Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 112/98 van 4 november 1998 Rolnummer 1244 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 63, 64, tweede lid, 182 en 479 tot 503 van het Wetboek van Strafvordering, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Arbitrag samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. Boel, L. François, G.(...)"
Arrest nr. 112/98 van 4 november 1998 Rolnummer 1244 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 63, 64, tweede lid, 182 en 479 tot 503 van het Wetboek van Strafvordering, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Arbitrag samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. Boel, L. François, G.(...) Arrêt n° 112/98 du 4 novembre 1998 Numéro du rôle : 1244 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 63, 64, alinéa 2, 182 et 479 à 503 du Code d'instruction criminelle, posées par la Cour d'appel de Liège. La Cour d'arb composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L. François, G. De Baets,(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 112/98 van 4 november 1998 Arrêt n° 112/98 du 4 novembre 1998
Rolnummer 1244 Numéro du rôle : 1244
In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 63, 64, En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 63, 64,
tweede lid, 182 en 479 tot 503 van het Wetboek van Strafvordering, alinéa 2, 182 et 479 à 503 du Code d'instruction criminelle, posées
gesteld door het Hof van Beroep te Luik. par la Cour d'appel de Liège.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H.
rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe en R. Henneuse, Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe et R. Henneuse, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen I. Objet des questions préjudicielles
Bij arrest van 24 november 1997 in zake B. de Bonvoisin tegen J.-F. Par arrêt du 24 novembre 1997 en cause de B. de Bonvoisin contre J.-F.
Godbille, waarvan de expeditie ter griffie is ingekomen op 12 december Godbille, dont l'expédition est parvenue au greffe le 12 décembre
1997, heeft het Hof van Beroep te Luik de volgende prejudiciële vragen 1997, la Cour d'appel de Liège a posé les questions préjudicielles
gesteld : suivantes :
« 1. Schenden de artikelen 63, 479, 480, 481, 482 en 483 tot en met « 1. Les articles 63, 479, 480, 481, 482, 483 jusque y compris
l'article 503 du Code d'instruction criminelle violent-ils les
503 van het Wetboek van Strafvordering de artikelen 10 en 11 van de articles 10 et 11 de la Constitution au motif que la partie qui se
Grondwet, om reden dat de partij die zich geschaad acht door een prétend lésée par un délit commis par une personne visée à l'article
misdrijf gepleegd door een persoon bedoeld in artikel 479 van het 479 du Code d'instruction criminelle - nonobstant sa constitution de
Wetboek van Strafvordering - niettegenstaande haar burgerlijke
partijstelling bij een onderzoeksrechter op grond van artikel 63 van partie civile chez un juge d'instruction sur base de l'article 63 du
hetzelfde Wetboek - voor het gevolg dat aan haar vordering zal worden
gegeven, afhankelijk is van de enkele beslissing van de même Code - dépendra quant à la suite de son action de la seule
procureur-generaal, zonder enige jurisdictionele toetsing van de
beslissing om te dagvaarden, terwijl een partij die zich geschaad acht décision du procureur général sans aucun contrôle juridictionnel quant
door een misdrijf gepleegd door een persoon die niet bedoeld is in à la décision de citer, alors qu'une partie qui se prétend lésée par
artikel 479 van het Wetboek van Strafvordering, de aan elke klager un délit commis par une personne non reprise à l'article 479 du Code
verleende rechten en waarborgen geniet om zich burgerlijke partij te d'instruction criminelle bénéficie de droits et garanties reconnus à
stellen en zodoende de vervolging in te stellen waarover, in de regel, tout plaignant de se constituer partie civile et d'initier par là des
een rechterlijke beslissing moet worden genomen ? poursuites devant, en règle, faire l'objet d'une décision de justice ?
2. Schenden de artikelen 64, tweede lid, 182, 479, 481, 482 en 483 tot 2. Les articles 64, alinéa 2, 182, 479, 481, 482, 483 jusque et y
compris l'article 503 du Code d'instruction criminelle violent-ils les
en met 503 van het Wetboek van Strafvordering de artikelen 10 en 11 articles 10 et 11 de la Constitution au motif qu'il n'est prévu aucun
van de Grondwet, om reden dat niet is voorzien in enig beroep tegen de recours contre la décision du procureur général de ne pas citer du
beslissing van de procureur-generaal om één van de in artikel 479 van chef d'un délit une des personnes visées à l'article 479 du Code
het Wetboek van Strafvordering bedoelde personen niet te dagvaarden
wegens een misdrijf, terwijl de geschade partij zich in
aangelegenheden die tot de bevoegdheid van correctionele politie d'instruction criminelle, alors que dans les matières du ressort de la
behoren, zich rechtstreeks tot de correctionele rechtbank kan wenden police correctionnelle, la partie lésée peut s'adresser directement au
met een rechtstreekse dagvaarding ? » tribunal correctionnel par citation directe ? »
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil II. Les faits et la procédure antérieure
1. B. de Bonvoisin heeft zich op 7 maart 1997 voor onderzoeksrechter 1. B. de Bonvoisin s'est constitué partie civile, le 7 mars 1997,
Connerotte te Neufchâteau tegen J.-F. Godbille, eerste substituut van entre les mains du juge d'instruction Connerotte de Neufchâteau contre
de procureur des Konings, wonende te Brussel, burgerlijke partij J.-F. Godbille, premier substitut du procureur du Roi, domicilié à
gesteld wegens « laster, meineed, aanzetten tot moord en belediging Bruxelles, « du chef de diffamations, faux serment, incitation au
van een magistraat », hoofdzakelijk wegens uitspraken die meurtre et injures envers magistrat », principalement en raison de
laatstgenoemde op 25 februari 1997 zou hebben gedaan als getuige voor propos que celui-ci aurait tenus le 25 février 1997, en qualité de
de Bendecommissie zetelend te Brussel. témoin, devant la commission d'enquête des tueries du Brabant wallon
2. Nadat de onderzoeksrechter hem het desbetreffende proces-verbaal siégeant à Bruxelles. 2. Le juge d'instruction lui ayant transmis ce procès-verbal, le
had overgezonden, heeft de procureur des Konings te Neufchâteau op 6 procureur du Roi de Neufchâteau a saisi la chambre du conseil, le 6
mei 1997 de zaak bij de raadkamer aanhangig gemaakt met een vordering mai 1997, de réquisitions visant à faire déclarer la constitution de
die ertoe strekt de burgerlijke partijstelling onontvankelijk te laten partie civile irrecevable parce que dirigée contre une personne
verklaren, omdat zij gericht is tegen een persoon die voorrecht van bénéficiant du privilège de juridiction.
rechtsmacht geniet.
3. Bij een beschikking van 20 juni 1997 heeft de raadkamer van 3. Par une ordonnance du 20 juin 1997, la chambre du conseil de
Neufchâteau de uitspraak opgeschort en beslist om aan het Arbitragehof Neufchâteau a sursis à statuer et a décidé de poser à la Cour
een prejudiciële vraag te stellen, die niet bij het Hof aanhangig is d'arbitrage une question préjudicielle dont la Cour n'a pas été
gemaakt. saisie.
4. De voormelde beschikking van Neufchâteau was immers vernietigd door 4. En effet, l'arrêt de la chambre des mises en accusation de la Cour
het arrest van de kamer van inbeschuldigingstelling van het Hof van d'appel de Liège avait annulé l'ordonnance précitée de Neufchâteau,
Beroep te Luik, waarbij het hoger beroep van het openbaar ministerie recevait l'appel du ministère public et posait les deux questions
ontvankelijk werd verklaard en de twee hiervoor weergegeven
prejudiciële vragen werden gesteld. préjudicielles mentionnées ci-dessus.
III. De rechtspleging voor het Hof III. La procédure devant la Cour
Bij beschikking van 12 december 1997 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 12 décembre 1997, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
77 van de organieke wet bij op 27 januari 1998 ter post aangetekende brieven. loi organique, par lettres recommandées à la poste le 27 janvier 1998.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 januari 1998. Moniteur belge du 31 janvier 1998.
Memories zijn ingediend door : Des mémoires ont été introduits par :
- B. de Bonvoisin, wonende te 1040 Brussel, Nerviërslaan 7, bij op 10 - B. de Bonvoisin, demeurant à 1040 Bruxelles, avenue des Nerviens 7,
maart 1998 ter post aangetekende brief; par lettre recommandée à la poste le 10 mars 1998;
- J.-F. Godbille, wonende te 1030 Brussel, Kapucijnbloemenlaan 9, bij - J.-F. Godbille, demeurant à 1030 Bruxelles, avenue des Capucines 9,
op 13 maart 1998 ter post aangetekende brief; par lettre recommandée à la poste le 13 mars 1998;
- de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 13 maart 1998 - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par
ter post aangetekende brief. lettre recommandée à la poste le 13 mars 1998.
Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 25 maart 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 25 mars 1998.
Memories van antwoord zijn ingediend door : Des mémoires en réponse ont été introduits par :
- B. de Bonvoisin, bij op 24 april 1998 ter post aangetekende brief; - B. de Bonvoisin, par lettre recommandée à la poste le 24 avril 1998;
- J.-F. Godbille, bij op 24 april 1998 ter post aangetekende brief; - J.-F. Godbille, par lettre recommandée à la poste le 24 avril 1998;
- de Ministerraad, bij op 24 april 1998 ter post aangetekende brief. - le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 24 avril 1998.
Bij beschikking van 27 mei 1998 heeft het Hof de termijn waarbinnen Par ordonnance du 27 mai 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 12 décembre
het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 12 december 1998. 1998 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van 8 juli 1998 heeft het Hof de zaak in gereedheid Par ordonnance du 8 juillet 1998, la Cour a déclaré l'affaire en état
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 30 september et fixé l'audience au 30 septembre 1998.
1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats
bij op 10 juli 1998 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 10 juillet 1998.
Op de openbare terechtzitting van 30 september 1998 : A l'audience publique du 30 septembre 1998 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. B. de Bonvoisin, bijgestaan door Mr. J. Baudoin, advocaat bij de . B. de Bonvoisin, assisté de Me J. Baudoin, avocat au barreau de
balie te Neufchâteau, en door Mr. I. Traest, advocaat bij de balie te Neufchâteau, et de Me I. Traest, avocat au barreau de Gand;
Gent; . Mr. E. Jakhian en Mr. E. Van Nuffel, advocaten bij de balie te . Me E. Jakhian et Me E. Van Nuffel, avocats au barreau de Bruxelles,
Brussel, voor J.-F. Godbille; pour J.-F. Godbille;
. Mr. N. Cahen loco Mr. R. Verstraeten, advocaten bij de balie te . Me N. Cahen loco Me R. Verstraeten, avocats au barreau de Bruxelles,
Brussel, voor de Ministerraad; pour le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers E. Cerexhe en H. Boel verslag - les juges-rapporteurs E. Cerexhe et H. Boel ont fait rapport;
uitgebracht;
- zijn de voornoemde advocaten en B. de Bonvoisin gehoord; - les avocats précités et B. de Bonvoisin ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. Onderwerp van de in het geding zijnde bepalingen IV. Objet des dispositions en cause
De artikelen van het Wetboek van Strafvordering waarover de Les articles du Code d'instruction criminelle qui font l'objet des
prejudiciële vragen handelen, luiden als volgt : questions préjudicielles disposent en ces termes :
«

Art. 63.Hij die beweert door een misdaad of een wanbedrijf te zijn

 «

Art. 63.Toute personne qui se prétendra lésée par un crime ou délit
benadeeld, kan daarover bij de bevoegde onderzoeksrechter klacht doen pourra en rendre plainte et se constituer partie civile devant le juge
en zich burgerlijke partij stellen. » d'instruction compétent. »
«

Art. 64.[...]

 «

Art. 64.[...]
In correctionele zaken kan de benadeelde partij zich rechtstreeks tot Dans les matières du ressort de la police correctionnelle, la partie
de correctionele rechtbank wenden in de vorm die hierna geregeld lésée pourra s'adresser directement au tribunal correctionnel, dans la
wordt. » forme qui sera ci-après réglée. »
«

Art. 182.De zaken die tot de bevoegdheid van de correctionele

 «

Art. 182.Le tribunal sera saisi, en matière correctionnelle, de la
rechtbank behoren, worden bij haar aanhangig gemaakt, hetzij door de connaissance des délits de sa compétence, soit par le renvoi qui lui
verwijzing naar die rechtbank overeenkomstig de artikelen 130 en 160 en sera fait d'après les articles 130 et 160 ci-dessus, soit par la
hiervoren, hetzij door een dagvaarding, rechtstreeks aan de verdachte citation donnée directement à l'inculpé et aux personnes civilement
en aan de voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijke personen responsables du délit par la partie civile, et, dans tous les cas, par
gedaan door de burgerlijke partij en, in alle gevallen, door de
procureur des Konings, hetzij door de oproeping van de verdachte bij le procureur du Roi, soit par la convocation de l'inculpé par
proces-verbaal, conform artikel 216quater. » procès-verbal, conformément à l'article 216quater. »
Het beginsel van het voorrecht van rechtsmacht, waaruit de door het Le principe du privilège de juridiction d'où résultent les questions
Hof van Beroep te Luik gestelde vragen voortvloeien, is vervat in de posées par la Cour d'appel de Liège est contenu dans les articles 479
artikelen 479 en 483 van het Wetboek van Strafvordering, die bepalen : et 483 du Code d'instruction criminelle, qui énoncent :
«

Art. 479.Wanneer een vrederechter, een rechter in de

 «

Art. 479.Lorsqu'un juge de paix, un juge au tribunal de police, un
politierechtbank, een rechter in de rechtbank van eerste aanleg, in de arbeidsrechtbank of in de rechtbank van koophandel, een raadsheer in het hof van beroep of in het arbeidshof, een raadsheer in het Hof van Cassatie, een magistraat van het parket bij een rechtbank of een hof, een lid van het Rekenhof, een lid van de Raad van State, van het auditoraat of van het coördinatiebureau bij de Raad van State, een lid van het Arbitragehof, een referendaris bij dat Hof, een generaal die het bevel voert over een divisie, een provinciegouverneur, ervan beschuldigd wordt buiten zijn ambt een misdrijf gepleegd te hebben dat een correctionele straf meebrengt, laat de procureur-generaal bij het hof van beroep hem dagvaarden voor dat hof, dat uitspraak doet, zonder juge au tribunal de première instance, au tribunal du travail ou au tribunal de commerce, un conseiller à la cour d'appel ou à la cour du travail, un conseiller à la Cour de cassation, un magistrat du parquet près un tribunal ou une cour, un membre de la Cour des comptes, un membre du Conseil d'Etat, de l'auditorat ou du bureau de coordination près le Conseil d'Etat, un membre de la Cour d'arbitrage, un référendaire près cette Cour, un général commandant une division, un gouverneur de province est prévenu d'avoir commis, hors de ses fonctions, un délit emportant une peine correctionnelle, le procureur général près la cour d'appel le fait citer devant cette cour, qui
dat beroep kan worden ingesteld. » prononce sans qu'il puisse y avoir appel. »
«

Art. 483.Wanneer een vrederechter, een rechter in de

 «

Art. 483.Lorsqu'un juge de paix, un juge au tribunal de police, un
politierechtbank, een rechter in de rechtbank van eerste aanleg, in de juge au tribunal de première instance, au tribunal du travail ou au
arbeidsrechtbank of in de rechtbank van koophandel, een raadsheer in tribunal de commerce, un conseiller à la cour d'appel ou à la cour du
het hof van beroep of in het arbeidshof, een raadsheer in het Hof van
Cassatie, een magistraat van het parket bij een rechtbank of een hof, travail, un conseiller à la Cour de cassation, un magistrat du parquet
een lid van het Rekenhof, een lid van de Raad van State, van het près un tribunal ou une cour, un membre de la Cour des comptes, un
auditoraat of van het coördinatiebureau bij de Raad van State, een lid membre du Conseil d'Etat, de l'auditorat ou du bureau de coordination
van het Arbitragehof, een referendaris bij dat Hof, een generaal die près le Conseil d'Etat, un membre de la Cour d'arbitrage, un
het bevel voert over een divisie, een provinciegouverneur, ervan référendaire près cette Cour, un général commandant une division, un
beschuldigd wordt in zijn ambt een misdrijf gepleegd te hebben dat een gouverneur de province est prévenu d'avoir commis, dans l'exercice de
correctionele straf meebrengt, dan wordt dat misdrijf vervolgd en ses fonctions, un délit emportant une peine correctionnelle, ce délit
gevonnist zoals in artikel 479 is bepaald. » est poursuivi et jugé comme il est dit à l'article 479. »
De artikelen 479 tot 503 van het Wetboek van Strafvordering regelen de Les articles 479 jusqu'à 503 du Code d'instruction criminelle règlent
vervolging en de berechting van misdaden of wanbedrijven die onder la poursuite et le jugement de crimes ou délits commis notamment par
meer zijn gepleegd door magistraten van de rechtbank van eerste aanleg. des magistrats du tribunal de première instance.
V. In rechte V. En droit
- A - - A -
Memorie van B. de Bonvoisin Mémoire de B. de Bonvoisin
A.1. De twee prejudiciële vragen dienen bevestigend te worden A.1. Les deux questions préjudicielles appellent une réponse
beantwoord. affirmative.
De nadere regelen voor inbeschuldigingstelling van de magistraten en Les modalités particulières de mise en accusation des magistrats et de
van sommige ambtenaren, waarin de artikelen 479 en volgende van het certains fonctionnaires prévues par les articles 479 et suivants du
Wetboek van Strafvordering voorzien, voeren een discriminatie, en Code d'instruction criminelle établissent une discrimination, voire un
zelfs een verschillende behandeling in van twee categorieën van traitement différent, de deux catégories de personnes lésées par des
personen die schade hebben geleden door misdrijven, in zoverre die infractions pénales en ce que ces modalités ne permettent pas à la
nadere regelen de partij die schade heeft geleden ten gevolge van een partie lésée par une infraction commise par l'une des personnes visées
misdrijf gepleegd door een van de in die bepalingen bedoelde personen par ces dispositions de se constituer partie civile entre les mains
niet toestaan zich bij een onderzoeksrechter burgerlijke partij te d'un juge d'instruction ou de citer l'auteur des faits directement
stellen of de dader van de feiten rechtstreeks voor de bevoegde devant le tribunal compétent, alors que la partie lésée par le fait
rechtbank te dagvaarden, terwijl de partij die schade heeft geleden d'une personne qui ne bénéficie pas de la protection de ces
door een misdrijf van een persoon die de bescherming van die dispositions peut user de ces correctifs au pouvoir du ministère
bepalingen niet geniet, wel gebruik kan maken van dat correctief op de public de classer la plainte sans suite.
bevoegdheid van het openbaar ministerie om de klacht te seponeren. Cette différence de traitement n'est pas justifiée par rapport à
Dat verschil in behandeling is niet verantwoord ten opzichte van de l'objectif poursuivi par ces dispositions (notamment, prémunir le
doelstelling die met die bepalingen wordt nagestreefd (en die er met magistrat ou le fonctionnaire mis en cause des poursuites
name in bestaat de betrokken magistraat of ambtenaar te vrijwaren van intempestives initiées par une partie mue par l'esprit de vengeance)
ongepaste vervolgingen op gang gebracht door een partij die uit is op parce que le législateur aurait pu utiliser d'autres moyens, tels que
wraak), omdat de wetgever andere middelen had kunnen aanwenden, zoals la citation directe devant la cour d'appel, juridiction compétente en
de rechtstreekse dagvaarding voor het hof van beroep, het
rechtscollege dat bevoegd is met toepassing van de artikelen 479 en application des articles 479 et suivants du Code d'instruction
volgende van het Wetboek van Strafvordering, of de consignatieverplichting in geval van rechtstreekse dagvaarding voor een rechtbank, of tenminste had kunnen voorzien in een recht van beroep tegen de door de procureur-generaal bij het hof van beroep genomen beslissing om de klacht te seponeren. Het criterium van onderscheid is noch een objectief, noch een adequaat criterium. Een persoon die schade lijdt door een misdrijf, zou moeten beschikken over een correctief op de bevoegdheid van het openbaar ministerie om een klacht te seponeren, meer bepaald over de bevoegdheid om de strafvordering op gang te brengen om ervoor te zorgen dat een rechter bij de zaak wordt betrokken. criminelle, l'obligation de consignation en cas de citation directe devant un tribunal ou, à tout le moins, aurait pu prévoir un droit de recours contre la décision du procureur général près la cour d'appel de classer la plainte sans suite. Le critère de différence n'est ni un critère objectif ni un critère adéquat. Une personne lésée par une infraction pénale devrait disposer d'un correctif au pouvoir du ministère public de classer une plainte sans suite, c'est-à-dire du pouvoir de mettre en mouvement l'action publique afin d'assurer l'implication d'un juge dans l'affaire.
Memorie van J.-F. Godbille Mémoire de J.-F. Godbille
A.2.1. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden A.2.1. La première question préjudicielle appelle une réponse
beantwoord. De exclusieve bevoegdheid van de procureur-generaal bij négative. En effet, la compétence exclusive du procureur général près
het hof van beroep om vervolging in te stellen tegen een magistraat
ontneemt de burgerlijke partij weliswaar de invloed die zij normaal la cour d'appel pour exercer les poursuites contre un magistrat, si
gesproken op de strafvordering kan uitoefenen door zich bij de elle ôte à la partie civile l'influence qu'elle peut exercer
onderzoeksrechter burgerlijke partij te stellen, maar zij schendt de d'ordinaire sur l'action publique en se constituant partie civile
artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. Het verschil in behandeling devant le juge d'instruction, ne viole pas les articles 10 et 11 de la
is immers evenredig met de nagestreefde doelstelling, die het Constitution. La différence de traitement est, en effet, proportionnée
Arbitragehof in het arrest nr. 66/94 legitiem heeft bevonden. Aan de à l'objectif poursuivi reconnu comme légitime par la Cour d'arbitrage
burgerlijke partij wordt overigens niet het recht ontnomen om voor de dans l'arrêt n° 66/94. La partie civile n'est d'ailleurs pas privée du
strafgerechten het herstel te vorderen van haar schade. Enerzijds, zal droit de demander la réparation de son dommage devant les juridictions
de procureur-generaal bij het hof van beroep immers over het algemeen répressives. D'une part, en effet, le procureur général près la cour
worden geadieerd naar aanleiding van een klacht van de benadeelde. d'appel sera généralement saisi à la suite de la plainte de la
Algemeen gesproken ligt de benadeelde partij dus aan de oorsprong van personne lésée. La partie lésée, en règle générale, est donc à
de strafvordering, en in dat opzicht is haar situatie nauwelijks l'origine de l'action publique et, à cet égard, sa situation n'est
verschillend van die van de benadeelde partij in de gemeenrechtelijke guère différente de celle de la partie lésée dans la procédure de
rechtspleging. droit commun.
De procureur-generaal bij het hof van beroep onderzoekt vervolgens de Le procureur général près la cour d'appel instruit ensuite les faits
feiten van de zaak om te bepalen of de feiten bewezen lijken te zijn, de la cause pour déterminer si les faits semblent établis, s'ils sont
of zij kunnen worden toegeschreven aan de betrokken magistraat en of imputables au magistrat mis en cause et justifient sa mise en
zij verantwoorden dat hij moet terechtstaan. Indien zulks het geval jugement. Dans l'affirmative, la partie lésée voit donc sa plainte
is, krijgt de klacht van de benadeelde partij bijgevolg haar beslag aboutir devant une juridiction de jugement et elle peut se constituer
voor een vonnisgerecht en kan die partij zich op regelmatige wijze
burgerlijke partij stellen tegen de dader van het misdrijf. régulièrement partie civile contre l'auteur de l'infraction.
Enkel indien de feiten niet zijn bewezen of niet aan de betrokken Ce n'est seulement que si les faits ne sont pas établis ou qu'ils ne
magistraat kunnen worden toegeschreven, kan de procureur-generaal sont pas imputables au magistrat mis en cause que le procureur général
beslissen de klacht te seponeren. peut décider de classer la plainte sans suite.
Weliswaar beschikt de benadeelde partij niet over een middel om een Sans doute la partie lésée ne dispose-t-elle pas du moyen d'éviter une
dergelijke beslissing te voorkomen, noch om ze te betwisten. Maar de telle décision, ni de la contester. Mais l'absence de poursuite, pour
ontstentenis van vervolging, omdat de procureur-generaal heeft beslist la partie lésée, à la suite d'une décision de classement sans suite
de zaak te seponeren, heeft voor de benadeelde partij dezelfde weerslag als een beschikking van buitenvervolgingstelling gewezen door een onderzoeksgerecht of een vonnis van vrijspraak gewezen door een vonnisgerecht. Zowel in het ene als in het andere geval zal de dader van de feiten waarvan die partij zich het slachtoffer acht, niet worden veroordeeld omdat de feiten of de schuld van de dader niet zijn bewezen. Meer fundamenteel moet worden opgemerkt dat de seponering van de klacht door de procureur-generaal bij het hof van beroep niet tot gevolg heeft dat de benadeelde partij definitief ieder herstel wordt ontnomen. par le procureur général, a la même incidence qu'une ordonnance de non-lieu prononcée par une juridiction d'instruction ou un jugement d'acquittement prononcé par une juridiction de jugement. Dans l'un et l'autre cas, l'auteur des faits dont elle se prétend victime ne sera pas condamné parce que les faits ou la culpabilité de l'auteur ne sont pas établis. Plus fondamentalement, le classement sans suite de la plainte par le procureur général près la cour d'appel n'a pas pour conséquence de priver définitivement la partie lésée de toute réparation.
De benadeelde partij beschikt immers nog steeds over het recht om voor La partie lésée, en effet, dispose toujours du droit de demander la
de burgerlijke rechtbanken het herstel van haar schade te vorderen. réparation de son préjudice devant les juridictions civiles. Dès lors,
Bijgevolg is de omstandigheid dat de benadeelde partij geen vat heeft l'absence de maîtrise de la partie lésée sur la mise en oeuvre de
op de inwerkingstelling van de strafvordering geen buitensporige l'action publique n'est pas une mesure excessive au regard des
maatregel ten aanzien van de beginselen van gelijkheid en principes d'égalité et de non-discrimination.
niet-discriminatie. A.2.2. Ook de tweede prejudiciële vraag moet ontkennend worden A.2.2. La seconde question préjudicielle appelle, elle aussi, une
beantwoord. réponse négative.
In het mechanisme van inbeschuldigingstelling van de magistraten en Dans le mécanisme de mise en accusation des magistrats et de certains
van sommige ambtenaren, waarin de artikelen 479 en volgende van het fonctionnaires prévu par les articles 479 et suivants du Code
Wetboek van Strafvordering voorzien, beschikt de benadeelde partij d'instruction criminelle, la partie lésée ne dispose pas des moyens de
niet over de middelen om de beslissing van de procureur-generaal om faire obstacle à la décision du procureur général de ne pas
niet te vervolgen, te verhinderen, door met name tegen die beslissing poursuivre, en particulier en exerçant un recours contre cette
een beroep in te stellen, terwijl de benadeelde partij in de décision, alors que, dans la procédure de droit commun, la partie
gemeenrechtelijke rechtspleging die hindernis kan ontwijken door de lésée peut éviter cet obstacle en citant directement l'auteur de
dader van het misdrijf rechtstreeks voor de bevoegde rechtbank te l'infraction devant le tribunal compétent.
dagvaarden. De ontstentenis van beroep tegen de beslissing van seponering is Cependant, l'absence de recours contre la décision de classement sans
evenwel niet het gevolg van de in de prejudiciële vragen beoogde suite n'est pas la conséquence des dispositions visées dans les
bepalingen, maar wel van artikel 128 van het Wetboek van questions préjudicielles mais de l'article 128 du Code d'instruction
Strafvordering (naar luid waarvan « indien de rechters van oordeel criminelle (aux termes duquel « si les juges sont d'avis que le fait
zijn dat het feit noch een misdaad, noch een wanbedrijf, noch een
overtreding oplevert, of dat tegen de verdachte generlei bezwaar ne présente ni crime, ni délit, ni contravention, ou qu'il n'existe
bestaat, [...] zij [verklaren] dat er geen reden is tot vervolging » aucune charge contre l'inculpé, il sera déclaré qu'il n'y a pas lieu à
en van artikel 135 van datzelfde Wetboek (dat betrekking heeft op de poursuivre ») et de l'article 135 du même Code (relatif aux voies de
rechtsmiddelen tegen een beschikking van buitenvervolgingstelling). recours à l'encontre d'une ordonnance de non-lieu).
Subsidiair moet worden geoordeeld dat die ontstentenis van beroep A titre subsidiaire, il faut considérer que cette absence de recours
wordt verantwoord door een legitieme doelstelling - voorkomen dat est justifiée par un objectif légitime - celui d'éviter des mises en
magistraten en sommige ambtenaren op ongepaste wijze voor de cause inopportunes de magistrats et de certains fonctionnaires devant
strafgerechten worden gedaagd - en dat zij in een redelijke verhouding les juridictions répressives - et cette absence de recours est
staat tot de motivering waarop zij is gegrondvest, hetgeen het Hof in proportionnée aux motifs qui la fondent, ce que la Cour a rappelé dans
zijn arrest nr. 43/95 van 6 juni 1995 in herinnering heeft gebracht son arrêt n° 43/95 du 6 juin 1995 en considérant que « la voie de
door te oordelen dat « het rechtsmiddel dat krachtens artikel 135 van recours offerte [...] par l'article 135 du Code d'instruction
het Wetboek van Strafvordering [...] openstaat [...] een uitzondering criminelle est une exception à la règle selon laquelle l'action
[is] op de regel volgens welke het openbaar ministerie de toepassing publique est exercée par le ministère public. Le législateur a pu
van de strafwet vordert. De wetgever vermocht te vrezen dat de redouter que la partie civile n'abuse de son droit d'appel et ne nuise
burgerlijke partij misbruik maakt van haar recht van hoger beroep en à l'inculpé en prolongeant l'instruction, pour des motifs étrangers à
de verdachte schaadt door het onderzoek te verlengen, om redenen die l'intérêt général, par une opposition intempestive. La mesure
geen verband houden met het algemeen belang, door een ongepast verzet. critiquée est la contrepartie du droit exceptionnel donné à la partie
Tegenover de bestreden maatregel staat het uitzonderlijke recht van de
burgerlijke partij om de strafvordering aan te houden » (overweging civile de prolonger l'action publique » (point B.3 de l'arrêt) et en
B.3 van het arrest) en dat de betwiste maatregel « [...] niet op jugeant que la mesure critiquée « ne limite pas de manière excessive
buitensporige wijze de rechten van de [benadeelde] persoon [beperkt]
[...] : die heeft de mogelijkheid zijn vordering voor de burgerlijke les droits de la personne [...] lésée : celle-ci a la faculté de
rechter te brengen » (overweging B.4 van het arrest). porter sa demande devant le juge civil » (point B.4 de l'arrêt).
Memorie van de Ministerraad Mémoire du Conseil des ministres
A.3. De twee prejudiciële vragen moeten ontkennend worden beantwoord. A.3. Les deux questions préjudicielles appellent une réponse négative.
Die vragen hebben geen betrekking op het voorrecht van rechtsmacht als Celles-ci ne concernent pas le privilège de juridiction en soi, mais
dusdanig, maar wel op het feit dat aan de slachtoffers van een misdaad portent sur la privation, dans le chef des victimes d'un crime ou d'un
of een wanbedrijf gepleegd door een persoon die dat voorrecht van délit commis par une personne bénéficiant de ce privilège de
rechtsmacht geniet, de mogelijkheid wordt ontnomen zich burgerlijke juridiction, de la possibilité de se constituer partie civile entre
partij te stellen bij de onderzoeksrechter of een beklaagde voor de les mains du juge d'instruction ou de citer un prévenu devant le
correctionele rechtbank te dagvaarden. tribunal correctionnel.
De artikelen 10 en 11 van de Grondwet verbieden alleen dat een Les articles 10 et 11 de la Constitution interdisent seulement
verschil in behandeling wordt ingevoerd wanneer dat verschil verstoken d'instaurer une différence de traitement lorsque celle-ci est
is van verantwoording, zodat het aldus discriminerend wordt. dépourvue de justification, devenant ainsi discriminatoire.
Dat is niet het geval met het verschil dat in de prejudiciële vragen Tel n'est pas le cas pour la différence soulevée par les questions
is opgeworpen. préjudicielles.
Er is voortdurend beklemtoond, zowel door de wetgever als in Il a été constamment souligné, tant par le législateur que par la
rechtsleer en rechtspraak, dat de artikelen 479 en volgende van het doctrine et la jurisprudence, que les articles 479 et suivants du Code
Wetboek van Strafvordering werden ingevoerd met een oogmerk van d'instruction criminelle ont été instaurés dans un but d'intérêt
algemeen belang en dat de bestaansreden van die wettelijke bepalingen général, et que la raison d'être de ces dispositions légales est
vreemd is aan ieder persoonlijk belang of voordeel. étrangère à tout intérêt ou avantage personnel.
Met het stelsel van het voorrecht van rechtsmacht wordt een dubbele
doelstelling nagestreefd : enerzijds, voorkomen dat de magistraten Le régime du privilège de juridiction poursuit un double but : d'une
kunnen worden beoordeeld door collega's die zich in een positie zouden part, il faut éviter que les magistrats puissent être jugés par des
kunnen bevinden waarin zij geneigd zouden kunnen zijn tot een collègues se trouvant dans une position telle qu'elle pourrait prêter
buitensporige toegeeflijkheid of een te verregaande strengheid; à une indulgence excessive ou à une sévérité extrême; d'autre part, il
anderzijds, vermijden dat de magistraten het voorwerp zouden gaan faut empêcher que les magistrats puissent devenir l'objet
uitmaken van roekeloze of kwaadwillige beschuldigingen, wegens het d'accusations téméraires ou malveillantes à cause des fonctions
ambt dat zij waarnemen. publiques qu'ils occupent.
Beklemtoond moet worden dat de motivering die ten grondslag ligt aan Il échet de souligner que les motifs qui sont à la base des articles
de artikelen 479 en volgende van het Wetboek van Strafvordering, de 479 et suivants du Code d'instruction criminelle n'ont nullement
wetgever er geenszins toe heeft gebracht een gunstregeling in te conduit le législateur à créer un régime de faveur pour les personnes
voeren ten aanzien van de personen die eraan zijn onderworpen : het « qui y sont soumises : le « privilège de juridiction » prive cette
voorrecht van rechtsmacht » ontneemt die categorie van personen een
aanleg in de beoordeling van de gegrondheid van een beschuldiging die catégorie de personnes d'un degré de juridiction dans l'appréciation
tegen hen is gericht. du bien-fondé d'une inculpation portée contre elles.
Het Arbitragehof heeft die beginselen reeds uitdrukkelijk in La Cour d'arbitrage a déjà explicitement rappelé ces principes dans
herinnering gebracht in zijn arresten van 14 juli 1994 en 7 november 1996. Weliswaar bestaan geen beroepen die rechtstreeks zouden kunnen worden ingesteld door de persoon die zich benadeeld acht, maar die persoon zal het misdrijf kunnen aanklagen opdat de Minister van Justitie of het hof van beroep een initiatief kan nemen. Beklemtoond dient te worden dat de benadeelde partij steeds een burgerlijke rechtsvordering zal kunnen instellen voor de burgerlijke rechtbanken om schadevergoeding te vorderen voor de schade die voortvloeit uit het misdrijf waarvan zij het slachtoffer meent te zijn. ses arrêts du 14 juillet 1994 et du 7 novembre 1996. S'il n'existe pas de recours qui puisse être exercé directement par la personne qui se prétend lésée, celle-ci pourra dénoncer l'infraction, afin qu'une initiative puisse être prise par le ministre de la Justice ou par la cour d'appel. Il faut souligner que la partie préjudiciée pourra toujours introduire une action civile devant les juridictions civiles pour réclamer des dommages et intérêts résultant de l'infraction dont elle estime être la victime.
Memorie van antwoord van B. de Bonvoisin Mémoire en réponse de B. de Bonvoisin
A.4.1. De draagwijdte van de arresten van het Arbitragehof van 14 juli A.4.1. La portée des arrêts de la Cour d'arbitrage des 14 juillet 1994
1994 en 7 november 1996 kan niet worden betwist; zij kan evenwel niet, zelfs niet impliciet, zoals de tegenpartijen geneigd zijn te betogen, op een onjuiste manier worden verruimd. In die twee arresten werd geen uitspraak gedaan over de prejudiciële vragen die in deze zaak aan de orde zijn. Het Hof heeft zich enkel uitgesproken over het bestaan van een eventuele discriminatie van de personen die het voorrecht van rechtsmacht genieten. Er kan dus niet worden betoogd, zelfs niet impliciet, dat de antwoorden die het Hof op de voorliggende prejudiciële vragen zal geven, dezelfde zouden zijn als die welke in de twee voormelde arresten werden gegeven. A.4.2. De vraag heeft geen betrekking op de inhoud van het recht dat ontzegd is aan het slachtoffer van een wanbedrijf gepleegd door een persoon die voorrecht van rechtsmacht geniet, maar heeft tot doel te weten of het aangewende criterium een verantwoording kan bieden voor het verschil in behandeling, en dus voor het feit dat aan een categorie van benadeelde personen het correctief op de bevoegdheid van het openbaar ministerie wordt ontnomen. Er bestaat wel degelijk een verschil tussen de middelen om herstel te krijgen voor de schade, enerzijds, en de mogelijkheid om de strafvordering op gang te laten brengen, anderzijds. Die laatste mogelijkheid is een bijkomende bescherming van de slachtoffers die et 7 novembre 1996 ne peut être contestée; elle ne doit pas cependant, même pas implicitement, comme tendent à le présenter les parties adverses, être élargie de façon incorrecte. Ces deux arrêts ne se sont pas prononcés sur les questions préjudicielles qui font l'objet de la présente cause. La Cour ne s'est prononcée que sur la question d'une éventuelle discrimination des personnes bénéficiant du privilège de juridiction. Il ne peut donc être prétendu, même implicitement, que les réponses que donnera la Cour aux présentes questions préjudicielles seraient les mêmes que celles des deux arrêts précités. A.4.2. La question ne concerne pas le contenu du droit dont est dépourvue la victime d'un délit commis par une personne bénéficiant du privilège de juridiction, mais a pour objet de savoir si le critère employé peut justifier la différence de traitement, et donc la privation dans le chef d'une catégorie de personnes lésées, du correctif au pouvoir du ministère public. Il y a bien une différence entre, d'une part, les moyens d'obtenir réparation du dommage et, d'autre part, la possibilité de faire entamer l'action publique. Cette dernière possibilité est une protection supplémentaire des victimes qui subissent un dommage, causé
schade lijden ten gevolge van een burgerlijke fout (artikel 1382 van par une faute civile (article 1382 du Code civil) qui est également,
het Burgerlijk Wetboek) die tevens een misdrijf is. Van die laatste et en même temps, une infraction punissable. C'est de cette dernière
bijkomende bescherming zijn de slachtoffers van een wanbedrijf protection supplémentaire que sont dépourvues les victimes d'un délit
gepleegd door een persoon die voorrecht van rechtsmacht geniet commis par une personne bénéficiant du privilège de juridiction, et
verstoken, en zulks op onverantwoorde wijze. ceci de façon injustifiable.
De vaststelling dat de personen die benadeeld zijn door een wanbedrijf La constatation que les personnes lésées par un délit commis par une
gepleegd door een persoon die voorrecht van rechtsmacht geniet, steeds personne bénéficiant du privilège de juridiction disposent toujours de
beschikken over hun vorderingsrecht voor de burgerlijke rechtbanken en leur droit d'action devant les tribunaux civils et ne sont pas privées
niet verstoken zijn van de mogelijkheid het herstel van hun schade te de la possibilité d'obtenir la réparation de leur dommage, n'est point
krijgen, is geenszins relevant. relevante.
Memorie van antwoord van J.-F. Godbille Mémoire en réponse de J.-F. Godbille
A.5. De zogezegd benadeelde partij - die niet betwist dat het A.5. La partie prétendument lésée - qui ne conteste pas que la
onderscheid onder de benadeelde partijen naargelang zij het distinction entre les parties lésées selon qu'elles ont été victimes
slachtoffer zijn geworden van een misdrijf gepleegd door een d'une infraction commise par un magistrat ou un fonctionnaire ou ont
magistraat of een ambtenaar, dan wel van een misdrijf gepleegd door été victimes d'une infraction commise par une personne ne bénéficiant
een persoon die niet de bescherming geniet van de artikelen 479 en pas de la protection des articles 479 et suivants du Code
volgende van het Wetboek van Strafvordering, op een objectief
criterium steunt - toont niet aan dat het aangeklaagde verschil in d'instruction criminelle repose sur un critère objectif - n'établit
behandeling buitensporig zou zijn ten opzichte van het doel dat met pas que la différence de traitement dénoncée serait excessive par
die bepalingen wordt nagestreefd. Integendeel, in de kritiek op het rapport au but visé par ces dispositions. Au contraire, dans la
mechanisme dat door de artikelen 479 en volgende van het Wetboek van critique du mécanisme mis en place par les articles 479 et suivants du
Strafvordering is ingevoerd, gaat zij de discussie over het evenredige Code d'instruction criminelle, elle évite la discussion du caractère
karakter van dat verschil in behandeling uit de weg, terwijl op grond proportionné de cette différence de traitement, alors que cet examen
van dat onderzoek precies kan worden geconcludeerd dat de beginselen permet précisément de conclure à l'absence de violation des principes
van gelijkheid en niet-discriminatie niet zijn geschonden. d'égalité et de non-discrimination.
Anderzijds, gaan de maatregelen die zijn aangehaald als « correctief » D'autre part, les mesures évoquées comme « correctifs » au pouvoir du
op de bevoegdheid van de procureur-generaal bij het hof van beroep om procureur général près la cour d'appel de décider de ne pas poursuivre
de betrokken magistraat of ambtenaar niet te vervolgen, in tegen de le magistrat ou le fonctionnaire mis en cause contredisent l'objectif
door de wetgever nagestreefde doelstelling, hetzij omdat zij de poursuivi par le législateur, soit parce qu'elles ne sont pas de
ongepaste vordering van de burgerlijke partij niet kunnen voorkomen nature à empêcher l'action intempestive de la partie civile (la
(de rechtstreekse dagvaarding voor het hof van beroep en het recht
beroep in te stellen tegen de beslissing van de procureur-generaal om citation directe devant la cour d'appel et le droit de recours contre
niet te vervolgen), hetzij omdat zij het beginsel van het voorrecht la décision du procureur général de ne pas poursuivre) soit parce
van rechtsmacht en de exclusieve bevoegdheid van het hof van beroep qu'elles remettent en cause le principe du privilège de juridiction et
(de consignatieverplicht ing in geval van rechtstreekse dagvaarding la compétence exclusive de la cour d'appel (l'obligation de
voor de correctionele rechtbank) opnieuw in het geding brengen. Wegens consignation en cas de citation directe devant le tribunal
de gevolgen ervan en de fundamentele strijdigheid die zij in het leven correctionnel). En raison de leurs effets et de la contradiction
roepen met de beginselen die ten grondslag liggen aan het mechanisme fondamentale qu'elles apportent aux principes à la base du mécanisme
dat bij de artikelen 479 en volgende van het Wetboek van mis en place par les articles 479 et suivants du Code d'instruction
Strafvordering is ingesteld, zijn die maatregelen ontoereikend om te criminelle, ces mesures sont insuffisantes à établir que, en ne les
bewijzen dat de wetgever, door ze niet te nemen, de artikelen 10 en 11 adoptant pas, le législateur aurait violé les articles 10 et 11 de la
van de Grondwet zou hebben geschonden. Constitution.
Dat de procureur-generaal bij het hof van beroep als enige de Le fait que le procureur général près la cour d'appel ait seul le
bevoegdheid zou hebben om de strafvordering op gang te brengen tegen pouvoir de mettre en oeuvre l'action publique à l'encontre des
de magistraten en bepaalde ambtenaren wegens misdrijven die zij in of magistrats et de certains fonctionnaires pour les infractions qu'ils
buiten de uitoefening van hun ambt plegen, zonder dat de benadeelde commettent dans ou en dehors de l'exercice de leur fonction, sans que
partij de strafvordering zelf op gang zou kunnen brengen door zich la partie préjudiciée puisse elle-même mettre en mouvement l'action
burgerlijke partij te stellen of de dader van het wanbedrijf publique en se constituant partie civile ou en citant l'auteur du
rechtstreeks voor de bevoegde rechtbank te dagvaarden, en zonder dat délit directement devant le tribunal compétent ou puisse contester la
zij de beslissing om niet te vervolgen zou kunnen betwisten, is geen décision de ne pas poursuivre, ne méconnaît pas les principes
schending van de beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie. d'égalité et de non-discrimination.
Het verschil in behandeling dat aldus onder de benadeelde partijen La différence de traitement qui est ainsi établie entre les parties
wordt ingesteld, naargelang de dader van het wanbedrijf al dan niet de lésées, selon que l'auteur du délit bénéficie ou non des modalités de
bij de artikelen 479 en volgende van het Wetboek van Strafvordering mise en accusation établies par les articles 479 et suivants du Code
ingevoerde regeling van inbeschuldigingstelling geniet, steunt op een d'instruction criminelle, repose sur un critère objectif et poursuit
objectief criterium en beoogt een legitiem doel. un but légitime.
In zijn arrest nr. 66/94 van 14 juli 1994 heeft het Arbitragehof aldus Dans son arrêt n° 66/94 du 14 juillet 1994, la Cour d'arbitrage a
bij wijze van obiter dictum in herinnering gebracht dat « het ainsi rappelé, à la manière d'un obiter dictum, que « le privilège de
voorrecht van rechtsmacht, dat van toepassing is op de magistraten, juridiction, applicable aux magistrats, y compris les magistrats
met inbegrip van de plaatsvervangende magistraten, en op bepaalde suppléants, et à certains autres titulaires de fonctions publiques, a
andere ambtsdragers, is ingesteld met het oog op het verzekeren van
een onpartijdige en serene rechtsbedeling ten aanzien van die été instauré en vue de garantir à l'égard de ces personnes une
personen. De bijzondere regels op het gebied van onderzoek, vervolging administration de la justice impartiale et sereine. Les règles
en berechting die het voorrecht van rechtsmacht inhoudt, beogen te spécifiques en matière d'instruction, de poursuite et de jugement
vermijden dat, enerzijds, ondoordachte, onverantwoorde of tergende qu'implique le privilège de juridiction entendent éviter, d'une part,
vervolgingen jegens de ambtsdragers op wie dat stelsel van toepassing que des poursuites téméraires, injustifiées ou vexatoires soient
is, op gang zouden worden gebracht, anderzijds, die ambtsdragers intentées contre les personnes auxquelles ce régime est applicable et,
hetzij te streng, hetzij met te veel toegevendheid zouden worden d'autre part, que ces mêmes personnes soient traitées avec trop de
behandeld » (overweging B.2 van het arrest; in die zin, zie ook arrest sévérité ou trop de clémence » (point B.2 de l'arrêt; en ce sens, voy.
nr. 60/96 van 7 november 1996, overweging B.3). également l'arrêt n° 60/96 du 7 novembre 1996, point B.3).
Memorie van antwoord van de Ministerraad Mémoire en réponse du Conseil des ministres
A.6. In tegenstelling tot hetgeen de partij die zich geviseerd acht A.6. Contrairement à ce que fait valoir la partie prétendument visée,
doet gelden, heeft de wetgever, door de regeling van de artikelen 479 le législateur, en instaurant le régime des articles 479 et suivants
en volgende van het Wetboek van Strafvordering in te stellen, niet du Code d'instruction criminelle, n'a pas seulement eu égard au point
alleen oog gehad voor het standpunt van de magistraten. Het feit dat de vue des magistrats. Le fait qu'une personne qui s'estime lésée par
een persoon die zich benadeeld acht door een misdrijf dat een
magistraat heeft gepleegd, niet over de mogelijkheid beschikt om de une infraction commise par un magistrat n'a pas la faculté de mettre
strafvordering op gang te brengen, vloeit voort uit de bestaansreden en mouvement l'action publique résulte de la raison d'être même du
zelf van de regeling van het voorrecht van rechtsmacht. Door te voorkomen dat de vervolging, die een roekeloos of kwaadwillig karakter kan hebben, rechtstreeks op gang kan worden gebracht door het beweerde slachtoffer van het misdrijf, en door het initiatief om de strafvordering op gang te brengen over te laten aan de procureur-generaal, heeft de wetgever de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van de magistraten gevrijwaard. Het is onjuist dat de wetgever, om hetzelfde resultaat te bereiken als datgene dat door de huidige regeling wordt gewaarborgd, andere middelen had kunnen aanwenden. De wetgever heeft immers precies willen voorkomen dat de persoon die zich benadeeld acht door een misdrijf gepleegd door een magistraat rechtstreeks een jurisdictionele overheid kan adiëren, die dan uitspraak zou moeten doen over de vervolging ten aanzien van de persoon die het voorrecht van rechtsmacht geniet. In dat verband moet worden beklemtoond dat, volgens een vaste rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens te Straatsburg, het recht waarover de benadeelde partij beschikt om de strafvordering op gang te brengen, hetzij door een rechtstreekse dagvaarding, hetzij door het openbaar régime de privilège de juridiction. En évitant l'exercice direct de poursuites, qui peuvent revêtir un caractère téméraire ou malveillant, par la prétendue victime de l'infraction et en soumettant la mise en mouvement de l'action publique à une initiative du procureur général, le législateur a garanti l'indépendance et l'impartialité des magistrats. Il n'est pas exact que, pour obtenir le même résultat que celui assuré par le système actuel, le législateur aurait pu utiliser d'autres moyens. En effet, le législateur a précisément voulu éviter que la personne s'estimant lésée par une infraction commise par un magistrat puisse saisir directement une autorité juridictionnelle, qui devrait alors statuer sur les poursuites à l'égard de la personne bénéficiant du privilège de juridiction. Sur ce point, il convient de souligner qu'une jurisprudence constante de la Commission européenne des droits de l'homme à Strasbourg décide que le droit pour une partie préjudiciée de mettre en mouvement une action publique, soit par une citation directe, soit en forçant le ministère public à introduire une
ministerie te verplichten een strafrechtspleging in te leiden, niet procédure pénale, n'est pas compris dans les droits garantis par la
behoort tot de rechten die door het Europees Verdrag voor de Rechten Convention européenne des droits de l'homme.
van de Mens worden gewaarborgd. Finalement, pour autant que de besoin, c'est à tort qu'il est soutenu
Tot slot, en ten overvloede, is het ten onrechte dat beweerd wordt dat de onmogelijkheid een strafvordering op gang te brengen door een burgerlijke partijstelling of een rechtstreekse dagvaarding wegens misdrijven die tot de bevoegdheid van de jeugdrechtbank of van de militaire rechtscolleges behoren, enkel betrekking heeft op de bevoegdheden van die specifieke rechtscolleges. Zoals dat het geval is met het stelsel van voorrecht van rechtsmacht, heeft de wetgever om objectieve redenen en op een in redelijkheid verantwoorde wijze de mogelijkheden beperkt om de strafvordering op gang te brengen. Met betrekking tot de minderjarige delinquenten heeft de wetgever, door aan het openbare ministerie het recht voor te behouden een strafvordering in te stellen, erover willen waken dat enkel overwegingen van opvoedkundige aard en overwegingen die verband houden met het belang van de minderjarige doorslaggevend zijn. Met betrekking tot de personen die onder de militaire rechtsmacht que l'impossibilité de mettre en mouvement une action publique par une constitution de partie civile ou une citation directe pour les infractions relevant de la compétence du tribunal de la jeunesse ou des juridictions militaires n'a trait qu'aux compétences de ces juridictions spécifiques. Comme c'est le cas pour le régime de privilège de juridiction, c'est pour des raisons objectives et d'une manière raisonnablement justifiée que le législateur a limité les possibilités de mettre en mouvement l'action publique. Quant aux délinquants mineurs, le législateur, en réservant au ministère public le droit d'intenter une action pénale, a voulu veiller à ce que seules des considérations de nature pédagogique et relatives à l'intérêt du mineur soient déterminantes. Quant aux personnes relevant de la juridiction militaire, le
vallen, heeft de wetgever eveneens geoordeeld dat redenen van législateur a également estimé que des raisons de discipline et
discipline en militaire organisatie vergen dat de mogelijkheid wordt d'organisation militaire nécessitent que soit exclue la possibilité
uitgesloten dat een ieder die zich benadeeld acht door een misdrijf, pour toute personne se prétendant lésée par une infraction de mettre
een strafvordering op gang kan brengen. en mouvement une action publique.
- B - - B -
B.1. De twee prejudiciële vragen handelen over de vraag of de B.1. Les deux questions préjudicielles portent sur le point de savoir
exclusieve bevoegdheid waarover de procureur-generaal bij het hof van si la compétence exclusive et sans appel que détient le procureur
beroep beschikt om vervolging in te stellen tegen een magistraat, een général près la cour d'appel d'exercer les poursuites contre un
beslissing waartegen geen hoger beroep mogelijk is, de artikelen 10 en magistrat ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution en ce
11 van de Grondwet niet schendt, doordat zij een partij die zich door qu'elle ne permet pas à une partie qui se prétend lésée par une
een misdrijf benadeeld acht, niet toestaat de strafvordering op gang infraction de mettre l'action publique en mouvement en se constituant
te brengen door zich burgerlijke partij te stellen bij een
onderzoeksrechter of door rechtstreeks voor de strafrechter te partie civile dans les mains d'un juge d'instruction ou en citant
dagvaarden, zulks in tegenstelling tot de andere personen die zich directement devant le juge pénal, contrairement aux autres personnes
benadeeld achten door een misdrijf gepleegd door een niet in artikel qui se prétendent lésées par une infraction commise par une personne
479 van het Wetboek van Strafvordering vermelde persoon. non visée à l'article 479 du Code d'instruction criminelle.
B.2. Uit de bewoordingen van de vraag blijkt dat het gestelde probleem B.2. Il résulte des termes des questions que le problème posé réside
in hoofdzaak ligt in artikel 479 van het Wetboek van Strafvordering, essentiellement dans l'article 479 du Code d'instruction criminelle,
dat bepaalt : qui dispose :
« Wanneer een vrederechter, een rechter in de politierechtbank, een « Lorsqu'un juge de paix, un juge au tribunal de police, un juge au
rechter in de rechtbank van eerste aanleg, in de arbeidsrechtbank of in de rechtbank van koophandel, een raadsheer in het hof van beroep of in het arbeidshof, een raadsheer in het Hof van Cassatie, een magistraat van het parket bij een rechtbank of een hof, een lid van het Rekenhof, een lid van de Raad van State, van het auditoraat of van het coördinatiebureau bij de Raad van State, een lid van het Arbitragehof, een referendaris bij dat Hof, een generaal die het bevel voert over een divisie, een provinciegouverneur, ervan beschuldigd wordt buiten zijn ambt een misdrijf gepleegd te hebben dat een correctionele straf meebrengt, laat de procureur-generaal bij het hof van beroep hem dagvaarden voor dat hof, dat uitspraak doet, zonder dat beroep kan worden ingesteld. » B.3. Het zogeheten stelsel van het voorrecht van rechtsmacht, dat van toepassing is op de magistraten, met inbegrip van de plaatsvervangende magistraten, en op bepaalde andere ambtsdragers, is ingesteld met het oog op het verzekeren van een onpartijdige en serene rechtsbedeling ten aanzien van die personen. De bijzondere regels die het behelst op het gebied van onderzoek, vervolging en berechting beogen te vermijden dat, enerzijds, ondoordachte, onverantwoorde of tergende vervolgingen jegens de personen op wie dat stelsel van toepassing is, op gang zouden worden gebracht, anderzijds, die personen hetzij te streng, hetzij met te veel toegevendheid zouden worden behandeld. Het geheel van die motieven kan redelijkerwijze verantwoorden dat de tribunal de première instance, au tribunal du travail ou au tribunal de commerce, un conseiller à la cour d'appel ou à la cour du travail, un conseiller à la Cour de cassation, un magistrat du parquet près un tribunal ou une cour, un membre de la Cour des comptes, un membre du Conseil d'Etat, de l'auditorat ou du bureau de coordination près le Conseil d'Etat, un membre de la Cour d'arbitrage, un référendaire près cette Cour, un général commandant une division, un gouverneur de province est prévenu d'avoir commis, hors de ses fonctions, un délit emportant une peine correctionnelle, le procureur général près la cour d'appel le fait citer devant cette cour, qui prononce sans qu'il puisse y avoir appel. » B.3. Le système dit du privilège de juridiction, applicable aux magistrats, y compris aux magistrats suppléants, et à certains autres titulaires de fonctions publiques, a été instauré en vue de garantir à l'égard de ces personnes une administration de la justice impartiale et sereine. Les règles spécifiques qu'il comporte en matière d'instruction, de poursuite et de jugement entendent éviter, d'une part, que des poursuites téméraires, injustifiées ou vexatoires soient intentées contre les personnes auxquelles ce régime est applicable et, d'autre part, que ces mêmes personnes soient traitées avec trop de sévérité ou trop de clémence.
personen op wie het voorrecht van rechtsmacht van toepassing is, op L'ensemble de ces motifs peut raisonnablement justifier que les
het gebied van het onderzoek, de vervolging en de berechting anders personnes auxquelles s'applique le privilège de juridiction soient, en
worden behandeld dan de rechtsonderhorigen op wie de gewone regels van matière d'instruction, de poursuite et de jugement, traitées
strafvordering van toepassing zijn. différemment des justiciables auxquels s'appliquent les règles
B.4. De prejudiciële vragen hebben geen betrekking op het voorrecht ordinaires de l'instruction criminelle.
van de rechtsmacht als dusdanig, maar wel op het feit dat aan de B.4. Les questions préjudicielles ne concernent pas le privilège de
slachtoffers van een misdaad of een wanbedrijf gepleegd door een juridiction en soi, mais portent sur la privation, dans le chef des
persoon die dat voorrecht van rechtsmacht geniet, de mogelijkheid victimes d'un crime ou d'un délit commis par une personne bénéficiant
wordt ontnomen zich bij de onderzoeksrechter burgerlijke partij te de ce privilège de juridiction, de la possibilité de se constituer
stellen of een beklaagde voor de correctionele rechtbank te partie civile entre les mains du juge d'instruction ou de citer un
dagvaarden, enerzijds, en op het feit dat hun de mogelijkheid wordt prévenu devant le tribunal correctionnel, d'une part, et sur la
ontnomen beroep in te stellen tegen de beslissing van de privation de la possibilité d'introduire un recours contre la décision
procureur-generaal, anderzijds. Binnen de categorie van de personen du procureur général, d'autre part. Au sein de la catégorie des
die door een misdrijf kunnen worden benadeeld, wordt aldus een personnes susceptibles d'être lésées par une infraction, une
verschil in behandeling ingesteld tussen diegenen die de weerslag van différence de traitement est ainsi instaurée entre celles qui
artikel 479 ondergaan en alle andere burgers, in hun algemeenheid beschouwd. subissent les effets de l'article 479 et la généralité des citoyens.
B.5.1. Vermits de legitieme doelstellingen die de wetgever heeft B.5.1. Dès lors que les objectifs légitimes poursuivis par le
nagestreefd, verantwoorden dat hij aan de hoven van beroep de législateur justifient qu'il ait confié aux cours d'appel la
bevoegdheid heeft toevertrouwd om kennis te nemen van de wanbedrijven compétence de connaître des délits à charge des personnes auxquelles
ten laste van de personen op wie het voorrecht van rechtsmacht s'applique le privilège de juridiction, il n'est pas manifestement
toepasselijk is, is het niet klaarblijkelijk onredelijk de exclusieve déraisonnable d'avoir réservé l'exclusivité de la compétence
bevoegdheid om tegen die personen vervolging in te stellen, te hebben d'introduire les poursuites contre ces personnes au procureur général
voorbehouden aan de procureur-generaal bij het hof van beroep, zonder près la cour d'appel, sans permettre l'exercice direct de poursuites,
toe te staan dat de vervolging, die een roekeloos of kwaadwillig qui peuvent revêtir un caractère téméraire ou malveillant, par la
karakter kan hebben, rechtstreeks wordt uitgeoefend door een persoon
die zich door het misdrijf benadeeld acht. personne s'estimant lésée par l'infraction.
De wetgever vermocht, in de logica van het geldende stelsel, naar het Le législateur pouvait, dans la logique du système établi, ne pas
voorbeeld van de door het hof van beroep gewezen beslissing, waartegen prévoir, à l'instar de la décision rendue par la Cour d'appel qui,
evenmin hoger beroep mogelijk is, voor de partij die zich benadeeld elle non plus, n'est pas susceptible d'appel, de recours dans le chef
acht niet te voorzien in een beroep tegen de beslissing van de de la partie prétendument lésée à l'encontre de la décision du
procureur-generaal om de vermeende dader van het misdrijf niet te procureur général de ne pas poursuivre l'auteur présumé de
vervolgen. l'infraction.
B.5.2. Die maatregelen beperken de rechten van de persoon die zich B.5.2. Ces mesures ne limitent pas de manière excessive les droits de
benadeeld acht niet op buitensporige wijze : die persoon, die slechts la personne qui se prétend lésée : celle-ci, qui ne peut poursuivre
een particulier belang kan nastreven, zelfs wanneer hij de qu'un intérêt privé même lorsqu'elle met l'action publique en
strafvordering op gang brengt, beschikt over de mogelijkheid om voor
de burgerlijke rechter een vordering tot schadevergoeding in te mouvement, a la faculté de porter une demande en réparation devant le
stellen, afgezien van het feit dat hij het misdrijf kan aanklagen juge civil, sans compter qu'elle peut dénoncer l'infraction, afin
opdat een initiatief kan worden genomen door de Minister van Justitie qu'une initiative puisse être prise par le ministre de la Justice
(artikelen 482 en 486 van het Wetboek van Strafvordering) of door het (articles 482 et 486 du Code d'instruction criminelle) ou par la cour
hof van beroep (artikel 443 van het Gerechtelijk Wetboek). d'appel (article 443 du Code judiciaire).
B.6. De twee prejudiciële vragen moeten ontkennend worden beantwoord. B.6. Les deux questions préjudicielles appellent une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 479 van het Wetboek van Strafvordering schendt de artikelen 10 L'article 479 du Code d'instruction criminelle ne viole pas les
en 11 van de Grondwet niet, in zoverre het aan de procureur-generaal articles 10 et 11 de la Constitution en tant qu'il réserve au
bij het hof van beroep de beslissing voorbehoudt om al dan niet de procureur général près la cour d'appel la décision de poursuivre ou
magistraten te vervolgen wegens misdrijven die zij zouden kunnen non les magistrats pour les infractions qu'ils sont susceptibles
hebben gepleegd en in zoverre het tot gevolg heeft dat de partij die d'avoir commises et en tant qu'il a pour conséquence de ne pas
zich benadeeld acht, niet wordt toegestaan de strafvordering op gang permettre à la partie qui se prétend lésée de mettre en mouvement
te brengen door zich burgerlijke partij te stellen of door l'action publique en se constituant partie civile ou par citation
rechtstreekse dagvaarding, of een beroep in te stellen tegen de directe, ni d'introduire un recours contre la décision de ne pas
beslissing om niet te vervolgen. poursuivre.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 4 november 1998. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 4 novembre 1998.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^