l'audience au 17 février 1999. |
| februari 1999. | |
| Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten | Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats |
| bij op 15 januari 1999 ter post aangetekende brieven. | par lettres recommandées à la poste le 15 janvier 1999. |
| Op de openbare terechtzitting van 17 februari 1999 : | A l'audience publique du 17 février 1999 : |
| - zijn verschenen : | - ont comparu : |
| . Mr. S. Toussaint loco Mr. A.-M. Servais en Mr. J. Detroux, advocaten | . Me S. Toussaint loco Me A.-M. Servais et Me J. Detroux, avocats au |
| bij de balie te Namen, voor J.-M. Herbiet; | barreau de Namur, pour J.-M. Herbiet; |
| . Mr. E. Maron loco Mr. M. Uyttendaele, advocaten bij de balie te | . Me E. Maron loco Me M. Uyttendaele, avocats au barreau de Bruxelles, |
| Brussel, voor de Ministerraad; | pour le Conseil des ministres; |
| - hebben de rechters-verslaggevers L. François en H. Coremans verslag uitgebracht; | - les juges-rapporteurs L. François et H. Coremans ont fait rapport; |
| - zijn de voornoemde advocaten gehoord; | - les avocats précités ont été entendus; |
| - is de zaak in beraad genomen. | - l'affaire a été mise en délibéré. |
| De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende | La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants |
| van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. | de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. |
| IV. In rechte | IV. En droit |
| - A - | - A - |
| Memorie van J.-M. Herbiet | Mémoire de J.-M. Herbiet |
| A.1.1. Op het tijdstip van het huwelijk van het echtpaar | A.1.1. A l'époque du mariage des époux D'Hooghe-Herbiet, le régime |
| D'Hooghe-Herbiet was het wettelijke stelsel - dat zij niet hebben | légal - qu'ils n'ont pas souhaité maintenir par le biais de la |
| willen handhaven via de verklaring waarin de overgangsbepalingen van | déclaration prévue dans les dispositions transitoires de la loi du 14 |
| de wet van 14 juli 1976 voorzien - het stelsel van de gemeenschap van | juillet 1976 - était celui de la communauté des meubles et acquêts : |
| goederen en aanwinsten : alles wat werd verworven tijdens het huwelijk | |
| en alle roerende goederen van de echtgenoten, zelfs wanneer zij hun | tombaient dans la communauté tout ce qui était acquis pendant le |
| waren toegevallen door een schenking of een nalatenschap, vielen in de | mariage et tous les biens mobiliers des époux, même lorsqu'ils étaient |
| gemeenschap. De levensverzekering die F. D'Hooghe heeft afgesloten, | échus par donation ou succession. L'assurance-vie souscrite par F. |
| bepaalde dat hij de begunstigde ervan was, vermits hij de landbouwer | |
| en zijn echtgenote de meewerkende echtgenote was. De voormelde wet van | D'Hooghe stipulait qu'il en était le bénéficiaire, puisqu'il était |
| 1976 heeft in artikel 1400.7 van het Burgerlijk Wetboek het | l'agriculteur et son épouse l'aidante. La loi précitée de 1976 a |
| gemeenschappelijke karakter van het voordeel van de levensverzekering | maintenu, dans l'article 1400.7 du Code civil, le caractère commun du |
| die in dergelijke omstandigheden was afgesloten, gehandhaafd, maar de | bénéfice de l'assurance-vie conclue dans de telles circonstances mais |
| wet van 25 juni 1992 heeft, door artikel 1400.7 van het Burgerlijk | la loi du 25 juin 1992, en abrogeant tacitement l'article 1400.7 du |
| Wetboek stilzwijgend op te heffen, een tegenovergestelde oplossing | Code civil, a adopté une solution opposée, sans prévoir de récompense |
| gekozen, zonder te voorzien in een vergoeding van het | |
| gemeenschappelijk vermogen wegens de betaalde premies, behalve indien | au profit du patrimoine commun du chef des primes payées, sauf si |
| zij buitensporig zijn. | elles sont excessives. |
| A.1.2. De wet van 1992 ontneemt J.-M. Herbiet aldus de bescherming die | A.1.2. La loi de 1992 prive ainsi J.-M. Herbiet de la protection |
| zij had gezocht door het stelsel van de wettelijke gemeenschap te | qu'elle avait recherchée en adoptant le régime de la communauté |
| kiezen, dat wordt uitgehold, vermits de nieuwe wet aan een echtgenoot | légale, lequel se trouve vidé de sa substance puisque la nouvelle loi |
| de mogelijkheid biedt, door een levensverzekering af te sluiten, eigen spaartegoeden op te bouwen hoewel de premies door het gemeenschappelijk vermogen worden betaald, en aldus artikel 1405, 2°, van het Burgerlijk Wetboek te omzeilen. A.1.3. Het is weliswaar logisch, met betrekking tot de eerste vraag, dat het kapitaal van een klassieke levensverzekering, die zich ertoe beperkt een kapitaal te waarborgen op het tijdstip van overlijden van de aangeduide persoon, eigen is, aangezien die verzekering is afgesloten met het oog op de toekomstige ontbinding van de gemeenschap door het overlijden, maar de gemengde levensverzekering, die wordt afgesloten om tot waarborg te dienen voor gemeenschappelijke leningen, brengt, na de terugbetaling van die leningen, daarentegen de opeisbaarheid ten voordele van de inschrijver op het overeengekomen kapitaal met zich mee, en dit terwijl het huwelijk blijft voortbestaan; het voordeel van dat kapitaal beïnvloedt rechtstreeks het levenspeil van het echtpaar dat gevormd wordt door de inschrijver-begunstigde en diens echtgenoot, namelijk de aard en de omvang van de schulden die zijn aangegaan ten behoeve van de huishouding, allemaal zaken die rechtstreeks de gemeenschap aanbelangen, vermits dergelijke schulden deel uitmaken van het passief | permet à un époux, en souscrivant une assurance-vie, de se constituer une épargne propre, nonobstant le paiement des primes par le patrimoine commun et, partant, de détourner l'article 1405, 2°, du Code civil. A.1.3. S'il est logique, quant à la première question, que le capital d'une assurance-vie classique, qui se borne à garantir un capital au moment du décès de la personne désignée, soit propre puisqu'elle est souscrite en considération de la dissolution future de la communauté par le décès, l'assurance-vie mixte constituée en garantie d'emprunts communs entraîne, en revanche, après le remboursement de ceux-ci, l'exigibilité au profit du souscripteur du capital convenu, alors même que le mariage perdure; le bénéfice de ce capital influence directement le train de vie du couple formé par le souscripteur-bénéficiaire et son conjoint, notamment la nature et l'ampleur des dettes contractées pour les besoins du ménage, toutes choses qui concernent directement la communauté puisque de telles |
| van het gemeenschappelijk vermogen (artikel 1408 van het Burgerlijk Wetboek); het kapitaal zou dus logischerwijze gemeenschappelijk moeten zijn. De wetgever van 1976 heeft oog gehad voor dat onderscheid. De wetgever van 1992 niet, en de regel die hij heeft aangenomen is discriminerend. A.1.4. Ten aanzien van de tweede vraag moet worden opgemerkt dat de wet van 1992, die in de onverschilligheid is goedgekeurd, afbreuk doet aan de gewettigde verwachtingen van de echtgenoten en een discriminatie instelt onder de individuen die de wet had willen beschermen door aan de enkele echtgenoot een voordeel toe te kennen dat met de spaargelden van beide echtgenoten is opgebouwd. A.1.5. Met betrekking tot de derde vraag moet worden opgemerkt dat de | dettes relèvent du passif du patrimoine commun (article 1408 du Code civil); le capital devrait donc être logiquement commun. Le législateur de 1976 fut attentif à cette distinction. Celui de 1992 ne le fut pas et la règle qu'il a adoptée est discriminatoire. A.1.4. Quant à la seconde question, la loi de 1992, votée dans l'indifférence, trompe l'espérance légitime des conjoints et introduit une discrimination entre des individus que la loi avait voulu protéger en attribuant à un seul époux le bénéfice d'un avantage constitué grâce à l'épargne des deux. |
| artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 de | A.1.5. Quant à la troisième question, les articles 127, 128 et 148, § |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden, doordat zij, zonder | 3, de la loi du 25 juin 1992 violent les articles 10 et 11 de la |
| aanvaardbare verantwoording, een verschil in behandeling invoeren | Constitution en ce qu'ils introduisent, sans justification admissible, |
| tussen twee vergelijkbare categorieën van personen, naargelang zij, in | une différence de traitement entre deux catégories de personnes |
| het stelsel van de vroegere wet op de verzekeringen, de leeftijd van | comparables, selon qu'elles ont atteint, dans le régime de l'ancienne |
| 65 jaar hebben bereikt vóór de vergoeding aan de gemeenschap, die | loi sur les assurances, l'âge de 65 ans avant récompense due à la |
| overeenstemt met het bedrag van de betaalde premies, dan wel of zij | communauté correspondant à l'import des primes payées ou qu'elles ont |
| die leeftijd hebben bereikt, waarbij al het overige bovendien | atteint cet âge, toutes choses étant égales par ailleurs, après mise |
| onveranderd blijft, na de inwerkingtreding van de dwingende bepalingen van de nieuwe wet op de verzekeringen. Memorie van de Ministerraad A.2.1. Door artikel 127 van de wet van 25 juni 1992 aan te nemen, heeft de wetgever kunnen oordelen dat alle soorten levensverzekeringen op dezelfde manier dienden te worden behandeld ten aanzien van hun plaats in de activa van de echtparen die met gemeenschap van goederen zijn gehuwd, wegens sommige onveranderlijke kenmerken die die verzekering vertoont. Vermits het verzekerde risico hetzij het overleven, hetzij het overlijden van de verzekerde is - ongeacht of het gaat om verzekeringen bij overlijden (levenslange overlijdensverzekering, tijdelijke levensverzekering, overlevingsverzekering, verzekering op vaste termijn), verzekeringen bij leven of levensverzekeringen in enge zin (verzekering met uitgesteld kapitaal, lijfrenteverzekering) of nog om gemengde verzekeringen, die slechts een verzekering bij overlijden en een verzekering bij leven naast elkaar doen bestaan -, kan niet worden geloochend dat die soort van verzekering nauw verbonden is met de persoon van de verzekerde; het voordeel ervan diende, door de aard ervan, bijgevolg te worden beschouwd als een eigen goed, los van de vervaldag van de verzekering en zelfs wanneer het | en vigueur des dispositions impératives de la nouvelle loi sur les assurances. Mémoire du Conseil des ministres A.2.1. Le législateur, en adoptant l'article 127 de la loi du 25 juin 1992, a pu considérer que tous les types d'assurances-vie devaient être traités de la même manière quant à leur place dans l'actif d'époux communs en biens, en raison de certaines caractéristiques invariables de cette assurance. Le risque assuré étant soit la survie, soit le décès de l'assuré - qu'il s'agisse d'assurances en cas de décès (assurance-vie entière, temporaire, assurance de survie, assurance à terme fixe), d'assurances en cas de vie ou assurances-vie au sens étroit (assurance de capital différé, assurance de rente viagère) ou d'assurances mixtes, lesquelles ne sont que la juxtaposition d'une assurance en cas de décès et d'une assurance en cas de vie -, on ne peut nier que ce type d'assurance est lié intimement à la personne de l'assuré; il convenait donc d'en considérer le bénéfice comme bien propre par nature, indépendamment de |
| huwelijksvermogensstelsel dat is van de algehele gemeenschap. Bij het | l'échéance de l'assurance et même lorsque le régime matrimonial est |
| uitwerken van de betwiste bepalingen, waarover in de rechtsleer | celui de la communauté universelle. Lors de l'élaboration des |
| controverses heersten, werd de theorie van de eigen goederen wegens | dispositions en cause, qui fit l'objet de controverses doctrinales, |
| hun aard gevolgd; krachtens die theorie worden met name de goederen | c'est la théorie des biens propres par nature qui fut prise en compte; |
| die op grond van hun economische bestemming aan de persoon worden | en vertu de celle-ci, sont notamment considérés comme des biens |
| toegewezen, beschouwd als goederen die eigen goederen zijn wegens hun | propres par nature, les biens qui sont affectés à la personne en |
| aard. Die bestemming is echter dezelfde in het geval van een | raison de leur destination économique. Or, cette destination est la |
| levensverzekering als in het geval van een vergoeding tot herstel van | même dans le cas de l'assurance-vie que dans le cas de l'indemnité |
| lichamelijke schade : het voortleven ondanks afgenomen krachten. In | réparant un dommage corporel : la subsistance malgré une diminution |
| het geval van dergelijke vergoedingen tot herstel van lichamelijke | des forces. Dans le cas de telles indemnités réparant un dommage |
| letsels wordt eenparig aangenomen dat zij uit de gemeenschap moeten | corporel, il est unanimement admis qu'il convient de les exclure de la |
| worden gesloten wegens hun bestemming, en het is niet duidelijk waarom | communauté en raison de leur affectation et l'on n'aperçoit pas pour |
| de oplossing verschillend zou moeten zijn in het geval van | quelles raisons la solution devrait être différente dans le cas des |
| verzekeringen bij leven, en dit ongeacht of het gaat om de « klassieke | assurances en cas de vie et ce, qu'il s'agisse de l'assurance-vie « |
| » levensverzekering of om andere soorten levensverzekeringen, vermits | classique » ou d'autres types d'assurance-vie, puisque la réalisation |
| de verwerkelijking van het risico nauw verbonden is met de levensduur | du risque est intimement liée à la durée de vie de l'assuré. |
| van de verzekerde. | |
| A.2.2. Artikel 128 van de wet van 25 juni 1992, dat geïnspireerd is op | A.2.2. L'article 128 de la loi du 25 juin 1992, inspiré par des |
| oudere bepalingen, vindt een verantwoording in het feit dat de | dispositions plus anciennes, se justifie par le fait que le paiement |
| betaling van de premies door de gemeenschap moet worden beschouwd als | des primes par la communauté doit être considéré comme une libéralité |
| een schenking aan de echtgenoot, vermits aan de gemeenschap geen | faite au conjoint, aucune récompense n'étant due à la communauté pour |
| enkele vergoeding verschuldigd is wegens de verzekeringspremies die | les primes d'assurance versées par elle pour une assurance-vie au |
| door de gemeenschap werden betaald voor een levensverzekering ten | profit de l'un des conjoints (sauf si les primes étaient excessives) |
| gunste van een van de echtgenoten (behalve wanneer de premies | et ce, que le capital soit versé pendant le mariage ou après la |
| buitensporig zouden zijn), en zulks ongeacht of het kapitaal wordt | |
| gestort tijdens het huwelijk of na de ontbinding ervan. | dissolution de celui-ci. |
| Gelet op het postulaat van de contractvrijheid en de verstandhouding | Eu égard au postulat de la liberté contractuelle et de l'entente des |
| onder de echtgenoten, kan men bovendien redelijkerwijze aannemen dat de andere echtgenoot zijn instemming heeft betuigd, of tenminste op de hoogte was, alleen al door de gezamenlijke belastingaangifte. Tot slot moet worden opgemerkt dat, wat ook de aard moge zijn van het kapitaal, eigen of gemeenschappelijk, de begunstigde echtgenoot steeds ertoe zal zijn gehouden bij te dragen in de lasten van de huishouding. Het kapitaal van de verzekering moet uit dat oogpunt op dezelfde wijze worden opgevat als een schenking of een nalatenschap van een derde. Geen enkele redelijke verantwoording biedt overigens een verklaring voor het feit dat men in één geval oordeelt dat het gemeenschappelijk vermogen recht heeft op een vergoeding, terwijl een dergelijke vergoeding in een ander geval niet verschuldigd zou zijn. | époux, il est en outre raisonnable de penser que l'autre époux a marqué son accord à cet égard ou, à tout le moins, était au courant, ne fût-ce que par la déclaration fiscale commune. Enfin, quelle que soit la nature du capital, propre ou commun, l'époux bénéficiaire sera toujours tenu de contribuer aux charges du ménage. Le capital de l'assurance doit, de ce point de vue, s'analyser de la même manière qu'une donation ou une succession d'un tiers. Aucune justification raisonnable ne permettrait d'ailleurs d'expliquer que, dans un cas, on considère que le patrimoine commun a droit à une récompense alors que dans un autre, une telle récompense ne serait pas due. |
| A.2.3. Artikel 148 van de wet van 25 juni 1992 is een | A.2.3. L'article 148 de la loi du 25 juin 1992 est une disposition |
| overgangsbepaling volgens welke die wet toepasselijk is op de lopende | transitoire selon laquelle cette loi s'applique aux contrats en cours |
| contracten vanaf haar inwerkingtreding. | dès son entrée en vigueur. |
| De omstandigheid dat een nieuwe wet voor sommige personen minder | La circonstance qu'une loi nouvelle soit moins favorable que la |
| gunstig is dan de vroegere wetgeving, levert vanzelfsprekend als | législation antérieure pour certaines personnes ne constitue |
| dusdanig geen schending op van de beginselen van gelijkheid en | évidemment pas en tant que telle une violation des principes d'égalité |
| niet-discriminatie. | et de non-discrimination. |
| A.2.4. Gesteld dat de betwiste bepalingen twee verschillende situaties | A.2.4. A supposer que les dispositions litigieuses traitent de manière |
| identiek zouden behandelen en derhalve strijdig zouden zijn met de | identique deux situations différentes et, partant, soient contraires |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet, dan nog zou moeten worden | aux articles 10 et 11 de la Constitution, encore faudrait-il conclure |
| geconcludeerd dat de door de wetgever aangenomen maatregelen geenszins | que les mesures adoptées par le législateur ne sont nullement |
| onevenredig zijn : zij zijn verantwoord op grond van de aard en de doelstelling van de levensverzekeringsovereenkomst en maken bovendien geen inbreuk op de bepalingen van het huwelijkscontract, waarin kan worden bepaald dat het tijdens het huwelijk opeisbaar geworden kapitaal in de gemeenschap zal vallen of dat kapitaal aanleiding zal geven tot een vergoeding wegens de door de gemeenschap betaalde premies, zelfs als zij niet buitensporig zijn. A.2.5. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over een discriminerend onderscheid tussen de echtgenoten. De omstandigheid dat de echtgenoot van de begunstigde zich geschaad acht door de nieuwe wetgeving, levert evenwel geenszins een discriminatie op in de zin van | disproportionnées : elles se justifient eu égard à la nature et à la finalité du contrat d'assurance-vie et, en outre, ne portent pas atteinte aux dispositions du contrat de mariage dans lequel il peut être prévu que le capital devenant exigible pendant le mariage tombera dans la communauté ou que celle-ci sera récompensée des primes payées par elle, même si elles ne sont pas exagérées. A.2.5. Le juge a quo interroge la Cour sur une discrimination entre époux. La circonstance que le conjoint du bénéficiaire s'estime lésé par la nouvelle législation n'implique toutefois nullement une |
| de artikelen 10 en 11 van de Grondwet : te dezen kan de echtgenoot van | discrimination au sens des articles 10 et 11 de la Constitution : en |
| de begunstigde van een levensverzekering niet worden beschouwd als een | l'espèce, le conjoint du bénéficiaire d'une assurance-vie ne peut être |
| persoon die zich in een situatie bevindt die vergelijkbaar is met die | considéré comme une personne se trouvant dans une situation comparable |
| van de begunstigde zelf, omdat de regels die toepasselijk zijn op | à celle du bénéficiaire lui-même parce que les règles qui s'appliquent |
| laatstgenoemde geenszins betrekking hebben op eerstgenoemde. Zoals zij | au second ne concernent nullement le premier. Telles qu'elles sont |
| zijn geformuleerd, dienen de vragen ontkennend te worden beantwoord. | formulées, les questions appellent une réponse négative. |
| Memorie van antwoord van J.-M. Herbiet | Mémoire en réponse de J.-M. Herbiet |
| A.3.1. De « gemengde » levensverzekeringscontracten onderscheiden zich | A.3.1. Les contrats d'assurance-vie « mixte » et « classique » se |
| van de « klassieke » levensverzekeringscontracten op grond van hun | distinguent par leur finalité. L'assurance-vie « mixte » est en |
| doelstelling. De « gemengde » levensverzekering is in werkelijkheid | réalité destinée à garantir la bonne fin du remboursement d'emprunts |
| bestemd om de goede afloop van de terugbetaling van gemeenschappelijke | communs, et est donc liée autant à la personne de l'assuré qu'à la |
| leningen te waarborgen, en houdt dus evenzeer verband met de persoon | nature du risque. Il faut enfin distinguer le caractère personnel des |
| van de verzekerde als met de aard van het risico. Tot slot moet een onderscheid worden gemaakt tussen het persoonlijke karakter van de voorrechten die gepaard gaan met de hoedanigheid van inschrijver op een levensverzekering (recht om de begunstigde aan te wijzen en die aanwijzing te herroepen, recht op afkoop en op vermindering, recht om de overeenkomst opnieuw te doen ingaan, recht om een voorschot op contract te verkrijgen, recht om het contract te verpanden en de rechten ervan over te dragen), die hem eigen blijven, en het eigen of persoonlijke karakter van het kapitaal dat het voordeel vormt van de levensverzekering. A.3.2. Er kan weliswaar worden aangenomen dat het eigen karakter van een zogeheten « klassieke » levensverzekering (waarop een echtgenoot heeft ingeschreven ten voordele van de andere echtgenoot en waarvan de premies door de gemeenschap werden betaald) ten aanzien van de | prérogatives liées à la qualité de souscripteur de l'assurance-vie (droit de désigner et révoquer le bénéficiaire, droit au rachat et à la réduction, droit de remise en vigueur, droit d'obtenir une avance sur contrat, droit de mise en gage du contrat et de cession des droits relatifs au contrat), lesquelles restent propres à celui-ci, du caractère propre ou personnel du capital constituant le bénéfice de l'assurance-vie. A.3.2. L'on peut certes admettre que le caractère propre d'une assurance-vie dite « classique » (souscrite par un époux au profit de l'autre et dont les primes sont payées par la communauté) dans le chef |
| begunstigde verantwoord is door de klaarblijkelijke bedoeling van een | du bénéficiaire se justifie par l'intention manifeste d'un époux de |
| echtgenoot de andere echtgenoot te begunstigen; maar men moet ervan | |
| uitgaan, zoals De Page en Laloux dat hebben gedaan, dat de verzekering | gratifier l'autre; mais l'on doit considérer, comme De Page et Laloux |
| die door een echtgenoot voor zichzelf is afgesloten en met | le firent, que l'assurance contractée par un époux pour lui-même et |
| gemeenschappelijke gelden is verworven, in de gemeenschap valt, al was | acquise à l'aide des deniers communs tombe en communauté, fût-ce parce |
| het maar omdat die verzekering, die in de loop van het huwelijk door | que ladite assurance contractée au cours du mariage par l'un des époux |
| één van de echtgenoten te zijnen gunste is afgesloten, een roerende | fait naître à son profit une créance mobilière, qui tombe en |
| schuldvordering doet ontstaan, die krachtens artikel 1401, 1°, van het | communauté en vertu de l'article 1401, 1°, du Code civil quelle que |
| Burgerlijk Wetboek in de gemeenschap valt, ongeacht de datum van het | soit la date de son échéance. |
| vervallen ervan. A.3.3. Artikel 148 van de wet van 25 juni 1992 moet worden | A.3.3. L'article 148 de la loi du 25 juin 1992 doit être analysé en |
| geanalyseerd in samenhang met de artikelen 127 en 128. | conjugaison avec les articles 127 et 128. |
| De prejudiciële vragen hebben betrekking op het discriminerend | Les questions préjudicielles sont relatives à la discrimination |
| onderscheid dat bestaat tussen twee vergelijkbare categorieën van | existant entre deux catégories de personnes comparables : deux |
| personen : twee echtgenoten, die samen belangrijke leningen hebben | conjoints, cosignataires de prêts importants garantis par une |
| ondertekend, die gewaarborgd zijn door een « gemengde » | assurance-vie « mixte » dont les primes ont été payées par le |
| levensverzekering, waarvan de premies werden betaald door het | patrimoine commun; l'un bénéficiant en propre du capital, l'autre |
| gemeenschappelijke vermogen; vermits de ene op persoonlijke titel het | |
| kapitaal geniet en de andere recht heeft op niets, is het onderscheid | n'ayant droit à rien, la distinction est discriminatoire. |
| discriminerend. | |
| - B - | - B - |
| B.1. Hoewel de vragen in algemene bewoordingen zijn geformuleerd, | B.1. Bien que les questions soient formulées en termes généraux, il |
| blijkt uit de motieven van het verwijzingsvonnis dat het door de | ressort des motifs du jugement a quo que le problème posé par les deux |
| eerste twee gestelde probleem erin bestaat te weten of de artikelen | premières est celui de savoir si les articles 127, 128 et 148, § 3, de |
| 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de | la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre violent |
| landverzekeringsovereenkomst de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden doordat zij tot gevolg hebben dat, wanneer twee echtgenoten gemeenschap van goederen hebben, één van beiden een levensverzekering heeft aangegaan om de goede afloop van de terugbetaling van gemeenschappelijke leningen te waarborgen en, nadat die terugbetaling is gedaan, om een kapitaal op te leveren, niet voor de langstlevende echtgenoot van de verzekeringnemer, maar enkel voor deze laatste ingeval hij een overeengekomen leeftijd zou bereiken, en bovendien de premies ten laste van de gemeenschappelijke goederen zijn betaald, dat kapitaal eigen is en slechts aanleiding geeft tot vergoeding indien de premiebetalingen die ten laste van het gemeenschappelijk vermogen zijn gedaan « kennelijk de mogelijkheden ervan te boven gaan ». | les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'ils ont pour effet que lorsque deux époux sont communs en biens, que l'un d'eux a souscrit une assurance-vie pour garantir la bonne fin du remboursement d'emprunts communs et, ce remboursement étant fait, pour apporter un capital, non au conjoint survivant du souscripteur, mais uniquement à ce dernier au cas où il atteindrait un âge convenu, et qu'en outre, les primes ont été prélevées sur les biens communs, ce capital est propre et ne donne lieu à récompense que si les versements effectués à titre de primes et prélevés sur le patrimoine commun sont « manifestement exagérés eu égard aux facultés de celui-ci ». |
| B.2. De artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op | B.2. Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur |
| de landverzekeringsovereenkomst bepalen : | le contrat d'assurance terrestre disposent : |
| « Art. 127.Verzekeringsprestaties |
« Art. 127.Prestations d'assurance |
| De aanspraken ontleend aan de verzekering die een in gemeenschap van | Le bénéfice de l'assurance contractée par un époux commun en biens au |
| goederen getrouwde echtgenoot ten behoeve van de andere of van | profit de l'autre ou à son profit constitue un bien propre de l'époux |
| zichzelf heeft bedongen is een eigen goed van de begunstigde | |
| echtgenoot. » | bénéficiaire. » |
| « Art. 128.Vergoeding van premiebetalingen |
« Art. 128.Récompense de primes |
| Aan het gemeenschappelijk vermogen is geen vergoeding verschuldigd | Une récompense n'est due au patrimoine commun que dans la mesure où |
| behalve voor zover de premiebetalingen die ten laste van dat vermogen | les versements effectués à titre de primes et prélevés sur ce |
| zijn gedaan, kennelijk de mogelijkheden ervan te boven gaan. » | patrimoine sont manifestement exagérés eu égard aux facultés de celui-ci. » |
| « Art. 148.Overgangsbepalingen |
« Art. 148.Dispositions transitoires |
| [...] | [...] |
| § 3. De bepalingen van deze wet zijn op de lopende | § 3. En matière de contrats d'assurance sur la vie, les dispositions |
| levensverzekeringsovereenkomsten van toepassing vanaf de | de la présente loi s'appliquent aux contrats en cours dès son entrée |
| inwerkingtreding van de wet. » | en vigueur. » |
| B.3. Vóór de inwerkingtreding van de in het geding zijnde wet, | B.3. Avant l'entrée en vigueur de la loi en cause, l'article 1400.7 du |
| verklaarde artikel 1400.7 van het Burgerlijk Wetboek eigen, behoudens | Code civil déclarait propres, sauf récompense s'il y a lieu, les |
| vergoeding indien daartoe aanleiding bestaat, de rechten verbonden aan | droits résultant d'une assurance de personnes, souscrite par le |
| een personenverzekering door de begunstigde zelf gesloten, die hij | bénéficiaire lui-même, acquis par lui au décès de son conjoint ou |
| verkrijgt bij het overlijden van zijn echtgenoot of na de ontbinding | |
| van het stelsel. A contrario werd daaruit afgeleid dat, in het geval | après la dissolution du régime. Il s'en déduisait a contrario que, |
| beoogd in B.1, het kapitaal gemeenschappelijk was. | dans l'hypothèse envisagée en B.1, le capital était commun. |
| Terugkomend van het standpunt dat hij had ingenomen betreffende de | Revenant sur la position qu'il avait adoptée sur les régimes |
| huwelijksvermogensstelsels in de wet van 14 juli 1976 en artikel | matrimoniaux dans la loi du 14 juillet 1976 et l'article 1400.7 du |
| 1400.7 van het Burgerlijk Wetboek, dat die wet bevatte, heeft de | |
| wetgever in 1992, zonder het voormelde artikel uitdrukkelijk op te | Code civil que cette loi contenait, le législateur a décidé en 1992, |
| heffen, beslist dat het voordeel van de verzekering een eigen goed van | sans abroger expressément cet article, que le bénéfice de l'assurance |
| de begunstigde echtgenoot is, zelfs als de verzekeringnemer die | constitue un bien propre de l'époux bénéficiaire même lorsque le |
| verzekering uitsluitend te zijnen bate heeft afgesloten, er tussen de | souscripteur l'a contractée à son seul profit, que les époux sont |
| echtgenoten een gemeenschap van goederen bestaat en de gemeenschap | communs en biens et que la communauté n'est pas dissoute. Il ne s'en |
| niet is ontbonden. Hij heeft zich daarover niet anders verklaard dan | |
| door de bezorgdheid te uiten om « een einde te maken aan de twijfels | est pas autrement expliqué que par le souci de « mettre fin à des |
| die onder de gelding van de wet van 1874 opkwamen » (Parl. St., Kamer, | hésitations qui existaient sous l'empire de la loi de 1874 » (Doc. |
| 1990-1991, nr. 1586/1, p. 104). | parl., Chambre, 1990-1991, n° 1586/1, p. 104). |
| Het kan pertinent zijn ook te verwijzen naar de bezorgdheid die is | Il peut être pertinent de relever également le souci, exprimé à propos |
| geuit ten aanzien van het in ontwerp zijnde artikel 106 van de in het | de l'article 106 en projet de la loi en cause, de « fixer de façon |
| geding zijnde wet om « alle twijfels omtrent de rechten van de | |
| verzekeraar en van de aangewezen begunstigde op te heffen » door te | sûre les droits de l'assureur et du bénéficiaire désigné » en |
| bepalen onder welke voorwaarden de betaling door de verzekering | précisant à quelles conditions le paiement fait par l'assurance est |
| bevrijdend is (ibid., p. 94). | libératoire (ibid., p. 94). |
| B.4. De bezorgdheid om duidelijk wetgevend op te treden, zodat | B.4. Le souci de légiférer clairement, de façon que chacun connaisse à |
| eenieder op elk ogenblik de omvang van zijn rechten en verplichtingen | tout moment l'étendue de ses droits et obligations, n'est en rien |
| kent, is geenszins pertinent om een bepaalde wetgevende keuze meer te verantwoorden dan een andere, waarbij niets zou beletten dat ze even duidelijk tot uiting wordt gebracht. De optie waaraan de wetgever de voorkeur heeft gegeven wordt des te minder verklaard door het doel rechtsonzekerheid te vermijden daar zij, om te bepalen of er aanleiding bestaat tot vergoeding, een beroep doet op een zo vaag begrip als « betalingen die [ . ] kennelijk de mogelijkheden [ . ] te boven gaan » van het gemeenschappelijk vermogen (artikel 128). B.5. De memories, evenmin als de parlementaire voorbereiding, leveren de gezochte verantwoording, in het geval waarin de verzekering de betaling van een kapitaal enkel aan de verzekeringnemer waarborgt. Het Hof ziet ze in hetzelfde geval evenmin. Een dergelijke verzekering beoogt immers in geen geval te voorzien in het levensonderhoud van de overlevende echtgenoot. De last die de betaling van de verzekeringspremies voor het gemeenschappelijk vermogen betekent, veroorzaakt een onevenwicht ten nadele van die echtgenoot : een pensioen wordt gegarandeerd aan de enkele verzekeringnemer-begunstigde, op kosten van de gemeenschap en in beginsel zonder vergoeding, zonder dat zijn echtgenoot de kansen ervan heeft kunnen aanvaarden, in aanmerking genomen zijn eigen kansen op overleven. Overigens, door die maatregel in te schrijven in de wet op de landverzekeringsovereenkomst, terwijl artikel 1400.7 van het Burgerlijk Wetboek niet uitdrukkelijk is opgeheven en dat Wetboek de algemene opzet van de huwelijksvermogensstelsels aangeeft door een volledige titel eraan te wijden waarmee een dergelijke oplossing weinig coherent is, heeft de wetgever het mogelijk gemaakt dat die echtgenoot geen kennis heeft gehad van het eenzijdige karakter van het voordeel dat door een dergelijk contract wordt opgeleverd na de | pertinent pour justifier une option législative plutôt qu'une autre, que rien n'empêcherait d'exprimer tout aussi clairement. Celle que le législateur a préférée s'explique d'autant moins par le but d'éviter l'insécurité juridique qu'elle recourt, pour déterminer s'il y a lieu à récompense, à une notion aussi imprécise que celle de « versements [...] manifestement exagérés eu égard aux facultés » du patrimoine commun (article 128). B.5. Pas plus que les travaux préparatoires, les mémoires n'apportent la justification recherchée, dans le cas où l'assurance garantit le paiement d'un capital au seul souscripteur. La Cour ne l'aperçoit pas davantage dans ce même cas. Une telle assurance, en effet, ne vise en aucune manière à la subsistance de l'époux survivant. La charge qu'impose au patrimoine commun le paiement des primes d'assurance crée un déséquilibre au détriment de cet époux : une retraite est garantie au seul souscripteur bénéficiaire, aux frais de la communauté et en principe sans récompense, sans que son conjoint ait pu en accepter l'éventualité en considération de celle de sa propre survie. Par ailleurs, en inscrivant la mesure en cause dans la loi sur le contrat d'assurance terrestre, alors que l'article 1400.7 du Code civil n'est pas expressément abrogé et que ce Code indique l'économie générale des régimes matrimoniaux en leur consacrant un titre entier avec lequel une telle solution est peu cohérente, le législateur a rendu possible que ce conjoint n'ait pas eu connaissance du caractère unilatéral de |
| terugbetaling van de lening. Indien, volgens het wettelijke stelsel, | l'avantage produit par un tel contrat après le remboursement de |
| de inspanning van voorzorg van de echtgenoten met gemeenschap van | l'emprunt. Selon le régime légal, si l'effort de prévoyance des époux |
| goederen veeleer tot uiting kwam door de aankoop van effecten of door | communs en biens s'était plutôt manifesté par l'achat de titres ou |
| andere spaartegoeden, dan hadden die gemeenschappelijk moeten zijn. De | d'autres biens d'épargne, ceux-ci eussent été communs. Certes, les « |
| « pensioenen, lijfrenten of soortgelijke uitkeringen, die een der | pensions, rentes viagères ou allocations de même nature, dont un seul |
| echtgenoten alleen bezit » zijn weliswaar eigen (artikel 1401, 4°) | des époux est titulaire » sont propres (article 1401, 4°) ainsi que « |
| alsmede « het recht op herstel van persoonlijke lichamelijke of morele | le droit à réparation d'un préjudice corporel ou moral personnel » |
| schade » (artikel 1401, 3°), maar dergelijke voordelen komen in de | (article 1401, 3°); mais de tels avantages proviennent généralement |
| regel voort uit een activiteit of een nadeel dat eigen was aan de | d'une activité ou d'un préjudice qui était propre à leur bénéficiaire. |
| begunstigde ervan. In dergelijke omstandigheden is het niet | Dans de telles conditions, il ne se justifie pas d'affirmer que |
| verantwoord te beweren dat de instemming en de bedoeling van schenking | l'assentiment et l'intention libérale de l'époux qui n'est pas |
| van de echtgenoot die niet de begunstigde is, kunnen worden vermoed. | bénéficiaire peuvent se présumer. |
| De in het geding zijnde bepalingen zijn discriminerend. | Les dispositions en cause sont discriminatoires. |
| B.6.1. Het Hof wordt in de derde prejudiciële vraag verzocht de | B.6.1. La Cour est invitée par la troisième question préjudicielle à |
| situatie van de met gemeenschap van goederen gehuwde echtgenoot die | comparer la situation de l'époux commun en biens qui bénéficiait, sous |
| onder de vroegere wetgeving het voordeel genoot van de aan het | la législation ancienne, de l'avantage que constitue la récompense due |
| gemeenschappelijk vermogen verschuldigde vergoeding wegens de betaling | au patrimoine commun pour le paiement des primes d'une assurance sur |
| van de premies van een levensverzekering waarvan diens echtgenoot | la vie dont son conjoint serait à la fois le souscripteur et le |
| terzelfder tijd de verzekeringnemer en de begunstigde was, te | bénéficiaire, à la situation de l'époux qui, en vertu des articles 127 |
| vergelijken met de situatie van de echtgenoot die, krachtens de | |
| artikelen 127 en 128 van de betwiste wet, dat voordeel niet geniet, | et 128 de la loi en cause, ne bénéficie pas de cet avantage, alors que |
| terwijl de verzekeringspolis onder de gelding van de vroegere wet was | la police d'assurance avait été souscrite sous l'empire de l'ancienne |
| afgesloten. | législation. |
| B.6.2. Door het tijdstip te bepalen waarop zij in werking treedt - | B.6.2. En fixant le moment où elle entre en vigueur - comme le fait, |
| zoals te dezen artikel 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 doet -, voert de wet een onderscheid in tussen de rechtsverhoudingen die binnen haar werkingssfeer vallen (lopende of toekomstige contracten) en de rechtsverhoudingen die eraan ontsnappen (contracten die niet langer lopen). Aangezien de in het geding zijnde bepalingen, om de hierboven aangegeven redenen, op zich discriminerend zijn, dient de omstandigheid dat zij van onmiddellijke toepassing zijn, niet te worden onderzocht. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : | en l'espèce, l'article 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 -, la loi crée une distinction entre les rapports juridiques qui tombent dans son champ d'application (contrats en cours ou à venir) et les rapports qui y échappent (contrats qui ne sont plus en cours). Les dispositions en cause étant, pour les raisons indiquées plus haut, discriminatoires en elles-mêmes, il n'y a pas lieu d'examiner la circonstance qu'elles sont d'application immédiate. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : |
| De artikelen 127, 128 en 148, § 3, van de wet van 25 juni 1992 op de | Les articles 127, 128 et 148, § 3, de la loi du 25 juin 1992 sur le |
| landverzekeringsovereenkomst schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat zij tot gevolg hebben dat, wanneer twee echtgenoten gemeenschap van goederen hebben, één van beiden een levensverzekering heeft aangegaan om de goede afloop van de terugbetaling van gemeenschappelijke leningen te waarborgen en, nadat die terugbetaling is gedaan, om een kapitaal op te leveren, niet voor de langstlevende echtgenoot van de verzekeringnemer, maar enkel voor deze laatste ingeval hij een overeengekomen leeftijd zou bereiken, en bovendien de premies ten laste van de gemeenschappelijke goederen zijn betaald, dat kapitaal eigen is en slechts aanleiding geeft tot vergoeding indien de premiebetalingen die ten laste van het gemeenschappelijk vermogen zijn gedaan « kennelijk de mogelijkheden ervan te boven gaan ». | contrat d'assurance terrestre violent les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'ils ont pour effet que lorsque deux époux sont communs en biens, que l'un d'eux a souscrit une assurance-vie pour garantir la bonne fin du remboursement d'emprunts communs et, ce remboursement étant fait, pour apporter un capital, non au conjoint survivant du souscripteur, mais uniquement à ce dernier au cas où il atteindrait un âge convenu, et qu'en outre, les primes ont été prélevées sur les biens communs, ce capital est propre et ne donne lieu à récompense que si les versements effectués à titre de primes et prélevés sur le patrimoine commun sont manifestement exagérés eu égard aux facultés de celui-ci. |
| Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 mei 1999. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 mai 1999. |
| De griffier, De voorzitter, | Le greffier, Le président, |
| L. Potoms. M. Melchior. | L. Potoms. M. Melchior. |