← Terug naar "Arrest nr. 66/97 van 6 november 1997 Rolnummer 1016 In zake : de prejudiciële vraag
betreffende artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank
te Luik. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzi wijst na beraad het volgende arrest
: I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van 2(...)"
| Arrest nr. 66/97 van 6 november 1997 Rolnummer 1016 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzi wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van 2(...) | Arrêt n° 66/97 du 6 novembre 1997 Numéro du rôle : 1016 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1410, § 4, du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Liège. La Cour d'arbitrage, composée des président après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par ju(...) |
|---|---|
| ARBITRAGEHOF | COUR D'ARBITRAGE |
| Arrest nr. 66/97 van 6 november 1997 | Arrêt n° 66/97 du 6 novembre 1997 |
| Rolnummer 1016 | Numéro du rôle : 1016 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1410, § 4, van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1410, § 4, |
| Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik. | du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Liège. |
| Het Arbitragehof, | La Cour d'arbitrage, |
| samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de | composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. |
| rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, H. Coremans en M. | Boel, L. François, J. Delruelle, H. Coremans et M. Bossuyt, assistée |
| Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, | du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag | I. Objet de la question préjudicielle |
| Bij vonnis van 28 november 1996 in zake R. Ansion tegen het openbaar | Par jugement du 28 novembre 1996 en cause de R. Ansion contre le |
| centrum voor maatschappelijk welzijn van Luik, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 4 december 1996, heeft de Arbeidsrechtbank te Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : « Wordt het in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet verankerde gelijkheidsbeginsel niet geschonden door artikel 1410, § 4, [van het Gerechtelijk Wetboek] doordat het aan hen die de toepassing ervan genieten, de mogelijkheid biedt aan de teruggave van het onverschuldigde bedrag te ontsnappen door zich te beroepen op het beginsel dat het bestaansminimum en de bedragen uitgekeerd als maatschappelijke dienstverlening niet vatbaar zijn voor beslag, in zoverre die bepaling voorziet in een afwijking van de bepalingen van de paragrafen 1 en 2, die hierin bestaat dat de prestaties die ten onrechte zijn uitgekeerd, hetzij uit de middelen van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten), het Nationaal Pensioenfonds voor Mijnwerkers, de Hulp- en Voorzorgskas voor Zeevarenden onder Belgische vlag, van het Fonds voor de | centre public d'aide sociale de Liège, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 4 décembre 1996, le Tribunal du travail de Liège a posé la question préjudicielle suivante : « L'article 1410, paragraphe 4, [du Code judiciaire] en tant qu'il permet une dérogation aux dispositions des paragraphes 1 et 2 pour les prestations payées indûment soit à l'aide des ressources de l'Office National de Sécurité Sociale (de l'Office National de Sécurité Sociale des administrations provinciales et locales), du Fonds National de Retraite des Ouvriers Mineurs, de la Caisse de Secours et de Prévoyance en faveur des marins naviguant sous pavillon belge, du |
| Beroepsziekten, van het Fonds voor Arbeidsongevallen, de openbare of | Fonds des Maladies Professionnelles, du Fonds des Accidents du |
| particuliere instellingen belast met de toepassing van de wetgeving | Travail, des organismes publics ou privés chargés de l'application de |
| betreffende het sociaal statuut van de zelfstandigen of de Dienst voor | la législation relative au statut social des travailleurs indépendants |
| Overzeese Sociale Zekerheid, hetzij uit de middelen die ingeschreven | ou de l'Office de Sécurité Sociale d'Outre-Mer, soit à l'aide des |
| zijn in de begroting van het Ministerie van Sociale Voorzorg of uit | ressources inscrites au budget du Ministère de la Prévoyance Sociale |
| die ingeschreven in de begroting van Pensioenen met het oog op de | ou de celles inscrites au budget des pensions en vue de l'octroi du |
| toekenning van het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, ambtshalve | revenu garanti aux personnes âgées, pour la récupération d'office à |
| teruggeïnd kunnen worden tot beloop van 10 pct. van iedere latere | concurrence de 10 % de chaque prestation ultérieure fournie, en faveur |
| des bénéficiaires ou leurs ayants droit ou lorsque le paiement indu a | |
| été obtenu frauduleusement, la récupération peut porter sur | |
| prestatie ten gunste van de gerechtigden of hun rechthebbenden, of dat | l'intégralité des prestations fournies ultérieurement mais exclut de |
| wanneer de onverschuldigde betaling bedrieglijk werd verkregen, de | son champ d'application les sommes payées à titre de minimex et d'aide |
| sociale, ne viole-t-il pas le principe d'égalité contenu dans les | |
| teruginning kan slaan op het geheel van de latere prestaties, maar de | articles 10 et 11 de la Constitution en permettant à ses bénéficiaires |
| als bestaansminimum en maatschappelijke dienstverlening uitbetaalde | d'échapper à la restitution de l'indu en se prévalant du principe |
| bedragen uit de werkingssfeer ervan worden uitgesloten ? » | d'insaisissabilité du minimex et de l'aide sociale ? » |
| Bij beschikking van 28 mei 1997 heeft het Hof de prejudiciële vraag | Par ordonnance du 28 mai 1997, la Cour a reformulé la question. |
| geherformuleerd. | |
| II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil | II. Les faits et la procédure antérieure |
| De eiser voor de Arbeidsrechtbank geniet het bestaansminimum. Bij de | Le demandeur devant le Tribunal du travail est un bénéficiaire du |
| uitbetaling ervan verricht het openbaar centrum voor maatschappelijk | minimum de moyens d'existence (minimex). Lors du paiement de celui-ci, |
| welzijn (O.C.M.W.) een inhouding om het onverschuldi gde bedrag terug | le centre public d'aide sociale (C.P.A.S.) procède à une retenue au |
| te innen, aangezien de begunstigde voorheen had nagelaten inkomsten | titre de récupération de l'indu, le bénéficiaire ayant antérieurement |
| waarover hij beschikte, te vermelden. Aangezien het O.C.M.W. geweigerd | omis de signaler des ressources dont il disposait. Le C.P.A.S. ayant |
| had om op verzoek van de begunstigde die inhouding te verminderen, | refusé de réduire cette retenue comme le lui demandait le |
| heeft laatstgenoemde zich tot de Rechtbank gewend met het argument dat | bénéficiaire, celui-ci s'est adressé au Tribunal en faisant valoir que |
| de artikelen 1409 en 1410 van het Gerechtelijk Wetboek zich verzetten tegen de teruginning door inhoudingen die ambtshalve op het bestaansminimum worden verricht. De Rechtbank heeft vastgesteld dat artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek diverse organen toestaat om op de latere prestaties die zij verschuldigd zijn, inhoudingen te verrichten om de ten onrechte uitbetaalde prestaties terug te innen, maar dat die bepaling niet toepasselijk is op het O.C.M.W. dat een betaling van het bestaansminimum wil teruginnen. De arbeidsauditeur heeft zijnerzijds opgemerkt dat, ten aanzien van de vatbaarheid voor beslag, onder de sociaal verzekerden een ongelijkheid bestond die vervat is in het voormelde artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek en dat, door de begunstigde toe te staan zich achter het beginsel van de onvatbaarheid voor beslag van het bestaansminimum te verschuilen, onverschuldigde bedragen en bedrog gerechtvaardigd en zelfs goedgekeurd lijken te worden. Zich afvragend of het ten aanzien van het gelijkheidsbeginsel verantwoord is om de | les articles 1409 et 1410 du Code judiciaire font obstacle à la récupération par retenues effectuées d'office sur le minimex. Le Tribunal a constaté que l'article 1410, § 4, du Code judiciaire autorise divers organismes à effectuer sur les prestations ultérieures dont ils sont débiteurs des retenues pour récupérer des prestations payées indûment mais que cette disposition ne s'applique pas au C.P.A.S. qui entend récupérer un paiement du minimex. L'auditeur du travail a pour sa part observé qu'il existait une inégalité devant la saisissabilité entre les assurés sociaux, inégalité contenue dans ledit article 1410, § 4, du Code judiciaire, et qu'en permettant au bénéficiaire de se réfugier derrière le principe d'insaisissabilité du minimex, on semble légitimer et cautionner l'indu et la fraude. Se demandant s'il était justifié, au regard du principe d'égalité, d'obérer le budget d'assurés sociaux |
| begroting van de sociaal verzekerden, bedoeld in artikel 1410, § 4, | visé par l'article 1410, § 4, du Code judiciaire par voie de retenues |
| van het Gerechtelijk Wetboek, te bezwaren via inhoudingen tot beloop | |
| van 10 pct. voor elke latere prestatie (of voor het gehele bedrag in | à concurrence de 10 p.c. pour chaque prestation ultérieure (ou pour le |
| geval van bedrog), terwijl de bestaansminimumtrekkers aan die regel | tout en cas de fraude), alors que les bénéficiaires du minimex |
| ontsnappen, heeft de arbeidsauditeur de Rechtbank voorgesteld aan het | échappent à la règle, l'auditeur du travail a proposé au Tribunal |
| Hof de prejudiciële vraag te stellen waarvan de bewoordingen hiervoor | d'adresser à la Cour la question dont les termes figurent ci-dessus. |
| zijn weergegeven. | |
| III. De rechtspleging voor het Hof | III. La procédure devant la Cour |
| Bij beschikking van 4 december 1996 heeft de voorzitter in functie de | Par ordonnance du 4 décembre 1996, le président en exercice a désigné |
| rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 | les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi |
| van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. | spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. |
| De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was | Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application |
| om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. | des articles 71 ou 72 de la loi organique. |
| Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel | La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la |
| 77 van de organieke wet bij op 6 januari 1997 ter post aangetekende brieven. | loi organique, par lettres recommandées à la poste le 6 janvier 1997. |
| Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is | L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au |
| bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 18 januari 1997. | Moniteur belge du 18 janvier 1997. |
| Memories zijn ingediend door : | Des mémoires ont été introduits par : |
| - het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn van Luik, place | - le centre public d'aide sociale de Liège, place Saint-Jacques 13, |
| Saint-Jacques 13, 4000 Luik, bij op 18 februari 1997 ter post aangetekende brief; | 4000 Liège, par lettre recommandée à la poste le 18 février 1997; |
| - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 21 februari 1997 | - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par |
| ter post aangetekende brief. | lettre recommandée à la poste le 21 février 1997. |
| Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de | Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi |
| organieke wet bij op 3 maart 1997 ter post aangetekende brieven. | organique, par lettres recommandées à la poste le 3 mars 1997. |
| Bij beschikking van 28 mei 1997 heeft het Hof de zaak in gereedheid | Par ordonnance du 28 mai 1997, la Cour a déclaré l'affaire en état et |
| verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 26 juni 1997, | fixé l'audience au 26 juin 1997, après avoir reformulé la question |
| nadat het de prejudiciële vraag had geherformuleerd zoals hierna (IV, B.1) vermeld. | préjudicielle comme dit ci-après (IV, B.1). |
| Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten | Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, |
| bij op 29 mei 1997 ter post aangetekende brieven. | par lettres recommandées à la poste le 29 mai 1997. |
| Bij beschikking van 29 mei 1997 heeft het Hof de termijn waarbinnen | Par ordonnance du 29 mai 1997, la Cour a prorogé jusqu'au 4 décembre |
| het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 4 december 1997. | 1997 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. |
| Op de openbare terechtzitting van 26 juni 1997 : | A l'audience publique du 26 juin 1997 : |
| - zijn verschenen : | - ont comparu : |
| . Mr. M. Delhaye, advocaat bij de balie te Luik, voor het openbaar | . Me M. Delhaye, avocat au barreau de Liège, pour le centre public |
| centrum voor maatschappelijk welzijn van Luik; | d'aide sociale de Liège; |
| . Mr. S. Vanoverbeke loco Mr. W. Van Eeckhoutte, advocaten bij de | . Me S. Vanoverbeke loco Me W. Van Eeckhoutte, avocats au barreau de |
| balie te Gent, voor de Ministerraad; | Gand, pour le Conseil des ministres; |
| - hebben de rechters-verslaggevers L. François en H. Coremans verslag uitgebracht; | - les juges-rapporteurs L. François et H. Coremans ont fait rapport; |
| - zijn de voornoemde advocaten gehoord; | - les avocats précités ont été entendus; |
| - is de zaak in beraad genomen. | - l'affaire a été mise en délibéré. |
| De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende | La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants |
| van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. | de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. |
| IV. In rechte | IV. En droit |
| - A - | - A - |
| Memorie van het O.C.M.W. van Luik | Mémoire du C.P.A.S. de Liège |
| A.1.1. Het verslag Van Reepinghen voorafgaand aan het Gerechtelijk | A.1.1. Le rapport Van Reepinghen précédant le Code judiciaire indique |
| Wetboek geeft aan dat de artikelen 1408 en volgende van dat Wetboek | que les articles 1408 et suivants de ce Code tendent à rassembler en |
| ertoe strekken verspreide teksten die, zonder geldige reden, sommige | une disposition générale des textes éparpillés qui ont, sans motif |
| artikelen hebben doen ontsnappen aan de wijzigingen die in andere | valable, fait échapper les uns aux modifications apportées aux autres. |
| artikelen waren aangebracht, in een algemene bepaling samen te | |
| brengen. Het betwiste artikel 1410, § 4, beoogt de daadwerkelijke | L'article 1410, § 4, en cause vise à garantir au profit du Trésor la |
| teruginning van het onverschuldigde bedrag ten gunste van de Schatkist | |
| te waarborgen, en dit over de perken heen van de vatbaarheid van | récupération effective de l'indu au-delà des limites de la |
| beslag aangegeven in de bepalingen die voorafgaan, en beoogt | saisissabilité énoncées par les dispositions qui précèdent, tout en |
| terzelfder tijd (beperking tot 10 pct. behalve in geval van bedrog) de | assurant (limitation à 10 p.c. sauf le cas de fraude) en toute |
| overdrager of beslagene en zijn gezin in ieder geval een levensminimum | hypothèse au cédant ou au saisi ainsi qu'à sa famille un minimum |
| te waarborgen. | vital. |
| De wet van 12 mei 1971 heeft de in artikel 1410, § 4, vervatte | La loi du 12 mai 1971 a étendu l'énumération contenue à l'article |
| opsomming zodanig uitgebreid dat men thans kan oordelen dat de | 1410, § 4, de telle sorte que l'on peut considérer qu'à ce moment, les |
| maatregelen die op het stuk van teruginning van het onverschuldigde | dispositions fixées par le paragraphe 4 en fait de récupération de |
| bedrag zijn vastgesteld in paragraaf 4, toepasselijk zijn op alle | l'indu s'appliquent à toutes les prestations, pensions, rentes ou |
| prestaties, pensioenen, renten of vergoedingen die passen in het kader | indemnités rentrant dans le cadre de la sécurité sociale au sens large |
| van de sociale zekerheid in ruime zin en die vermeld zijn in artikel | et dont il est question aux paragraphes 1er et 2 de l'article 1410 du |
| 1410, §§ 1 en 2, van het Gerechtelijk Wetboek. | Code judiciaire. |
| Het gaat bijgevolg om een algemene regel. | Il s'agit donc d'une règle générale. |
| Ten slotte vult artikel 21, § 2, van de wet van 7 augustus 1974, die | Enfin, la loi du 7 août 1974 qui institue le droit à un minimum de |
| het recht op een volledig bestaansminimum invoert, artikel 1410, § 2, | moyens d'existence complète, par son article 21, § 2, l'article 1410, |
| van het Gerechtelijk Wetboek aan door aan de sommen die niet kunnen | § 2, du Code judiciaire en introduisant parmi les sommes qui ne |
| worden overgedragen of waarop geen beslag kan worden gelegd, de sommen | peuvent être cédées, ni saisies, celles qui sont payées à titre de |
| toe te voegen die worden uitbetaald als bestaansminimum, maar houdt | minimum de moyens d'existence, mais elle ne modifie pas l'article |
| geen wijziging in van artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek. | 1410, § 4, du Code judiciaire. |
| A.1.2. De artikelen 12 tot 14 van de voormelde wet van 7 augustus 1974 | A.1.2. Les articles 12 à 14 de la loi précitée du 7 août 1974 ont |
| hebben betrekking op de teruginning van het bestaansminimum. Door het | |
| O.C.M.W. - dat krachtens artikel 14bis gehouden is tot teruginning, | trait aux recouvrements du minimex; l'article 14, en permettant au |
| behalve bij een individuele beslissing en om redenen van billijkheid - | C.P.A.S. - qui, en vertu de l'article 14bis, est tenu au recouvrement |
| de mogelijkheid te bieden om hetzij ten laste van de begunstigde terug | sauf décision individuelle pour des raisons d'équité - soit de |
| te vorderen, hetzij tegen hem een vordering in te stellen tot | |
| terugbetaling van het bestaansminimum dat hem werd uitbetaald, maakt | récupérer à charge du bénéficiaire, soit d'entreprendre contre lui une |
| artikel 14 zorgvuldig een onderscheid tussen de vordering tot | action en remboursement du minimex qui lui a été payé, distingue |
| terugbetaling en de terugvordering; de terugvordering lijkt wel | soigneusement l'action en remboursement de la récupération; celle-ci |
| degelijk een allusie te zijn op het mechanisme van teruginning beoogd | paraît bien être une allusion au mécanisme de prélèvements envisagé |
| door artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek. Het | par l'article 1410, § 4, du Code judiciaire, le minimex n'étant |
| bestaansminimum is evenwel niet vermeld in de in die bepaling vervatte opsomming. | toutefois pas visé dans son énumération. |
| A.1.3. In zoverre de in artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk | A.1.3. L'article 1410, § 4, du Code judiciaire, en ce que |
| Wetboek vervatte opsomming noch uitdrukkelijk, noch impliciet | l'énumération qu'il donne ne concerne pas explicitement le minimex et |
| betrekking heeft op het bestaansminimum, voert het in verband met de | ne le concernerait pas implicitement, introduit au sujet de la |
| teruginning van de onverschuldigde betalingen een onverantwoord | récupération des paiements indus une différence de traitement |
| verschil in behandeling in ten opzichte van de andere sectoren van de | injustifiée par rapport aux autres secteurs de la sécurité sociale au |
| sociale zekerheid in ruime zin. | sens large. |
| A.1.3.1. Het bestaansminimum is echter een sociaal recht, onderdeel | A.1.3.1. Or, le minimex est un droit social, branche de la sécurité |
| van de sociale zekerheid, want de toekenningsvoorwaarden en het bedrag | sociale, car ses conditions d'octroi et son montant sont fixés par la |
| ervan zijn vastgesteld bij de wet en haar uitvoeringsbesluit, die aan | loi et son arrêté d'exécution, lesquels ne laissent qu'un pouvoir |
| het O.C.M.W. slechts een minimale beoordelingsbevoegdheid overlaten en | |
| een beroep voor een gerechtelijke overheid mogelijk maken. Zo ook | minimal d'appréciation au C.P.A.S. et ouvrent un recours devant une |
| voert de wet van 15 januari 1990 houdende oprichting en organisatie | autorité judiciaire. De même, la loi du 15 janvier 1990 relative à |
| van een Kruispuntbank van de sociale zekerheid, in de sociale | l'institution et à l'organisation d'une Banque-carrefour de la |
| zekerheid het recht op een bestaansminimum in (afdeling 2, artikel 2, | sécurité sociale inclut dans la sécurité sociale le droit à un minimum |
| 1°, E) in het geheel van het onderdeel van het stelsel van | |
| maatschappelijke dienstverlening dat bovendien bestaat uit de | |
| tegemoetkomingen aan de gehandicapten, de gewaarborgde | de moyens d'existence (section 2, article 2, 1°, E) dans l'ensemble de |
| gezinsuitkeringen en het gewaarborgd inkomen voor bejaarden. | la branche du régime d'aide sociale constituée en outre par les |
| A.1.3.2. Het residuaire karakter van dat recht is evenwel niet van die | allocations aux handicapés, les prestations familiales garanties et le |
| aard dat het het in het geding zijnde verschil in behandeling kan | revenu garanti aux personnes âgées. |
| verantwoorden. Het bestaansminimum is immers, wat de belangrijkste | A.1.3.2. Le caractère résiduaire de ce droit n'est cependant pas de |
| bepalingen ervan betreft, en op enkele franken na, ten aanzien van het | nature à justifier la différence de traitement en cause. Le minimex |
| bedrag ervan, vergelijkbaar met het gewaarborgd inkomen voor | est en effet comparable, quant à ses dispositions principales et, à |
| bejaarden, dat zijnerzijds beoogd wordt door artikel 1410, § 2, 6°, en | quelques francs près, à ses montants, au revenu garanti aux personnes |
| § 4, van het Gerechtelijk Wetboek. Bovendien heeft de wetgever zelf | âgées visé, lui, par l'article 1410, § 2, 6°, et § 4, du Code |
| voorzien in verschillende gevallen waarin de rechten van de burger | judiciaire. En outre, le législateur a prévu lui-même plusieurs |
| lager zijn dan het bedrag van het bestaansminimum, wanneer op dat | hypothèses où les droits du citoyen sont inférieurs au montant du |
| bedrag beslag is gelegd omdat de begunstigde alimentatiegeld | minimex, lorsque celui-ci est saisi parce que le bénéficiaire est |
| verschuldigd is of hij het voorwerp uitmaakt van een sanctie | débiteur d'une pension alimentaire ou fait l'objet d'une sanction |
| (artikelen 16 en volgende van de wet op het bestaansminimum). | (articles 16 et suivants de la loi sur le minimex). |
| A.1.3.3. Weliswaar heeft het bestaansminimum, wat de wijze van | A.1.3.3. Si, quant au mode de financement du minimex, celui-ci a pour |
| financiering ervan betreft, als kenmerk dat het ten laste komt van de | caractéristique d'être à charge du budget local et plus précisément |
| plaatselijke begroting, en meer bepaald van de begroting van de | communal, à l'exception de la subvention de l'Etat qui est en règle |
| gemeente, met uitzondering van de toelage van de Staat, die in de | |
| regel gelijk is aan 50 pct. (artikel 18, § 1, van de wet op het | égale à 50 p.c. (article 18, § 1er, de la loi sur le minimex) sauf |
| bestaansminimum), behalve in de gevallen vermeld in de artikelen 18, § | dans les hypothèses prévues aux articles 18, § 2, et suivants, cette |
| 2, en volgende, maar die overweging van budgettaire aard kan geenszins | considération budgétaire ne peut en aucune manière constituer une |
| een voldoende verantwoording bieden voor het vastgestelde verschil in behandeling. | justification suffisante de la différence de traitement constatée. |
| A.1.4. Door op dwingende wijze te voorzien in de terugvordering, en | A.1.4. Le législateur se contredit en prévoyant, de manière |
| meer bepaald in de teruginning van het onverschuldigde bedrag | contraignante, le recouvrement et plus particulièrement la |
| (artikelen 14 en 14bis van de wet) en terzelfder tijd een soortgelijke | récupération de l'indu (articles 14 et 14bis de la loi) tout en |
| teruginning feitelijk onmogelijk te maken, spreekt de wetgever zich | rendant impossible dans les faits semblable récupération puisque, par |
| tegen, aangezien de rechtzoekende ten laste van wie de teruginning | |
| wordt gedaan zich in het kader van artikel 1410, § 4, van het | hypothèse, dans le cadre de l'article 1410, § 4, du Code judiciaire, |
| Gerechtelijk Wetboek per definitie nog steeds in de omstandigheden | le justiciable à charge de qui la récupération est poursuivie se |
| bevindt om het bestaansminimum te verkrijgen en, behalve afwijking, | trouve toujours dans les conditions d'obtenir le minimex et est donc |
| bijgevolg niet vatbaar is voor beslag. Weliswaar is in dat geval een | insaisissable sauf dérogation. S'il est vrai que dans ce cas, un |
| vrijwillige betaling (die zich overigens dikwijls voordoet) steeds | paiement volontaire (d'ailleurs fréquent) est toujours possible, l'on |
| mogelijk, maar het is niet duidelijk hoe een dergelijke betaling kan | voit cependant mal comment le concilier avec une obligation de |
| worden verzoend met een terugvorderingsplicht. | recouvrement. |
| A.1.5. Het betwiste artikel 1410, § 4, heeft tot slot een neveneffect, | A.1.5. L'article 1410, § 4, en cause a enfin un effet pervers en ce |
| doordat de O.C.M.W.'s waaraan de mogelijkheid is ontnomen om het | que les C.P.A.S. privés de la possibilité de récupérer l'indu par des |
| onverschuldigde bedrag terug te innen door gematigde maandelijkse | |
| inhoudingen, niet over andere middelen zullen beschikken dan de | prélèvements mensuels modérés n'auront d'autres ressources que |
| systematische en draconische toepassing van de sancties waarin de | d'appliquer de manière systématique et draconienne les sanctions des |
| artikelen 16 en volgende van de wet voorzien, die voor de begunstigde | articles 16 et suivants de la loi qui engendrent pour le bénéficiaire |
| een veel schadelijker situatie teweegbrengen, aangezien hem gedurende | une situation bien plus dommageable puisqu'il risque alors de se voir |
| een bepaalde periode alle bestaansmiddelen dreigen te worden ontnomen, | privé de toute ressource pendant un temps déterminé, la suspension du |
| vermits de opschorting van het recht in dat geval niet | droit n'étant pas, en cette hypothèse, nécessairement limitée à la |
| noodzakelijkerwijze beperkt is tot de omvang van de onverschuldigde | hauteur des paiements indus. Cette solution n'est souhaitable ni pour |
| betalingen. Die oplossing is niet wenselijk, noch voor de | les bénéficiaires ni pour les C.P.A.S., qui pourraient se voir ainsi |
| begunstigden, noch voor de O.C.M.W.'s, die aldus gedwongen zouden | contraints de renier le caractère social de leur rôle. |
| kunnen worden het sociale karakter van hun rol te verloochenen. | |
| Memorie van de Ministerraad | Mémoire du Conseil des ministres |
| A.2.1. Artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek heeft voorzien | A.2.1. L'article 1410, § 4, du Code judiciaire a prévu une possibilité |
| in een mogelijkheid van teruginning voor de prestaties die volledig | de récupération pour les prestations qui étaient complètement |
| onoverdraagbaar en onvatbaar voor beslag waren en die, volgens de | incessibles et insaisissables et qui, selon les travaux préparatoires |
| parlementaire voorbereiding van dat Wetboek, ertoe strekten de | de ce Code, visaient à permettre au bénéficiaire de faire face à des |
| begunstigde de mogelijkheid te verschaffen het hoofd te bieden aan | |
| omvangrijke en dringende uitgaven. | dépenses importantes et urgentes. |
| De wetten van 1 april 1969 en 27 juni 1969, die het recht op het | Les lois des 1er avril 1969 et 27 juin 1969, qui ont institué le droit |
| gewaarborgd inkomen voor bejaarden en het recht op een tegemoetkoming | au revenu garanti aux personnes âgées et le droit à une allocation aux |
| voor de gehandicapten hebben ingevoerd, hebben artikel 1410, § 2, maar | handicapés, ont modifié l'article 1410, § 2, du Code judiciaire, mais |
| niet artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek gewijzigd; | |
| laatstgenoemd artikel werd gewijzigd bij de wet van 12 mei 1971, die | non l'article 1410, § 4; celui-ci fut modifié par la loi du 12 mai |
| blijk geeft van de wil van de wetgever om die nieuwe sociale | 1971, qui témoigne de la volonté du législateur de traiter ces |
| uitkeringen op dezelfde manier te behandelen als de andere, in artikel | nouvelles prestations sociales de la même façon que les autres |
| 1410, §§ 1 en 2, vermelde sociale uitkeringen. | prestations sociales mentionnées à l'article 1410, §§ 1er et 2. |
| Ten gevolge van de invoering van het recht op een bestaansminimum (wet | A la suite de l'instauration du droit à un minimum de moyens |
| van 7 augustus 1974) en het recht op maatschappelijke dienstverlening | d'existence (loi du 7 août 1974) et du droit à l'aide sociale (loi du |
| (wet van 8 juli 1976) werd artikel 1410, § 2, maar niet artikel 1410, | 8 juillet 1976), l'article 1410, § 2, du Code judiciaire fut modifié, |
| § 4, van het Gerechtelijk Wetboek gewijzigd. | mais non l'article 1410, § 4. |
| De wet van 14 januari 1993 heeft harerzijds artikel 1412 van het | La loi du 14 janvier 1993 a, pour sa part, modifié l'article 1412 du |
| Gerechtelijk Wetboek gewijzigd om het beslag en de overdracht van de | Code judiciaire afin de permettre la saisie et la cession des sommes |
| in artikel 1410 van het Gerechtelijk Wetboek vermelde sommen, | mentionnées à l'article 1410 du Code judiciaire, dont le minimum de |
| waaronder het bestaansminimum, mogelijk te maken ten gunste van de | moyens d'existence, en faveur des créanciers d'aliments, à l'exception |
| onderhoudsplichtigen, evenwel met uitzondering van de als | |
| maatschappelijke dienstverlening uitgekeerde sommen, vermeld in | toutefois des sommes payées à titre d'aide sociale, mentionnées à |
| artikel 1410, § 2, 8°, van het Gerechtelijk Wetboek. Tijdens de | l'article 1410, § 2, 8°, du Code judiciaire. Lors de la discussion du |
| bespreking van het wetsontwerp werd beklemtoond dat in geen geval | |
| beslag mag worden gelegd op de maatschappelijke dienstverlening, | projet de loi, il fut souligné que l'aide sociale ne peut en aucun cas |
| terwijl dat wel degelijk mogelijk moet zijn voor het bestaansminimum | être saisie, tandis que cela doit bien être possible pour le minimum |
| in geval van onderhoudsplicht (Gedr. St., Senaat, B.Z., 1991-1992, nr. | de moyens d'existence en cas d'obligation alimentaire (Doc. parl., |
| 353-2, p. 6). | Sénat, S.E., 1991-1992, n° 353-2, 6). |
| A.2.2. De huidige tekst van artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk | A.2.2. Le texte actuel de l'article 1410, § 4, du Code judiciaire a |
| Wetboek heeft tot gevolg dat ten onrechte uitgekeerde prestaties aan | pour conséquence que des prestations payées indûment aux bénéficiaires |
| rechthebbenden van de in artikel 1410, § 1, vermelde sociale | des prestations sociales mentionnées à l'article 1410, § 1er, dont les |
| uitkeringen, waaronder de klassieke socialezekerheidsuitkeringen, en | allocations de sécurité sociale classiques, et de certaines |
| sommige in artikel 1410, § 2, vermelde uitkeringen, waaronder de | allocations mentionnées à l'article 1410, § 2, dont les allocations |
| tegemoetkoming voor gehandicapten en het gewaarborgd inkomen voor | aux handicapés et le revenu garanti aux personnes âgées, peuvent être |
| bejaarden, teruggeïnd kunnen worden tot beloop van 10 pct. Het ten onrechte betaalde bestaansminimum en de ten onrechte uitgekeerde maatschappelijke dienstverlening kunnen daarentegen niet worden teruggeïnd volgens diezelfde voorwaarden, omdat het bestaansminimum en de maatschappelijke dienstverlening niet worden uitbetaald uit de middelen van de in artikel 1410, § 4, vermelde instellingen en evenmin zijn ingeschreven op de begroting van het Ministerie van Sociale Voorzorg. A.2.3. Ten aanzien van het recht op een bestaansminimum moet worden opgemerkt dat het verschil in behandeling dat voortvloeit uit de betwiste bepaling, zijn verantwoording niet vindt in het feit dat dat recht en de toekenning van andere sociale uitkeringen een andere doelstelling zouden hebben. Tot de andere sociale uitkeringen behoren | récupérées à concurrence de 10 p.c. Par contre, le minimum de moyens d'existence payé indûment et l'aide sociale payée indûment ne peuvent être récupérés selon ces mêmes conditions, parce que le minimum de moyens d'existence et l'aide sociale ne sont pas payés à l'aide des ressources des organismes mentionnés à l'article 1410, § 4, et ne sont pas non plus inscrits au budget du ministère de la Prévoyance sociale. A.2.3. En ce qui concerne le droit à un minimum de moyens d'existence, la différence de traitement qui résulte de la disposition en cause ne trouve pas sa justification dans le fait que ce droit et l'octroi d'autres prestations sociales auraient un objectif différent. Parmi |
| immers ook het gewaarborgd inkomen voor bejaarden en de | les autres prestations sociales, on compte en effet aussi le revenu |
| tegemoetkomingen voor gehandicapten. Net zoals het bestaansminimum | garanti aux personnes âgées et les allocations aux handicapés. Comme |
| hebben die uitkeringen tot doel, los van de bijdrageplicht en zonder | le minimum de moyens d'existence, ceux-ci ont pour but, indépendamment |
| enig verband met het gepresteerde werk, de rechthebbende een inkomen | de l'obligation de cotisation et sans aucun lien avec le travail |
| te verschaffen dat hem, gelet op het ontbreken van andere | réalisé, de procurer à l'ayant droit un revenu qui, vu l'absence |
| bestaansmiddelen, de mogelijkheid biedt in zijn levensonderhoud te | d'autres moyens pour pourvoir à son existence, lui donne la |
| voorzien en hem te beschermen tegen armoede. De omstandigheid dat de | possibilité de pouvoir assurer sa subsistance et de le protéger contre |
| doelstellingen van de wet van 7 augustus 1974 tot instelling van het | la pauvreté. Le fait que les objectifs de la loi du 7 août 1974 |
| instituant le droit à un minimum de moyens d'existence, de la loi du 1er | |
| recht op het bestaansminimum, de wet van 1 april 1969 tot instelling | avril 1969 instituant un revenu garanti aux personnes âgées et de la |
| van een gewaarborgd inkomen voor bejaarden en de wet van 27 juni 1969 | loi du 27 juin 1969 relative à l'octroi d'allocations aux handicapés |
| betreffende het toekennen van tegemoetkomingen aan de minder-validen dezelfde zijn, blijkt onbetwistbaar uit de vrijwel identieke omvang van de prestaties en uit de voorwaarde van behoeftigheid die in ieder stelsel geldt. Ten aanzien van het belang, voor de begunstigde of voor de verstrekker van de sociale uitkering, om een teruginning opgelegd te krijgen of te kunnen opleggen, moet worden vermeld dat het niet verschillend is naargelang die sociale uitkering het recht op het bestaansminimum, dan wel het recht op een andere sociale uitkering is, zoals het gewaarborgd inkomen voor bejaarden of de tegemoetkoming voor gehandicapten. Tot slot worden de prestaties weliswaar op een verschillende manier gefinancierd (het bestaansminimum en de sommen uitgekeerd als maatschappelijke dienstverlening worden betaald uit de middelen van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn) en vormt dat een objectief criterium, maar dat criterium is niet geschikt om het nagestreefde doel te bereiken. A.2.4. Ten aanzien van het recht op maatschappelijke dienstverlening moet worden opgemerkt dat het verschil in behandeling verantwoord is, omdat de maatschappelijke dienstverlening geldt als laatste vangnet in de samenleving : de behoeftigen die geen recht hebben op een van de klassieke socialezekerheidsuitkeringen of op het bestaansminimum of op wier uitkeringen beslag werd gelegd, kunnen een beroep doen op het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn om de dienstverlening in de gepaste vorm te verkrijgen. De maatschappelijke dienstverlening wordt slechts toegekend voor zover zij noodzakelijk is om de | sont les mêmes, ressort incontestablement du niveau à peu près identique des prestations et de la condition d'indigence exigée par chaque régime. Quant à l'intérêt, pour le bénéficiaire ou pour le dispensateur de la prestation sociale, de se voir imposer ou de pouvoir imposer une récupération, il n'est pas différent suivant que cette prestation sociale est le droit au minimum de moyens d'existence ou le droit à une autre prestation sociale, telle que le revenu garanti aux personnes âgées ou l'allocation aux handicapés. Enfin, s'il est vrai que les prestations sont financées d'une manière différente (le minimum de moyens d'existence et les sommes versées à titre d'aide sociale sont payés à l'aide des ressources des centres publics d'aide sociale) et que cela constitue un critère objectif, ce critère n'est pas adéquat à la lumière du but poursuivi. A.2.4. En ce qui concerne le droit à l'aide sociale, la différence de traitement se justifie parce que l'aide sociale est conçue comme le dernier filet de sécurité dans la société : les personnes indigentes qui n'ont pas droit à une des allocations de sécurité sociale classiques ou au minimum de moyens d'existence ou dont les allocations ont été saisies peuvent faire appel au centre public d'aide sociale afin d'obtenir de l'aide sous la forme appropriée. L'aide sociale |
| betrokkene de mogelijkheid te bieden een menswaardig bestaan te leiden | n'est octroyée que pour autant qu'elle soit nécessaire pour permettre |
| (R.v.St., 21 mei 1981, nr. 21.190, Arr. R.v.St., 1981, 774). Geen van | à l'intéressé de mener une existence digne (C.E., 21 mai 1981, n° |
| de andere socialezekerheidsuitkeringen heeft datzelfde doel, namelijk | 21.190, Arr. C.E., 1981, 774). Aucune des autres allocations sociales |
| een minimale dienstverlening in de geschikte vorm aan diegene die niet | n'a le même but, à savoir procurer une aide minimale sous la forme |
| in staat is een leven te leiden dat aan de menselijke waardigheid beantwoordt. Die minimale hulp kan worden toegekend in de vorm van betaling van bepaalde sommen en dient te worden beschouwd als een absoluut onoverdraagbaar en voor beslag onvatbaar recht dat niet in het geding kan worden gebracht door de teruginning van de in het verleden ten onrechte uitgekeerde maatschappelijke dienstverlening, noch, zoals de wet van 14 januari 1993 bevestigt, door de mogelijkheid, die die wet ontzegt aan de onderhoudsplichtigen, om sommen die aan onderhoudsgerechtigden worden uitbetaald als maatschappelijke dienstverlening, over te dragen of beslag erop te laten leggen. Het recht van de onderhoudsplichtigen moet wijken voor die prestatie, die een strikt bestaansminimum vormt voor diegene die het geniet. Het verschil in behandeling tussen de begunstigde van de | appropriée à celui qui n'a pas la possibilité de mener une vie qui corresponde à la dignité de la condition humaine. Cette aide minimale peut être octroyée sous forme de paiement de certaines sommes et doit être considérée comme un droit absolument incessible et insaisissable qui ne peut être mis en cause ni par la récupération de l'aide sociale octroyée indûment par le passé ni, comme le confirme la loi du 14 janvier 1993, par la possibilité, que cette loi refuse aux créanciers d'aliments, de procéder à la cession ou à la saisie de sommes qui sont payées aux débiteurs d'aliments à titre d'aide sociale. Le droit des créanciers d'aliments doit s'incliner devant cette prestation qui constitue un minimum d'existence strict pour celui qui en bénéficie. |
| maatschappelijke dienstverlening en de gerechtigde van een andere | La différence de traitement entre le bénéficiaire de l'aide sociale et |
| sociale uitkering wordt aldus verantwoord door het verschillende doel | le bénéficiaire d'une autre prestation sociale est ainsi justifiée par |
| dat met de verschillende wetgevingen wordt nagestreefd. | le but différent visé par les différentes législations. |
| - B - | - B - |
| B.1. De door het Hof geherformuleerde prejudiciële vraag luidt : | B.1. La question préjudicielle reformulée par la Cour s'énonce en ces |
| « Worden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet geschonden door artikel | termes : |
| 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, doordat het voor de | « L'article 1410, § 4, du Code judiciaire viole-t-il les articles 10 |
| begunstigde van bedragen uitgekeerd als bestaansminimum of als | et 11 de la Constitution en ce qu'il permet au bénéficiaire de sommes |
| maatschappelijke dienstverlening de mogelijkheid biedt aan de | payées à titre de minimum de moyens d'existence ou d'aide sociale |
| teruggave van het onverschuldigde bedrag te ontsnappen door zich te | d'échapper à la restitution de l'indu en se prévalant de |
| beroepen op de onoverdraagbaarheid en de onvatbaarheid voor beslag | l'incessibilité et de l'insaisissabilité résultant de l'article 1410, |
| voortvloeiend uit artikel 1410, § 2, 7° en 8°, van datzelfde Wetboek, | § 2, 7° et 8°, du même Code alors qu'il permet, par dérogation aux |
| terwijl datzelfde artikel, in afwijking van de paragrafen 1 en 2 | paragraphes 1er et 2 du même article, en ce qui concerne les |
| ervan, met betrekking tot de prestaties die ten onrechte zijn | prestations payées indûment soit à l'aide des ressources de l'Office |
| uitgekeerd, hetzij uit de middelen van de Rijksdienst voor Sociale | national de sécurité sociale (de l'Office national de sécurité sociale |
| Zekerheid (van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de | des administrations provinciales et locales), du Fonds national de |
| Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten), het Nationaal | retraite des ouvriers mineurs, de la Caisse de secours et de |
| Pensioenfonds voor Mijnwerkers, de Hulp- en Voorzorgskas voor | prévoyance en faveur des marins naviguant sous pavillon belge, du |
| Zeevarenden, van het Fonds voor de Beroepsziekten, van het Fonds voor | Fonds des maladies professionnelles, du Fonds des accidents du |
| Arbeidsongevallen, de openbare of particuliere instellingen belast met | |
| de toepassing van de wetgeving betreffende het sociaal statuut van de | travail, des organismes publics ou privés chargés de l'application de |
| zelfstandigen of de Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid, hetzij | la législation relative au statut social des travailleurs indépendants |
| uit de middelen die ingeschreven zijn in de begroting van het | ou de l'Office de sécurité sociale d'outre-mer, soit à l'aide des |
| Ministerie van Sociale Voorzorg of uit die ingeschreven in de | ressources inscrites au budget du ministère de la Prévoyance sociale |
| begroting van Pensioenen met het oog op de toekenning van het | ou de celles inscrites au budget des pensions en vue de l'octroi du |
| gewaarborgd inkomen voor bejaarden, de teruginning ambtshalve mogelijk | revenu garanti aux personnes âgées, la récupération d'office à |
| maakt tot beloop van 10 pct. van iedere latere prestatie of, wanneer | concurrence de 10 p.c. de chaque prestation ultérieure ou, lorsque le |
| de onverschuldigde betaling bedrieglijk werd verkregen, een onbeperkte | paiement indu a été obtenu frauduleusement, une récupération illimitée |
| teruginning mogelijk maakt op prestaties die later worden uitbetaald ? | sur les prestations fournies ultérieurement ? » |
| » B.2.1. Artikel 1410, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek beperkt, onder | B.2.1. L'article 1410, § 1er, du Code judiciaire limite, par référence |
| verwijzing naar artikel 1409, de vatbaarheid voor beslag en de | à l'article 1409, la saisissabilité et la cessibilité de diverses |
| overdraagbaarheid van diverse provisies, onderhoudsuitkeringen, | provisions, pensions alimentaires, pensions, indemnités ainsi que |
| pensioenen, vergoedingen alsmede een reeks voordelen waarin de sociale | d'une série d'avantages prévus par la législation sociale, telles les |
| wetgeving voorziet, zoals de werkloosheidsuitkeringen, de vergoedingen | allocations de chômage, les indemnités d'incapacité de travail et les |
| voor arbeidsongeschiktheid en de invaliditeitsuitkeringen. | allocations d'invalidité. |
| B.2.2. Artikel 1410, § 2, van hetzelfde Wetboek verbiedt het beslag of | B.2.2. L'article 1410, § 2, du même Code interdit la saisie ou la |
| de overdracht van : | cession |
| 1° de gezinsbijslagen, met inbegrip van deze betaald krachtens de | 1° des prestations familiales, y compris celles payées en vertu de la |
| wetgeving betreffende de soldijtrekkende militairen; | législation portant indemnité des militaires soldés; |
| 2° de wezenpensioenen of -renten betaald krachtens een wet, een | 2° des pensions et rentes d'orphelins payées en vertu d'une loi, d'un |
| statuut of een overeenkomst; | statut ou d'un contrat; |
| 3° de tegemoetkomingen aan mindervaliden; | 3° des allocations au profit des handicapés; |
| 4° het gedeelte van de vergoedingen uitgekeerd krachtens de wetgeving | 4° de la partie de l'indemnité payée en vertu de la législation sur la |
| réparation des dommages résultant des accidents du travail, qui | |
| op de vergoeding van schade uit arbeidsongevallen die 100 pct. | dépasse 100 p.c. et qui est accordée aux grands blessés dont l'état |
| overschrijdt en toegekend wordt aan zwaar verminkten wier toestand de | nécessite absolument et normalement l'assistance d'une autre personne; |
| hulp van een andere persoon volstrekt en normaal vergt; | |
| 5° de bedragen uitgekeerd : 1° als geneeskundige verstrekkingen ten | 5° des sommes payées : 1° à titre des prestations de santé à charge de |
| laste van de ziekte- en invaliditeitsverzekering of krachtens de wet | |
| van 16 juni 1960 of de wetgeving betreffende de overzeese sociale | l'assurance maladie-invalidité ou en vertu de la loi du 16 juin 1960 |
| zekerheid; 2° als kosten voor geneeskundige, heelkundige, | et de la législation en matière de sécurité sociale d'outre-mer; 2° à |
| farmaceutische verstrekkingen en ziekenhuiskosten, wegens een | titre de frais médicaux, chirurgicaux, pharmaceutiques et hospitaliers |
| arbeidsongeval of een beroepsziekte; | causés par un accident du travail ou une maladie professionnelle; |
| 6° de bedragen uitgekeerd als gewaarborgd inkomen voor bejaarden; | 6° des sommes payées à titre de revenu garanti aux personnes âgées; |
| 7° de bedragen uitgekeerd als bestaansminimum; | 7° des sommes payées à titre de minimum de moyens d'existence; |
| 8° de bedragen uitgekeerd als maatschappelijke dienstverlening door de | 8° des sommes payées à titre d'aide sociale par les centres publics |
| openbare centra voor maatschappelijk welzijn. | d'aide sociale. |
| B.2.3. Artikel 1410, § 4, van hetzelfde Wetboek, waarover de | B.2.3. L'article 1410, § 4, du même Code, qui fait l'objet de la |
| prejudiciële vraag handelt, voorziet, door het invoeren van een | question préjudicielle, prévoit une possibilité de récupération qui |
| stelsel van teruginning, in een afwijking van de beperking of het | déroge à l'interdiction et à la limitation de saisie et de cession |
| verbod van beslag of overdracht vastgesteld bij artikel 1410, §§ 1 en | prévues par l'article 1410, §§ 1er et 2. Avant sa modification par |
| 2. Vóór de wijziging ervan bij het koninklijk besluit van 20 februari | l'arrêté royal du 20 février 1997 ratifié par la loi du 26 juin 1997, |
| 1997, bekrachtigd bij de wet van 26 juni 1997, bepaalde het : | il disposait : |
| « § 4. In afwijking van de bepalingen van de §§ 1 en 2 kunnen de | « § 4. Par dérogation aux dispositions des §§ 1er et 2, les |
| prestaties die ten onrechte uitgekeerd zijn uit de middelen van de | prestations payées indûment soit à l'aide des ressources de l'Office |
| Rijksdienst voor maatschappelijke zekerheid, van de Rijksdienst voor | national de sécurité sociale, de l'Office national de sécurité sociale |
| sociale zekerheid van de provinciale en plaatselijke | des administrations provinciales et locales, du Fonds national de |
| overheidsdiensten, van het Nationaal Pensioenfonds voor mijnwerkers, | retraite des ouvriers mineurs, de la Caisse de secours et de |
| van de Hulp- en voorzorgskas voor zeevarenden, van het Fonds voor de | prévoyance en faveur des marins naviguant sous pavillon belge, du |
| beroepsziekten, van het Fonds voor arbeidsongevallen, van de openbare | Fonds des maladies professionnelles, du Fonds des accidents du |
| of particuliere instellingen belast met de toepassing van de wetgeving | travail, des organismes publics ou privés chargés de l'application de |
| betreffende het sociaal statuut van de zelfstandigen of van de Dienst | la législation relative au statut social des travailleurs indépendants |
| voor overzeese sociale zekerheid, hetzij uit de middelen die | ou de l'Office de sécurité sociale d'outre-mer, soit à l'aide des |
| ingeschreven zijn in de begroting van het Ministerie van Sociale | ressources inscrites au budget du ministère de la prévoyance sociale |
| Voorzorg of uit die ingeschreven in de begroting van pensioenen met | ou de celles inscrites au budget des pensions en vue de l'octroi du |
| het oog op de toekenning van het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, | revenu garanti aux personnes âgées, peuvent être récupérées d'office à |
| ambtshalve teruggeïnd worden tot beloop van 10 pct. van iedere latere | concurrence de 10 p.c. de chaque prestation ultérieure fournie, en |
| prestatie ten gunste van de gerechtigden of hun rechthebbenden. Voor | faveur des bénéficiaires ou leurs ayants droit. Pour la détermination |
| het bepalen van deze 10 pct. wordt het bedrag van die prestatie | de ces 10 p.c., le montant de cette prestation est augmenté, le cas |
| desgevallend verhoogd met de overeenkomstige prestatie die krachtens | échéant, de la prestation correspondante accordée en vertu d'une ou de |
| één of meer buitenlandse regelingen wordt genoten. De instelling of | plusieurs réglementations étrangères. Néanmoins, l'organisme ou le |
| dienst die een voordeel uitbetaalt, in de voormelde paragrafen | service payeur d'un avantage prévu aux paragraphes précités et obtenu |
| bedoeld, en met terugwerkende kracht verkregen, kan evenwel van de | avec effet rétroactif, peut déduire des sommes échues et non encore |
| vervallen en nog niet uitbetaalde bedragen het bedrag van de vroegere | payées, au profit de l'organisme ou du service qui a payé indûment, le |
| prestaties die niet samen met gezegde voordelen mogen worden genoten, | montant des prestations fournies antérieurement et qui ne peuvent être |
| afhouden ten voordele van de instelling of dienst die ten onrechte | cumulées avec lesdits avantages. Lorsqu'un bénéficiaire de pension, en |
| uitbetaald heeft. Indien een pensioengerechtigde, omwille van de | raison de l'octroi d'une pension de retraite ou de survie à charge |
| toekenning van een rust- of overlevingspensioen lastens een Belgische | d'un régime belge de sécurité sociale, a renoncé avec effet rétroactif |
| sociale-zekerheidsregeling, met terugwerkende kracht aan een met | |
| toepassing van artikel 7 van de besluitwet van 28 december 1944 | aux allocations perçues en vertu de l'article 7 de l'arrêté-loi du 28 |
| betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders uitbetaald | décembre 1944 relatif à la sécurité sociale des travailleurs, l'Office |
| voordeel verzaakt, treedt de Rijksdienst voor arbeidsvoorziening, van | national de l'emploi est subrogé d'office et pour le montant des |
| rechtswege en tot beloop van de ontvangen uitkeringen, in de rechten | allocations perçues, dans le droit du bénéficiaire de pension aux |
| van de pensioengerechtigde op de hem verschuldigde pensioenbedragen. | montants de pension qui lui sont dus. |
| Werd de betaling ten onrechte bedrieglijk verkregen, dan kan de | Lorsque le paiement indu a été obtenu frauduleusement, la récupération |
| teruginning slaan op het geheel van de latere prestaties. | peut porter sur l'intégralité des prestations fournies ultérieurement. |
| Werden de gezinsbijslagen ten onrechte verkregen ingevolge een | Lorsque les prestations familiales ont été obtenues indûment suite à |
| nalatigheid of een verzuim van de rechthebbende of van de | une négligence ou à une omission de l'attributaire ou de |
| bijslagtrekkende, dan kan de terugvordering slaan op het geheel van de | l'allocataire, la récupération peut porter sur l'intégralité des |
| gezinsbijslag die later verschuldigd is aan dezelfde bijslagtrekkende. » | prestations familiales dues ultérieurement au même allocataire. » |
| B.3. Uit die teksten vloeit voort dat de bedragen uitbetaald als | B.3. Il résulte de ces textes que les sommes payées au titre |
| tegemoetkomingen aan mindervaliden, gewaarborgd inkomen voor | d'allocations aux handicapés, de revenu garanti aux personnes âgées, |
| bejaarden, bestaansminimum en maatschappelijke dienstverlening niet | de minimum de moyens d'existence et d'aide sociale sont insaisissables |
| vatbaar zijn voor beslag, maar dat de bedragen uitbetaald als | mais que celles payées au titre d'allocations aux handicapés et de |
| tegemoetkoming aan mindervaliden en gewaarborgd inkomen voor bejaarden | revenu garanti aux personnes âgées peuvent faire l'objet d'une |
| wel ambtshalve kunnen worden teruggeïnd op later uitgekeerde | récupération d'office sur des prestations ultérieurement fournies |
| prestaties, terwijl die mogelijkheid uitgesloten is voor de bedragen | alors que cette possibilité est exclue pour celles payées au titre de |
| uitbetaald als bestaansminimum en maatschappelijke dienstverlening. | minimum de moyens d'existence et d'aide sociale. |
| Aldus voert artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek een verschil in behandeling in tussen diegenen die de in dat artikel beoogde bedragen genieten (die slechts ten dele vatbaar zijn voor beslag of overdracht of waarvan het beslag of de overdracht verboden is, maar die wel ambtshalve kunnen worden teruggeïnd) en de begunstigden van de voordelen die zijn toegekend als bestaansminimum of maatschappelijke dienstverlening (die niet vatbaar zijn voor beslag, noch voor overdracht, noch voor ambtshalve teruginning). B.4. Van de in artikel 1410, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek vermelde uitkeringen beogen - buiten het rechtstreekse kader van het traditionele stelsel van de sociale zekerheid, dat de betaling van bijdragen behelst - het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, de tegemoetkoming aan mindervaliden en het bestaansminimum, een inkomen bepaald door de wet te verschaffen aan diegenen die niet over voldoende bestaansmiddelen beschikken. Gelet op die doelstelling die de drie stelsels met elkaar gemeen hebben, welke uitkeringen van een vergelijkbaar niveau verstrekken en alle afhankelijk zijn van de voorwaarde dat de bestaansmiddelen waarover de begunstigde beschikt ontoereikend moeten zijn, is het niet verantwoord om, op grond van het | L'article 1410, § 4, du Code judiciaire crée ainsi une différence de traitement entre les bénéficiaires des sommes qu'il vise (dont la saisie ou la cession ne peut être que partielle ou est interdite mais qui peuvent faire l'objet d'une récupération d'office) et les bénéficiaires des avantages qui sont accordés à titre de minimum de moyens d'existence ou d'aide sociale (qui ne peuvent faire l'objet ni de saisie, ni de cession, ni de récupération d'office). B.4. Parmi les prestations mentionnées à l'article 1410, § 2, du Code judiciaire, le revenu garanti aux personnes âgées, l'allocation aux handicapés et le minimum de moyens d'existence visent - en marge du régime traditionnel de sécurité sociale, lequel comporte le paiement de cotisations - à procurer un revenu fixé par la loi à ceux qui ne disposent pas à suffisance d'autres moyens de subsistance. Eu égard à cette finalité commune aux trois régimes, qui fournissent des prestations d'un niveau comparable et sont tous subordonnés à la condition d'insuffisance des ressources du bénéficiaire, il n'est pas |
| enkele criterium van de financieringsbron, de begunstigden ervan | justifié, sur la base du seul critère de la source du financement, de |
| verschillend te behandelen op het stuk van de mogelijkheid om het ten | traiter différemment leurs bénéficiaires au regard de la possibilité |
| onrechte uitgekeerde bedrag terug te innen, zoals zulks geregeld wordt | |
| door artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, dat de | de restitution de l'indu réglée par l'article 1410, § 4, du Code |
| begunstigde van het bestaansminimum de mogelijkheid biedt aan de erin | judiciaire, lequel permet au bénéficiaire du minimum de moyens |
| vermelde regel te ontsnappen, terwijl daarentegen de begunstigden van | |
| de tegemoetkomingen aan de gehandicapten en van het gewaarborgd | d'existence d'échapper à la règle qu'il prévoit alors que les |
| inkomen voor bejaarden wel aan die regel onderworpen zijn en die regel | bénéficiaires des allocations aux handicapés et du revenu garanti aux |
| niet onredelijk is. Die bepaling is derhalve discriminerend in zoverre | personnes âgées y sont soumis et que cette règle n'est pas |
| niet voortvloeit uit de in het geding zijnde bepalingen van het | déraisonnable. Cette disposition est donc discriminatoire, en tant |
| Gerechtelijk Wetboek - althans in de stand die de hunne was vóór de | qu'il ne résulte pas des dispositions en cause du Code judiciaire - du |
| wijziging van artikel 1410, § 4, van dat Wetboek door het koninklijk | moins dans l'état qui était le leur avant la modification de l'article |
| besluit van 20 februari 1997, waarbij de teruginning van sommige sociale uitkeringen op basis van het bedrag van het bestaansminimum wordt beperkt - dat dat bestaansminimum een inkomensdrempel zou vormen waaronder men niet mag dalen. B.5. Daarentegen bestaat de maatschappelijke dienstverlening die op grond van de wet van 8 juli 1976 wordt toegekend, niet in de toekenning van sommen waarvan het bedrag in die wet is gepreciseerd. Die wet voorziet enkel in een zodanige hulp (die niet noodzakelijkerwijs geldelijk is) dat de begunstigde een leven kan leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Het gaat dus om een drempel onder welke naar het oordeel van de wetgever hieraan afbreuk zou zijn gedaan, zodat hij de onvatbaarheid voor beslag en het onoverdraagbaar karakter heeft gewaarborgd van de sommen die als maatschappelijke dienstverlening worden toegekend (artikel 1410, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek), zelfs ten aanzien van de onderhoudsgerechtigden (artikel 1412). De wetgever heeft de logica gevolgd van een stelsel dat zo is opgevat dat het niet kan toestaan | 1410, § 4, de ce Code par l'arrêté royal du 20 février 1997, limitant la récupération de certaines prestations sociales en fonction du montant du minimum de moyens d'existence - que ce minimum constituerait un seuil de revenu en deçà duquel l'on ne pourrait descendre. B.5. En revanche, l'aide sociale octroyée sur la base de la loi du 8 juillet 1976 ne consiste pas en l'octroi de sommes dont le montant est précisé par cette loi. Celle-ci prévoit seulement un secours (qui n'est pas nécessairement en argent) tel que le bénéficiaire puisse mener une vie conforme à la dignité humaine. Il s'agit donc d'un seuil en deçà duquel le législateur estime qu'une atteinte serait portée à cette exigence, de sorte qu'il a garanti le caractère insaisissable et incessible des sommes octroyées au titre d'aide sociale (article 1410, § 2, du Code judiciaire), même à l'égard des créanciers d'aliments (article 1412). Il est dans la logique d'une institution ainsi conçue |
| dat de situatie van de begunstigden door een ambtshalve teruginning | de ne pas permettre d'empirer la situation de ses bénéficiaires par |
| zou verslechteren, de misbruiken in ieder geval als dusdanig strafbaar | une récupération d'office, les abus étant de toute façon punissables |
| zijnde op grond van de artikelen 98, § 1, derde lid, en 99, § 1, van | comme tels sur la base des articles 98, § 1er, alinéa 3, et 99, § 1er, |
| de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor | de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide |
| maatschappelijk welzijn. | sociale. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen | |
| 10 en 11 van de Grondwet doordat het geen ambtshalve teruginning | L'article 1410, § 4, du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de |
| la Constitution en tant qu'il ne permet pas de récupération d'office | |
| toestaat van de ten onrechte als bestaansminimum uitbetaalde gelden. | des sommes indûment payées à titre de minimum de moyens d'existence. |
| Dezelfde bepaling schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet | La même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de la |
| doordat zij de genoemde teruginning niet mogelijk maakt wat de ten | Constitution en tant qu'elle ne permet pas ladite récupération en ce |
| onrechte verstrekte maatschappelijke dienstverlening betreft. | qui concerne l'aide sociale indûment payée. |
| Aldus uitgesproken in het Frans en in het Nederlands, overeenkomstig | Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, |
| artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 6 november 1997. | la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 novembre 1997. |
| De griffier, | Le greffier, |
| L. Potoms. | L. Potoms. |
| De voorzitter, | Le président, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |