Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 5/99 van 20 januari 1999 Rolnummer 1260 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de provinciën en artikel Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...)"
Arrest nr. 5/99 van 20 januari 1999 Rolnummer 1260 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de provinciën en artikel Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...) Arrêt n° 5/99 du 20 janvier 1999 Numéro du rôle : 1260 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 1 er de la loi du 6 février 1970 relative à la prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des provinc La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 5/99 van 20 januari 1999 Arrêt n° 5/99 du 20 janvier 1999
Rolnummer 1260 Numéro du rôle : 1260
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1 van de wet van 6 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 1er de la
februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste loi du 6 février 1970 relative à la prescription des créances à charge
of ten voordele van de Staat en de provinciën en artikel 34 van de wet ou au profit de l'Etat et des provinces et l'article 34 de la loi du
van 15 mei 1846 op de Rijkscomptabiliteit, gesteld door de Rechtbank 15 mai 1846 sur la comptabilité de l'Etat, posée par le Tribunal de
van eerste aanleg te Brussel. première instance de Bruxelles.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P.
rechters P. Martens, J. Delruelle, E. Cerexhe, H. Coremans en A. Arts, Martens, J. Delruelle, E. Cerexhe, H. Coremans et A. Arts, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 12 december 1997 in zake B. Gendebien en anderen tegen Par jugement du 12 décembre 1997 en cause de B. Gendebien et autres
het College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en contre le Collège de la Commission communautaire commune et autres,
anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op
22 december 1997, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 22 décembre
1997, le Tribunal de première instance de Bruxelles a posé la question
volgende prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
"Schenden artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de « A L'article 1er de la loi du 6 février 1970 relative à la
verjaring van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des
en de provinciën en artikel 34 van de wet van 15 maart [lees : mei] provinces et l'article 34 de la loi du 15 mars [lire : mai] 1846 sur
1846 op de Rijkscomptabiliteit de artikelen 10 en 11 van de la comptabilité de l'Etat, violent-ils les articles 10 et 11 de la
gecoördineerde Grondwet in zoverre die bepalingen de
schadevergoedingsschuldvorderingen ten laste van een provincie, die Constitution coordonnée en ce que ces dispositions soumettent à la
zijn ontstaan als gevolg van een door haar begane fout die bestaat in prescription quinquennale les créances d'indemnité à l'égard d'une
een ongelijke verloning van de werknemers, aan de vijfjarige verjaring province, nées à la suite d'une faute de celle-ci consistant en une
onderwerpen, terwijl diezelfde schuldvorderingen aan de dertigjarige inégalité de traitement entre travailleurs, alors que ces mêmes
verjaring zijn onderworpen wanneer het nadeel aan een privé-werkgever créances sont soumises à la prescription trentenaire lorsque le
wordt toegeschreven ?" préjudice est imputable à un employeur privé ? »
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil II. Les faits et la procédure antérieure
De eisers voor de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel oefenden Les demandeurs devant le Tribunal de première instance de Bruxelles
allen de functie van psycholoog uit in de dienst voor geestelijke exerçaient tous la fonction de psychologue au service de santé mentale
gezondheidszorg van het Medisch-Sociaal Instituut van Brabant, de l'Institut médico-social du Brabant, institution qui dépendait de
instelling die van de provincie Brabant afhing vóór de splitsing la province de Brabant avant sa scission.
ervan. Zij ontvingen een bezoldiging die lager lag dan die welke was Ils percevaient un traitement moindre que celui attribué aux
toegekend aan de psychologen die afhingen van een medisch-sociaal psychologues dépendant d'un centre médico-social de la province de
centrum van de provincie Brabant. Brabant.
Bij vonnis van 21 november 1990 heeft de Rechtbank voor recht gezegd Par jugement du 21 novembre 1990, le Tribunal a dit pour droit que la
dat het verschil tussen de wedden van de eisers en die van de différence entre les traitements des demandeurs et ceux des
psychologen verbonden aan de psycho-medisch-sociale centra niet in psychologues attachés aux centres psycho-médico-sociaux était non
overeenstemming was met artikel 6 (thans artikel 10) van de Grondwet conforme à l'article 6 (actuellement l'article 10) de la Constitution
en artikel 71 van de wet van 14 februari 1971, heeft zij de provincie et à l'article 71 de la loi du 14 février 1971, a condamné la province
Brabant veroordeeld, als schadevergoeding in natura, tot het toekennen de Brabant, au titre de réparation en nature, à rémunérer les
van dezelfde wedde aan de eisers als aan de psychologen van de demandeurs de façon égale à celle des psychologues des centres
psycho-médico-sociaux, a condamné la province à payer à chacun des
psycho-medisch-sociale centra, heeft zij de provincie veroordeeld tot demandeurs un franc de dommages et intérêts à titre provisionnel et a
het betalen van een frank provisionele schadevergoeding aan ieder van renvoyé la cause au rôle particulier pour le surplus.
de eisers en heeft zij de zaak voor het overige naar de bijzondere rol verwezen. Dans la présente affaire, les demandeurs fondent leur action sur
In deze zaak gronden de eisers hun vordering op artikel 1382 van het l'article 1382 du Code civil. Ils postulent la condamnation des
Burgerlijk Wetboek. Zij vragen dat de verweerders, namelijk de défendeurs, la Commission communautaire commune, la "Vlaamse
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, de Vlaamse
Gemeenschapscommissie, de provincie Waals-Brabant, de provincie Gemeenschapscommissie", la province du Brabant wallon, la "Provincie
Vlaams-Brabant, de Franse Gemeenschapscommissie en het Brusselse Vlaams Brabant", la Commission communautaire française et la Région de
Hoofdstedelijke Gewest, zouden worden veroordeeld tot het betalen van Bruxelles-Capitale, à leur payer des dommages et intérêts d'un montant
een schadevergoeding gelijk aan het verschil tussen de wedde die zij équivalent à la différence entre le traitement qu'ils ont perçu et le
hebben ontvangen en de wedde waarop zij recht hadden. Zij merken op traitement auquel ils avaient droit. Ils relèvent que le jugement du
dat het vonnis van 21 november 1990 niet definitief uitspraak heeft 21 novembre 1990 n'a pas statué définitivement sur cette demande de
gedaan over die eis tot schadevergoeding vermits het enkel een frank
provisionele schadevergoeding aan de eisers heeft toegekend. Zij dommages et intérêts puisqu'il a uniquement alloué un franc
preciseren dat zij geen achterstallig loon als dusdanig vragen, noch provisionnel aux demandeurs. Ils précisent qu'ils ne réclament ni ne
in de toekomst zullen vragen. réclameront à l'avenir les arriérés de traitement en tant que tels.
De verweerders voeren van hun kant de verjaring aan van de Les défendeurs invoquent pour leur part la prescription des créances à
schuldvorderingen jegens de Staat en de provincies voor de periode van charge de l'Etat et des provinces pour la période antérieure de cinq
vóór vijf jaar vóór de dagvaarding, dus voor de periode die aan 9 ans à la citation, soit pour la période antérieure au 9 février 1983.
februari 1983 voorafgaat. Zij baseren zich op artikel 1 van de wet van
6 februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten Ils se fondent sur l'article 1er de la loi du 6 février 1970 relative
laste of ten voordele van de Staat en de provinciën. De Rechtbank van à la prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des
eerste aanleg merkt op dat die bepaling in die zin moet worden provinces. Le Tribunal de première instance relève que cette
geïnterpreteerd dat zij van toepassing is op alle ontstane disposition doit être interprétée comme s'appliquant à toutes les
schuldvorderingen ten laste van de Staat, met inbegrip van de créances nées à charge de l'Etat, y compris les créances de réparation
schuldvorderingen tot herstel van een delictuele of quasi-delictuele
fout, rekening houdend met de algemene bewoordingen. De Rechtbank d'une faute délictuelle ou quasi délictuelle, compte tenu de la
herinnert aan het arrest van het Hof van 15 mei 1996 (nr. 32/96) en is généralité des termes. Rappelant l'arrêt de la Cour du 15 mai 1996 (n°
van oordeel dat de vraag rijst naar de bestaanbaarheid van artikel 1 32/96), il estime que la question de la compatibilité de l'article 1er
van de wet van 6 februari 1970 en artikel 34 van de wet van 15 mei de la loi du 6 février 1970 et de l'article 34 de la loi du 15 mai
1846 met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Zij merkt op dat te 1846 avec les articles 10 et 11 de la Constitution se pose. Il relève
dezen de situatie van de eisers vergelijkbaar is met die van personen qu'en l'espèce, la situation des demandeurs est comparable à celle de
die in de privé-sector werken en tegen hun werkgever een vordering personnes travaillant dans le secteur privé et intentant une action
instellen om van hem schadevergoeding te eisen voor een bedrag dat contre leur employeur afin de lui réclamer des dommages et intérêts
gelijk is aan het achterstallig loon dat zij hebben verloren als d'un montant équivalent aux arriérés de rémunération perdus à la suite
gevolg van een fout van hun werkgever die neerkomt op een onwettige de la faute de leur employeur consistant en une illégalité de
verloning. Een dergelijke vordering zou na dertig jaar verjaren, zelfs traitement. Une telle action se prescrirait par trente ans, même si
indien de werkgever een inbreuk had gepleegd door een onwettig loon te l'employeur avait commis une infraction en payant un traitement
betalen (arrest nr. 25/95 van het Arbitragehof van 21 maart 1995). Te illégal (arrêt n° 25/95 de la Cour d'arbitrage du 21 mars 1995). L'on
dezen kan men zich vragen stellen over de evenredigheid tussen de peut s'interroger sur la proportionnalité en l'espèce de la
verkorte verjaringstermijn voor schuldvorderingen tegen de Staat en de prescription abrégée des créances contre l'Etat et les provinces avec
provincies en het door de wetgever nagestreefde doel, namelijk de le but poursuivi par le législateur qui est la protection de l'intérêt
bescherming van het algemeen belang, en rekening houdend met het feit général et compte tenu du fait que la dette née de la responsabilité
dat de schuld die door de verantwoordelijkheid van de provincie de la province de Brabant était une dette prévisible pour elle et
Brabant is ontstaan, kon worden voorzien en gemakkelijk onder controle
kon worden gehouden. De Rechtbank besluit derhalve de hierboven aisément contrôlable. Le Tribunal décide dès lors de poser la question
vermelde prejudiciële vraag te stellen. préjudicielle mentionnée ci-dessus.
III. De rechtspleging voor het Hof III. La procédure devant la Cour
Bij beschikking van 22 december 1997 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 22 décembre 1997, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
77 van de organieke wet bij op 10 februari 1998 ter post aangetekende brieven. loi organique, par lettres recommandées à la poste le 10 février 1998.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 12 februari 1998. Moniteur belge du 12 février 1998.
Memories zijn ingediend door : Des mémoires ont été introduits par :
- de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 19 maart 1998 - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par
ter post aangetekende brief; lettre recommandée à la poste le 19 mars 1998;
- het College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, - le Collège de la Commission communautaire commune, rue du Champ de
Marsveldstraat 25, 1050 Brussel, het College van de Vlaamse Mars 25, 1050 Bruxelles, le Collège de la Commission communautaire
Gemeenschapscommissie, Louizalaan 4, bus 4, 1050 Brussel, de provincie flamande, avenue Louise 4, boîte 4, 1050 Bruxelles, la province du
Waals-Brabant, Stadhuis, 1300 Waver, de provincie Vlaams-Brabant, Brabant wallon, Hôtel de ville, 1300 Wavre, la province du Brabant
Diestsesteenweg 52-54, 3010 Leuven, het College van de Franse flamand, Diestsesteenweg 52/54, 3010 Louvain, le Collège de la
Gemeenschapscommissie, Louizalaan 166, 1050 Brussel, de Brusselse Commission communautaire française, avenue Louise 166, 1050 Bruxelles,
le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale, rue Ducale 7-9,
Hoofdstedelijke Regering, Hertogsstraat 7-9, 1000 Brussel, bij op 24 1000 Bruxelles, par lettre recommandée à la poste le 24 mars 1998;
maart 1998 ter post aangetekende brief;
- G. Monnoye, wonende te 1410 Waterloo, rue de l'Infante 181, B. - G. Monnoye, demeurant à 1410 Waterloo, rue de l'Infante 181, B.
Paulet, wonende te 3000 Leuven, Van Monsstraat 27, H. Van Mulders, Paulet, demeurant à 3000 Louvain, Van Monsstraat 27, H. Van Mulders,
wonende te 1150 Brussel, Egelantierenlaan 72, J. Mey, wonende te 1190 demeurant à 1150 Bruxelles, avenue des Eglantines 72, J. Mey,
demeurant à 1190 Bruxelles, avenue des Sept Bonniers 179, M.
Brussel, Zeven Bunderslaan 179, M. Billen-Pohl, wonende te 1060 Billen-Pohl, demeurant à 1060 Bruxelles, rue de la Victoire 81, M.
Brussel, Overwinningsstraat 81, M. Dekkers, wonende te 1380 Lasne, rue Dekkers, demeurant à 1380 Lasne, rue d'Aquinot 11, M. Baruh, demeurant
d'Aquinot 11, M. Baruh, wonende te 1180 Brussel, Montjoielaan 182, bus à 1180 Bruxelles, avenue Montjoie 182, boîte 3, Y. Smets, demeurant à
3, Y. Smets, wonende te 1180 Brussel, Schepenijlaan 33, S. Hauman, 1180 Bruxelles, avenue de l'Echevinage 33, S. Hauman, demeurant à 1380
wonende te 1380 Lasne, chaussée de Charleroi 74, F.-R. Hauman, wonende Lasne, chaussée de Charleroi 74, F.-R. Hauman, demeurant à 1180
te 1180 Brussel, Coghenlaan 246, A. Hiel, wonende te 9250 Waasmunster, Bruxelles, avenue Coghen 246, A. Hiel, demeurant à 9250 Waasmunster,
Vlaszakstraat 14, L. Elsoucht, wonende te 1502 Lembeek, Vlaszakstraat 14, L. Elsoucht, demeurant à 1502 Lembeek,
Bergensesteenweg 570, G. Partous, wonende te 1652 Alsemberg, Frans Bergensesteenweg 570, G. Partous, demeurant à 1652 Alsemberg, Frans
Depreefstraat 24, F. Graas, wonende te 1330 Rixensart, rue du Depreefstraat 24, F. Graas, demeurant à 1330 Rixensart, rue du
Réservoir 12, P. Bronchart, wonende te 1180 Brussel, Langeveldlaan Réservoir 12, P. Bronchart, demeurant à 1180 Bruxelles, avenue
110, C. Moortgat-Graulich, wonende te 3221 Nieuwenrode, Meiselaan 77, Langeveld 110, C. Moortgat-Graulich, demeurant à 3221 Nieuwenrode,
en A. Tondeur, wonende te 1170 Brussel, Gaailaan 26, bij op 26 maart Meiselaan 77, et A. Tondeur, demeurant à 1170 Bruxelles, avenue du
1998 ter post aangetekende brief. Geai 26, par lettre recommandée à la poste le 26 mars 1998.
Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 26 mei 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 26 mai 1998.
Memories van antwoord zijn ingediend door : Des mémoires en réponse ont été introduits par :
- G. Monnoye en anderen, bij op 23 juni 1998 ter post aangetekende - G. Monnoye et autres, par lettre recommandée à la poste le 23 juin
brief; 1998;
- de Ministerraad, bij op 23 juni 1998 ter post aangetekende brief. - le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 23
Bij beschikkingen van 27 mei 1998 en 26 november 1998 heeft het Hof de juin 1998. Par ordonnances du 27 mai 1998 et du 26 novembre 1998, la Cour a
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot respectievelijk 22 december 1998 en 22 juni 1999. prorogé respectivement jusqu'aux 22 décembre 1998 et 22 juin 1999 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 23 september 1998 heeft het Hof de zaak in Par ordonnance du 23 septembre 1998, la Cour a déclaré l'affaire en
gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 21 état et fixé l'audience au 21 octobre 1998.
oktober 1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats
bij op 24 september 1998 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 24 septembre 1998.
Op de openbare terechtzitting van 21 oktober 1998 : A l'audience publique du 21 octobre 1998 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. B. Gribomont loco Mr. R.O. Dalcq en Mr. D. Lagasse, advocaten . Me B. Gribomont loco Me R.O. Dalcq et Me D. Lagasse, avocats au
bij de balie te Brussel, voor de eisende partijen in het bodemgeschil; barreau de Bruxelles, pour les parties demanderesses dans l'instance principale;
. Mr. P. Nicodème, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. J. . Me P. Nicodème, avocat au barreau de Bruxelles, loco Me J. Putzeys,
Putzeys, advocaat bij de balie te Antwerpen, en loco Mr. T. Vandeput, avocat au barreau d'Anvers, et loco Me T. Vandeput, avocat au barreau
advocaat bij de balie te Brussel, voor de verwerende partijen in het de Bruxelles, pour les parties défenderesses dans l'instance
bodemgeschil; principale;
. B. Druart, auditeur-generaal bij het Ministerie van Financiën, voor . B. Druart, auditeur général au ministère des Finances, pour le
de Ministerraad; Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers J. Delruelle en A. Arts verslag - les juges-rapporteurs J. Delruelle et A. Arts ont fait rapport;
uitgebracht; - zijn de voornoemde partijen gehoord; - les parties précitées ont été entendues;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
Memorie van de eisers voor de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel Mémoire des demandeurs devant le Tribunal de première instance de Bruxelles
A.1.1. Het verschil in behandeling tussen de werknemers die houder A.1.1. La différence de traitement entre les travailleurs titulaires
zijn van een schuldvordering als gevolg van een nadeel dat aan hun
werkgever kan worden toegeschreven, naargelang die werkgever een d'une créance résultant d'un préjudice imputable à leur employeur
privé-persoon of een publiekrechtelijke rechtspersoon is, kan niet selon que ce dernier est une personne privée ou une personne morale de
worden verantwoord. droit public ne peut se justifier.
Ook al is de schuldvordering op een objectief verschil gegrond - de Si elle se fonde sur une différence objective - l'Etat sert l'intérêt
Staat dient het algemeen belang; de particulieren handelen in hun général; les particuliers agissent en considération de leur intérêt
persoonlijk belang - en al heeft de wetgever maatregelen genomen die personnel - et si le législateur a pris des mesures en rapport avec le
in verband staan met het nagestreefde doel - de rekeningen van de but poursuivi - clôturer les comptes de l'Etat dans un délai
Staat binnen een redelijke termijn afsluiten -, toch is de maatregel raisonnable -, il n'en demeure pas moins que la mesure est
onevenredig ten opzichte van het nagestreefde doel en lijkt hij disproportionnée par rapport au but poursuivi et n'apparaît dès lors
derhalve niet redelijk te kunnen worden verantwoord. Het gaat immers pas raisonnablement justifiée. Il s'agit en effet de créances nées
om schuldvorderingen die zijn ontstaan als gevolg van een fout waarvan d'une faute dont le travailleur n'a que rarement connaissance au
de werknemer slechts zelden kennis heeft op het ogenblik waarop zij is moment où elle a été commise et ce, sans que la prise de connaissance
begaan en zulks zonder dat de late kennisneming van die fout hem zou tardive de cette faute puisse lui être imputée. Les arguments tirés de
kunnen worden toegeschreven. De argumenten die worden gehaald uit het
feit dat de schade zich laattijdig manifesteert, waarmee de l'apparition tardive du dommage, à laquelle la prise de connaissance
laattijdige kennisneming van de fout en van de schade moet worden tardive de la faute et du dommage doit être assimilée, et de l'absence
gelijkgesteld, en uit de ontstentenis van nalatigheid van de de négligence dans le chef du créancier, retenus par la Cour dans
schuldeiser, die door het Hof in het arrest van 15 mei 1996 in l'arrêt du 15 mai 1996, sont dès lors relevants en l'espèce.
aanmerking zijn genomen, zijn derhalve te dezen relevant. En outre, la disproportion entre la mesure et le but poursuivi par le
De wanverhouding tussen de maatregel en het door de wetgever législateur apparaît de manière d'autant plus flagrante lorsque, comme
nagestreefde doel manifesteert zich bovendien op des te flagranter
wijze wanneer, zoals te dezen, de schuld ontstaan door de en l'espèce, la dette née de la responsabilité de la province est une
verantwoordelijkheid van de provincie, het gevolg is van een dette née à la suite d'une faute délictuelle ou quasi délictuelle de
delictuele of quasi-delictuele fout door haar begaan en bestaande in celle-ci consistant en une inégalité de traitement entre travailleurs.
een ongelijkheid van behandeling onder werknemers. De schulden die
zijn ontstaan uit de verantwoordelijkheid zijn immers te voorzien en Les dettes nées de la responsabilité sont en effet prévisibles et ne
leveren geen bijzonder bewijsprobleem op. posent aucun problème de preuve particulier.
A.1.2. Gesteld, subsidiair, dat het Hof van oordeel is de gestelde A.1.2. A titre subsidiaire, à supposer que la Cour estime ne pas
prejudiciële vraag niet bevestigend te kunnen beantwoorden, dan zou pouvoir répondre affirmativement à la question préjudicielle posée,
het evenwel niet kunnen beslissen dat de werknemers van de openbare elle ne pourrait cependant pas décider que les travailleurs du secteur
sector op dezelfde manier worden behandeld als de werknemers van de public se trouvent traités de la même manière que les travailleurs du
privé-sector. Het is juist dat, volgens het arrest nr. 13/97 van 18 secteur privé. Il est vrai que selon l'arrêt n° 13/97 du 18 mars 1997
maart 1997 van het Hof, een burgerlijke rechtsvordering gegrond op een de la Cour, une action civile fondée sur une infraction à l'article 42
inbreuk op artikel 42 van de wet van 12 april 1965 zou moeten verjaren de la loi du 12 avril 1965 devrait se prescrire par cinq ans à partir
na vijf jaar vanaf de dag waarop de inbreuk is gepleegd en niet na du jour où l'infraction a été commise et non par trente ans.
dertig jaar. Een verschil in behandeling tussen de twee categorieën Toutefois, une différence de traitement entre les deux catégories de
van werknemers blijft echter bestaan wanneer de inbreuk waarop de travailleurs subsiste lorsque l'infraction sur laquelle se fonde
burgerlijke rechtsvordering is gegrond, kan worden gekwalificeerd als l'action civile peut être qualifiée d'infraction collective ou
een collectieve of voortgezette inbreuk. De verjaring van een continuée. La prescription d'une telle action ne commence à courir
dergelijke vordering begint pas te lopen vanaf het laatste strafbare qu'à partir du dernier fait punissable par application des articles 26
feit, met toepassing van de artikelen 26 en 27 van de wet van 17 april et 27 de la loi du 17 avril 1878 contenant le titre préliminaire du
1878 houdende de voorafgaande titel van het Wetboek van Code de procédure pénale. Ceci ne pourrait s'appliquer qu'en cas
Strafvordering. Dat zou slechts van toepassing kunnen zijn in geval d'infraction commise par les employeurs du secteur privé et non par
van inbreuk begaan door de werkgevers van de privé-sector en niet door des employeurs personnes morales de droit public, en raison de
werkgevers die publiekrechtelijke rechtspersonen zijn, vanwege artikel
34 van de wet van 15 mei 1846 en artikel 1 van de wet van 6 februari l'article 34 de la loi du 15 mai 1846 et de l'article 1er de la loi du
1970, die beide een termijn van vijf jaar voorschrijven. Dat verschil 6 février 1970, qui prévoient uniformément un délai de cinq ans. Cette
in behandeling kan niet redelijk worden verantwoord. In dat verband différence de traitement ne peut être justifiée raisonnablement. Il
moet niet alleen rekening worden gehouden met het arrest nr. 32/96 van faut tenir compte à cet égard non seulement de l'arrêt n° 32/96 du 15
15 mei 1996, maar ook met het arrest nr. 13/97 van 18 maart 1997, mai 1996 mais aussi de l'arrêt n° 13/97 du 18 mars 1997 où la Cour
waarin het Hof het van essentieel belang acht de werknemers te juge essentiel de protéger les travailleurs compte tenu de leur
beschermen rekening houdend met hun economische afhankelijkheid. In dépendance économique. Il faut relever à cet égard que la loi du 12
dat verband moet worden opgemerkt dat de wet van 12 april 1965 avril 1965 concernant la protection de la rémunération des
betreffende de bescherming van het loon der werknemers zowel ratione
personae als ratione materiae evenzeer in de privé-sector als in de travailleurs s'applique tant ratione personae que ratione materiae
openbare sector van toepassing is op de contractuele werknemers en op aussi bien au secteur privé qu'au secteur public, aux travailleurs
de statutaire ambtenaren. sous contrat et aux agents statutaires.
Memorie van de verwerende partijen voor de Rechtbank van eerste aanleg Mémoire des parties défenderesses devant le Tribunal de première
te Brussel instance de Bruxelles
A.2. Het Hof dient te dezen een redenering te volgen zoals in het A.2. La Cour doit suivre en l'espèce un raisonnement similaire à celui
arrest nr. 75/97 van 17 december 1997. Er kan immers niet worden repris dans l'arrêt n° 75/97 du 17 décembre 1997. Il ne peut en effet
aanvaard dat de schuldvordering waarop de eisers zich beroepen, zich
pas na vele jaren heeft kunnen manifesteren. De schade als gevolg van être admis que la créance dont se prévalent les demandeurs n'a pu
het verschil tussen de bezoldiging van de eisers en die van de apparaître qu'après plusieurs années. Le dommage relatif à la
psychologen van de psycho-medisch-sociale centra blijkt immers van différence entre le traitement perçu par les demandeurs et celui perçu
meet af aan uit de van toepassing zijnde verordeningsteksten en par les psychologues des centres psycho-médico-sociaux apparaît en
weddeschalen, temeer daar zij uitgaan van statuten die zijn effet d'emblée des textes réglementaires et échelles barémiques
vastgesteld door dezelfde instelling, namelijk de vroegere provincie applicables, d'autant qu'ils procèdent de statuts établis par la même
Brabant. institution, à savoir l'ancienne province de Brabant.
De verjaring na vijf jaar blijkt evenredig te zijn met het door de La prescription quinquennale s'avère proportionnée à l'objectif
wetgever nagestreefde doel, zoals het Hof het heeft vastgesteld in poursuivi par le législateur tel que la Cour l'a défini dans son arrêt
zijn arrest nr. 32/96 van 15 mei 1996. n° 32/96 du 15 mai 1996.
Aangezien de wedde van de eisers ten laste komt van de begroting van Le traitement des demandeurs étant à charge du budget de la province
de provincie Brabant en nadien van de begroting van de administraties die haar hebben opgevolgd, is het normaal dat die wedden het voorwerp zijn van een verkorte verjaring, die tien jaar bedraagt indien het gaat om een vordering van achterstallig loon of vijf jaar indien het, zoals te dezen, gaat om een vordering tot schadevergoeding. Er kan dus geen sprake zijn van enige discriminatie met de werknemers van de privé-sector, voor wie ook verkorte verjaringstermijnen gelden, die in overeenstemming werden geacht met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in het arrest van het Hof nr. 13/97 van 18 maart 1997. Memorie van de Ministerraad de Brabant puis du budget des administrations lui ayant succédé, il est normal que ces traitements fassent l'objet d'une prescription réduite qui est de dix ans s'il s'agit d'une demande d'arriérés de traitement ou de cinq ans s'il s'agit, comme en l'espèce, d'une demande de dommages et intérêts. Il ne peut donc être question d'une quelconque discrimination par rapport aux employés du secteur privé qui se voient également imposer des prescriptions réduites qui furent jugées conformes aux articles 10 et 11 de la Constitution par l'arrêt de la Cour n° 13/97 du 18 mars 1997. Mémoire du Conseil des ministres
A.3.1. Uit de lezing van de reeds geciteerde arresten nrs. 32/96 en A.3.1. On peut présumer de la lecture des arrêts nos 32/96 et 75/97
75/97 kan men opmaken dat, indien de Staat in deze aangelegenheid déjà cités que si la matière était la responsabilité de l'Etat suite à
verantwoordelijk was als gevolg van een door hem begane fout die
bestaat in een ongelijkheid van behandeling onder de werknemers, het une faute de celui-ci consistant en une inégalité de traitement entre
Hof niet anders zou kunnen dan besluiten tot de vergelijkbaarheid van travailleurs, la Cour ne pourrait que conclure à la comparabilité des
de situaties van de Staat als werkgever en de privé-werkgever. A situations Etat-employeur et employeur privé. A fortiori en serait-il
fortiori zou hetzelfde gelden voor de provincie, die slechts een de même pour la province, qui n'a en charge qu'un intérêt provincial.
provinciaal belang behartigt.
Uit die arresten blijkt ook dat het Hof zonder enige twijfel het Il résulte également de ces arrêts que la Cour a sans aucun doute
beginsel van de wettigheid van een kortere verjaringstermijn dan de possible admis le principe de la légalité d'une prescription plus
verjaring naar gemeen recht in het licht van de artikelen 10 en 11 van courte que la prescription de droit commun au regard des articles 10
de Grondwet heeft aanvaard. et 11 de la Constitution.
De rechtbank die de prejudiciële vraag stelt, erkent uitdrukkelijk dat Le tribunal qui pose la question préjudicielle reconnaît explicitement
de tekst waarover zij aan het Hof die vraag stelt, van toepassing is que le texte sur lequel il interroge la Cour s'applique aux actions
op de rechtsvorderingen gegrond op artikel 1382 van het Burgerlijk fondées sur l'article 1382 du Code civil. La Cour ne se considère pas
Wetboek. Het Hof acht zich niet bevoegd om te beslissen of die rechter compétente pour décider si ce juge se trompe quant à cette
zich ten aanzien van die toepasselijkheid vergist. applicabilité.
In het reeds geciteerde arrest nr. 32/96 is het Hof niet nagegaan welk Dans l'arrêt n° 32/96 déjà cité, la Cour n'a pas examiné le sort à
lot moet worden toebedeeld aan alle vorderingen tot schadeloosstelling réserver à toutes les demandes d'indemnisation du préjudice fondées
van het nadeel gegrond op de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, maar enkel van het nadeel veroorzaakt aan privé-eigendommen door werken uitgevoerd door de Staat. De in aanmerking genomen oplossing kan dus niet worden veralgemeend. De verjaring na vijf jaar kan ten slotte als redelijk verantwoord worden beschouwd. Het door het Hof in het arrest nr. 32/96 in aanmerking genomen criterium was het zich al dan niet snel manifesteren van de schade en dus de ontstentenis van nalatigheid van de schuldeiser. Te dezen heeft het nadeel, zoals het is aangevoerd, zich reeds bij het begin gemanifesteerd en het laattijdige bezwaar wordt verklaard door de nalatigheid van de betrokkenen. De redenering die van toepassing was voor de Staat, dient ook voor de provincies te gelden. Het door de wetgever beoogde doel is exact hetzelfde : de boekhouding van de Staat en van de provincies zo vlug en goed mogelijk voeren (uittreksel uit een verklaring van de Minister sur les articles 1382 et 1383 du Code civil mais uniquement de celui causé à des propriétés privées par des travaux exécutés par l'Etat. La solution retenue ne peut donc être généralisée. En conclusion, la prescription quinquennale peut être considérée comme raisonnablement justifiée. Le critère retenu par la Cour dans l'arrêt n° 32/96 était la manifestation rapide ou non du dommage et donc l'absence de négligence du créancier. En l'espèce, le dommage, tel qu'il est invoqué, est apparu dès l'origine et la réclamation tardive s'explique par la négligence des intéressés. Le raisonnement qui était applicable à l'Etat doit aussi être appliqué aux provinces. L'objectif visé par le législateur est exactement le même : opérer au plus vite et mieux la comptabilité de l'Etat et des provinces (extrait d'une déclaration du ministre des Finances en
van Financiën in de zitting van 11 maart 1846). In 1970 heeft de séance du 11 mars 1846). En 1970, le législateur a voulu maintenir un
wetgever eenzelfde rechtsregeling willen handhaven. même régime juridique.
A.3.2. Subsidiair zou, hoe dan ook, de vaststelling van een kortere A.3.2. A titre subsidiaire, en toute hypothèse, la fixation d'un délai
verjaringstermijn redelijk verantwoord kunnen blijken in het licht van de prescription réduit pourrait s'avérer raisonnablement justifiée au
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet indien die termijn pas zou ingaan op het ogenblik dat de schade zich voordoet, zoals dat in verschillende landen het geval is. Een dergelijke interpretatie zou de in het geding zijnde belangen verzoenen, namelijk de budgettaire imperatieven waaraan de Staat zich dient te houden, enerzijds, en de rechtvaardigheid die een niet-nalatige schuldeiser moet genieten, anderzijds. Na een onderzoek van het vergelijkend recht inzake de verjaring van niet-contractuele rechtsvorderingen kan men tot het besluit komen dat een verminderde verjaringstermijn van vijf jaar volkomen aanvaardbaar is, met name in het licht van de rechtvaardigheid. De enige vraag is natuurlijk of het naast elkaar bestaan van een dergelijke termijn en de termijn die is voorgeschreven bij artikel regard des articles 10 et 11 de la Constitution s'il ne prenait cours qu'à compter de la manifestation du dommage, comme c'est le cas dans différents pays. Une telle interprétation concilierait les intérêts en jeu, à savoir les impératifs budgétaires auxquels l'Etat est tenu, d'une part, et l'équité dont doit bénéficier un créancier non négligent, d'autre part. Un examen du droit comparé en matière de prescription d'actions non contractuelles permet d'aboutir à la conclusion qu'une durée de prescription réduite à cinq ans est tout à fait acceptable, notamment au regard de l'équité. La seule question est bien entendu de savoir si la coexistence d'un
2262 van het Burgerlijk Wetboek, inzake extracontractuele tel délai avec celui prévu par l'article 2262 du Code civil est, en
aansprakelijkheid, kan leiden tot een schending van de artikelen 10 en matière de responsabilité extra-contractuelle, susceptible d'entraîner
11 van de Grondwet omdat het onevenredig zou zijn met het door de wetgever nagestreefde doel. De Ministerraad is van oordeel dat op die vraag moet worden geantwoord dat het vaststellen van een dergelijke termijn niet onevenredig lijkt met het nagestreefde doel, in zoverre die termijn pas ingaat op het ogenblik waarop de schade zich manifesteert. Bijgevolg beweert de Ministerraad dat de betwiste bepalingen van toepassing zijn op de vordering tot extracontractuele aansprakelijkheid tegen de Staat voor zover wordt aangenomen dat de termijn pas ingaat op het ogenblik van het zich manifesteren van de schade. Het Hof zou aldus rekening houden met de verschillende op het spel staande belangen, de budgettaire une violation des articles 10 et 11 de la Constitution parce qu'elle serait disproportionnée par rapport au but poursuivi par le législateur. A cette question, le Conseil des ministres estime qu'il convient de répondre que la fixation d'un tel délai n'apparaît pas disproportionnée par rapport à l'objectif poursuivi, dans la mesure où il ne prend cours qu'à compter de la manifestation du dommage. En conséquence, le Conseil soutient que les dispositions litigieuses s'appliquent à l'action en responsabilité extra-contractuelle contre l'Etat pour autant qu'il soit admis que la prise de cours du délai ne débute qu'au moment de l'apparition du dommage. La Cour considérerait
imperatieven waaraan de Staat zich dient te houden en de noodzakelijke rechtvaardigheid waarop een niet-nalatige schuldeiser, omdat hij niet op de hoogte was van de schade, zich zou kunnen beroepen. De interpretatie die subsidiair wordt voorgesteld met betrekking tot de vordering tot extracontractuele aansprakelijkheid zou kunnen leiden tot de overweging dat een dergelijke eis tot schadevergoeding pas zou kunnen worden ingediend op het ogenblik waarop de schade tot uiting komt en het slachtoffer aldus zou beschikken over een termijn van vijf jaar te rekenen vanaf dat ogenblik. Memorie van antwoord van de eisers voor de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel ainsi les divers intérêts en jeu, les impératifs budgétaires auxquels l'Etat est tenu et la nécessaire équité dont pourrait se prévaloir un créancier non négligent, parce que non averti du dommage. L'interprétation qui est proposée, à titre subsidiaire, pour ce qui a trait à l'action en responsabilité extra-contractuelle, permettrait de considérer qu'une telle créance de dommages et intérêts ne pourrait être produite qu'au moment où le dommage apparaît et qu'ainsi la victime disposerait d'un délai de cinq années à compter de ce moment. Mémoire en réponse des demandeurs devant le Tribunal de première instance de Bruxelles
A.4.1. Enkel uit het verlopen van een zekere termijn tussen het A.4.1. Il ne peut être déduit du seul écoulement d'un certain délai
ogenblik waarop de fout - een onwettige behandeling van werknemers wat hun wedde betreft - is begaan en het ogenblik waarop de werknemer het herstel van het geleden nadeel eist, kan niet worden afgeleid dat de werknemer zich nalatig heeft getoond. De laattijdige bezwaren worden verklaard door het feit dat de werknemer zelden kennis heeft van de ongelijke behandeling op het ogenblik waarop die plaatsvindt en zulks zonder dat die laattijdige kennisneming aan hem kan worden toegeschreven. Het Hof dient trouwens op een abstracte manier op de vraag te antwoorden en dient geen rekening te houden met de elementen eigen aan de zaak. Bovendien moet rekening worden gehouden met het feit dat het verlopen van een zekere termijn tussen de kennisneming en de vordering tot schadevergoeding gedeeltelijk wordt verklaard door het feit dat een werknemer van de openbare sector de hiërarchische weg dient te volgen om de ongelijkheid aan te klagen. De prejudiciële vraag ontkennend beantwoorden zou tot gevolg hebben dat de werknemers van de openbare sector ertoe worden aangemoedigd dat beginsel, dat een fundamenteel beginsel is dat noodzakelijk is voor de goede werking van de overheidsdiensten, niet in acht te nemen. Aangezien de maatregel die entre le moment où la faute - une illégalité de traitement entre travailleurs quant à la rémunération - a été commise et le moment où le travailleur réclame la réparation du préjudice subi, que le travailleur s'est montré négligent. Les réclamations tardives s'expliquent par le fait que le travailleur a rarement connaissance de l'inégalité de traitement au moment où elle est commise et ce sans que cette prise de connaissance tardive puisse lui être imputée. La Cour doit d'ailleurs répondre à la question posée de manière abstraite et n'a pas à tenir compte des éléments propres à l'espèce. Il faut en plus tenir compte du fait que l'écoulement d'un certain délai entre la prise de connaissance et la demande d'indemnisation s'explique en partie par le fait qu'un travailleur du secteur public doit avoir recours à la voie hiérarchique pour dénoncer l'inégalité. Donner une réponse négative à la question préjudicielle aurait pour effet d'encourager les travailleurs du secteur public à ne pas respecter ce principe qui constitue un principe fondamental, nécessaire au bon fonctionnement de la fonction publique. Mettant en péril ce principe fondamental, la mesure contenue dans l'article 1er
vervat is in artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 dat fundamenteel de la loi du 6 février 1970 est disproportionnée par rapport au but
beginsel in gevaar brengt, is hij onevenredig met het door de wetgever
nagestreefde doel. poursuivi par le législateur.
A.4.2. De verzoenende interpretatie die door de Ministerraad wordt A.4.2. A titre subsidiaire, l'interprétation conciliante proposée par
voorgesteld zou, subsidiair, de op het spel staande belangen niet met le Conseil des ministres ne permettrait pas de concilier les intérêts
elkaar in overeenstemming kunnen brengen. Zelfs indien men ervan zou
uitgaan dat de verjaringstermijn van vijf jaar pas ingaat op het en jeu. Même s'il fallait considérer que le délai quinquennal de
ogenblik van het zich manifesteren van de schade, waarmee de prescription ne prend cours qu'à compter de la manifestation du
kennisneming van de schade en van de fout moet worden gelijkgesteld, dan nog zou de rechtvaardigheid die een niet-nalatige schuldeiser moet kunnen genieten, niet verzekerd zijn, behoudens indien het fundamentele beginsel van de inachtneming van de reeds vermelde hiërarchie wordt veronachtzaamd. A.4.3. De eisers verwijzen hier naar de argumentatie die subsidiair in hun eerste memorie is uiteengezet. Memorie van antwoord van de Ministerraad A.5.1. De eisers voor de Rechtbank hebben een fout, een nalatigheid begaan door niet te gepasten tijde de statuten te vergelijken, hoewel ze dat konden vermits de provinciale statutaire reglementen zijn dommage, à laquelle la prise de connaissance du dommage et de la faute doit être assimilée, l'équité dont doit pouvoir bénéficier un créancier non négligent ne serait pas assurée, sauf à sacrifier le principe fondamental du respect de la hiérarchie déjà évoquée. A.4.3. Les demandeurs tiennent pour reproduite ici l'argumentation défendue à titre subsidiaire dans leur premier mémoire. Mémoire en réponse du Conseil des ministres A.5.1. Les demandeurs devant le Tribunal ont commis une faute, une négligence en ne faisant pas en temps utile la comparaison des statuts, alors qu'ils pouvaient le faire puisque les règlements
bekendgemaakt in het Bestuursmemoriaal van de provincie. De statutaires provinciaux sont publiés au Mémorial administratif de la
rechtspraak van het arrest van 15 mei 1996 is dus te dezen niet province. La jurisprudence de l'arrêt du 15 mai 1996 n'est donc pas
toepasselijk. applicable en l'espèce.
Het doel van de verkorte verjaringstermijn bestaat er overigens niet Par ailleurs, le but de la prescription abrégée n'est pas de faciliter
in de controle op de openbare financiën door het Parlement te le contrôle des dépenses publiques par le Parlement, mais bien de
vergemakkelijken, maar wel de rekeningen van de Staat en van de permettre de clôturer les comptes de l'Etat et des provinces dans un
provincies binnen een redelijke termijn af te sluiten. Dat is een verjaring van openbare orde die noodzakelijk is voor een goede boekhouding. Uit het voormelde arrest kan men bovendien niet afleiden dat het feit dat de schade voortvloeit uit een fout en het gevolg ervan (de schulden voor het herstel die eruit voortvloeien zijn te voorzien) elementen vormen die een eventuele onevenredigheid tussen de wettelijke maatregel en het nagestreefde doel nog flagranter maakt. A.5.2. De stelling die door de eisers subsidiair wordt verdedigd, moet om verschillende redenen ook worden verworpen. In de eerste plaats valt zij buiten de bewoordingen van de prejudiciële vraag en is derhalve niet ontvankelijk. Mocht het Hof, tegen elke verwachting in, beslissen die stelling te onderzoeken, dan zouden nog vier overwegingen moeten worden toegevoegd. Het Hof kan geen prejudiciële vraag onderzoeken die niet aan het Hof werd voorgelegd. Nu heeft de rechter, ten gronde, de aan de provincie Brabant verweten fout nooit gekwalificeerd als wanbedrijf, en nog minder als voortgezette wanbedrijven, en hij zou niet bevoegd zijn geweest om uitspraak te doen over de kwalificatie van een feit als misdrijf. Een voortgezet strafbaar feit onderstelt een strafbaar opzet. Nu heeft de provincie Brabant nooit een dergelijke bedoeling gehad. Een van de elementen die een strafbaar feit vormen, ontbreekt zowel op het ogenblik waarop de provincie de discriminerende reglementen heeft aangenomen als wanneer ze die heeft toegepast. De wet op de arbeidsovereenkomsten kan niet worden toegepast op de ambtenaren van de provincie wier situatie statutair is. Ten slotte heeft het strafbare feit, als dat er al geweest is, délai raisonnable. C'est une prescription d'ordre public et nécessaire à la tenue d'une bonne comptabilité. On ne peut en outre induire de l'arrêt précité que le fait que le dommage résulte d'une faute et sa conséquence (les dettes de réparation qui en résultent sont prévisibles) constituent des éléments rendant plus flagrante une éventuelle disproportion entre la mesure législative et le but poursuivi. A.5.2. La thèse défendue par les demandeurs à titre subsidiaire doit aussi être rejetée pour plusieurs raisons. Tout d'abord elle sort des termes de la question préjudicielle et n'est dès lors pas recevable. Si par extraordinaire, la Cour décidait de l'examiner, il faudrait encore ajouter quatre considérations. La Cour ne peut examiner une question préjudicielle qui ne lui a pas été soumise. Or, au fond, le juge n'a jamais qualifié la faute reprochée à la province de Brabant de délit, encore moins de délits successifs et il n'aurait pas été compétent pour statuer sur la qualification d'un fait comme infraction. L'infraction pénale continue suppose l'intention délictueuse. Or, la province de Brabant n'a jamais eu une telle intention. Un des éléments constitutifs de l'infraction pénale manque tant au moment où la province a adopté les règlements discriminatoires que quand elle les a appliqués. La loi sur le contrat de travail n'est pas susceptible de s'appliquer aux fonctionnaires de la province dont la situation est statutaire. Enfin, l'infraction pénale, si infraction il y avait eu, a cessé en
opgehouden te bestaan in 1990, dus sedert meer dan vijf jaar. Geen 1990, soit depuis plus de cinq ans. Aucune action civile n'a été
enkele burgerlijke rechtsvordering is tegen de provincie Brabant intentée contre la province de Brabant pour le délit continu reproché.
ingesteld wegens het ten laste gelegde voortgezette wanbedrijf. De L'action publique elle-même est prescrite. La thèse n'aurait ainsi
strafvordering zelf is verjaard. De stelling zou aldus zelfs geen même plus d'intérêt dans le cadre d'un litige puisque toute
belang meer hebben in het kader van een geschil vermits elke verjaring prescription qui résulterait du raisonnement suivi est acquise.
die uit de gevolgde redenering zou voortvloeien verkregen is.
- B - - B -
B.1. De verwijzende rechter is van oordeel dat wanneer het B.1. Le juge a quo considère que lorsque l'administration provinciale
provinciebestuur een verloningsregel onjuist toepast, het een fout applique de manière incorrecte une règle en matière de rémunération,
begaat in de zin van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek en stelt elle commet une faute au sens de l'article 1382 du Code civil et il
de vraag of het bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de pose la question de savoir s=il est compatible avec les articles 10 et
Grondwet dat de rechtsvordering die de provinciale ambtenaar tegen de 11 de la Constitution que l'action intentée par le fonctionnaire
provincie instelt tot recuperatie van het hem toekomende loon verjaart provincial contre la province en vue de récupérer la rémunération qui
met vijf jaar, terwijl eenzelfde vordering ingesteld tegen een lui revient soit prescrite par cinq ans, alors que la même action
particuliere werkgever verjaart met dertig jaar. intentée contre un employeur particulier est prescrite par trente ans.
B.2. Naar luid van artikel 15 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten verjaren de rechtsvorderingen die uit de arbeidsovereenkomst ontstaan, één jaar na het eindigen van deze overeenkomst of vijf jaar na het feit waaruit de vordering is ontstaan, zonder dat deze termijn één jaar na het eindigen van deze overeenkomst mag overschrijden. Het onderscheid waarop de verwijzende rechter zijn vraag meent te kunnen gronden, lijkt derhalve niet te bestaan. Het staat evenwel niet aan het Hof om zijn eigen interpretatie van de toepasselijke normen in de plaats te stellen van die van de verwijzende rechter. Het Hof zal onderzoeken of de betwiste bepaling, B.2. Aux termes de l'article 15 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, les actions naissant du contrat sont prescrites un an après la cessation de celui-ci ou cinq ans après le fait qui a donné naissance à l'action, sans que ce dernier délai puisse excéder un an après la cessation du contrat. La distinction sur laquelle le juge a quo estime pouvoir fonder sa question paraît donc inexistante. Il n'appartient toutefois pas à la Cour de substituer son interprétation des normes applicables à celle du juge a quo. La Cour examinera si la disposition litigieuse, dans l'interprétation donnée,
in de gegeven interpretatie, bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution.
van de Grondwet.
B.3. Uit de feiten die tot het geschil hebben geleid vloeit voort dat B.3. Il se déduit des faits qui sont à l'origine du litige que la Cour
het Hof wordt ondervraagd over de vijfjarige verjaring in zoverre zij
van toepassing is op vorderingen tot schadevergoeding gegrond op est interrogée sur la prescription quinquennale en ce qu'elle
artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, met de bijzondere s'applique à des demandes d'indemnisation fondées sur l'article 1382
omstandigheid dat de fout waarop de vordering tot schadevergoeding du Code civil, avec la particularité que la faute sur laquelle repose
berust, bestaat in een ongelijke verloning van de werknemers. la demande d'indemnisation consiste en une inégalité de traitement
Het Hof dient zich dus uit te spreken over de grondwettigheid van de entre travailleurs.
betwiste normen enkel in zoverre zij van toepassing zijn op die La Cour doit donc se prononcer sur la constitutionnalité des normes
categorie van vorderingen tot schadevergoeding en in zoverre de litigieuses en ce qu'elles s'appliquent à cette catégorie d'actions en
verjaringstermijn vijf jaar zou bedragen voor door de provincie indemnisation et en ce que le délai de prescription serait de cinq ans
berokkende schade en dertig jaar voor door particuliere werkgevers pour un dommage causé par la province et de trente ans pour un dommage
berokkende schade. causé par des employeurs privés.
B.4. Door de vorderingen gericht tegen de Staat of de provincie aan de B.4. En soumettant à la prescription quinquennale les actions dirigées
vijfjarige verjaring te onderwerpen, heeft de wetgever een maatregel contre l'Etat ou la province, le législateur a pris une mesure en
genomen die in verband staat met het nagestreefde doel dat erin rapport avec le but poursuivi qui est de permettre de clôturer les
bestaat de rekeningen van de Staat binnen een redelijke termijn af te comptes de l'Etat ou de la province dans un délai raisonnable. Il a en
sluiten. Er werd immers geoordeeld dat een dergelijke maatregel effet considéré qu'une telle mesure était indispensable, parce qu'il
noodzakelijk was omdat de Staat of de provincie op een bepaald faut que l'Etat ou la province puisse, à une époque déterminée,
ogenblik zijn of haar rekeningen moet kunnen afsluiten : het is een arrêter ses comptes : c'est une prescription d'ordre public et
verjaring van openbare orde, die noodzakelijk is in het licht van een goede comptabiliteit (Pasin. 1846, p. 287). nécessaire au point de vue d'une bonne comptabilité (Pasin. 1846, p. 287).
B.5. In zijn arrest nr. 32/96 heeft het Hof, ten aanzien van de B.5. Dans son arrêt n° 32/96, la Cour a considéré, en ce qui concerne
toepassing van de vijfjarige verjaring op vorderingen die waren l'application de la prescription quinquennale aux réclamations
ingediend door personen wier onroerende goederen werden beschadigd introduites par les personnes dont les immeubles ont été endommagés
door werken uitgevoerd door de Staat, geoordeeld dat die maatregel par des travaux exécutés par l'Etat, que cette mesure n'apparaissait
niet redelijk verantwoord was : "Het gaat immers om schuldvorderingen pas raisonnablement justifiée : « A il s'agit en effet de créances
die zijn ontstaan uit een nadeel dat pas aan de oppervlakte kan komen nées d'un préjudice qui peut n'apparaître que plusieurs années après
talrijke jaren nadat de werken werden uitgevoerd. De laattijdige que les travaux ont été exécutés. Les réclamations tardives
klachten vinden hun verklaring meestal niet in de nalatigheid van de s'expliquent, le plus souvent, non par la négligence du créancier mais
schuldeiser, maar in het feit dat de schade zich laattijdig par l'apparition tardive du dommage » (considérant B.17 de l'arrêt n°
manifesteert" (overweging B.17 van het arrest nr. 32/96 van 15 mei 1996). Die redenering kan niet worden doorgetrokken tot schuldvorderingen die tot doel hebben een nadeel te herstellen dat, zoals te dezen, wordt veroorzaakt door een als foutief gekwalificeerde beslissing om werknemers ongelijk te verlonen. De voorliggende hypothese betreft vorderingen die voortvloeien uit een bestaande arbeidsverhouding tussen de provincie en leden van haar personeel wier rechten en verplichtingen voorafgaandelijk zijn vastgelegd in een geheel van statutaire regelen die zijn bekendgemaakt en waarvan een ieder geacht kan worden de draagwijdte te kennen. Door dergelijke vorderingen aan de vijfjarige verjaring te onderwerpen, heeft de wetgever een maatregel genomen die niet onevenredig is met het nagestreefde doel. De vraag dient bijgevolg ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, 32/96 du 15 mai 1996). Ce raisonnement ne peut être appliqué à des créances ayant pour objet de réparer un préjudice qui, comme en l'espèce, est causé par la décision, qualifiée de fautive, de rémunérer inégalement des travailleurs. L'hypothèse examinée concerne des actions qui résultent d'une relation de travail existant entre la province et des membres de son personnel dont les droits et obligations sont fixés préalablement dans un ensemble de règles statutaires ayant fait l'objet d'une publicité et dont chacun est censé connaître la portée. En soumettant de telles actions à la prescription quinquennale, le législateur a pris une mesure qui n'est pas disproportionnée par rapport à l'objectif poursuivi. La question appelle dès lors une réponse négative. Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 34 van de wet van 15 mei 1846 op de Rijkscomptabiliteit en L'article 34 de la loi du 15 mai 1846 sur la comptabilité de l'Etat et
artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van l'article 1er de la loi du 6 février 1970 relative à la prescription
schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de des créances à charge ou au profit de l'Etat et des provinces ne
provinciën schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, in violent pas les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce que ces
zoverre die bepalingen de schadevergoedingsschuldvorderingen ten laste dispositions soumettent à la prescription quinquennale les créances
van een provincie, ontstaan als gevolg van een door haar begane fout d'indemnité à l'égard d'une province, nées à la suite d'une faute de
die bestaat in een ongelijke verloning van de werknemers, aan de celle-ci consistant en une inégalité de traitement entre travailleurs,
vijfjarige verjaring onderwerpen, terwijl dergelijke schuldvorderingen
aan de dertigjarige verjaring zouden zijn onderworpen wanneer het alors que de telles créances seraient soumises à la prescription
nadeel aan een privé-werkgever wordt toegeschreven. trentenaire lorsque le préjudice est imputable à un employeur privé.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 20 januari 1999. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 20 janvier 1999.
De voorzitter, Président,
M. Melchior. M. Melchior.
De griffier, Le greffier,
P. Potoms. L. Potoms.
^