← Terug naar "Arrest nr. 121/98 van 3 december 1998 Rolnummer 1151 In zake : het beroep tot vernietiging
van artikel 17, eerste lid, van het decreet van de Franse Gemeenschapscommissie van het Brusselse Hoofdstedelijke
Gewest van 23 januari 1997 tot bevord Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters
M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...)"
Arrest nr. 121/98 van 3 december 1998 Rolnummer 1151 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 17, eerste lid, van het decreet van de Franse Gemeenschapscommissie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 23 januari 1997 tot bevord Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...) | Arrêt n° 121/98 du 3 décembre 1998 Numéro du rôle : 1151 En cause : le recours en annulation de l'article 17, alinéa 1 er , du décret de la Commission communautaire française de la Région de Bruxelles-Capitale du 23 janvier 1997 visa La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L(...) |
---|---|
ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
Arrest nr. 121/98 van 3 december 1998 | Arrêt n° 121/98 du 3 décembre 1998 |
Rolnummer 1151 | Numéro du rôle : 1151 |
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 17, eerste lid, van | En cause : le recours en annulation de l'article 17, alinéa 1er, du |
het decreet van de Franse Gemeenschapscommissie van het Brusselse | décret de la Commission communautaire française de la Région de |
Hoofdstedelijke Gewest van 23 januari 1997 tot bevordering van de | Bruxelles-Capitale du 23 janvier 1997 visant à promouvoir |
inschakeling van gehandicapten in het arbeidsproces, ingesteld door de | l'intégration professionnelle des personnes handicapées, introduit par |
v.z.w. Braille-Liga. | l'a.s.b.l. Ligue Braille. |
Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de | composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. |
rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse et M. | Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée |
Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, | du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van het beroep | I. Objet du recours |
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 29 augustus | Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 29 |
1997 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 1 | |
september 1997, heeft de v.z.w. Braille-Liga, Nationale Inrichting | août 1997 et parvenue au greffe le 1er septembre 1997, l'a.s.b.l. |
voor het Welzijn van de Blinden en de Visueel Gehandicapten, met | Ligue Braille, Institution nationale pour le bien des aveugles et des |
maatschappelijke zetel te 1060 Brussel, Engelandstraat 57, beroep tot | handicapés de la vue, dont le siège social est établi à 1060 |
vernietiging ingesteld van artikel 17, eerste lid, van het decreet van | Bruxelles, rue d'Angleterre 57, a introduit un recours en annulation |
de Franse Gemeenschapscommissie van het Brusselse Hoofdstedelijke | de l'article 17, alinéa 1er, du décret de la Commission communautaire |
Gewest van 23 januari 1997 tot bevordering van de inschakeling van | française de la Région de Bruxelles-Capitale du 23 janvier 1997 visant |
gehandicapten in het arbeidsproces (bekendgemaakt in het Belgisch | à promouvoir l'intégration professionnelle des personnes handicapées |
Staatsblad van 1 maart 1997). | (publié au Moniteur belge du 1er mars 1997). |
II. De rechtspleging | II. La procédure |
Bij beschikking van 1 september 1997 heeft de voorzitter in functie de | Par ordonnance du 1er septembre 1997, le président en exercice a |
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 | désigné les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la |
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. | loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. |
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was | Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application |
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. | des articles 71 ou 72 de la loi organique. |
Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de | Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi |
organieke wet bij op 2 oktober 1997 ter post aangetekende brieven. | organique, par lettres recommandées à la poste le 2 octobre 1997. |
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is | L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au |
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 7 oktober 1997. | Moniteur belge du 7 octobre 1997. |
Het College van de Franse Gemeenschapscommissie, Regentlaan 21-23, | Le Collège de la Commission communautaire française, boulevard du |
1000 Brussel, heeft een memorie ingediend bij op 17 november 1997 ter | Régent 21-23, 1000 Bruxelles, a introduit un mémoire, par lettre |
post aangetekende brief. | recommandée à la poste le 17 novembre 1997. |
Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de | Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi |
organieke wet bij op 27 november 1997 ter post aangetekende brief. | organique, par lettre recommandée à la poste le 27 novembre 1997. |
De verzoekende partij heeft een memorie van antwoord ingediend, bij op | La partie requérante a introduit un mémoire en réponse, par lettre |
24 december 1997 ter post aangetekende brief. | recommandée à la poste le 24 décembre 1997. |
Bij beschikkingen van 22 januari 1998 en 30 juni 1998 heeft het Hof de | Par ordonnances du 22 janvier 1998 et du 30 juin 1998, la Cour a |
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot | |
respectievelijk 29 augustus 1998 en 28 februari 1999. | prorogé respectivement jusqu'aux 29 août 1998 et 28 février 1999 le |
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. | |
Bij beschikking van 23 september 1998 heeft het Hof de zaak in | Par ordonnance du 23 septembre 1998, la Cour a déclaré l'affaire en |
gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 21 | état et fixé l'audience au 21 octobre 1998. |
oktober 1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten | Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats |
bij op 24 september 1998 ter post aangetekende brieven. | par lettres recommandées à la poste le 24 septembre 1998. |
Op de openbare terechtzitting van 21 oktober 1998 : | A l'audience publique du 21 octobre 1998 : |
- zijn verschenen : | - ont comparu : |
. Mr. F. Tulkens, advocaat bij de balie te Brussel, voor de | . Me F. Tulkens, avocat au barreau de Bruxelles, pour la partie |
verzoekende partij; | requérante; |
. Mr. L. De Coninck loco Mr. R. Witmeur en Mr. M. Uyttendaele, | . Me L. De Coninck loco Me R. Witmeur et Me M. Uyttendaele, avocats au |
advocaten bij de balie te Brussel, voor het College van de Franse | barreau de Bruxelles, pour le Collège de la Commission communautaire |
Gemeenschapscommissie; | française; |
- hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en M. Bossuyt verslag uitgebracht; | - les juges-rapporteurs R. Henneuse et M. Bossuyt ont fait rapport; |
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; | - les avocats précités ont été entendus; |
- is de zaak in beraad genomen. | - l'affaire a été mise en délibéré. |
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende | La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants |
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. | de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. |
III. In rechte | III. En droit |
- A - | - A - |
Het verzoekschrift | La requête |
A.1. Na haar maatschappelijk doel, de activiteiten van de Liga en haar | A.1. Après avoir décrit son objet social, les activités de la Ligue et |
organisatie te hebben beschreven, schetst de verzoekende partij de | son organisation, la requérante décrit l'impact de la législation |
weerslag van de betwiste wetgeving met betrekking tot haar beschutte werkplaats. Vóór de inwerkingtreding van het decreet van 23 januari 1997 oefende haar beschutte werkplaats haar werkzaamheden uit binnen de v.z.w. Braille-Liga; voortaan echter verplicht artikel 17, eerste lid, van dat decreet de Liga om, enkel voor die beschutte werkplaats, een nieuwe vereniging zonder winstoogmerk op te richten; die bijkomende juridische structuur levert belangrijke problemen op, onder meer op financieel en administratief vlak, inzake informatica, op het vlak van de huisvesting alsmede inzake gemeenschappelijke kosten en diensten, die de verzoekende partij uiteenzet in een nota gevoegd bij haar verzoekschrift. A.2.1. Het enige middel dat tot staving van het verzoekschrift wordt | contestée en ce qui concerne son atelier protégé. Alors que, avant l'entrée en vigueur du décret du 23 janvier 1997, son atelier protégé exerçait ses activités au sein de l'a.s.b.l. Ligue Braille, l'article 17, alinéa 1er, dudit décret contraint désormais la Ligue à constituer, pour ce seul atelier protégé, une nouvelle association sans but lucratif; cette structure juridique supplémentaire pose des problèmes importants, notamment sur les plans financier, administratif et informatique, sur le plan immobilier et sur celui des frais et services communs, que la requérante détaille dans une note jointe en annexe à sa requête. A.2.1. Le moyen unique, soulevé à l'appui de la requête, est pris de |
aangevoerd, is afgeleid uit de schending van de artikelen 10, 11 en 27 | la violation des articles 10, 11 et 27 de la Constitution; il comprend |
van de Grondwet; het omvat twee onderdelen. | deux branches. |
A.2.2. In het eerste onderdeel wordt het discriminerend karakter | A.2.2. La première branche soulève le caractère discriminatoire de |
opgeworpen van artikel 17, eerste lid, doordat die bepaling aan de | l'article 17, alinéa 1er, en ce que cette disposition impose aux |
ondernemingen met aangepast werk (O.A.W.) de verplichting oplegt de | entreprises de travail adapté (E.T.A.) de prendre la forme d'une |
vorm van een specifieke vereniging zonder winstoogmerk aan te nemen, | association sans but lucratif spécifique, alors que les centres |
terwijl de gespecialiseerde oriëntatiecentra inzake de sociale | d'orientation spécialisés en matière d'intégration sociale et |
integratie van gehandicapten en hun inschakeling in het arbeidsproces, | professionnelle des personnes handicapées peuvent, quant à eux, soit |
van hun kant, hetzij kunnen worden opgericht in de vorm van een | être constitués sous la forme d'une association sans but lucratif |
autonome vereniging zonder winstoogmerk, hetzij kunnen worden | autonome, soit être intégrés au sein d'une association sans but |
opgenomen in een vereniging zonder winstoogmerk. Niets verantwoordt | |
dat voor die twee diensten, die overigens aan een gemeenschappelijke | lucratif. Rien ne justifie que ces deux services, soumis par ailleurs |
reglementering zijn onderworpen (besluiten van 13 maart 1997), | à une réglementation commune (arrêtés du 13 mars 1997), soient soumis |
verschillende regelingen gelden. | à des régimes différents. |
A.2.3. In het tweede onderdeel van het middel wordt aangevoerd dat, | A.2.3. La seconde branche du moyen allègue que, en interdisant qu'une |
door te verbieden dat een onderneming met aangepast werk functioneert | entreprise de travail adapté fonctionne au sein d'une association sans |
binnen een vereniging zonder winstoogmerk die andere activiteiten | but lucratif ayant d'autres activités, la disposition contestée porte |
heeft, de betwiste bepaling op een onevenredige en discriminerende | atteinte, de manière disproportionnée et discriminatoire, à la liberté |
wijze afbreuk doet aan de vrijheid van vereniging, die bij artikel 27 | d'association garantie à l'article 27 de la Constitution. Si le but |
van de Grondwet wordt gewaarborgd. Kan het nagestreefde doel weliswaar | poursuivi peut être considéré comme légitime - assurer la transparence |
wettig worden geacht - de transparantie van de ondernemingen met | des entreprises de travail adapté et le contrôle optimal de leur |
aangepast werk en de optimale controle op hun beheer verzekeren -, | gestion -, la partie requérante souligne que cet objectif était déjà |
toch wijst de verzoekende partij erop dat die doelstelling reeds | parfaitement atteint par la législation antérieure; sont ainsi relevés |
perfect werd verwezenlijkt met de vroegere wetgeving; in dat verband | notamment la consultation du bilan et des comptes, l'intervention de |
worden onder meer aangevoerd de voorlegging van de balans en de | commissaires aux comptes et d'un réviseur d'entreprise ainsi que le |
rekeningen, het optreden van commissarissen en een bedrijfsrevisor | contrôle opéré par le ministère des Finances. |
alsmede de controle door het Ministerie van Financiën. | Mémoire du Collège de la Commission communautaire française |
Memorie van het College van de Franse Gemeenschapscommissie | A.3. A titre principal, le mémoire conteste la recevabilité du recours |
A.3. Primair wordt in de memorie de ontvankelijkheid van het beroep | au regard des exigences requises en matière de défense d'un intérêt |
betwist in het licht van de vereisten inzake de verdediging van een | collectif par une association sans but lucratif. La Ligue Braille, eu |
collectief belang door een vereniging zonder winstoogmerk. Gelet op de | égard à la définition très large de son objet social - s'étendant à |
zeer ruime definitie van haar maatschappelijk doel - dat zich over het | l'ensemble du pays - comme en raison de ses activités très |
gehele land uitstrekt - en haar zeer uiteenlopende activiteiten, kan | diversifiées, ne peut valablement contester l'article 17, alinéa 1er, |
de Braille-Liga artikel 17, eerste lid, van het decreet van 23 januari | du décret du 23 janvier 1997. |
1997 niet geldig betwisten. | |
Allereerst is die bepaling enkel van toepassing op het grondgebied van | Tout d'abord, cette disposition ne s'applique que sur le territoire de |
het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, zodat de verzoekende partij ze | la Région de Bruxelles-Capitale, de telle sorte que la requérante ne |
slechts kan betwisten indien zij aantoont dat zij een instelling is | peut la contester que si elle établit qu'elle constitue une |
die « wegens haar organisatie, moet worden beschouwd uitsluitend te | institution qui « en raison de son organisation doit être considérée |
behoren tot de ene of de andere gemeenschap », wat wordt | comme appartenant exclusivement à l'une ou l'autre communauté », ce |
tegengesproken door het feit dat de activiteit van de verzoekende | que contredit le fait que l'activité de la requérante s'étend à |
partij zich over het gehele land uitstrekt. | l'ensemble du pays. |
Vervolgens wordt opgemerkt dat de betwiste bepaling niet specifiek de | Ensuite, il est relevé que la disposition contestée ne vise pas de |
blinden en de visueel gehandicapten beoogt. | façon spécifique les personnes aveugles et les personnes handicapées |
Tot slot heeft het decreet tot doel een gunstiger subsidieregeling in | de la vue. Enfin, l'objectif du décret est d'instaurer un système de |
te stellen, in zoverre die regeling voortaan rekening houdt met de | subventionnement plus favorable, dans la mesure où il tient compte |
ernst van de handicap bij het werk en niet meer met het soort | désormais de la lourdeur du handicap au travail et non plus du type de |
handicap, zoals onder de vroegere regeling die leidde tot een lagere | handicap, système antérieur qui aboutissait à un financement moindre |
financiering van de personen met een zintuiglijke handicap. | des personnes souffrant d'un handicap sensoriel. |
A.4. Subsidiair betwist het College van de Franse | A.4. A titre subsidiaire, le Collège de la Commission communautaire |
Gemeenschapscommissie de gegrondheid van het middel, zowel in het | française conteste le bien-fondé du moyen, tant en sa première qu'en |
eerste als in het tweede onderdeel. | sa seconde branche. |
A.5. In de eerste plaats wordt opgemerkt dat de gespecialiseerde | A.5. Il est relevé, en premier lieu, que les centres d'orientation |
oriëntatiecentra niet kunnen worden vergeleken met de ondernemingen | spécialisés ne peuvent être comparés aux entreprises de travail |
met aangepast werk. De regeling die geldt voor de oriëntatiecentra | adapté. En effet, le régime applicable aux premiers résulte d'une |
vloeit immers voort uit een verordeningsbepaling (artikel 8 van het | disposition réglementaire (l'article 8 de l'arrêté du Collège du 13 |
besluit van het College van 13 maart 1997) : daaruit volgt dat de | mars 1997) : il s'ensuit que la régularité de l'article 17, alinéa 1er |
regelmatigheid van artikel 17, eerste lid, - dat een wettelijke norm | - norme législative - ne peut être examinée en opérant une comparaison |
is - niet kan worden onderzocht door een vergelijking te maken met de | avec la situation résultant d'une norme qui n'est pas de même niveau |
situatie die voortvloeit uit een norm die niet van hetzelfde niveau is | |
op het vlak van de hiërarchie der normen. | sur le plan de la hiérarchie des normes. |
A.6.1. In de tweede plaats zijn er fundamentele verschillen tussen de | A.6.1. En second lieu, il existe entre les deux types d'institutions |
twee soorten instellingen. | des différences fondamentales. |
Allereerst op het vlak van de financiering door de Franse | Tout d'abord, sur le plan du financement par la Commission |
Gemeenschapscommissie : die bedraagt 400.000 frank voor de | communautaire française : il est de l'ordre de 400.000 francs pour les |
oriëntatiecentra en 600 miljoen frank voor de ondernemingen met | centres d'orientation et de 600 millions pour les entreprises de |
aangepast werk, welk bedrag in het laatste geval meer dan 50 pct. van | travail adapté, représentant dans ce dernier cas plus de 50 p.c. des |
de ontvangsten van die ondernemingen in hun activiteit | recettes de ces entreprises dans leur activité. |
vertegenwoordigt. | |
Vervolgens is de wijze van financiële tegemoetkoming van de Franse | Ensuite, le mode d'intervention financière de la Commission |
Gemeenschapscommissie fundamenteel verschillend. De gespecialiseerde | communautaire française est fondamentalement différent. Alors que les |
oriëntatiecentra ontvangen een financiering per prestatie, terwijl de | centres d'orientation spécialisés reçoivent un financement à l'acte, |
ondernemingen met aangepast werk een meer gestructureerde financiering | les entreprise de travail adapté reçoivent, elles, un financement plus |
ontvangen (tenlasteneming van een deel van de personeelskosten, subsidie bij investeringen, enz.). A.6.2. Zowel de omvang als de wijze van financiële tegemoetkoming voor de ondernemingen met aangepast werk verantwoorden dat zij worden verplicht de vorm van een volkomen autonome vereniging zonder winstoogmerk aan te nemen. Opgemerkt wordt dat alle ondernemingen waarop de betwiste bepaling betrekking heeft, zich in overeenstemming hebben gesteld met die bepaling, wat wijst op de evenredigheid van de maatregel die zij bevat. Vervolgens wordt opgemerkt dat de bestaansreden van die maatregel, in tegenstelling met wat de verzoekende partij beweert, is uiteengezet tijdens de parlementaire voorbereiding, namelijk de controle op de aanwending van de aan de verenigingen toegekende financiering. Inzonderheid gelet op de voormelde omvang van de financiering is het, om de controle op die subsidies mogelijk te maken, onontbeerlijk dat de verenigingen werkelijk een technische, administratieve en budgettaire autonomie zouden hebben. Tot staving van die bewering worden in de memorie de problemen geciteerd die de verzoekende partij | structurel (prise en charge d'une partie du coût du personnel, subvention à l'investissement, etc.). A.6.2. L'importance comme les modalités d'intervention financière en ce qui concerne les entreprises de travail adapté justifient qu'il leur soit imposé de prendre la forme d'une association sans but lucratif pleinement autonome. Il est relevé que toutes les entreprises concernées par la disposition contestée se sont mis en conformité avec cette disposition, ce qui révèle la proportionnalité de la mesure qu'elle porte. Il est relevé ensuite que la raison d'être de cette mesure, contrairement à ce qu'allègue la requérante, a été exposée lors des travaux préparatoires, à savoir contrôler l'utilisation du financement octroyé aux associations. En particulier eu égard à l'importance précitée du financement, il est indispensable, pour rendre possible le contrôle de ces subventions, que les associations aient une réelle autonomie technique, administrative et budgétaire. Le mémoire cite, à l'appui de cette affirmation, les problèmes que poserait la requérante |
zou hebben op het vlak van de financiering, zowel inzake gebouwen als | sur le plan du financement, tant de bâtiments que de personnel; ces |
inzake personeel; volgens de memorie komen al die voorbeelden « neer | exemples, selon le mémoire, « se résument tous au problème de |
op het probleem van het ontbreken van duidelijkheid van de aanwending » van de toegekende subsidies. | l'absence de clarté de l'utilisation » des subventions octroyées. |
Memorie van antwoord van de verzoekende partij | Mémoire en réponse de la requérante |
A.7. Inzake de exceptie van onontvankelijkheid die door het College | A.7. En ce qui concerne l'exception d'irrecevabilité soulevée par le |
van de Franse Gemeenschapscommissie wordt opgeworpen, merkt de | Collège de la Commission communautaire française, la partie requérante |
verzoekende partij op dat zij aan de betwiste bepaling is onderworpen, | relève qu'elle est soumise à la disposition contestée, et a donc |
en dus belang heeft bij de vernietiging ervan, aangezien zij over een | intérêt à son annulation, dès lors qu'elle dispose d'une entreprise de |
onderneming met aangepast werk beschikt die te Brussel gevestigd is, | travail adapté située à Bruxelles, le fait que ses activités |
zodat het feit dat haar activiteiten zich over het gehele land | s'étendent à l'ensemble du pays étant dès lors jugé irrelevant. |
uitstrekken, derhalve irrelevant wordt geacht. | |
Overigens, al is het zo dat het aangevochten decreet betrekking heeft | Par ailleurs, s'il est vrai que le décret attaqué concerne les |
op de gehandicapten, toch is het voldoende vast te stellen dat het met | personnes handicapées, il suffit de constater qu'il s'applique |
name van toepassing is op de visueel gehandicapten, zodat het belang | notamment aux personnes handicapées de la vue, de telle sorte que |
van de verzoekende partij onbetwistbaar is. | l'intérêt de la partie requérante n'est pas contestable. |
Het argument volgens hetwelk de subsidiëring die uit het decreet | Quant à l'argument tiré du fait que le subventionnement résultant du |
voortvloeit, gunstiger zou zijn dan de vroegere financiering, is | décret serait plus favorable que le financement antérieur, il est |
irrelevant vermits het niet de financieringsregeling is die wordt bekritiseerd, maar wel de verplichting om een autonome vereniging zonder winstoogmerk op te richten. Incidenteel wordt het - in zijn geheel beschouwd - gunstiger karakter dat uit het decreet zou voortvloeien, evenwel door de verzoekende partij betwist. A.8. Met betrekking tot het eerste onderdeel van het middel wordt opgemerkt dat niets verbiedt dat een vergelijking wordt gemaakt tussen de normen die zich op verschillende hiërarchische niveaus bevinden voor zover die normen van dezelfde overheid uitgaan en zij op vergelijkbare situaties van toepassing zijn, wat te dezen het geval is, met name doordat het bestreden decreet voortvloeit uit een initiatief van het College en door het College is afgekondigd. Ten aanzien van de kritiek met betrekking tot de niet-vergelijkbaarheid tussen de ondernemingen met aangepast werk en de gespecialiseerde oriëntatiecentra, wordt opgemerkt dat de lagere subsidiëring van de gespecialiseerde centra geen mindere controle verantwoordt. In ieder geval wordt beklemtoond dat de mogelijkheden van controle op een onderneming met aangepast werk als afdeling van | irrelevant dès lors que ce n'est pas le système de financement qui est critiqué mais bien l'obligation de se constituer en association sans but lucratif autonome. De façon incidente, le caractère globalement plus favorable qui résulterait du décret est toutefois contesté par la partie requérante. A.8. En ce qui concerne la première branche du moyen, il est relevé que rien n'interdit d'opérer une comparaison entre les normes situées à des niveaux de hiérarchie différents pour autant que ces normes émanent de la même autorité et qu'elles s'appliquent à des situations comparables, ce qui est le cas en l'espèce, notamment en ce que le décret litigieux résulte d'une initiative du Collège et a été promulgué par lui. S'agissant de la critique portant sur la non-comparabilité entre les entreprises de travail adapté et les centres d'orientation spécialisés, il est relevé que le subventionnement moindre des centres spécialisés ne justifie pas un moindre contrôle. En toute hypothèse, il est souligné que les possibilités de contrôle d'une entreprise de |
een vereniging zonder winstoogmerk reeds de nodige transparantie | travail adapté en tant que département d'une association sans but |
bieden voor de controles die de bevoegde overheid zou willen | lucratif fournissent déjà toute la transparence nécessaire au contrôle |
uitvoeren. Bovendien vormen de beschutte werkplaats en het | que voudrait exercer l'autorité compétente. En outre, en ce qui |
gespecialiseerd centrum van de verzoekende partij twee onderscheiden | concerne la partie requérante, son atelier protégé et son centre |
diensten, waarbij de analytische boekhouding het mogelijk maakt de | spécialisé constituent deux services distincts, dont la comptabilité |
kosten van elk van die diensten afzonderlijk in rekening te brengen. | analytique permet d'isoler les frais propres à chacun des services. |
A.9.1. Met betrekking tot het tweede onderdeel van het middel betwist | A.9.1. En ce qui concerne la seconde branche du moyen, la partie |
de verzoekende partij zowel in feite als in rechte de argumentatie die | requérante conteste tant en fait qu'en droit l'argumentation |
door het College van de Franse Gemeenschapscommissie is uiteengezet. | développée par le Collège de la Commission communautaire française. Le |
Het in de parlementaire voorbereiding vermelde streven naar | souci de transparence évoqué lors des travaux préparatoires ne se |
transparantie is niet gegrond op de vaststelling van misbruiken, | fonde pas sur le constat d'abus, de négligences ou d'autres |
nalatigheden of andere moeilijkheden waartoe de vroegere regeling zou | difficultés qu'aurait suscité le système antérieur et qui aurait pu |
hebben geleid en die een zo dwingende maatregel als die welke hier | justifier une mesure aussi contraignante que celle contestée. |
wordt betwist, zou hebben kunnen verantwoorden. | |
A.9.2. Volgens de verzoekende partij zou het indienen van haar beroep | A.9.2. Selon la partie requérante, l'introduction de son recours |
voor het Hof aan de oorsprong liggen van administratieve pesterijen, | devant la Cour serait à l'origine de tracasseries administratives, |
die in werkelijkheid tot doel zouden hebben jegens haar een dossier | dont l'objet réel viserait à établir à sa charge un dossier |
samen te stellen dat, a posteriori, de bepaling die zij betwist zou | justifiant, a posteriori, la disposition qu'elle conteste. Outre |
verantwoorden. Naast de tactloosheid van die werkwijze wordt opgemerkt | |
en in detail uiteengezet dat de problemen die volgens het College | l'inélégance de ce procédé, il est relevé et expliqué en détail que |
rijzen in verband met de controle op de Braille-Liga, in feite niet | les problèmes que poserait, selon le Collège, le contrôle de la Ligue |
bestaan en zulks, met name, noch op het vlak van het gebruik van het gebouw, noch op het vlak van het personeel. Met betrekking tot het argument afgeleid uit de vergelijking tussen de verzoekende partij en de situatie van de veertien andere beschutte werkplaatsen, wordt in de eerste plaats opgemerkt dat de meeste onder hen hun statuten niet dienden te wijzigen in zoverre de verenigingen zonder winstoogmerk die ze beheren, geen andere activiteiten hadden. De overige oefenen, in tegenstelling met de Braille-Liga, geen nationale activiteiten uit, die onder meer om financiële en administratieve redenen en vanwege de huisvesting, het uiteenvallen ervan in verschillende verenigingen zonder winstoogmerk uitsluiten. | Braille sont en réalité inexistants, et ce, notamment, tant sur le plan de l'utilisation du bâtiment que du personnel. En ce qui concerne l'argument tiré de la comparaison entre la partie requérante et la situation des quatorze autres ateliers protégés, il est relevé tout d'abord que la plupart d'entre eux n'avaient pas à modifier leurs statuts dans la mesure où les associations sans but lucratif qui les gèrent n'avaient pas d'autres activités. Quant aux autres, ils n'exercent pas, contrairement à la Ligue Braille, des activités de type national, lesquelles excluent, pour des motifs d'ordre notamment financier, administratif et immobilier, leur éclatement entre diverses associations sans but lucratif. |
A.9.3. In rechte betekent de betwiste maatregel een overdreven inbreuk | A.9.3. Sur le plan du droit, la mesure contestée porte une atteinte |
op de vrijheid van vereniging die bij artikel 27 van de Grondwet wordt | excessive à la liberté d'association garantie par l'article 27 de la |
gewaarborgd, vermits de maatregel niet onontbeerlijk is, noch | Constitution, n'étant ni indispensable ni proportionnée au but |
evenredig met het nagestreefde doel. Het streven naar transparantie en | poursuivi. En effet, la volonté de transparence et le souci d'un |
naar een optimale controle dat aan die maatregel ten grondslag ligt, | contrôle optimal qui sous-tendent cette mesure étaient déjà |
was immers reeds perfect verwezenlijkt, zoals in het verzoekschrift | parfaitement réalisés, comme relevé dans la requête, par la |
opgemerkt, door de vroegere wetgeving, met inbegrip van het geval | législation antérieure, y compris dans l'hypothèse où une entreprise |
waarin een onderneming met aangepast werk een afdeling vormt van een | de travail adapté constitue un département d'une association sans but |
vereniging zonder winstoogmerk met ruimere activiteiten. | lucratif ayant des activités plus larges. |
- B - | - B - |
De bestreden bepaling | La disposition attaquée |
B.1. Het decreet van de Franse Gemeenschapscommissie van 23 januari | B.1. Le décret de la Commission communautaire française du 23 janvier |
1997 beoogt de bevordering van de inschakeling van gehandicapten in | 1997 vise à promouvoir l'intégration professionnelle des personnes |
het arbeidsproces. De hoofdstukken I en V bevatten respectievelijk | handicapées. Les chapitres Ier et V portent, respectivement, des |
algemene bepalingen en slotbepalingen. Hoofdstuk II van het decreet | dispositions générales et finales. Le chapitre II du décret traite de |
handelt over de tewerkstelling in privé-ondernemingen, openbare | la mise au travail dans les entreprises privées, dans les |
besturen en als zelfstandige. Hoofdstuk III regelt de tewerkstelling | administrations publiques et en qualité d'indépendant. Le chapitre III |
in de ondernemingen met aangepast werk en hoofdstuk IV handelt over | règle la mise au travail dans les entreprises de travail adapté et le |
het toezicht. | chapitre IV a trait à la surveillance. |
Enkel artikel 17, eerste lid, van het decreet wordt door de | Seul l'article 17, alinéa 1er, du décret est contesté par la partie |
verzoekende partij betwist; het bepaalt : | requérante; il dispose : |
« De ondernemingen met aangepast werk worden opgericht onder de vorm | « Les entreprises de travail adapté sont constituées sous forme |
van verenigingen zonder winstoogmerk vallend onder de wet van 27 juni 1921. » | d'associations sans but lucratif régies par la loi du 27 juin 1921. » |
Ten aanzien van de ontvankelijkheid | En ce qui concerne la recevabilité |
B.2. Het College van de Franse Gemeenschapscommissie betwist de | B.2. Le Collège de la Commission communautaire française conteste la |
ontvankelijkheid van het beroep. Enerzijds, merkt het op dat de | recevabilité du recours. D'une part, il relève que l'activité de |
activiteit van de vereniging zonder winstoogmerk, verzoekende partij, | l'association sans but lucratif requérante s'étend à l'ensemble du |
zich uitstrekt tot het gehele land en slechts de visueel gehandicapten | pays et ne vise de manière spécifique que les handicapés de la vue. |
op specifieke wijze beoogt. Anderzijds, voert het College de gunstiger | D'autre part, le Collège allègue le subventionnement plus favorable |
subsidiëring aan die uit het decreet zou voortvloeien en leidt daaruit | qui résulterait du décret, et en déduit l'absence de grief causé à la |
af dat voor de verzoekende partij geen nadeel zou ontstaan. | partie requérante. |
Ten aanzien van de eerste exceptie | En ce qui concerne la première exception |
B.3. Het bestreden artikel 17, eerste lid, is van toepassing op het | B.3. L'article 17, alinéa 1er, attaqué, s'applique à l'ensemble des |
geheel van de ondernemingen met aangepast werk, los van de aard van de | entreprises de travail adapté, indépendamment de la nature des |
handicap van de personen die zij tewerkstellen; het is derhalve onder | handicaps des personnes qu'elles occupent; il s'applique dès lors |
meer van toepassing op een onderneming met aangepast werk die, zoals | notamment à une entreprise de travail adapté qui, comme la requérante, |
de verzoekende partij, zich volgens haar maatschappelijk doel | s'occupe, aux termes de son objet social, des handicapés de la vue. |
bezighoudt met visueel gehandicapten. | La Cour relève par ailleurs que l'entreprise de travail adapté |
Het Hof merkt overigens op dat de onderneming met aangepast werk die | organisée par la partie requérante est située sur le territoire de la |
door de verzoekende partij wordt georganiseerd, op het grondgebied van | Région de Bruxelles-Capitale. |
het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is gevestigd. | |
Het Hof merkt ten slotte op dat uit de memories, en inzonderheid uit | La Cour observe enfin qu'il ressort des mémoires, et en particulier de |
die van het College, blijkt dat de verzoekende partij daadwerkelijk | celui du Collège, que la partie requérante a effectivement été |
door de Franse Gemeenschapscommissie werd gesubsidieerd, vanwege de | subventionnée par la Commission communautaire française, du fait de |
beschutte werkplaats (vroegere benaming) die zij organiseert. | l'atelier protégé (ancienne dénomination) qu'elle organise. |
Uit wat voorafgaat volgt dat de verzoekende partij rechtstreeks wordt | Il résulte de ce qui précède que la partie requérante est directement |
geraakt door de bepaling die zij betwist. De eerste exceptie van | affectée par la disposition qu'elle conteste. La première exception |
onontvankelijkheid wordt verworpen. | d'irrecevabilité est rejetée. |
Ten aanzien van de tweede exceptie | En ce qui concerne la seconde exception |
B.4. Het eventuele nadelige gevolg van de betwiste norm voor de | B.4. L'éventuel effet défavorable de la norme contestée sur la |
situatie van de verzoekende partij moet worden beoordeeld in het licht | situation de la partie requérante doit être apprécié au regard de |
van het onderwerp van het beroep, dat enkel betrekking heeft op | l'objet du recours, lequel se limite à l'article 17, alinéa 1er, du |
artikel 17, eerste lid, van het decreet van 23 januari 1997. | décret du 23 janvier 1997. |
Aangezien die bepaling de ondernemingen met aangepast werk verplicht | Celui-ci imposant aux entreprises de travail adapté d'être érigées en |
te worden opgericht als autonome verenigingen zonder winstoogmerk en | associations sans but lucratif autonomes et tel n'étant pas le cas de |
zulks niet het geval is voor de verzoekende partij, zijn de | la partie requérante, les adaptations qu'implique à son égard la |
aanpassingen die de voormelde bepaling voor haar met zich meebrengt, | disposition précitée sont de nature à affecter défavorablement sa |
van die aard dat zij haar situatie ongunstig kunnen raken. | situation. La seconde exception d'irrecevabilité est rejetée. |
De tweede exceptie van onontvankelijkheid wordt verworpen. | |
Ten gronde | En ce qui concerne le fond |
B.5. Het door de verzoekende partij opgeworpen middel tot staving van | B.5. Le moyen soulevé par la partie requérante à l'appui de son |
haar beroep is afgeleid uit de schending van de artikelen 10, 11 en 27 | recours est pris de la violation des articles 10, 11 et 27 de la |
van de Grondwet. In zijn eerste onderdeel heeft het middel kritiek op | Constitution. En sa première branche, le moyen critique la |
de discriminatie die door artikel 17, eerste lid, van het decreet van | discrimination opérée par l'article 17, alinéa 1er, du décret du 23 |
23 januari 1997 wordt ingesteld tussen de ondernemingen met aangepast | janvier 1997 entre les entreprises de travail adapté et les centres |
werk en de gespecialiseerde oriëntatiecentra op het vlak van de | |
sociale integratie van de gehandicapten en hun inschakeling in het | d'orientation spécialisés en matière d'intégration sociale et |
arbeidsproces. Die centra, gereglementeerd door het besluit van het | professionnelle des personnes handicapées. Ces centres, réglementés |
College van de Franse Gemeenschapscommissie van 13 maart 1994, moeten aan het bestuur, wanneer het hierom verzoekt, omstandige verslagen bezorgen over de professionele, pedagogische en sociale vaardigheden van de gehandicapte en over de maatregelen ter bevordering van diens sociale integratie en inschakeling in het arbeidsproces (artikel 3). Zij hebben de keuze een autonome vereniging zonder winstoogmerk op te richten, te worden geïntegreerd in een vereniging zonder winstoogmerk of deel uit te maken van een universiteit. In zijn tweede onderdeel voert het middel de onevenredige, dus discriminerende, inbreuk aan op de vrijheid van vereniging wat de ondernemingen met aangepast werk betreft. | par l'arrêté du Collège de la Commission communautaire française du 13 mars 1997, ont pour mission de donner à l'administration, à sa demande, des rapports exhaustifs relatifs aux capacités sociales, pédagogiques et professionnelles d'une personne handicapée et aux mesures à prendre pour favoriser son intégration sociale et professionnelle (article 3). Ils ont le choix de se constituer sous la forme d'une association sans but lucratif autonome, d'être intégrés au sein d'une association sans but lucratif ou de faire partie d'une université. En sa seconde branche, le moyen allègue l'atteinte disproportionnée, donc discriminatoire, apportée à la liberté |
B.6. Het College van de Franse Gemeenschapscommissie betwist dat, in | d'association en ce qui concerne les entreprises de travail adapté. |
het licht van het gelijkheidsbeginsel, de situatie van de | B.6. Le Collège de la Commission communautaire française conteste que |
ondernemingen met aangepast werk en die van de gespecialiseerde | puissent être comparées, au regard du principe d'égalité, la situation |
oriëntatiecentra met elkaar kunnen worden vergeleken, vermits de | des entreprises de travail adapté et celle des centres d'orientation |
situatie van de laatstgenoemde wordt geregeld door een | spécialisés, dès lors que la situation de ces derniers est régie par |
verordeningsakte (artikel 8 van het besluit van het College van 13 | un acte de nature réglementaire (l'article 8 de l'arrêté du Collège du |
maart 1997) en niet door een akte van wetgevende aard. | 13 mars 1997) et non par un acte de nature législative. |
Vermits de aan het Hof voorgelegde norm van wetgevende aard is en een | Dès lors que la norme soumise à la Cour est de nature législative et |
verschil in behandeling tot stand brengt tussen haar adressaten en | qu'elle opère une différence de traitement entre ses destinataires et |
andere rechtssubjecten die met hen vergelijkbaar zijn, is de | d'autres sujets de droit qui leur sont comparables, la nature |
verordenende aard van de norm die de situatie van de laatstgenoemden | réglementaire de la norme régissant la situation de ces derniers est |
regelt, irrelevant met betrekking tot de bevoegdheid van het Hof. Dit | irrelevante en ce qui concerne la compétence de la Cour. Cette |
bezwaar kan niet worden aanvaard. | objection ne peut être accueillie. |
Over het geheel van het middel | Sur l'ensemble du moyen |
B.7. Het in het geding zijnde artikel 17, eerste lid, verplicht de | B.7. L'article 17, alinéa 1er, en cause, impose aux entreprises de |
ondernemingen met aangepast werk een specifieke vereniging zonder | travail adapté de se constituer sous la forme d'une association sans |
winstoogmerk op te richten, dat wil zeggen een vereniging zonder | but lucratif spécifique, c'est-à-dire d'une association sans but |
winstoogmerk die als enig doel het beheer van de onderneming met | lucratif ayant pour objet unique la gestion de l'entreprise de travail |
aangepast werk heeft. Aldus sluit artikel 17 uit dat een andere | adapté. Ce faisant, l'article 17 exclut qu'il soit recouru à une autre |
rechtsvorm wordt aangenomen, zoals een vennootschap met een sociaal | forme juridique, telle une société à finalité sociale constituée |
oogmerk opgericht overeenkomstig de wet van 13 april 1995 tot | conformément à la loi du 13 avril 1995 modifiant les lois sur les |
wijziging van de wetten op de handelsvennootschappen. Overigens belet | sociétés commerciales. Par ailleurs, il empêche, à l'inverse des |
het, in tegenstelling met de gespecialiseerde oriëntatiecentra, dat | centres d'orientation spécialisés, qu'une entreprise de travail adapté |
een onderneming met aangepast werk wordt opgericht binnen een | soit organisée au sein d'une structure, par exemple une association |
structuur, bijvoorbeeld een vereniging zonder winstoogmerk, die een | sans but lucratif, ayant un objet plus large. |
ruimer doel heeft. B.8. Naar luid van de parlementaire voorbereiding (Gedr. St., | B.8. S'agissant de son chapitre III, relatif à la mise au travail dans |
A.C.C.F., 1996-1997, nr. 25, 2°, p. 5), heeft het decreet, met | |
betrekking tot hoofdstuk III, dat handelt over de tewerkstelling in de | les entreprises de travail adapté - dont fait partie la disposition en |
ondernemingen met aangepast werk - waarvan de in het geding zijnde | cause -, le décret se donne, aux termes de ses travaux préparatoires |
bepaling deel uitmaakt - als doelstelling : | (Doc., A.C.C.F., 1996-1997, n° 25, 2°, p. 5), l'objet suivant : |
« aan die ondernemingen een bestaansreden te geven, dat wil zeggen een | « rendre à ces entreprises leur raison d'être, c'est-à-dire un lieu de |
arbeidsplaats voor de werknemers met de zwaarste handicap, wat een | travail pour les travailleurs les plus lourdement handicapés, ce qui |
voornaam element van de filosofie van dat decreet is. Enerzijds, | est un des éléments majeurs de la philosophie de ce décret. D'une |
worden nieuwe opdrachten en een nieuw kader gedefinieerd. Anderzijds, | part, de nouvelles missions et un nouveau cadre sont définis. D'autre |
zal bij de tegemoetkoming in de bezoldiging beter rekening worden | part, les interventions dans les salaires tiendront mieux compte de la |
gehouden met de ernst van de handicap van de werknemer. Voor de | lourdeur du handicap du travailleur. De même, les entreprises de |
ondernemingen met aangepast werk die zich de inspanning zullen | travail adapté qui feront l'effort d'accueillir les personnes le plus |
getroosten om de zwaarst gehandicapte personen op te vangen zullen ook | gravement handicapées verront aussi augmenter leurs normes en terme |
de normen inzake gesubsidieerde formatie worden verhoogd. » | d'encadrement subsidié. » |
Met betrekking tot het in het geding zijnde artikel 17 blijkt uit de | En ce qui concerne l'article 17 en cause, il résulte des travaux |
parlementaire voorbereiding (ibid., p. 14) dat de verplichting voor de | préparatoires (ibid., p. 14) que l'obligation, pour les entreprises de |
ondernemingen met aangepast werk om een specifieke en autonome | travail adapté, de se constituer en une association sans but lucratif |
vereniging zonder winstoogmerk op te richten tot doel had de | spécifique et autonome avait pour objectif d'assurer la transparence |
transparantie en de doeltreffendheid van de controles op de bestemming van de subsidies te verzekeren. B.9. Artikel 27 van de Grondwet luidt : « De Belgen hebben het recht van vereniging; dit recht kan niet aan enige preventieve maatregel worden onderworpen. » Die bepaling erkent het recht om zich te verenigen, alsook het recht om zich niet te verenigen, en verbiedt dat recht aan preventieve maatregelen te onderwerpen. Zij belet de wetgever evenwel niet te voorzien in werkings- en toezichtsmodaliteiten, inzonderheid wanneer de vereniging overheidssubsidies ontvangt. B.10. Het betwiste artikel 17, eerste lid, bevat noch een verbod noch een verplichting om zich te verenigen; het stelt dat recht evenmin afhankelijk van een voorafgaande vergunning. Het beperkt zich ertoe te bepalen dat de onderneming met aangepast werk die met het oog op subsidiëring door het College wenst te worden erkend, naast de vervulling van andere voorwaarden die door of krachtens het decreet zijn vastgesteld, moet worden opgericht in de vorm van een vereniging zonder winstoogmerk die die onderneming als enig doel heeft. Rekening houdende met de door hem nagestreefde doelstellingen - de transparantie en de doeltreffendheid van de controle op de toegekende subsidies verzekeren - vermocht de wetgever redelijkerwijze te bepalen dat de activiteit van de ondernemingen met aangepast werk die de in artikel 19 bedoelde subsidies wensen te genieten, van andere activiteiten diende te worden losgekoppeld; het Hof merkt op dat het College van de Gemeenschapscommissie, zonder door de tegenpartij te worden tegengesproken, stelt dat de openbare subsidiëring van de ondernemingen met aangepast werk meer dan de helft van hun ontvangsten vertegenwoordigt. De lage subsidiëring van de gespecialiseerde oriëntatiecentra - niet betwist door de verzoekende partij - evenals de aard van hun taken hebben kunnen verantwoorden dat de wetgever het niet nodig heeft geacht hun dezelfde verplichting op te leggen. Uit wat voorafgaat volgt dat het middel in geen enkel van zijn onderdelen gegrond is. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 3 december 1998. De griffier, L. Potoms. De voorzitter, | et l'efficacité des contrôles portant sur l'affectation des subventions. B.9. L'article 27 de la Constitution dispose : « Les Belges ont le droit de s'associer; ce droit ne peut être soumis à aucune mesure préventive. » Cette disposition reconnaît le droit de s'associer, comme celui de ne pas s'associer, et interdit de soumettre ce droit à des mesures préventives. Elle n'empêche pas toutefois le législateur de prévoir des modalités de fonctionnement et de contrôle, en particulier lorsque l'association est subventionnée par les pouvoirs publics. B.10. L'article 17, alinéa 1er, attaqué, n'interdit ni n'impose de s'associer; il ne soumet pas davantage ce droit à une autorisation préalable. Il se borne à prévoir que l'entreprise de travail adapté qui souhaite être agréée par le Collège afin de recevoir des subsides doit, entre autres conditions fixées par le décret ou en vertu de celui-ci, être constituée sous forme d'une association sans but lucratif ayant cette entreprise pour objet unique. En considération des objectifs poursuivis par le législateur - assurer la transparence et l'efficacité dans le contrôle des subventions allouées -, celui-ci a pu raisonnablement considérer que l'activité des entreprises de travail adapté souhaitant bénéficier des subventions visées à l'article 19 devait être dissociée d'autres activités; la Cour observe que le Collège de la Commission communautaire avance, sans être contredit par la requérante, que le subventionnement public des entreprises de travail adapté représente plus de la moitié de leurs recettes. La modicité du subventionnement des centres d'orientation spécialisés - non contestée par la partie requérante - comme la nature de leurs missions ont pu justifier que le législateur n'ait pas estimé nécessaire de leur imposer la même contrainte. Il résulte de ce qui précède que le moyen, en aucune de ses branches, n'est fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 3 décembre 1998. Le greffier, L. Potoms. Le président, |
M. Melchior. | M. Melchior. |