Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest Van Het Grondwettelijk Hof van --
← Terug naar "Arrest nr. 87/98 van 15 juli 1998 Rolnummer 1267 In zake : de prejudiciële vraag betreffende het koninklijk besluit nr. 22 van 24 oktober 1934 waarbij aan bepaalde veroordeelden en aan de gefailleerden verbod wordt opgelegd bepaalde ambten, b Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...)"
Arrest nr. 87/98 van 15 juli 1998 Rolnummer 1267 In zake : de prejudiciële vraag betreffende het koninklijk besluit nr. 22 van 24 oktober 1934 waarbij aan bepaalde veroordeelden en aan de gefailleerden verbod wordt opgelegd bepaalde ambten, b Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...) Arrêt n° 87/98 du 15 juillet 1998 Numéro du rôle : 1267 En cause : la question préjudicielle relative à l'arrêté royal n° 22 du 24 octobre 1934 portant interdiction à certains condamnés et aux faillis d'exercer certaines fonctions, profession La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Arrest nr. 87/98 van 15 juli 1998 Arrêt n° 87/98 du 15 juillet 1998
Rolnummer 1267 Numéro du rôle : 1267
In zake : de prejudiciële vraag betreffende het koninklijk besluit nr. En cause : la question préjudicielle relative à l'arrêté royal n° 22
22 van 24 oktober 1934 waarbij aan bepaalde veroordeelden en aan de du 24 octobre 1934 portant interdiction à certains condamnés et aux
gefailleerden verbod wordt opgelegd bepaalde ambten, beroepen of faillis d'exercer certaines fonctions, professions ou activités et
werkzaamheden uit te oefenen en waarbij aan de rechtbanken van
koophandel de bevoegdheid wordt toegekend dergelijk verbod uit te conférant aux tribunaux de commerce la faculté de prononcer de telles
spreken, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Charleroi. interdictions, posée par le Tribunal correctionnel de Charleroi.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P.
rechters P. Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts en R. Henneuse, Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts et R. Henneuse, assistée du
bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag I. Objet de la question préjudicielle
Bij vonnis van 22 oktober 1997 in zake het openbaar ministerie tegen Par jugement du 22 octobre 1997 en cause du ministère public contre
A.M., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 30 A.M., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 30
december 1997, heeft de Correctionele Rechtbank te Charleroi de décembre 1997, le Tribunal correctionnel de Charleroi a posé la
volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Brengen de wetsbepalingen vervat in het koninklijk besluit nr. 22 « Est-ce que les dispositions légales, contenues dans l'arrêté royal
van 24 oktober 1934, bekrachtigd bij de wet van 4 augustus 1978, n° 22 du 24 octobre 1934, confirmées par la loi du 4 août 1978,
artikel 83, die vanaf de veroordeling van een beklaagde - wegens article 83, prévoyant dès la condamnation d'un prévenu - du chef de
bankbreuk, oplichting, uitgifte van cheques zonder dekking - tot een banqueroute, escroquerie, émission de chèques sans provision - à une
vrijheidsstraf van ten minste 3 maanden, zelfs voorwaardelijk, peine d'emprisonnement même conditionnelle d'au moins 3 mois,
voorzien in het bestaande of van rechtswege optredende - automatische l'interdiction - automatique - existant ou survenant de plein droit,
- verbod, zonder uitdrukkelijk te zijn uitgesproken, de functie of het sans être expressément prononcée, d'exercer la fonction ou le mandat
mandaat van zaakvoerder van een b.v.b.a. en/of bestuurder van een n.v. de gérant [d'une] s.p.r.l. et/ou administrateur [d'une] s.a. [...]
uit te oefenen, geen schending teweeg van de artikelen 10 en 11 van de n'entraînent pas violation aux [lire : des] articles 10 et 11 de la
Grondwet en de artikelen 61, 63 en 11 van het Europees Verdrag voor de Constitution et [des articles] 61, 63 et 11 de la Convention
Rechten van de Mens (4 november 1950 - Belgisch Staatsblad van 29 juni européenne de sauvegarde des droits de l'homme (4 novembre 1950 -
1961), zijnde de schending van het gelijkheidsbeginsel en de Moniteur belge du 29 juin 1961) étant la rupture du principe de
miskenning van het evenredigheidsbeginsel, dat in geval van een l'égalité et [...] la méconnaissance du principe de proportionnalité,
discriminerende of ongelijke rechtspleging tussen de beklaagden van exigeant dans le cas de procédure [...] discriminatoire ou inégale
eenzelfde categorie of die zich in eenzelfde situatie bevinden ' een entre les prévenus de même catégorie ou de même situation ' un rapport
redelijk verband van evenredigheid tussen de aangewende middelen en raisonnable de proportionnalité entre les moyens et le but visé ' et
het beoogde doel ' vereist en zulks : ce
1) aangezien 1) dès lors que
de veroordeelde niet uitdrukkelijk is gedagvaard, noch is verzocht le condamné n'a pas été expressément cité, ni invité à s'expliquer
zich nader te verklaren ten aanzien van die veroordeling tot een contre cette condamnation à une peine spécifique - contrairement à la
specifieke straf - in tegenstelling met de situatie van alle andere beklaagden; situation de tous les autres prévenus,
2) aangezien 2) dès lors que
de veroordeelde zich niet nader heeft kunnen verklaren ten aanzien van le condamné n'a pas pu s'expliquer contre cette charge spécifique et
die specifieke en zeer ernstige tenlastelegging die niet vervat is in très grave non contenue dans la citation, contrairement à la situation
de dagvaarding, in tegenstelling met de situatie van alle
rechtzoekenden, met schending van de rechten van de verdediging en van de tous les justiciables, en violation des droits de la défense et du
de debatten op tegenspraak; contradictoire,
3) aangezien 3) dès lors que
die veroordeling tot een dergelijk verbod zelfs niet is vermeld in het cette condamnation à une telle interdiction ne figure même pas dans le
dictum van het veroordelingsarrest en geenszins het gevolg is van een dispositif de l'arrêt de condamnation et n'est nullement la suite
daaropvolgende en op tegenspraak gevoerde procedure, in tegenstelling d'une procédure subséquente et contradictoire... contrairement à la
met de situatie en het lot van de andere rechtzoekenden (in situation et au sort réservé aux autres justiciables (en matière
strafzaken, administratieve zaken, handelszaken, sociale en fiscale pénale, administrative, commerciale, sociale et fiscale) lorsqu'il
zaken) wanneer het erop aankomt het verbod, de opschorting of het s'agit de prononcer des interdictions, suspensions ou déchéances
verval van de beroepsuitoefening uit te spreken, die vooraf zijn professionnelles, qui sont, au préalable, informés des poursuites
ingelicht over de vervolgingen met betrekking tot hun veroordeling en relatives à leur condamnation et qui, en toute hypothèse, sont
die, hoe dan ook, door de gerechtelijke beslissing zijn ingelicht over informés par la décision judiciaire de toutes condamnations mises à
alle veroordelingen te hunnen laste; leur charge,
4) aangezien 4) dès lors que
in tegenstelling met dezelfde bedoelde situaties, die veroordeling tot contrairement aux mêmes situations visées, cette condamnation à une
een dergelijk verbod niet gepaard gaat met enige beperking in de tijd, telle interdiction n'est assortie d'aucune limitation de durée, sans
zonder ernstige verantwoording; justification sérieuse,
5) aangezien bovendien 5) dès lors qu'en outre
die veroordeling in ernstige mate en zonder redelijke verantwoording cette condamnation porte atteinte gravement et sans justification
inbreuk maakt op het beginsel van de individualisering van de raisonnable au principe d'individualisation des peines, dans la mesure
straffen, in zoverre de later geadieerde correctionele rechter slechts où le juge correctionnel, saisi ultérieurement n'a qu'un pouvoir
een uitermate beperkte en werkelijk marginale beoordelingsbevoegdheid excessivement réduit et vraiment marginal d'appréciation - surtout -
heeft - vooral - indien zoals te dezen de concluant niet meer het si comme dans le cas d'espèce, le concluant ne peut plus solliciter le
uitstel van de uitvoering van de gevangenisstraf kan vragen en de sursis à l'exécution de la peine d'emprisonnement et que, par
straf (die voortvloeit uit de oorspronkelijke impliciete veroordeling) ailleurs, la peine (résultant de la condamnation implicite originaire)
overigens geenszins in de tijd beperkt is, in tegenstelling met alle n'est nullement limitée dans le temps contrairement à tous les types
andere soorten straffen (beroepsverbod) van die aard en alle andere de peines (interdiction professionnelle) de ce genre et à toutes les
materies waarin zij thans worden uitgesproken; matières où elles sont actuellement prononcées,
6) aangezien ten slotte 6) dès lors qu'enfin
die bepalingen, die automatisch en blind worden toegepast, in ces dispositions, d'application automatique et aveugle, portent,
tegenstelling met wat voor de andere veroordeelden gebeurt, ernstig contrairement à ce qui se passe et se produit pour les autres
inbreuk maken op de vrijheid van vereniging en op de duurzame condamnés, gravement atteinte à la liberté d'association et à
uitoefening van de professionele, winstgevende of patrimoniale l'exercice durable d'activité professionnelle, lucrative ou
activiteit van de veroordeelde - op des te nadeliger wijze daar hij patrimoniale du condamné - tellement préjudiciable qu'il se trouve
zich reeds in een uiterst moeilijke materiële en financiële situatie déjà dans une situation matérielle et financière extrêmement difficile
bevindt en men hem, in abstracto, zonder voldoende reden, weigert et qu'on lui refuse, in abstracto, sans raison suffisante, d'exercer
zonder beperking in de tijd een activiteit uit te oefenen die sans limite de temps, une activité nécessaire pour sa subsistance,
noodzakelijk is voor zijn voortbestaan, het onderhoud van zijn gezin l'entretien de sa famille et la préservation du patrimoine familial
en het vrijwaren van het gezinspatrimonium waarvoor hij instond ? » dont il avait la charge ? »
II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil II. Les faits et la procédure antérieure
Op 24 mei 1991 heeft het Hof van Beroep te Brussel de beklaagde A.M. Le 24 mai 1991, la Cour d'appel de Bruxelles a condamné le prévenu
veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf met uitstel, onder meer A.M. à trois ans d'emprisonnement avec sursis, notamment du chef de
wegens bedrieglijke bankbreuk, uitgifte van ongedekte cheques en banqueroute frauduleuse, émission de chèques sans provision et
oplichting. escroquerie.
Op 4 december 1996 is de beklaagde gedagvaard voor de Correctionele Le 4 décembre 1996, le prévenu est cité devant le Tribunal
Rechtbank te Charleroi wegens uitoefening van de functies van correctionnel de Charleroi pour avoir exercé les fonctions de gérant
zaakvoerder van een personenvennootschap met beperkte d'une société de personnes à responsabilité limitée et
aansprakelijkheid en gedelegeerd bestuurder van een naamloze d'administrateur délégué d'une société anonyme, alors que, en vertu
vennootschap, terwijl zijn strafrechtelijke veroordeling, krachtens de
bepalingen van het koninklijk besluit nr. 22 van 24 oktober 1934, des dispositions de l'arrêté royal n° 22 du 24 octobre 1934, sa
automatisch het verbod met zich bracht om die functies uit te oefenen. condamnation pénale entraînait automatiquement interdiction d'exercer ces fonctions.
Bij vonnis van 22 oktober 1997 heeft de Correctionele Rechtbank aan Par jugement du 22 octobre 1997, le Tribunal correctionnel a posé à la
het Hof de voormelde vraag gesteld. Cour la question précitée.
III. De rechtspleging voor het Hof III. La procédure devant la Cour
Bij beschikking van 30 december 1997 heeft de voorzitter in functie de Par ordonnance du 30 décembre 1997, le président en exercice a désigné
rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi
van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage.
De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application
om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. des articles 71 ou 72 de la loi organique.
Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la
77 van de organieke wet bij op 29 januari 1998 ter post aangetekende brieven. loi organique, par lettres recommandées à la poste le 29 janvier 1998.
Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 27 februari 1998. Moniteur belge du 27 février 1998.
Memories zijn ingediend door : Des mémoires ont été introduits par :
- A.M., wonende te 7180 Seneffe, chemin de la Rocq 24, bij op 6 maart - A.M., demeurant à 7180 Seneffe, chemin de la Rocq 24, par lettre
1998 ter post aangetekende brief; recommandée à la poste le 6 mars 1998;
- de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 16 maart 1998 - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par
ter post aangetekende brief. lettre recommandée à la poste le 16 mars 1998.
Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi
organieke wet bij op 25 maart 1998 ter post aangetekende brieven. organique, par lettres recommandées à la poste le 25 mars 1998.
Memories van antwoord zijn ingediend door : Des mémoires en réponse ont été introduits par :
- A.M., bij op 22 april 1998 ter post aangetekende brief; - A.M., par lettre recommandée à la poste le 22 avril 1998;
- de Ministerraad, bij op 24 april 1998 ter post aangetekende brief. - le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 24 avril 1998.
Bij beschikking van 27 mei 1998 heeft het Hof de termijn waarbinnen Par ordonnance du 27 mai 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 30 décembre
het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 30 december 1998. 1998 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Bij beschikking van dezelfde dag heeft het Hof de zaak in gereedheid Par ordonnance du même jour, la Cour a déclaré l'affaire en état et
verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 24 juni 1998, na fixé l'audience au 24 juin 1998 après avoir reformulé la question
de vraag te hebben geherformuleerd. préjudicielle.
Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats
bij op 28 mei 1998 ter post aangetekende brieven. par lettres recommandées à la poste le 28 mai 1998.
Op de openbare terechtzitting van 24 juni 1998 : A l'audience publique du 24 juin 1998 :
- zijn verschenen : - ont comparu :
. Mr. M. Lonfils, advocaat bij de balie te Charleroi, voor A.M.; . Me M. Lonfils, avocat au barreau de Charleroi, pour A.M.;
. Mr. R. Ergec loco P. Traest, advocaten bij de balie te Brussel, voor . Me R. Ergec loco Me P. Traest, avocats au barreau de Bruxelles, pour
de Ministerraad; le Conseil des ministres;
- hebben de rechters-verslaggevers P. Martens en G. De Baets verslag uitgebracht; - les juges-rapporteurs P. Martens et G. De Baets ont fait rapport;
- zijn de voornoemde advocaten gehoord; - les avocats précités ont été entendus;
- is de zaak in beraad genomen. - l'affaire a été mise en délibéré.
De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants
van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour.
IV. In rechte IV. En droit
- A - - A -
A.1. Na de omstandigheden in herinnering te hebben gebracht die hem A.1. Après avoir rappelé les circonstances qui l'ont amené à
voor de correctionele rechtbank hebben doen verschijnen, herhaalt en comparaître devant le tribunal correctionnel, le prévenu reprend et
ontwikkelt de beklaagde elk van de zes elementen die in de
prejudiciële vraag zijn uiteengezet. Hij besluit daaruit dat de développe chacun des six éléments détaillés dans la question
gelijkheid onder de rechtzoekenden voor de wet is verbroken en dat er préjudicielle. Il en conclut qu'il y a rupture de l'égalité des
schending is van de artikelen 10 en 11 van Grondwet alsmede van de justiciables devant la loi et violation des articles 10 et 11 de la
artikelen 6.1, 6.3 en 11 van het Europees Verdrag voor de Rechten van Constitution ainsi que des articles 6.1, 6.3 et 11 de la Convention
de Mens. européenne des droits de l'homme.
A.2. De Ministerraad herinnert aan de bewoordingen van het verslag aan A.2. Le Conseil des ministres, rappelant les termes du rapport au Roi
de Koning dat aan het koninklijk besluit nr. 22 voorafgaat en leidt daaruit af dat het koninklijk besluit gegrond is op objectieve en redelijke criteria van onderscheid, en dat de in artikel 1 bedoelde veroordeelden zich van de andere categorieën van personen onderscheiden doordat zij zich niet in staat hebben getoond hun eigen zaken te beheren. De maatregel zou evenredig zijn met het nagestreefde doel dat erin bestaat de veiligheid van derden te vrijwaren. De rechter kan weliswaar het verbod in de tijd niet beperken, maar de veroordeelde kan steeds een rehabilitatie verkrijgen die de straf voor de toekomst uitwist, zodat het beroepsverbod op hem niet meer van toepassing is. De Ministerraad voegt eraan toe dat er geen sprake kan zijn van een inbreuk op de individualisering van de straffen, noch van een précédant l'arrêté royal n° 22, en déduit que celui-ci est fondé sur des critères de différenciation objectifs et raisonnables, les condamnés visés à l'article 1er se distinguant des autres catégories de personnes en ce qu'ils se sont montrés inhabiles à gérer leurs propres affaires. La mesure serait proportionnée au but poursuivi qui est de sauvegarder la sécurité des tiers. S'il est vrai que le juge ne peut limiter l'interdiction dans le temps, le condamné peut toujours obtenir une réhabilitation qui efface la peine pour l'avenir, de telle sorte que l'interdiction professionnelle ne lui est plus appliquée. Le Conseil des ministres ajoute qu'il ne peut être question ni d'une atteinte à l'individualisation des peines, ni d'une violation de
schending van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme,
de Mens, aangezien het beroepsverbod een veiligheidsmaatregel is die l'interdiction professionnelle étant une mesure de sécurité qui ne
niet met een straf kan worden gelijkgesteld. Hij is van oordeel dat peut être assimilée à une peine. Il estime que l'interdiction
het verbod om bepaalde functies in een vennootschap uit te oefenen, niet gelijkstaat met een verbod om zich te verenigen. Hij wijst op het bestaan van een wetsvoorstel dat ertoe strekt het automatisch karakter van het verbod op te heffen en dat aan de rechter een beoordelingsbevoegdheid toekent. A.3. De beklaagde repliceert dat de maatregel is genomen toen de faillissementen, die minder talrijk waren, als onterend werden beschouwd. Hij wijst op de evolutie die het strafrecht sedertdien heeft ondergaan, op de ontwikkeling van de rechten van de verdediging en op de verankering van de rechten van de mens, waaronder het recht op arbeid. Hij beklemtoont dat de schendingen die hij betwist nergens anders voorkomen in de strafrechtelijke, gerechtelijke, administratieve, fiscale en economische co-ercitieve bepalingen. d'exercer certaines fonctions au sein d'une société n'équivaut pas à une interdiction de s'associer. Il signale l'existence d'une proposition de loi qui tend à abroger le caractère automatique de l'interdiction et qui laisse au juge un pouvoir d'appréciation. A.3. Le prévenu réplique en signalant que la mesure a été prévue à une époque où les faillites, qui étaient moins nombreuses, étaient considérées comme déshonorantes. Il souligne l'évolution qu'a connue depuis lors le droit pénal, l'essor des droits de la défense et la consécration des droits de l'homme, dont le droit au travail. Il souligne que les violations qu'il critique ne se retrouvent nulle part ailleurs dans les dispositions contraignantes pénales, judiciaires, administratives, fiscales et économiques.
Hij betwist de pertinentie van het argument van de rehabilitatie : Il conteste la pertinence de l'argument tiré de la réhabilitation :
deze veronderstelt een proeftijd van vijf jaar en de inachtneming van elle suppose un temps d'épreuve de cinq ans et le respect de lourdes
zware voorwaarden en kan de tekortkomingen van de maatregel zelf niet conditions et ne peut réparer les vices qui affectent la mesure
goedmaken. elle-même.
Gesteld dat men het verbod als een veiligheidsmaatregel kan A supposer qu'on puisse considérer les interdictions comme des mesures
beschouwen, dan onderscheidt het onbeperkte karakter ervan en de de sûreté, leur caractère illimité et l'absence de procédure
ontstentenis van een rechtspleging op tegenspraak het van de contradictoire les distingue des mesures de sûreté qui sont prises en
veiligheidsmaatregelen die op fiscaal, administratief of tuchtrechtelijk vlak worden genomen. A.4. De Ministerraad antwoordt met te herinneren aan het feit dat geen enkel grondwettelijk of strafrechtelijk beginsel vereist dat een « veiligheidsmaatregel » voorkomt in een veroordelingsvonnis of dat degene op wie het vonnis betrekking heeft zich voor een rechtbank zou kunnen verdedigen ten aanzien van de toepassing van de maatregel op zijn persoon. De enige vraag is of het betwiste systeem een onverantwoord onderscheid teweegbrengt, wat niet het geval is op grond van het nagestreefde doel, dat erin bestaat het vertrouwen in de handel te verzekeren. matière fiscale, administrative ou disciplinaire. A.4. Le Conseil des ministres répond en rappelant qu'aucun principe constitutionnel ou de droit pénal n'exige qu'une « mesure de sécurité » figure dans un jugement de condamnation ou que celui qui en est l'objet puisse se défendre devant un tribunal sur l'application de la mesure à sa personne. La seule question qui se pose, rappelle-t-il, est de savoir si le système critiqué entraîne des distinctions injustifiées, ce qui n'est pas le cas en raison de l'objectif poursuivi, qui est d'assurer la sécurité commerciale.
- B - - B -
B.1. De prejudiciële vraag, geherformuleerd door het Hof, luidt : B.1. La question préjudicielle, reformulée par la Cour, se lit comme
« Worden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, gelezen in samenhang suit :
met de artikelen 6.1, 6.3 en 11 van het Europees Verdrag voor de
Rechten van de Mens, geschonden door de bepalingen die zijn vervat in
het koninklijk besluit nr. 22 van 24 oktober 1934, bekrachtigd door de « Les dispositions contenues dans l'arrêté royal n° 22 du 24 octobre
wet van 4 augustus 1978 tot economische heroriëntering, die, in geval van veroordeling van een beklaagde wegens bankbreuk, oplichting, uitgifte van cheques zonder dekking, tot een gevangenisstraf van ten minste drie maanden, zelfs voorwaardelijk, voorzien in een verbod tot uitoefening van de functie van zaakvoerder van een personenvennootschap met beperkte aansprakelijkheid of van bestuurder van een naamloze vennootschap, doordat : - die veroordeling is uitgesproken zonder dat de veroordeelde is gedagvaard, noch is verzocht zich daarover te verklaren, - zij niet is vermeld in het dictum van de beslissing tot veroordeling en niet het gevolg is van een rechtspleging op tegenspraak, 1934, confirmées par la loi du 4 août 1978 de réorientation économique, qui prévoient, en cas de condamnation d'un prévenu du chef de banqueroute, escroquerie, émission de chèque sans provision, à une peine d'emprisonnement même conditionnelle d'au moins trois mois, une interdiction d'exercer la fonction de gérant d'une société de personnes à responsabilité limitée ou d'administrateur de société anonyme violent-elles les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec les articles 6.1, 6.3 et 11 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce que : - cette condamnation est prononcée sans que le condamné ait été cité ni invité à s'expliquer à son sujet, - elle ne figure pas dans le dispositif de la décision de condamnation et n'est pas la suite d'une procédure contradictoire,
- zij niet gepaard gaat met enige beperking in de tijd, - elle n'est assortie d'aucune limitation dans le temps,
- zij inbreuk maakt op het beginsel van de individualisering van de straffen, - elle porte atteinte au principe de l'individualisation des peines,
- zij inbreuk maakt op de vrijheid van vereniging van de veroordeelde - elle porte atteinte à la liberté d'association du condamné et à
en op de duurzame uitoefening van een beroepsactiviteit ? » l'exercice durable d'une activité professionnelle ? »
B.2. Vermits de aangevoerde discriminerende behandeling vervat is in B.2. Le traitement discriminatoire allégué étant contenu dans les
de artikelen 1 en 1bis van het koninklijk besluit nr. 22 van 24
oktober 1934 « waarbij aan bepaalde veroordeelden en aan de articles 1er et 1erbis de l'arrêté royal n° 22 du 24 octobre 1934 «
gefailleerden verbod wordt opgelegd bepaalde ambten, beroepen of portant interdiction à certains condamnés et aux faillis d'exercer
werkzaamheden uit te oefenen en waarbij aan de rechtbanken van certaines fonctions, professions ou activités et conférant aux
koophandel de bevoegdheid wordt toegekend dergelijk verbod uit te tribunaux de commerce la faculté de prononcer de telles interdictions
spreken », beperkt het Hof zijn toetsing tot die bepalingen. », la Cour limite son contrôle à ces dispositions.
B.3. Artikel 1 van het koninklijk besluit nr. 22 van 24 oktober 1934 B.3. L'article 1er de l'arrêté royal n° 22 du 24 octobre 1934 établit
voert van rechtswege een verbod in tot het uitoefenen van « de functie une interdiction de plein droit d'exercer « les fonctions
van beheerder, commissaris of zaakvoerder in een vennootschap op d'administrateur, de commissaire ou de gérant dans une société par
aandelen, besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, actions, une société privée à responsabilité limitée ou une société
coöperatieve vennootschap, enige functie waarbij macht wordt verleend coopérative [et] des fonctions conférant le pouvoir d'engager l'une de
om een van die vennootschappen te verbinden, [en] de functies van ces sociétés [et] les fonctions de préposé à la gestion d'un
aangestelde voor het beheer van een Belgisch filiaal bedoeld in établissement belge, prévu par l'article 198, alinéa 2, des lois sur
artikel 198, tweede lid, van de op 30 november 1935 gecoördineerde les sociétés commerciales, coordonnées le 30 novembre 1935 ».
wetten op de handelsvennootschappen ».
Dat verbod geldt ten aanzien van personen die zijn veroordeeld tot een Cette interdiction vaut pour les personnes condamnées à une peine
gevangenisstraf van ten minste drie maanden, zelfs voorwaardelijk, d'emprisonnement d'au moins trois mois, même conditionnelle, pour
voor een van de in artikel 1, litterae a tot h, opgesomde misdrijven. B.4. In het verslag aan de Koning dat het koninklijk besluit nr. 22 van 24 oktober 1934 voorafgaat, is de doelstelling van het besluit als volgt omschreven : « Om het vertrouwen in bedoelde instellingen [- bedoeld zijn de vennootschappen die een beroep doen op de spaargelden van derden -] te versterken komt het er op aan het bestuur, het toezicht en het beheer er van te ontzeggen aan onwaardige personen, wier gebrek aan rechtschapenheid duidelijk blijkt of aan personen, zoals gefailleerden, die, waar ze zich ongeschikt hebben betoond om hun eigen zaken te beheren, niet zonder gevaar geroepen kunnen worden om andermans belangen waar te nemen. De veroordeelingen, in artikel 1 van het ontwerp opgesomd, worden slechts uitgesproken voor feiten die niet strooken met de meeste elementaire eerlijkheid, of voor feiten waaruit blijkt dat de persoon, die ze beging, tot het beheeren van een handelszaak of nijverheidsbedrijf onbevoegd is. De feiten moeten reeds van vrij ernstigen aard zijn, daar het verbod slechts kan toegepast worden, indien de uitgesproken straf een vrijheidsstraf is van ten minste drie maanden. Of de straf al dan niet voorwaardelijk was doet weinig ter zake. Eenerzijds wordt een veroordeeling tot drie maanden gevangenisstraf, zelfs met uitstel, nooit uitgesproken voor een gering vergrijp; anderzijds ware het onrechtvaardig het verbod te doen afhangen van een omstandigheid vreemd aan het gepleegd vergrijp, bijvoorbeeld van een vroegere veroordeeling tot een correctioneele boete uit hoofde van een politieovertreding op het wegverkeer. l'une des infractions énumérées à l'article 1er, litterae a à h. B.4. Dans le rapport au Roi précédant l'arrêté royal n° 22 du 24 octobre 1934, l'objectif de l'arrêté est défini comme suit : « Pour fortifier la confiance dans ces organismes [l'on vise les sociétés qui font appel à l'épargne de tiers], il convient d'interdire que leur administration, leur surveillance et leur gestion soient confiées à des personnes indignes, d'une improbité manifeste, ou à des personnes, tels les faillis, qui, s'étant montrés inhabiles à gérer leurs propres affaires, ne peuvent sans danger être appelés à gérer celles d'autrui. Les condamnations énumérées à l'article 1er du projet ne sont prononcées que pour des faits incompatibles avec l'honnêteté la plus élémentaire ou pour des faits qui démontrent l'incapacité de leur auteur de gérer une affaire commerciale ou industrielle. Les faits doivent déjà revêtir une certaine gravité, puisque l'interdiction ne s'applique que si la peine prononcée est une peine privative de liberté de trois mois au moins; mais il n'importe que la peine soit conditionnelle ou qu'elle soit prononcée sans sursis. D'une part, une condamnation à trois mois d'emprisonnement, même avec sursis, n'est jamais prononcée pour une faute minime; d'autre part, il serait injuste de faire dépendre l'interdiction d'une circonstance étrangère à la faute commise, par exemple d'une condamnation antérieure à une peine d'amende correctionnelle du chef d'une infraction à la police de roulage.
Het verbod begint den dag waarop de beslissing kracht van gewijsde L'interdiction prend cours dès le jour où la décision est coulée en
heeft verkregen; overeenkomstig het gemeen recht doet het eerherstel force de chose jugée; conformément au droit commun, la réhabilitation
van den veroordeelde het verbod ophouden (art. 7 der wet van 25 April du condamné la fait cesser. (Art. 7 de la loi du 25 avril 1896)
1896). Het verbod treft ook, krachtens artikel 2, de personen die, Elle s'étend aussi, en vertu de l'article 2, à ceux qui, ayant été
veroordeeld in het buitenland, hun werkzaamheid in België komen condamnés à l'étranger, viennent exercer leur activité en Belgique.
uitoefenen. [...] [...]
In verband met de redenen, die dit verbod wettigen, moet het zelfs van En raison des motifs qui la justifient, l'interdiction doit être
toepassing zijn op hen, die vóór het van kracht worden van het appliquée même à ceux qui ont été condamnés antérieurement à la mise
tegenwoordig besluit veroordeeld zijn geworden. Bovendien heeft het en vigueur du présent arrêté. Au surplus, l'interdiction n'a pas, ici,
verbod hier niet het karakter van een straf, maar van eene burgerlijke le caractère d'une peine, mais d'une incapacité civile à laquelle
onbekwaamheid waaraan artikel 2 van het Wetboek van Strafrecht vreemd l'article 2 du Code pénal est étranger. [...] » (Moniteur belge, 27
is. [...] » (Belgisch Staatsblad, 27 oktober 1934, pp. 5768-5769) octobre 1934, pp. 5768-5769)
B.5. Die oorspronkelijke doelstelling is bij wet van 4 augustus 1978 B.5. La loi du 4 août 1978 de réorientation économique a étendu cet
tot economische heroriëntering uitgebreid met het oog op « de strijd objectif originaire en vue de la « lutte contre les pourvoyeurs de
tegen de koppelbazen en meer algemeen voor de gezondmaking van de main-d'oeuvre et d'une manière générale pour l'assainissement de la
handelsfunctie » (Gedr. St., Senaat, 1977-1978, nr. 415-1, p. 46). fonction commerciale » (Doc. parl., Sénat, 1977-1978, n° 415-1, p.
Naast de wijziging van het opschrift van het koninklijk besluit nr. 22 46). Outre la modification de l'intitulé de l'arrêté royal n° 22 et le
en de vervanging van artikel 1 - dat op een aantal punten afwijkt van remplacement de l'article 1er - qui s'écarte sur certains points de la
de vorige bepaling, maar de basisregels ervan ongewijzigd laat - werd disposition antérieure, mais n'en modifie pas les règles de base -,
door artikel 84 van de wet van 4 augustus 1978 een artikel 1bis l'article 84 de la loi du 4 août 1978 a inséré un article 1erbis dans
ingevoegd in het koninklijk besluit nr. 22. Artikel 1bis verruimt, voor de daders of mededaders van een eenvoudige of bedrieglijke bankbreuk veroordeeld tot een vrijheidsberovende straf van ten minste drie maanden, het in artikel 1 bedoelde verbod tot een verbod van uitoefening, persoonlijk of door een tussenpersoon, van een koopmansbedrijf. B.6. Uit de aard van de in artikel 1, litterae a tot h, en artikel 1bis opgesomde misdrijven blijkt dat het telkens gaat om strafbare feiten die de dader als onbetrouwbaar doen overkomen voor het uitoefenen van bepaalde commerciële activiteiten. De wetgever heeft derhalve een onderscheid gemaakt dat steunt op een objectief criterium dat redelijk verband houdt met het beoogde doel, ook al kunnen er andere strafbare feiten zijn die eveneens het vertrouwen zouden kunnen schokken. B.7. Evenwel dient te worden onderzocht of de maatregelen genomen ten aanzien van de in de artikelen 1 en 1bis bedoelde personen niet klaarblijkelijk onevenredig zijn met het nagestreefde doel. Die maatregelen vormen voor de personen die ze ondergaan een zeer ernstige beperking van de vrijheid van handel en nijverheid. l'arrêté royal n° 22. L'article 1erbis étend, pour les auteurs ou complices d'une banqueroute simple ou frauduleuse condamnés à une peine privative de liberté d'au moins trois mois, l'interdiction visée à l'article 1er à l'exercice d'une activité commerciale, que ce soit personnellement ou par personne interposée. B.6. De la nature des infractions énumérées à l'article 1er, litterae a à h, et à l'article 1erbis, il ressort qu'il s'agit à chaque fois d'infractions qui font apparaître que leur auteur est une personne indigne de confiance pour l'exercice de certaines activités commerciales. Le législateur a donc ainsi opéré une distinction reposant sur un critère objectif qui présente un rapport raisonnable avec le but visé, même s'il existe d'autres faits punissables qui pourraient également ébranler la confiance. B.7. Il convient toutefois d'examiner si les mesures prises à l'égard des personnes visées aux articles 1er et 1erbis ne sont pas manifestement disproportionnées au but poursuivi. Ces mesures constituent pour les personnes qui les subissent une restriction très grave à la liberté de commerce et d'industrie.
Het beroepsverbod is het automatische gevolg van de strafrechtelijke L'interdiction professionnelle est la conséquence automatique de la
veroordeling; het is - behalve in geval van eerherstel - onbeperkt in de tijd, ongeacht de ernst van het misdrijf; het dient niet te worden gevorderd door het openbaar ministerie en er dient geen debat over te worden gevoerd; het vloeit voort uit een vonnis dat op dat punt niet is gemotiveerd. Dergelijke modaliteiten gaan verder dan wat noodzakelijk is om de nagestreefde doelstelling te bereiken. Het blijkt niet dat het vertrouwen in de handel, dat het door de wetgever nagestreefde doel is, niet voldoende zou zijn gewaarborgd wanneer over het beroepsverbod een debat wordt gevoerd na afloop waarvan de rechter de duur ervan kan bepalen bij een gemotiveerde beslissing. Hieruit volgt dat de bepalingen waarin de artikelen 1 en 1bis voorzien condamnation pénale; elle est - sauf réhabilitation - illimitée dans le temps, quelle que soit la gravité de l'infraction; elle ne doit pas être requise par le ministère public, elle n'a pas dû faire l'objet d'un débat; elle résulte d'un jugement qui n'est pas motivé sur ce point. De telles modalités vont au-delà de ce qui est nécessaire pour atteindre l'objectif poursuivi. Il n'apparaît pas que la confiance dans le commerce, qui est le but poursuivi par le législateur, ne soit pas suffisamment garantie lorsque l'interdiction professionnelle fait l'objet d'un débat à l'issue duquel le juge peut en fixer la durée par une décision motivée. Il s'ensuit que les dispositions prévues aux articles 1er et 1erbis ne
de evenredigheidstoets niet kunnen doorstaan. résistent pas au contrôle de proportionnalité.
B.8. De prejudiciële vraag moet bevestigend worden beantwoord. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De artikelen 1 en 1bis van het koninklijk besluit nr. 22 van 24 Les articles 1er et 1erbis de l'arrêté royal n° 22 du 24 octobre 1934,
oktober 1934, respectievelijk vervangen en ingevoegd bij de artikelen respectivement remplacé et inséré par les articles 83 et 84 de la loi
83 en 84 van de wet van 4 augustus 1978 tot economische du 4 août 1978 de réorientation économique, violent les articles 10 et
heroriëntering, schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in 11 de la Constitution en tant qu'ils établissent des interdictions
zoverre zij automatische en niet in de tijd beperkte beroepsverboden instellen. professionnelles automatiques, illimitées dans le temps.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 15 juli 1998. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 15 juillet 1998.
De griffier, Le greffier,
L. Potoms. L. Potoms.
De voorzitter, Le président,
M. Melchior. M. Melchior.
^