PROGRAMMATORISCHE FEDERALE OVERHEIDSDIENST WETENSCHAPSBELEID

Deelname aan het onderzoeksprogramma « Wetenschap voor een duurzame ontwikkeling » (Science for a Sustainable Development - SSD) I. Inleiding De Ministerraad heeft op 4 maart 2005 de uitvoering goedgekeurd van het onderzoeksprogramma « Wetenschap voor een duurzame ontwikkeling » (SSD) waarvoor de federale Staat en de gefedereerde entiteiten een samenwerkingsakkoord gesloten hebben.

Prioritaire onderzoeksdomeinen Het programma vormt een geheel van zeven prioritaire onderzoeksdomeinen die werden gekozen omwille van de noodzaak om de complexe, globale, onderling gerelateerde problemen te behandelen die aan de basis liggen van een beleid gericht op duurzame ontwikkeling.

Die keuze beantwoordt aan de strategische behoeften, op verschillende bevoegdheidsniveaus, van beleidsondersteunend onderzoek en aan de uitdaging om een nationale wetenschappelijke expertise in stand te houden en te ontwikkelen in complexe en strategisch belangrijke domeinen.

De prioritaire onderzoeksdomeinen zijn de volgende : - Energie - Transport en mobiliteit - Agrovoeding - Gezondheid en milieu - Klimaat (waaronder Antarctica) - Biodiversiteit (waaronder Antarctica en de Noordzee) - Atmosfeer en terrestrische en mariene ecosystemen (waaronder Antarctica en de Noordzee) Normalisatie Binnen de prioritaire onderzoeksdomeinen stimuleert het programma het indienen van voorstellen met betrekking tot normalisatie.

Interacties tussen de prioritaire onderzoeksdomeinen Het doel van de onderzoeksacties is zowel de ondersteuning van de specifieke besluitvorming voor sectorgebonden problemen, als de besluitvorming die betrekking heeft op transsectorale problemen.

Het onderzoek moet rekening houden met de (complexiteit van de) interacties tussen de prioritaire onderzoeksdomeinen. Dit vormt een essentiële richtlijn doorheen het gehele onderzoeksprogramma (de oproepen tot voorstellen, de selectie en het beheer van projecten, de valorisatie van onderzoeksresultaten...).

Transversaal onderzoek Om het concept van duurzame ontwikkeling beter te vertalen/operationaliseren, in en tussen de prioritaire domeinen, is transversaal en generiek onderzoek noodzakelijk. Het programma omvat dus een gedeelte « Transversaal onderzoek », teneinde de volgende vragen te behandelen : - de wijziging van niet-duurzame productie- en consumptiepatronen; - de rol van ruimte- en tijdsgebonden dimensies van duurzame ontwikkeling; - het zoeken naar en de analyse van instrumenten ter ondersteuning van een beleid van duurzame ontwikkeling, in het bijzonder de instrumenten gericht op een beter evenwicht tussen de maatschappelijke, economische en milieugebonden pijlers van duurzame ontwikkeling.

De operationele directie en het beheer van het programma worden toevertrouwd aan de POD Wetenschapsbeleid. Deze wordt bijgestaan door een algemeen begeleidingscomité en twee specifieke begeleidingscomités. Deze comités zijn samengesteld uit vertegenwoordigers van de betrokken federale, regionale en gemeenschapsadministraties.

II. Tenuitvoerlegging A. Voor wie staan de oproepen open ? Alle onderdelen van het programma staan open voor Belgische universitaire instellingen, publieke wetenschappelijke inrichtingen, onderzoekscentra zonder winstoogmerk en gespecialiseerde studiebureaus, volgens de voorwaarden beschreven in de oproep.

Het project kan nood hebben aan een punctuele expertise die kan geleverd worden onder de vorm van onderaanneming, volgens de voorwaarden beschreven in de oproep.

De indieners hebben de mogelijkheid een samenwerking voor te stellen met een niet-Belgische universiteit of onderzoeksinstelling, volgens de voorwaarden beschreven in de oproep.

De indieners hebben de mogelijkheid voorstellen in te dienen in het kader van een of meerdere oproepen, voorzover de voorstellen aangepast zijn aan de inhoud en de criteria eigen aan elk van de oproepen.

Een voorstel wordt gezamenlijk ingediend door meerdere ploegen van verschillende disciplines (twee tot vijf), genoemd netwerk.

B. Typen onderzoek Het georiënteerd basisonderzoek (projecten van 2 of 4 jaar) Het georiënteerd basisonderzoek wil anticiperen op de behoeften, met name op het vlak van beleid, door een toekomstgerichte rol en/of een alarmrol te spelen en bepaalde onzekerheden weg te werken, om zo een meer wetenschappelijke basis voor de besluitvorming te bieden. Dit type van onderzoek draagt in het algemeen bij tot de (inter)nationale onderzoeksinspanningen.

De gerichte onderzoeksacties (projecten van 2 jaar) De gerichte acties hebben als doel om binnen relatief korte termijnen, antwoorden te formuleren op precieze beleidsvragen op (inter)nationaal niveau. Het kan gaan om een aanvulling van onderzoek van toegepaste aard, om integratieoefeningen van wetenschappelijke resultaten, om voorstellen tot harmonisering, standaardisering van gegevens en informatie...

C. Evaluatie De voorstellen ingediend in het kader van een oproep, zullen het voorwerp uitmaken van een externe evaluatie door buitenlandse wetenschappelijke experts, die gekwalificeerd zijn in het betreffende onderzoeksdomein.

III. Huidige oproep tot voorstellen In het kader van de tenuitvoerlegging van het programma « Wetenschap voor een duurzame ontwikkeling », worden meerdere oproepen tot voorstellen voorzien voor elk van de betrokken onderzoeksdomeinen en tussen deze domeinen.

De huidige oproep heeft enkel betrekking op de volgende thema's : - Klimaat - Atmosfeer De oproep staat open voor georiënteerd basisonderzoek (projecten van 2 of 4 jaar).

De indicatieve kalender van de verschillende oproepen, waaronder de huidige oproep, is opgenomen in bijlage.

IV. Modaliteiten voor het beantwoorden van de huidige oproep tot voorstellen De indiening gebeurt in twee stappen, vooreerst door het indienen van een blijk van belangstelling en vervolgens door het indienen van een onderzoeksvoorstel.

De geïnteresseerden moeten een blijk van belangstelling indienen, gebruikmakend van het ad hoc formulier dat zich op de website van de FOD Wetenschapsbeleid bevindt. Deze blijken van belangstelling zullen door de POD Wetenschapsbeleid enkel worden gebruikt om buitenlandse experts voor de evaluatie van de onderzoeksvoorstellen te zoeken.

Alleen wie een blijk van belangstelling indient, mag later een volledig voorstel indienen.

Personen die wensen te reageren op deze oproep kunnen de nodige informatie bekomen : via het Internet : een elektronische versie van het dossier is beschikbaar op volgend adres : http ://www.belspo.be of door zich per post, per fax of per e-mail te wenden tot : SSD « Klimaat » en « Atmosfeer » POD Wetenschapsbeleid Wetenschapsstraat 8 B-1000 Brussel Fax : 02-230 59 12 e-mail : mich@belspo.be Alle voor de indieners van voorstellen nuttige informatie zit vervat in : - het Informatiedossier ten behoeve van de indieners van een voorstel - het Indieningsdossier ten behoeve van de indieners van een voorstel V. Afsluitingsdata De blijken van belangstelling moeten de POD Wetenschapsbeleid ten laatste op 8 juli 2005 bereiken.

De voorstellen moeten de POD Wetenschapsbeleid ten laatste op 29 juli 2005 om 15 u. 30m. bereiken.

De indieners van voorstellen moeten erop toezien dat de blijken van belangstelling en de onderzoeksvoorstellen binnen de gestelde termijnen toekomen.

Eenmaal de afsluitingsdata verstreken, zal de POD Wetenschapsbeleid geen rekening meer kunnen houden met antwoorden op de oproep tot voorstellen.

VI. Beschrijving van de activiteiten die het voorwerp uitmaken van deze oproep A. Algemene benadering van het onderzoek Het onderzoek inzake « klimaat » en « atmosfeer » moet rekening houden met de volgende twee bijzonderheden : - De onderlinge afhankelijkheid van verschillende tijdschalen : De systemen zullen zich, omwille van de inertie van de subsystemen van de aarde, pas decennia, eeuwen of millennia na de emissiereducties stabiliseren; een evenwicht moet gezocht worden tussen aanpassingsmaatregelen gericht op een meer korte termijn en emissiereductiemaatregelen...

De onderlinge afhankelijkheid van verschillende ruimtelijke schalen : De meeste problemen overschrijden de grenzen van een land, een continent... en vergen een mondiale aanpak. Bovendien stelt men vast dat er een geografische ongelijkheid bestaat tussen de oorzaken en de impacts van de problemen inzake klimaat en atmosfeer. Om op een coherente manier deze mondiale dimensies te kunnen behandelen, is een integratie van het Belgisch onderzoek in internationale onderzoeksactiviteiten een noodzaak.

B. Onderzoeksthema's : « Klimaat » en « Atmosfeer » De verschillende onderzoekspijlers zijn gegroepeerd in twee hoofdonderdelen : B.1. Begrijpen van het klimaatssysteem en atmosferische processen Dit onderdeel omvat twee onderzoekspijlers waarbinnen en waartussen projecten dienen te passen : de studie van de processen enerzijds en de voorspelling van tendensen op basis van modellen anderzijds.

Een bijzondere aandacht zal uitgaan naar de interacties tussen het klimaatsysteem en de atmosferische processen.

Antarctica, dat een bijzondere bijdrage levert aan de studie van klimaatveranderingen is een van de geprivilegieerde onderzoeksdomeinen.

B.2. Ondersteuning van de voorbereiding en de evaluatie van het klimaatbeleid De langetermijnvisie nodig om tot een combinatie te komen van politieke haalbaarheid op korte termijn met doelstellingen van een klimaatbeleid op lange termijn, is tegelijk een gemeenschappelijk kader voor al het onderzoek ter ondersteuning van de voorbereiding en de evaluatie van het klimaatbeleid en zijn eerste onderzoekspijler. De tweede onderzoekspijler heeft betrekking op de internationale onderhandelingen post-2012 en de mogelijke gevolgen van de verschillende internationale beleidskeuzen inzake klimaat op de wereld. De derde onderzoekspijler heeft betrekking op de Belgische beleidsvoering voor de reductie van de broeikasgassen in een context van een geïntegreerd luchtkwaliteit- en klimaatbeleid en de Belgische beleidsvoering voor de aanpassing aan de klimaatveranderingen.

B.3. Een derde onderdeel staat open voor onderzoek ter ondersteuning van het uitwerken van normen voor het volgen en implementeren van het klimaat- en atmosfeerbeleid.

Voor de raadpleging van de tabel, zie beeld