Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 114/2022 du 22 septembre 2022 Numéros du rôle : 7616, 7645 et 7646 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 221, § 1 er , de la loi générale sur les douanes et accises, coordonnée le 18 La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, des juges T. Giet, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 114/2022 du 22 septembre 2022 Numéros du rôle : 7616, 7645 et 7646 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 221, § 1 er , de la loi générale sur les douanes et accises, coordonnée le 18 La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, des juges T. Giet, (...) Uittreksel uit arrest nr. 114/2022 van 22 september 2022 Rolnummers 7616, 7645 en 7646 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 221, § 1, van de algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd op 18 juli 1977, gesteld Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, de rechters T.(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 114/2022 du 22 septembre 2022 Uittreksel uit arrest nr. 114/2022 van 22 september 2022
Numéros du rôle : 7616, 7645 et 7646 Rolnummers 7616, 7645 en 7646
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 221, § 1er, In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 221, § 1, van de
de la loi générale sur les douanes et accises, coordonnée le 18 algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd op 18 juli
juillet 1977, posées par la Cour d'appel d'Anvers. 1977, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, des juges T. Giet, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, de rechters
J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. Pieters, S. de T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. Pieters,
Bethune, E. Bribosia et W. Verrijdt, et, conformément à l'article S. de Bethune, E. Bribosia en W. Verrijdt, en, overeenkomstig artikel
60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk
constitutionnelle, du juge émérite J.-P. Moerman, assistée du greffier Hof, emeritus rechter J.-P. Moerman, bijgestaan door de griffier P.-Y.
P.-Y. Dutilleux, présidée par le président L. Lavrysen, Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
1. Par arrêt du 24 juin 2021, dont l'expédition est parvenue au greffe 1. Bij arrest van 24 juni 2021, waarvan de expeditie ter griffie van
de la Cour le 19 juillet 2021, la Cour d'appel d'Anvers a posé la het Hof is ingekomen op 19 juli 2021, heeft het Hof van Beroep te
question préjudicielle suivante : Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 221, § 1er, de la loi générale sur les douanes et accises
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en « Schendt artikel 221, § 1, van de AWDA, de artikelen 10 en 11 van de
Grondwet gelezen in samenhang met artikel 6.1 van het Europees Verdrag
combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention voor de Rechten van de Mens door de ontstentenis van een bevoegdheid
européenne des droits de l'homme, en ce que le juge pénal n'est pas van de strafrechter die gelijkwaardig is aan die welke door artikel
investi d'une compétence équivalente à celle que l'article 263 de la 263 van de AWDA is toegekend aan de Administratie Douane & Accijnzen,
loi générale sur les douanes et accises confère à l'Administration des waardoor de administratie de bevoegdheid heeft om een transactie aan
douanes et accises, de sorte que l'administration a le pouvoir de te bieden waarbij gedeeltelijk of geheel wordt afgezien van de
proposer une transaction par laquelle elle renonce en tout ou en verbeurdverklaring van de goederen en waarbij evenmin een verplichting
partie à la confiscation des marchandises et par laquelle elle
n'impose pas non plus une obligation de paiement de la contre-valeur tot betaling van de tegenwaarde van de goederen wordt opgelegd, daar
des marchandises, alors que le juge pénal est toujours tenu de waar de strafrechter steeds verplicht is om beklaagde te veroordelen
condamner le prévenu à la confiscation ainsi qu'au paiement de la tot de verbeurdverklaring evenals tot de daaraan verbonden
contre-valeur des marchandises qui l'assortit en cas de veroordeling betaling van de tegenwaarde van de goederen bij niet
non-représentation de celles-ci ? ». wederoverlegging ervan ? ».
2. Par deux arrêts du 30 septembre 2021, dont les expéditions sont 2. Bij twee arresten van 30 september 2021, waarvan de expedities ter
parvenues au greffe de la Cour les 6 et 7 octobre 2021, la Cour griffie van het Hof zijn ingekomen op 6 en 7 oktober 2021, heeft het
d'appel d'Anvers a posé la question préjudicielle suivante : Hof van Beroep te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 221, § 1er, de la loi générale sur les douanes et accises
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en « Schendt artikel 221, § 1, van de AWDA, de artikelen 10 en 11 van de
Grondwet gelezen in samenhang met artikel 6.1 van het Europees Verdrag
combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention voor de Rechten van de Mens door de ontstentenis van een bevoegdheid
européenne des droits de l'homme, en ce que le juge pénal n'est pas van de strafrechter die gelijkwaardig is aan die welke door artikel
investi d'une compétence équivalente à celle que l'article 263 de la 263 van de AWDA is toegekend aan de Administratie Douane & Accijnzen,
loi générale sur les douanes et accises confère à l'Administration des waardoor de administratie de bevoegdheid heeft om een transactie aan
douanes et accises, de sorte que l'administration a le pouvoir de te bieden waarbij gedeeltelijk of geheel wordt afgezien van de
proposer une transaction par laquelle elle renonce en tout ou en verbeurdverklaring van de goederen en waarbij evenmin een verplichting
partie à la confiscation des marchandises et par laquelle elle
n'impose pas non plus une obligation de paiement de la contre-valeur tot betaling van de tegenwaarde van de goederen wordt opgelegd, daar
des marchandises, alors que le juge pénal est toujours tenu de waar de strafrechter steeds verplicht is om beklaagde te veroordelen
condamner le prévenu à la confiscation ainsi qu'au paiement de la tot de verbeurdverklaring evenals tot de daaraan verbonden
contre-valeur des marchandises qui l'assortit en cas de veroordeling tot betaling van de tegenwaarde van de goederen bij niet
non-représentation de celles-ci ? ». wederoverlegging ervan ? ».
Ces affaires, inscrites sous les numéros 7616, 7645 et 7646 du rôle de Die zaken, ingeschreven onder de nummers 7616, 7645 en 7646 van de rol
la Cour, ont été jointes. van het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant aux dispositions en cause Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen
B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 221 de la B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 221 van de
loi générale sur les douanes et accises, coordonnée le 18 juillet 1977 algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd op 18 juli 1977
(ci-après : la LGDA), qui dispose : (hierna : de AWDA), dat bepaalt :
« § 1er. Dans les cas prévus par l'article 220, les marchandises « § 1. In de bij artikel 220 bepaalde gevallen, worden de goederen in
seront saisies et confisquées, et les contrevenants encourront une beslag genomen en verbeurd verklaard, en de overtreders lopen een
amende comprise entre cinq et dix fois les droits fraudés, calculée geldboete op van vijf- tot tienmaal de ontdoken rechten, berekend
d'après les droits les plus élevés de douanes ou d'accises. volgens de hoogste douane- en accijnsrechten.
§ 2. Pour les marchandises prohibées, l'amende sera comprise entre une § 2. Voor verboden goederen beloopt de boete een- tot tweemaal hun
et deux fois leur valeur. waarde.
§ 3. L'amende sera double en cas de récidive. § 3. Bij herhaling wordt de boete verdubbeld.
§ 4. Par dérogation au § 1er, la restitution des biens confisqués est § 4. In afwijking van § 1 wordt teruggave verleend van de verbeurd
accordée à la personne qui était propriétaire des biens au moment de verklaarde goederen aan de persoon die eigenaar was van de goederen op
la saisie et qui démontre qu'elle est étrangère à l'infraction. het ogenblik van de inbeslagneming en die aantoont dat hij vreemd is
aan het misdrijf.
En cas de restitution, les coûts éventuels liés à la saisie, la In geval van teruggave blijven de eventuele kosten verbonden aan de
conservation et le maintien en état des biens restent à charge du inbeslagneming, de bewaring en het behoud van de goederen ten laste
propriétaire ». van de eigenaar ».
B.1.2. Les questions préjudicielles mentionnent en outre l'article 263 B.1.2. De prejudiciële vragen vermelden daarnaast ook artikel 263 van
de la LGDA, qui, dans sa version applicable devant le juge a quo, de AWDA, dat, in zijn versie zoals van toepassing voor de verwijzende
dispose : rechter, bepaalt :
« Il pourra être transigé par l'administration ou d'après son « Wegens alle overtredingen van deze wet en van de bijzondere wetten
autorisation, en ce qui concerne l'amende, la confiscation, la op de heffing van accijnzen, zal door, of op autorisatie van de
fermeture des fabriques, usines ou ateliers, sur toutes infractions à administratie, omtrent geldboete, verbeurdverklaring en het sluiten
la présente loi, et aux lois spéciales sur la perception des accises, van fabrieken of werkplaatsen kunnen worden getransigeerd, zo dikwijls
toutes et autant de fois que l'affaire sera accompagnée de verzachtende omstandigheden de zaak vergezellen, of als aannemelijk
circonstances atténuantes, ou qu'on pourra raisonnablement supposer
que l'infraction doit être attribuée plutôt à une négligence ou erreur kan worden gehouden dat het misdrijf eerder aan verzuim of abuis, dan
qu'à l'intention de fraude préméditée ». aan een oogmerk van opzettelijke fraude moet worden toegeschreven ».
L'article 13 de la loi du 23 février 2022 « adaptant la loi générale Bij artikel 13 van de wet van 23 februari 2022 « tot aanpassing van de
sur les douanes et accises au Code des douanes de l'Union et portant algemene wet inzake douane en accijnzen aan het douanewetboek van de
dispositions diverses » a remplacé les mots « vergezellen, of als Unie en houdende diverse bepalingen » werden de woorden « vergezellen,
aannemelijk » par les mots « vergezellen, en als aannemelijk » of als aannemelijk » vervangen door de woorden « vergezellen, en als
uniquement dans le texte néerlandais de la LGDA. Il ressort toutefois aannemelijk ». Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt
des travaux préparatoires de cette loi que cette modification est evenwel dat die wijziging enkel ingegeven is door taalkundige redenen
uniquement dictée par des motifs linguistiques et qu'il ne s'agit donc en dat het dus niet de bedoeling is om aan die wettelijke omschrijving
pas de donner une autre signification à cette définition légale (Doc. een andere inhoudelijke betekenis te geven (Parl. St., Kamer,
parl., Chambre, 2021-2022, DOC 55-2410/001, p. 4), de sorte que cette 2021-2022, DOC 55-2410/001, p. 4), zodat die wetswijziging geen
modification législative n'a pas d'influence sur l'examen des invloed heeft op de beoordeling van de prejudiciële vragen.
questions préjudicielles. B.1.3. Eveneens relevant voor het beantwoorden van de prejudiciële
B.1.3. Les articles 220, § 1er, 264 et 281 de la LGDA sont également vragen zijn de artikelen 220, § 1, 264 en 281 van de AWDA.
pertinents pour répondre aux questions préjudicielles.
L'article 220, § 1er, de la LGDA dispose : Artikel 220, § 1, van de AWDA bepaalt :
« Tout capitaine de navire, tout batelier ou patron d'une embarcation « Elke kapitein van een zeeschip, of patroon van om 't even welk
quelconque, tout voiturier, conducteur, porteur, et tous autres vaartuig, elke vervoerder, geleider, drager, en alle andere personen,
individus, qui, à l'entrée ou à la sortie, tenteraient d'éviter de die bij binnenkomst of uitgang pogen, hetzij op het eerste, hetzij op
faire, soit au premier, soit à tout autre bureau où cela devrait avoir elk ander daartoe aangewezen kantoor, de vereiste aangiften niet te
lieu, les déclarations requises, et chercheraient ainsi à frauder les doen en die aldus trachten de rechten van de Schatkist te ontduiken,
droits du Trésor, tout individu chez lequel on aura trouvé un dépôt elke persoon bij wie een door de van kracht zijnde wetten verboden
prohibé par les lois en vigueur, seront punis d'un emprisonnement de opslag wordt gevonden, worden gestraft met een gevangenisstraf van ten
quatre mois au moins et d'un an au plus ». minste vier maanden en ten hoogste één jaar ».
L'article 264 de la LGDA, tel qu'il est applicable devant le juge a Artikel 264 van de AWDA, zoals van toepassing voor de verwijzende
quo, dispose : rechter, bepaalt :
« Sans préjudice de l'article 285/4, § 2, toute transaction est « Onverminderd artikel 285/4, § 2, is iedere transactie verboden,
interdite, si l'infraction doit être considérée comme pouvant être wanneer het misdrijf moet worden beschouwd als voldoende in rechte te
suffisamment prouvée en justice, et si l'on ne peut douter de kunnen worden bewezen, en aan het oogmerk van opzettelijke fraude niet
l'intention de fraude préméditée ». kan worden getwijfeld ».
L'article 281 de la LGDA, tel qu'il est applicable devant le juge a Artikel 281 van de AWDA, zoals van toepassing voor de verwijzende
quo, dispose : rechter, bepaalt :
« § 1er. Toutes actions du chef de contraventions, fraudes ou délits, contre lesquels les lois en matière de douanes et accises prononcent des peines seront portées en première instance devant les tribunaux correctionnels, et, en cas d'appel, devant la cour d'appel du ressort, pour y être instruites et jugées conformément au Code d'instruction criminelle. § 2. Toutes celles des actions susmentionnées qui tendent à l'application d'amendes, de confiscations, ou à la fermeture de fabriques ou usines, seront intentées et poursuivies par l'administration ou en son nom devant lesdits tribunaux, lesquels, en tout cas, ne prononceront sur ces affaires qu'après avoir entendu les conclusions du ministère public. Toutefois, sur la demande écrite qui lui en est faite par un fonctionnaire de l'Administration générale des « § 1. Alle vorderingen wegens overtredingen, fraudes en misdrijven, waartegen bij de wetten inzake douane en accijnzen, straffen zijn bepaald, zullen in eerste aanleg worden gebracht voor de correctionele rechtbanken, en, in geval van hoger beroep, voor het hof van beroep van het rechtsgebied, ten einde te worden geïnstrueerd en berecht overeenkomstig het wetboek van Strafvordering. § 2. Alle bovengemelde vorderingen, welke strekken tot toepassing van boeten, verbeurdverklaringen of het sluiten van fabrieken of werkplaatsen, zullen voor dezelfde rechtbanken worden aangelegd en vervolgd, door of in naam van de administratie; echter zullen deze daarin geen recht spreken, dan na de conclusies van het openbaar ministerie te hebben gehoord. Evenwel mag, op schriftelijk verzoek hem daartoe gedaan door een ambtenaar van de Algemene Administratie van de Douane en Accijnzen met minstens de graad van adviseur-generaal die
douanes et accises ayant au moins le grade de conseiller général aangewezen is voor de administratie bevoegd voor de geschillen, het
désigné pour l'administration en charge des contentieux, le ministère openbaar ministerie de onderzoeksrechter vorderen te informeren,
public peut requérir le juge d'instruction d'informer, l'exercice de alhoewel de uitoefening van de publieke vordering voor het overige aan
l'action publique restant pour le surplus réservé à l'administration. de administratie voorbehouden blijft.
[...] ». [...] ».
B.2.1. Il résulte des dispositions précitées que l'Administration B.2.1. Uit de voorgaande bepalingen volgt dat de Algemene
générale des douanes et accises (ci-après : l'administration des Administratie van de Douane en Accijnzen (hierna : de
douanes) peut, en cas d'infraction à la législation douanière, choisir douaneadministratie) de keuze heeft om met betrekking tot een inbreuk
soit de conclure une transaction, soit d'intenter des poursuites op de douanewetgeving hetzij een transactie te sluiten hetzij een
devant le tribunal correctionnel. vervolging in te stellen voor de correctionele rechtbank.
B.2.2. La convention constitue une transaction, dont l'exécution par B.2.2. De transactie heeft het karakter van een dading, waarvan de
l'inculpé ou le prévenu entraîne, en principe, l'extinction de uitvoering door de verdachte of beklaagde in de regel leidt tot het
l'action publique (Cass., 22 septembre 2011, C.10.0506.N). Bien qu'il verval van de strafvordering (Cass., 22 september 2011, C.10.0506.N).
ne puisse être transigé sur l'impôt en tant que tel, le paiement de Hoewel over de verschuldigde belasting zelf niet kan worden
getransigeerd, geldt de betaling ervan als voorwaarde voor het verval
cet impôt a valeur de condition de l'extinction de l'action publique van de strafvordering en maakt zij aldus onlosmakelijk deel uit van de
et fait donc partie intégrante de la convention (Cass., 7 janvier 2020, P.19.0705.N). Il appartient à l'administration des douanes de décider s'il existe des circonstances atténuantes et s'il est opportun de proposer une transaction. Elle décide également dans quelles conditions la transaction est proposée. Une transaction est toutefois exclue lorsque l'infraction est établie et si l'on ne peut douter de l'intention de fraude préméditée. L'administration des douanes peut aussi proposer une transaction lorsque le juge pénal est déjà saisi de l'affaire, aussi longtemps qu'il n'existe aucun jugement ou arrêt passé en force de chose jugée overeenkomst (Cass., 7 januari 2020, P.19.0705.N). Het staat aan de douaneadministratie te beslissen of er verzachtende omstandigheden zijn, en of het opportuun is om een transactie aan te bieden. Zij beslist tevens onder welke voorwaarden de transactie wordt aangeboden. Een transactie is evenwel uitgesloten wanneer het misdrijf vaststaat en aan het oogmerk van opzettelijke fraude niet kan worden getwijfeld. De douaneadministratie kan ook een transactie voorstellen wanneer de zaak reeds voor de strafrechter aanhangig is, zolang nog geen vonnis of arrest met kracht van gewijsde bestaat (Pasin., 1822-1824, 64;
(Pasin., 1822-1824, 64; Cass., 5 août 1942, Pas., 1942, I, p. 178). Cass., 5 augustus 1942, Pas., 1942, I, p. 178).
Quant au fond Ten gronde
B.3.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de B.3.1. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over de
l'article 221, § 1er, de la LGDA avec les articles 10 et 11 de la bestaanbaarheid van artikel 221, § 1, van de AWDA met de artikelen 10
Constitution, lus en combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, van
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het de
Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il ne confère strafrechter geen gelijkwaardige bevoegdheid toekent als de
pas au juge pénal une compétence équivalente à celle que l'article 263 bevoegdheid die artikel 263 van de AWDA toekent aan de
de la loi LGDA confère à l'administration des douanes, de sorte que le douaneadministratie, waardoor de strafrechter steeds verplicht is om
juge pénal est toujours tenu de condamner les prévenus à la beklaagden te veroordelen tot de verbeurdverklaring met de daaraan
confiscation ainsi qu'au paiement corrélatif de la contre-valeur des verbonden veroordeling tot betaling van de tegenwaarde van de goederen
biens en cas de non-représentation de ceux-ci, alors que bij niet-wederoverlegging ervan, terwijl de douaneadministratie op
l'administration des douanes peut, sur la base de l'article 263 de la grond van artikel 263 van de AWDA een transactie kan aanbieden waarbij
LGDA, proposer une transaction par laquelle elle renonce en tout ou en gedeeltelijk of geheel wordt afgezien van de verbeurdverklaring van de
partie à la confiscation des biens et par laquelle elle n'impose pas goederen en waarbij evenmin een verplichting tot betaling van de
non plus une obligation de paiement de la contre-valeur des biens. tegenwaarde van de goederen wordt opgelegd.
B.3.2. Il ressort de la formulation des questions préjudicielles que B.3.2. Uit de formulering van de prejudiciële vragen blijkt dat het
la Cour n'est pas invitée à examiner la question de savoir si le juge Hof niet wordt gevraagd te onderzoeken of de strafrechter in het
algemeen, op grond van verzachtende omstandigheden, geheel of
pénal doit pouvoir, de manière générale, renoncer en tout ou en partie gedeeltelijk moet kunnen afzien van de douanerechtelijke
à la confiscation en matière douanière sur la base de circonstances verbeurdverklaring, noch of de strafrechter de verbeurdverklaring moet
atténuantes, ni si le juge pénal doit pouvoir modérer la confiscation kunnen matigen in het geval dat zij dermate afbreuk zou doen aan de
au cas où elle porterait une atteinte telle à la situation financière financiële situatie van de persoon aan wie ze is opgelegd dat ze een
de la personne à laquelle elle est infligée qu'elle constituerait une onevenredige maatregel zou vormen ten aanzien van het ermee
mesure disproportionnée au but légitime qu'elle poursuit, entraînant nagestreefde wettige doel, waardoor zij een schending met zich zou
une violation du droit de propriété, garanti par l'article 1er du meebrengen van het eigendomsrecht, dat is gewaarborgd bij artikel 1
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de
l'homme (arrêt n° 12/2017 du 9 février 2017). La Cour est uniquement rechten van de mens (arrest nr. 12/2017 van 9 februari 2017). Het Hof
interrogée sur la comparaison entre le pouvoir de l'administration des wordt enkel ondervraagd over de vergelijking tussen de bevoegdheid van
douanes, dans le cadre d'une transaction et dans les limites des de douaneadministratie om in het kader van een transactie, binnen de
articles 263 et 264 de la LGDA, de renoncer en tout ou en partie à la grenzen van de artikelen 263 en 264 van de AWDA, geheel of
confiscation et l'absence d'un pouvoir analogue pour le juge pénal qui gedeeltelijk af te zien van de verbeurdverklaring en de afwezigheid
doit apprécier une infraction douanière. La Cour limite son examen à van een gelijkwaardige bevoegdheid van de strafrechter die over een
douanemisdrijf moet oordelen. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die
cette situation. situatie.
B.4.1. Aux termes de l'article 263 de la LGDA, la transaction peut B.4.1. Naar luid van artikel 263 van de AWDA kan de transactie
porter sur la confiscation. betrekking hebben op de verbeurdverklaring.
B.4.2. En vertu de l'article 221, § 1er, de la LGDA, le juge qui B.4.2. Krachtens artikel 221, § 1, van de AWDA dient de rechter die
considère qu'une infraction douanière définie à l'article 220 de la een in artikel 220 van die wet bedoeld douanemisdrijf bewezen acht, de
même loi est prouvée doit confisquer les biens concernés, de sorte que betrokken goederen verbeurd te verklaren, waardoor de Belgische Staat
l'Etat belge devient de plein droit propriétaire de ces biens. La van rechtswege eigenaar wordt van die goederen. De verbeurdverklaring
confiscation revêt un caractère réel, parce que son prononcé ne heeft een zakelijk karakter, aangezien het uitspreken ervan niet
requiert pas que le condamné soit propriétaire des biens, ni que vereist dat de veroordeelde eigenaar is van de goederen en evenmin
l'auteur de la fraude aux droits de douane soit connu (Cass., 19 vereist dat de ontduiker van de douanerechten bekend is (Cass., 19
janvier 2016, P.14.1519.N; 28 juin 2016, P.14.1588.N; 13 septembre januari 2016, P.14.1519.N; 28 juni 2016, P.14.1588.N; 13 september
2016, P.15.0124.N; 4 octobre 2016, P.14.1881.N; 28 mai 2019, 2016, P.15.0124.N; 4 oktober 2016, P.14.1881.N; 28 mei 2019,
P.17.1006.N). P.17.1006.N).
Het Hof van Cassatie leidt uit het zakelijk karakter van de
La Cour de cassation déduit du caractère réel de la confiscation que verbeurdverklaring af dat op de veroordeelden de verplichting rust om
de Belgische Staat in het bezit van die goederen te stellen. Teneinde
c'est aux condamnés qu'il incombe de représenter ces biens à l'Etat de rechten van de Belgische Staat te vrijwaren, dient de rechter die
belge. Afin de préserver les droits de l'Etat belge, le juge qui de verbeurdverklaring uitspreekt, daaraan tevens, op vordering van de
prononce la confiscation doit aussi, à la demande du directeur des directeur der douane en accijnzen, een veroordeling te koppelen tot
douanes et accises, assortir cette confiscation d'une condamnation au betaling van de tegenwaarde van de verbeurdverklaarde goederen, die
paiement de la contre-valeur des biens confisqués, qui devient opeisbaar wordt indien de Belgische Staat niet tijdig in het bezit van
exigible si ceux-ci ne sont pas représentés à temps à l'Etat belge. die goederen wordt gesteld.
Cette dernière condamnation, qui n'est pas expressément mentionnée Die laatste veroordeling, die niet uitdrukkelijk wordt vermeld in
dans l'article 221, § 1er, de la LGDA, découle des articles 1382 et artikel 221, § 1, van de AWDA, vloeit voort uit de artikelen 1382 en
1383 du Code civil et des articles 44 et 50 du Code pénal. Elle ne 1383 van het Burgerlijk Wetboek en uit de artikelen 44 en 50 van het
Strafwetboek. Zij dient niet als een straf, maar als een
doit pas être considérée comme une peine, mais comme un effet civil de burgerrechtelijk gevolg van de strafrechtelijke veroordeling tot
la condamnation pénale à la confiscation. verbeurdverklaring te worden beschouwd.
Cette condamnation au paiement de la contre-valeur des biens Aangezien de veroordeling tot betaling van de tegenwaarde van de
confisqués mais non retenus constituant une application de l'article verbeurdverklaarde maar niet-aangehaalde goederen een toepassing vormt
1382 du Code civil, les dommages et intérêts doivent replacer l'Etat van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, dient de schadevergoeding
belge dans la situation dans laquelle il se trouverait si les biens de Belgische Staat terug te plaatsen in de toestand waarin zij zich
lui avaient été représentés. En conséquence, les dommages et intérêts zou bevinden indien de goederen wel in zijn bezit zouden zijn
doivent toujours être équivalents à la contre-valeur de ces biens, de gebracht. Bijgevolg moet de schadevergoeding steeds neerkomen op de
sorte que le juge n'est pas compétent pour modérer ces dommages et tegenwaarde van die goederen, zodat de rechter niet bevoegd is om haar
intérêts sur la base de circonstances atténuantes ou de la situation te matigen op grond van verzachtende omstandigheden of op grond van de
financière des auteurs. financiële situatie van de daders.
B.4.3. Par son arrêt n° 16/2019 du 31 janvier 2019, la Cour a jugé que B.4.3. Bij zijn arrest nr. 16/2019 van 31 januari 2019 heeft het Hof
le fait que le juge pénal n'est pas investi du pouvoir d'admettre des geoordeeld dat de afwezigheid van een bevoegdheid voor de strafrechter
circonstances atténuantes en ce qui concerne l'action civile en om verzachtende omstandigheden aan te nemen met betrekking tot de
paiement de la contre-valeur des biens confisqués ne fait pas naître burgerlijke vordering tot betaling van de tegenwaarde van de
une différence de traitement par rapport au pouvoir de transaction de verbeurdverklaarde goederen geen verschil in behandeling creëert ten
l'administration, et qu'il n'est donc pas contraire aux articles 10 et aanzien van de transactiebevoegdheid van de administratie, en
11 de la Constitution, dès lors que l'article 263 de la LGDA permet bijgevolg niet strijdig is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
seulement à l'administration de transiger sur l'amende et sur la aangezien artikel 263 van de AWDA deze laatste enkel toelaat te
confiscation prévues à l'article 221, § 1er, de la LGDA, sans transigeren over de in artikel 221, § 1, van de AWDA vermelde
toutefois lui permettre de transiger sur des actions en dommages et geldboete en verbeurdverklaring, maar haar niet toelaat te transigeren
intérêts, telles que l'action civile en paiement de la contre-valeur over vorderingen tot schadevergoeding, zoals de burgerlijke vordering
des biens confisqués. tot betaling van de tegenwaarde van de verbeurdverklaarde goederen.
B.4.4. Or, il ressort de la décision de renvoi qu'en posant les B.4.4. Uit de verwijzingsbeslissing blijkt evenwel dat de verwijzende
questions préjudicielles présentement examinées, le juge a quo rechter met de voorliggende prejudiciële vragen het Hof niet uitnodigt
n'invite pas la Cour à revenir sur l'appréciation qu'elle a faite dans om terug te komen op de beoordeling die het in het voormelde arrest
l'arrêt n° 16/2019, précité, en ce qui concerne la comparaison entre nr. 16/2019 heeft gemaakt met betrekking tot de vergelijking tussen de
le pouvoir de transaction de l'administration des douanes et la transactiebevoegdheid van de douaneadministratie en de bevoegdheid van
compétence du juge pénal relative à l'action civile en paiement de la de strafrechter inzake de burgerlijke vordering tot betaling van de
contre-valeur des biens confisqués. Les questions préjudicielles tegenwaarde van de verbeurdverklaarde goederen. De voorliggende
présentement examinées ne portent que sur la confiscation proprement prejudiciële vragen hebben enkel betrekking op de verbeurdverklaring
dite. zelf.
A cet égard, il résulte des dispositions en cause qu'il existe In dat verband volgt uit de in het geding zijnde bepalingen dat er wel
toutefois encore une différence de traitement entre le pouvoir de nog een verschil bestaat tussen de transactiebevoegdheid van de
transaction de l'administration des douanes et la compétence du juge douaneadministratie en de bevoegdheid van de strafrechter met
pénal relative à la confiscation. betrekking tot de verbeurdverklaring.
B.5. La transaction peut également porter sur la confiscation, mais B.5. De transactie kan ook betrekking hebben op de verbeurdverklaring,
peut également ne pas en prévoir ou ne prévoir qu'une confiscation maar kan eveneens geen of slechts een gedeeltelijke verbeurdverklaring
partielle. omvatten.
En revanche, le juge pénal ne peut pas admettre de circonstances Daarentegen kan de strafrechter geen verzachtende omstandigheden
atténuantes en ce qui concerne la confiscation prononcée en vertu de aanvaarden met betrekking tot de op grond van artikel 221, § 1, van de
l'article 221, § 1er, de la LGDA. L'article 85 du Code pénal, qui, en AWDA uitgesproken verbeurdverklaring. Artikel 85 van het Strafwetboek,
vertu de l'article 281-2, lequel n'est pas en cause, de la LGDA, dat krachtens het niet in het geding zijnde artikel 281-2 van de AWDA,
inséré par l'article 37 de la loi du 21 décembre 2009 « portant des ingevoegd bij artikel 37 van de wet van 21 december 2009 « houdende
dispositions fiscales et diverses », est applicable aux infractions à fiscale en diverse bepalingen », van toepassing is op inbreuken op de
la législation douanière, ne mentionne en effet que des peines d'emprisonnement et des amendes. Le juge pénal est donc toujours tenu de prononcer intégralement la confiscation. C'est cette différence entre le pouvoir de transaction de l'administration et la compétence du juge pénal qui fait l'objet des questions préjudicielles présentement examinées. B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. douanewetgeving, vermeldt immers slechts gevangenisstraffen en geldboeten. De strafrechter is derhalve steeds verplicht de verbeurdverklaring integraal uit te spreken. Het is dat verschil tussen de transactiebevoegdheid van de administratie en de bevoegdheid van de strafrechter dat het voorwerp uitmaakt van de voorliggende prejudiciële vragen. B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is.
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de
et le but visé. aangewende middelen en het beoogde doel.
B.7.1. Les dispositions en cause s'inscrivent dans le cadre du droit B.7.1. De in het geding zijnde bepalingen maken deel uit van het
pénal douanier, qui relève du droit pénal spécial et par lequel le douanestrafrecht, dat behoort tot het bijzonder strafrecht en waarmee
législateur, sur la base d'un système spécifique de recherche et de de wetgever, via een eigen systeem voor strafrechtelijke opsporing en
poursuite pénales, entend combattre l'ampleur et la fréquence des vervolging, de omvang en de frequentie van de fraude wil bestrijden in
fraudes dans une matière particulièrement technique relative à des een bijzonder technische en vaak grensoverschrijdende materie die mede
activités souvent transfrontalières et régie en grande partie par une grotendeels door een uitgebreide Europese regelgeving wordt beheerst.
abondante réglementation européenne. La répression des infractions en De bestraffing van de inbreuken op de douane- en accijnsgoederen wordt
matière de douanes et accises est souvent rendue difficile par le vaak bemoeilijkt door het hoge aantal personen dat bij de handel is
nombre de personnes qui interviennent dans le commerce et par la betrokken en door de mobiliteit van de goederen waarop de rechten
mobilité des biens sur lesquels les droits sont dus. verschuldigd zijn.
Dans ce cadre, le législateur a assorti d'amendes très lourdes les In dat kader heeft de wetgever op douane- en accijnsmisdrijven zeer
infractions en matière de douanes et accises pour empêcher que des zware straffen gesteld om te beletten dat fraude zou worden gepleegd
fraudes soient commises en vue d'obtenir les gains énormes qu'elles met het oog op de enorme winst die men ermee kan maken. Ter
peuvent engendrer. En vue de justifier la lourdeur de l'amende, il a verantwoording van het zware karakter van de straf werd steeds staande
toujours été soutenu que celle-ci non seulement constituerait une gehouden dat die niet alleen een individuele straf met een ernstig
peine individuelle assortie d'un caractère fortement dissuasif pour ontradend karakter voor de dader zou uitmaken maar ook het herstel van
l'auteur, mais viserait également à rétablir l'ordre économique de gestoorde economische orde en het verzekeren van de heffingen van
perturbé et à assurer la perception des impôts dus. Le fait de de verschuldigde belastingen zou beogen. Het verlenen aan de
permettre au juge répressif de tenir compte de circonstances atténuantes serait incompatible avec l'objectif consistant à réprimer la fraude fiscale. B.7.2. Sous la réserve qu'il ne peut prendre une mesure manifestement déraisonnable, le législateur démocratiquement élu peut vouloir déterminer lui-même la politique répressive et exclure ainsi le pouvoir d'appréciation du juge. Le législateur a opté à diverses reprises pour l'individualisation des peines, en abandonnant au juge le choix quant à la sévérité de la peine, en lui permettant de tenir compte de circonstances atténuantes qui l'autorisent à infliger une peine inférieure au minimum légal et en l'autorisant à accorder des mesures de sursis et de suspension du prononcé. Il appartient toutefois au législateur d'apprécier s'il est souhaitable de contraindre le juge à la sévérité quand une infraction nuit à l'intérêt général, spécialement dans une matière qui, comme en l'espèce, donne lieu à une fraude importante. La Cour ne pourrait censurer pareil choix que si celui-ci était manifestement déraisonnable ou si la disposition litigieuse avait pour effet de priver une catégorie de prévenus du droit à un procès équitable devant une juridiction impartiale et indépendante, garanti par l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits strafrechter van de mogelijkheid om verzachtende omstandigheden toe te passen zou onverenigbaar zijn met de doelstelling de fiscale fraude te bestraffen. B.7.2. Onder voorbehoud dat hij geen maatregel mag nemen die kennelijk onredelijk is, vermag de democratisch gekozen wetgever het repressief beleid zelf vast te stellen en aldus de beoordelingsvrijheid van de rechter uit te sluiten. De wetgever heeft meermaals geopteerd voor de individualisering van straffen door de rechter de keuze te laten wat de strengheid van de straf betreft, door het hem mogelijk te maken rekening te houden met verzachtende omstandigheden waardoor hij een straf beneden het wettelijk minimum kan opleggen, en door hem toe te staan maatregelen tot uitstel en tot opschorting van de uitspraak toe te kennen. Het staat evenwel aan de wetgever te oordelen of het wenselijk is de rechter te dwingen tot gestrengheid wanneer een inbreuk het algemeen belang schaadt, vooral in een aangelegenheid die, zoals te dezen, aanleiding geeft tot een aanzienlijke fraude. Het Hof zou een dergelijke keuze alleen kunnen afkeuren indien die kennelijk onredelijk zou zijn of indien de in het geding zijnde bepaling ertoe zou leiden aan een categorie van beklaagden het recht op een eerlijk proces voor een onafhankelijke en onpartijdige instantie, zoals gewaarborgd bij artikel 6, lid 1, van het Europees
de l'homme. Verdrag voor de rechten van de mens, te ontzeggen.
B.7.3.1. A cet égard, il convient d'observer que les dispositions B.7.3.1. In dat verband moet worden opgemerkt dat de voormelde
précitées s'inscrivent dans le contexte du droit de l'Union bepalingen passen in het kader van de context van het Europees
européenne. En vertu de l'article 42 du règlement (UE) n° 952/2013 du Unierecht. Krachtens artikel 42 van de verordening (EU) nr. 952/2013
Parlement européen et du Conseil du 9 octobre 2013 « établissant le van het Europees Parlement en van de Raad van 9 oktober 2013 « tot
code des douanes de l'Union (refonte) », chaque Etat membre prévoit vaststelling van het douanewetboek van de Unie (herschikking) » stelt
des sanctions en cas d'infraction à la législation douanière. Ces iedere lidstaat sancties vast voor het niet naleven van de
sanctions sont effectives, proportionnées et dissuasives. A cet égard, douanewetgeving. Dergelijke sancties moeten effectief, proportioneel
cet article prévoit expressément que les Etats membres peuvent opter en afschrikkend zijn. Daarbij bepaalt dat artikel uitdrukkelijk dat
pour un règlement proposé par les autorités douanières, en lieu et lidstaten kunnen kiezen voor een minnelijke schikking voorgesteld door
place d'une sanction pénale. de douaneautoriteiten, die in de plaats komt van een strafrechtelijke sanctie.
Il ressort des décisions de renvoi que, dans les affaires nos 7616 et Uit de verwijzingsbeslissingen blijkt dat in de zaak nr. 7616 en in de
7646, les préventions portent sur une infraction à l'article 15bis du zaak nr. 7646 de tenlasteleggingen betrekking hebben op een inbreuk op
règlement (UE) n° 267/2012 du Conseil du 23 mars 2012 « concernant artikel 15bis van de verordening (EU) nr. 267/2012 van de Raad van 23
l'adoption de mesures restrictives à l'encontre de l'Iran et abrogeant maart 2012 « betreffende beperkende maatregelen ten aanzien van Iran
le règlement (UE) n° 961/2010 ». Ces mesures restrictives comprennent, en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 961/2010 ». Die beperkende
en particulier, des restrictions supplémentaires aux échanges de biens maatregelen omvatten meer bepaald aanvullende beperkingen op de handel
et technologies à double usage et d'équipements et technologies in goederen en technologie voor tweeërlei gebruik, alsook op
essentiels pouvant être utilisés dans l'industrie pétrochimique, ainsi essentiële uitrusting en technologie die kunnen worden gebruikt in de
qu'une interdiction d'importer du pétrole brut, des produits petrochemische industrie, een verbod op de invoer van aardolie,
pétroliers et des produits pétrochimiques iraniens et d'investir dans aardolieproducten en petrochemische producten uit Iran, alsook een
l'industrie pétrochimique. L'article 15bis de ce règlement impose, en verbod op investeringen in de petrochemische industrie. In het
particulier, d'exiger une autorisation préalable pour vendre, fournir, bijzonder bepaalt artikel 15bis van die verordening dat een
transférer ou exporter du graphite et des métaux (bruts ou semi-finis) voorafgaande vergunning vereist is voor het verkopen, leveren of
overdragen aan en exporteren van grafiet en metalen (ruw of
énumérés à l'annexe VIIter à toute personne, toute entité ou tout halffabricaat), bedoeld in bijlage VIIter ten behoeve van een Iraanse
organisme iraniens, ou aux fins d'une utilisation en Iran. Par persoon, entiteit of lichaam of bestemd voor gebruik in Iran. Naar
analogie avec l'article 42 du règlement (UE) n° 952/2013, l'article 47 analogie met artikel 42 van de verordening (EU) nr. 952/2013, legt
du règlement (UE) n° 267/2012 impose aux Etats membres de déterminer artikel 47 van de verordening (EU) nr. 267/2012 de lidstaten de
le régime des sanctions applicables en cas de violation des verplichting op om de sancties vast te stellen die van toepassing zijn
dispositions dudit règlement et de prendre toutes les mesures op inbreuken op die verordening en om alle nodige maatregelen te nemen
nécessaires pour garantir leur mise en oeuvre. Les sanctions prévues om te waarborgen dat zij ten uitvoer worden gelegd. De aldus
sont effectives, proportionnées et dissuasives. vastgestelde sancties moeten doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn.
Ce règlement se fonde sur l'article 215 du Traité sur le Die verordening steunt op artikel 215 van het Verdrag betreffende de
fonctionnement de l'Union européenne (ci-après : le TFUE), qui permet werking van de Europese Unie (hierna : het VWEU), dat de Raad toelaat
au Conseil de décider d'interrompre ou de réduire, en tout ou en te besluiten tot verbreking of gehele of gedeeltelijke beperking van
partie, des relations économiques et financières avec un ou plusieurs de economische en financiële betrekkingen met een of meer derde
pays tiers, dans le cadre de la politique étrangère et de sécurité landen, in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en
commune de l'Union européenne. Sous l'angle de l'intérêt fondamental veiligheidsbeleid van de Europese Unie. Vanuit het fundamentele belang
du maintien de la paix et de la sécurité internationale, il a pour van de handhaving van de vrede en de internationale veiligheid, heeft
objectif de contraindre l'Iran à mettre un terme au développement de zij tot doel Iran te dwingen de ontwikkeling van haar programma inzake
son programme en matière de prolifération nucléaire (voir, par nucleaire proliferatie stop te zetten (zie bijvoorbeeld met betrekking
exemple, en ce qui concerne le gel des avoirs bancaires, CJUE, 8 tot de bevriezing van banktegoeden, HvJ, 8 september 2015, T-564/12,
septembre 2015, T-564/12, Ministry of Energy of Iran, points 114 et 118). Ministry of Energy of Iran, punten 114 en 118).
Dans l'affaire n° 7645, la prévention porte sur une prétendue In de zaak nr. 7645 heeft de tenlastelegging betrekking op een
infraction au règlement d'exécution (UE) n° 214/2013 du Conseil du 11 vermeende inbreuk op de uitvoeringsverordening (EU) nr. 214/2013 van
mars 2013 « instituant un droit antidumping définitif et portant de Raad van 11 maart 2013 « tot instelling van een definitief
perception définitive du droit provisoire institué sur les antidumpingrecht en tot definitieve inning van het voorlopige
importations de certains produits en acier en revêtement organique antidumpingrecht op bepaalde organisch beklede staalproducten van
originaires de la République populaire de Chine », ainsi qu'au oorsprong uit de Volksrepubliek China », alsook op de
règlement d'exécution (UE) n° 215/2013 du Conseil du 11 mars 2013 « uitvoeringsverordening (EU) nr. 215/2013 van de Raad van 11 maart 2013
instituant un droit compensateur sur les importations de certains « tot instelling van een compenserend recht op bepaalde organisch
produits en acier à revêtement organique originaires de la République
populaire de Chine ». En vertu de ces règlements, un droit antidumping beklede staalproducten van oorsprong uit de Volksrepubliek China ».
a été instauré sur certains produits en acier à revêtement organique Krachtens die verordeningen is een antidumpingrecht ingesteld op
originaires de la République populaire de Chine. bepaalde organisch beklede staalproducten van oorsprong uit de
Volksrepubliek China.
Ces règlements trouvent leur fondement juridique dans l'article 207 du Die verordeningen vinden hun rechtsgrond in artikel 207 van het VWEU,
TFUE, qui permet à l'Union européenne de prendre, dans le cadre de la dat de Europese Unie toelaat om in het kader van de gemeenschappelijke
politique commerciale commune, des mesures de défense commerciale, handelspolitiek handelspolitieke beschermingsmaatregelen te nemen,
dont celles à prendre en cas de dumping et de subventions. waaronder de te nemen maatregelen in geval van dumping en subsidies.
B.7.3.2. Cette disposition impose aux Etats membres, lorsqu'une B.7.3.2. Wanneer de Unierechtelijke regeling geen specifieke bepaling
réglementation du droit de l'Union ne comporte aucune disposition bevat die voorziet in een sanctie op de overtreding ervan, of daarvoor
spécifique prévoyant une sanction pour sa violation ou renvoie sur ce
point aux dispositions nationales, de prendre toutes mesures propres à verwijst naar nationale bepalingen, zijn de lidstaten ingevolge die
garantir la portée et l'efficacité du droit de l'Union. A cet effet, bepaling ertoe gehouden alle passende maatregelen te nemen om de
les Etats membres doivent veiller à ce que les violations du droit de draagwijdte en de doeltreffende toepassing van het Unierecht te
l'Union soient sanctionnées dans des conditions, de fond et de verzekeren. Daartoe dienen zij erop toe te zien dat overtredingen van
procédure, qui soient analogues à celles applicables aux violations du het Unierecht onder gelijke materiële en formele voorwaarden worden
droit national d'une nature et d'une importance similaire. A cet bestraft als vergelijkbare en even ernstige overtredingen van het
égard, ils sont certes libres dans leur choix des sanctions à infliger nationaal recht. Zij zijn daarbij weliswaar vrij in hun keuze van de
mais celles-ci doivent avoir un caractère effectif, proportionné et op te leggen sancties, doch die moeten hoe dan ook doeltreffend,
dissuasif (voy., entre autres, CJCE, 21 septembre 1989, 68/88, evenredig en afschrikwekkend zijn (zie o.m. HvJ, 21 september 1989,
Commission c. Grèce, point 24; 10 juillet 1990, C-326/88, Hansen, 68/88, Commissie t. Griekenland, punt 24; 10 juli 1990, C-326/88,
point 17; 27 février 1997, C-177/95, Ebony Maritime, point 35; CJUE, 9 Hansen, punt 17; 27 februari 1997, C-177/95, Ebony Maritime, punt 35;
février 2012, C-210/10, Urbàn, point 21). B.8.1. Selon le Conseil des ministres, la circonstance que l'administration des douanes peut transiger sur la confiscation ne porte pas atteinte aux droits des intéressés, dès lors qu'ils ne sont pas obligés d'accepter une proposition de transaction. B.8.2. Il est vrai que, dans toutes les matières où elle est permise, la transaction met fin à l'action publique sans contrôle du juge. Le prévenu est libre d'accepter la transaction qui lui serait proposée par l'administration, mais, s'il la refuse ou si elle ne lui est pas proposée, il ne pourra jamais faire apprécier par un juge l'existence de circonstances atténuantes justifiant que la confiscation ne soit pas prononcée ou qu'elle soit modérée, le cas échéant. 9 februari 2012, C-210/10, Urbàn, punt 21). B.8.1. Volgens de Ministerraad doet het gegeven dat de douaneadministratie kan transigeren over de verbeurdverklaring geen afbreuk aan de rechten van de betrokkenen, aangezien zij niet verplicht zijn om op een voorstel van transactie in te gaan. B.8.2. Het is juist dat, in alle aangelegenheden waarin zij is toegestaan, de transactie een einde maakt aan de strafvordering zonder toetsing van de rechter. Het staat de beklaagde vrij de transactie te aanvaarden die de administratie hem zou voorstellen, maar indien hij die weigert of indien zij hem niet wordt voorgesteld, zal hij een rechter nooit kunnen laten oordelen of er verzachtende omstandigheden bestaan die verantwoorden dat de verbeurdverklaring eventueel niet wordt uitgesproken of wordt gematigd.
B.9.1. Par ses arrêts nos 199/2006 du 13 décembre 2006 et 8/2007 du 11 B.9.1. Bij zijn arrest nr. 199/2006 van 13 december 2006 en zijn
janvier 2007, la Cour a jugé que l'absence dans le chef du juge pénal arrest nr. 8/2007 van 11 januari 2007 heeft het Hof geoordeeld dat de
du pouvoir, analogue à celui de l'administration des douanes, ontstentenis van een bevoegdheid voor de strafrechter, gelijkwaardig
d'admettre des circonstances atténuantes justifiant que l'amende soit aan die van de douaneadministratie, om verzachtende omstandigheden te
réduite en deçà du montant fixé par la loi, n'est pas compatible avec kunnen aannemen die verantwoorden dat de geldboete wordt beperkt tot
onder het bij de wet vastgestelde bedrag, niet bestaanbaar is met
l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens
l'homme et avec le principe général de droit pénal qui exige que rien en met het algemeen beginsel van het strafrecht dat vereist dat niets
de ce qui appartient au pouvoir d'appréciation de l'administration wat onder de beoordelingsbevoegdheid van de administratie valt,
n'échappe au contrôle du juge. ontsnapt aan de toetsing van de rechter.
B.9.2. Les questions préjudicielles présentement examinées ne portent B.9.2. De voorliggende prejudiciële vragen hebben evenwel geen
toutefois pas sur une éventuelle réduction de l'amende, mais sur une betrekking op een eventuele vermindering van de geldboete, maar op een
éventuelle réduction de la confiscation. eventuele vermindering van de verbeurdverklaring.
B.9.3. Bien qu'elles constituent toutes deux des peines patrimoniales, B.9.3. Hoewel zij beide vermogensstraffen zijn, heeft de
la confiscation poursuit une autre finalité que l'amende. verbeurdverklaring een andere finaliteit dan de geldboete. Anders dan
Contrairement à l'amende, la confiscation constitue exclusivement une de geldboete, is de verbeurdverklaring uitsluitend een bijkomende
peine accessoire. En règle, les circonstances atténuantes ne sont straf. In de regel worden verzachtende omstandigheden enkel toegepast
appliquées qu'aux peines principales. La confiscation entraîne la op hoofdstraffen. De verbeurdverklaring impliceert een definitief
perte définitive des biens confisqués au profit de l'administration bezitsverlies van de verbeurdverklaarde goederen ten voordele van de
des douanes. Elle procède de l'idée que le comportement criminel ne douaneadministratie. Zij gaat uit van de gedachte dat crimineel gedrag
peut pas être profitable sur le plan civil. L'obligation de prononcer op civielrechtelijk vlak niet mag worden beloond. De verplichting om
la confiscation spéciale en cas de crimes ou délits est justifiée par de verbeurdverklaring uit te spreken in geval van misdaad of
le fait que ces « infractions sont assez graves » (Doc. parl., Sénat, wanbedrijf wordt verantwoord door het feit dat die « misdrijven
1851-1852, n° 70, p. 25). Le caractère obligatoire de certaines formes ernstig genoeg zijn » (Parl. St., Senaat, 1851-1852, nr. 70, p. 25).
Het verplichte karakter van bepaalde vormen van verbeurdverklaring
de confiscation contraint le législateur à garantir légalement noopt de wetgever ertoe de effectieve tenuitvoerlegging van die straf
l'exécution effective de cette peine. C'est aussi pour cette raison wettelijk te garanderen. Het is ook om die reden dat de wetgever de
que le législateur a abrogé la faculté pour le juge d'accorder une mogelijkheid voor de rechter om inzake de (verplichte)
suspension du prononcé ou un sursis en ce qui concerne la confiscation verbeurdverklaring een opschorting of een uitstel toe te kennen, heeft
(obligatoire). opgeheven.
B.9.4. La finalité et la nature de la confiscation précisées plus haut B.9.4. De hiervoor weergegeven finaliteit en aard van de
valent également en ce qui concerne la confiscation prévue par verbeurdverklaring gelden eveneens ten aanzien van de in artikel 221,
l'article 221, § 1er, de la LGDA. La confiscation en cause porte sur § 1, van de AWDA opgenomen verbeurdverklaring. De in het geding zijnde
verbeurdverklaring heeft betrekking op het voorwerp van een misdrijf,
l'objet d'une infraction, à savoir les biens qui ont été soustraits au namelijk de goederen die aan het douanetoezicht onttrokken zijn. Net
contrôle douanier. Tout comme la confiscation de droit commun de zoals de gemeenrechtelijke verbeurdverklaring van het voorwerp van het
l'objet de l'infraction prévue à l'article 42, 1°, du Code pénal, les misdrijf in artikel 42, 1°, van het Strafwetboek, vertonen de goederen
biens sur lesquels porte la confiscation prévue par l'article 221, § 1er, waarop de in artikel 221, § 1, van de AWDA opgenomen
de la LGDA présentent dès lors un lien direct avec l'infraction : ils verbeurdverklaring betrekking heeft, derhalve een rechtstreekse band
concernent les biens sur lesquels l'infraction douanière a été met het misdrijf : zij betreffen de goederen waarop de douane-inbreuk
commise. Tout comme son équivalent en droit pénal commun, il s'agit en werd gepleegd. Net zoals haar equivalent in het gemeen strafrecht,
outre d'une confiscation obligatoire. gaat het bovendien om een verplichte verbeurdverklaring.
B.10.1. Eu égard à ce qui est dit en B.7 à B.9, il est raisonnablement B.10.1. Gelet op hetgeen in B.7 tot en met B.9 is vermeld, is het
redelijk verantwoord dat de strafrechter niet de bevoegdheid heeft om
justifié que le juge pénal ne puisse pas renoncer en tout ou en partie op basis van verzachtende omstandigheden geheel of gedeeltelijk af te
à la confiscation sur la base de circonstances atténuantes. zien van de verbeurdverklaring.
B.10.2. La circonstance que l'administration des douanes a le pouvoir B.10.2. Dat de douaneadministratie wel de bevoegdheid heeft om af te
de renoncer à la confiscation s'inscrit dans le cadre de l'objectif de zien van de verbeurdverklaring, past in het kader van de doelstelling
om door middel van een transactie op een vlotte wijze
régler aisément des infractions douanières au moyen d'une transaction, douanerechtelijke inbreuken af te handelen, wat in het voordeel is van
ce qui profite à l'Etat, qui peut, en effet, de cette manière, de Staat, die op die manier immers, in voorkomend geval, een
obtenir, le cas échéant, un paiement plus rapide des droits de douane spoedigere betaling van de ontdoken douanerechten kan verkrijgen. Zij
fraudés. La transaction peut aussi être à l'avantage du contrevenant, kan ook in het voordeel van de overtreder zijn, aangezien die een
dès lors que celui-ci échappe à une condamnation pénale. Puisque les strafrechtelijke veroordeling ontloopt. Aangezien inbreuken op de
infractions douanières, tout comme les infractions fiscales ou douanewetgeving, net als fiscale of sociale misdrijven, de hele
sociales, portent atteinte à l'ensemble de la collectivité, en privant gemeenschap aantasten door de overheid de middelen te ontnemen die
l'autorité des moyens nécessaires à son bon fonctionnement, l'intérêt nodig zijn voor haar werking, laat het belang van de transactie zich
de la transaction se fait encore plus ressentir pour ces infractions voor die misdrijven nog meer voelen dan voor andere misdrijven. De
que pour d'autres infractions. Le paiement des droits de douane betaling van de ontdoken douanerechten geldt immers als voorwaarde
fraudés est en effet une condition pour permettre l'extinction de voor het verval van de strafvordering. Bijgevolg is het niet
l'action publique. Par conséquent, il n'est pas déraisonnable que onredelijk dat de douaneadministratie wel kan transigeren over de
l'administration des douanes puisse transiger sur la confiscation et verbeurdverklaring en op die manier de transactie interessanter kan
rendre ainsi la transaction plus intéressante pour le contrevenant. maken voor de overtreder.
B.10.3. La possibilité pour l'administration des douanes de proposer B.10.3. De mogelijkheid voor de douaneadministratie om een transactie
une transaction s'inscrit dans sa politique en matière de recherche et voor te stellen, past binnen het kader van haar beleid om
de poursuites des infractions douanières. Dans les limites des douanemisdrijven op te sporen en te vervolgen. Binnen de grenzen van
articles 263 et 264 de la LGDA et sous réserve qu'elle n'exerce pas de artikelen 263 en 264 van de AWDA en onder voorbehoud dat zij haar
ses compétences arbitrairement, l'administration des douanes dispose bevoegdheden niet op een willekeurige wijze uitoefent, beschikt de
du pouvoir discrétionnaire de faire ou non une proposition de douaneadministratie over de discretionaire bevoegdheid om al dan niet
transaction ou d'accepter ou non une proposition formulée en ce sens een voorstel tot transactie te doen of om al dan niet op een voorstel
par la personne concernée, sans que celle-ci soit en droit de daartoe van de betrokkene in te gaan, zonder dat die het recht heeft
l'exiger. Elle n'est pas tenue à cet égard de justifier son refus ni ze af te dwingen. Zij is daarbij niet verplicht de weigering te
de faire une proposition de transaction ni d'accepter une demande. verantwoorden noch de betrokkene een voorstel van transactie te doen
En revanche, le juge pénal qui se prononce sur une infraction of op diens verzoek daartoe in te gaan.
douanière ne dispose pas du pouvoir de renoncer en tout ou en partie à Daarentegen beschikt de strafrechter die over een douanemisdrijf
oordeelt, niet over de bevoegdheid om af te zien van de
l'action publique. Il est tenu, le cas échéant, d'infliger les strafvordering. Hij moet, in voorkomend geval, de bij de wet bepaalde
sanctions prévues par la loi, dans les limites prévues par celle-ci straffen opleggen, zulks binnen de grenzen die de wet bepaalt (Cass.,
(Cass., 3 mars 2009, P.08.1451.N). 3 maart 2009, P.08.1451.N).
B.10.4. La différence de traitement entre certaines catégories de B.10.4. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van
personnes qui découle de l'application de règles procédurales personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende
différentes dans des circonstances différentes n'est pas procedureregels in verschillende omstandigheden, houdt op zich geen
discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het
que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die
règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de
droits des personnes concernées. daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen.
B.10.5. Le contrôle au regard du principe de la plénitude de B.10.5. De toetsing aan het beginsel van volle rechtsmacht,
juridiction, garanti par l'article 6, paragraphe 1, de la Convention gewaarborgd door artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de
européenne des droits de l'homme, ne conduit pas à une autre rechten van de mens, leidt niet tot een andere conclusie. De rechter
conclusion. Le juge qui apprécie l'imposition d'une sanction die de oplegging van een administratieve sanctie beoordeelt, heeft
administrative a pleine juridiction pour contrôler celle-ci en fait et volle rechtsmacht om deze in feite en in rechte te toetsen. Te dezen
en droit. Toutefois, le juge pénal ne doit pas se prononcer en dient de strafrechter zich evenwel niet uit te spreken over een
l'espèce sur une sanction infligée par l'administration des douanes, sanctie opgelegd door de douaneadministratie, nu deze laatste enkel de
dès lors que cette dernière a uniquement le pouvoir de proposer une bevoegdheid heeft om een transactie voor te stellen of een
transaction ou d'engager des poursuites pénales. Le principe de la strafvervolging in te stellen. Het beginsel van volle rechtsmacht kan
plénitude de juridiction ne saurait s'interpréter en ce sens que le niet zo worden begrepen dat de strafrechter de bevoegdheid moet hebben
juge pénal doit avoir le pouvoir, lorsque, comme c'est le cas dans les om, wanneer, zoals in de gedingen voor het verwijzende rechtscollege,
litiges soumis à la juridiction a quo, l'administration des douanes a de douaneadministratie heeft geweigerd om een transactie voor te
refusé de proposer une transaction, de contrôler ce refus ou de stellen, die weigering te controleren of om op dezelfde wijze af te
renoncer à la confiscation de la même manière que l'administration des zien van de verbeurdverklaring als de douaneadministratie dat kan in
douanes peut le faire dans le cadre d'une transaction. het kader van een transactie.
B.11.1. Le fait que le prévenu, s'il refuse une proposition de B.11.1. Het feit dat de beklaagde, indien hij een voorstel tot
transaction ou si aucune transaction ne lui est proposée, ne pourra jamais faire décider par un juge que la confiscation ne soit éventuellement pas prononcée ou qu'elle soit réduite, ne porte pas une atteinte disproportionnée aux droits des intéressés. B.11.2. Tout d'abord, l'administration des douanes a certes la faculté de renoncer à la confiscation dans le cadre d'une proposition de transaction, mais elle n'est pas tenue de le faire. Elle peut aussi subordonner la transaction à la production de certains biens, auquel cas la différence de traitement présentée en B.3.2. n'existe pas, ou elle peut consentir à une confiscation partielle. B.11.3. Ensuite, toute infraction, y compris une infraction à la législation douanière, requiert, outre un élément matériel, un élément moral. Même si la plupart des infractions relevant du droit pénal des douanes et accises concernent la négligence du respect d'une obligation positive précise, la culpabilité du chef d'une infraction transactie weigert of indien hem geen transactie wordt voorgesteld, een rechter nooit zal kunnen laten oordelen dat de verbeurdverklaring eventueel niet wordt uitgesproken of wordt verminderd, doet niet op onevenredige wijze afbreuk aan de rechten van de betrokkenen. B.11.2. Allereerst heeft de douaneadministratie weliswaar de mogelijkheid om in het kader van een transactievoorstel af te zien van de verbeurdverklaring, maar zij is daartoe niet verplicht. Zij kan de transactie ook afhankelijk maken van het overleggen van bepaalde goederen, in welk geval het in B.3.2 weergegeven verschil in behandeling niet bestaat, of zij kan instemmen met een gedeeltelijke verbeurdverklaring. B.11.3. Voorts vereist ieder misdrijf, ook een inbreuk op de douanewetgeving, niet alleen een materieel, maar ook een moreel bestanddeel. Ook al betreffen in het douane- en accijnsstrafrecht de meeste overtredingen het verzuim om een precieze positieve verplichting na te leven, zal niettemin het bewijs moeten worden geleverd dat bij de overtreder de wetenschap aanwezig was dat het
requiert la connaissance de ce qu'elle est commise (Cass., 4 octobre douanemisdrijf wordt gepleegd (Cass., 4 oktober 2006, P.06.0545.F).
2006, P.06.0545.F). S'il est vrai que, pour certaines infractions, en Dat bewijs kan weliswaar, wegens de eigenheid van de strafbaar
raison de la spécificité de l'acte punissable, la preuve du fait gestelde gedraging, worden geleverd door het feit van de overtreding
résulte de la contravention à la prescription même, cette présomption van het voorschrift, maar dat vermoeden is weerlegbaar. Wanneer de
est réfragable. Lorsque le prévenu qui refuse une proposition de beklaagde die een transactievoorstel weigert of aan wie geen
transaction ou auquel aucune transaction n'a été proposée, peut transactievoorstel werd gedaan, kan aantonen of minstens aannemelijk
démontrer ou peut à tout le moins démontrer de façon crédible que kan maken dat de inbreuk op de douanewetgeving het gevolg is van
l'infraction à la législation douanière résulte de la force majeure, overmacht, onoverwinnelijke dwaling of een andere
de l'erreur invincible ou d'une autre cause de justification, il doit schulduitsluitingsgrond, moet hij op strafrechtelijk vlak worden
être mis hors de cause pénalement (Cass., 12 septembre 2006, vrijgesproken (Cass., 12 september 2006, P.06.0416.N; 27 september
P.06.0416.N; 27 septembre 2005, P.05.0371.N; 14 juin 2005, 2005, P.05.0371.N; 14 juni 2005, P.05.0123.N). Zo de beklaagde in die
P.05.0123.N). Si le prévenu réussit à administrer cette charge de la bewijslast slaagt, wordt hij niet verschillend behandeld dan de
preuve, il n'est pas traité différemment du prévenu ou de l'inculpé beklaagde of de verdachte die met een transactievoorstel instemt.
qui consent à une proposition de transaction.
En ce qui concerne la cause de justification de la force majeure, la Wat de schulduitsluitingsgrond van overmacht betreft, is er naast die
LGDA prévoit, outre cette cause de justification générale, une algemene schulduitsluitingsgrond, ook een specifieke
disposition spécifique relative à la force majeure. En vertu de overmachtsbepaling in de AWDA. Krachtens artikel 135, tweede lid, en
l'article 135, alinéa 2, et de l'article 261/2, 1°, de la LGDA, l'agent en douane qui, ayant suivi les instructions de son client pour la déclaration à faire à la douane et qui est poursuivi judiciairement du chef de fraude, est mis hors de cause dès que la fraude est établie à charge du client. Alors que les infractions douanières n'impliquent en général pas une condition d'intention, cela n'exclut pas que le juge pénal juge dans un cas concret que l'infraction a été commise intentionnellement ou qu'il est question d'une fraude, auquel cas un recours à l'erreur invincible, à la force majeure ou à une autre cause de justification n'est, certes, pas possible, mais auquel cas la différence de traitement décrite en B.3.2 n'existe pas non plus, eu égard à artikel 261/2, 1°, van de AWDA wordt de douanevertegenwoordiger die de instructies van zijn klant voor de aangifte bij de douane gevolgd heeft en die vervolgd wordt wegens sluikerij, van rechtsvervolging ontslagen, zodra de sluikerij ten laste van de klant bewezen is. Terwijl douanemisdrijven doorgaans geen opzetvereiste inhouden, sluit dit niet uit dat de strafrechter in een concreet geval niettemin oordeelt dat het misdrijf opzettelijk gepleegd werd of dat er sprake is van fraude, in welk geval een beroep op onoverwinnelijke dwaling, overmacht of een andere schulduitsluitingsgrond weliswaar niet mogelijk is, maar in welk geval het in B.3.2 weergegeven verschil in
l'article 264 de la LGDA. behandeling zich evenmin voordoet, gelet op artikel 264 van de AWDA.
B.11.4. Enfin, l'article 85 du Code pénal permet au prévenu qui refuse B.11.4. Ten slotte kan de beklaagde die een transactievoorstel weigert
une proposition de transaction ou auquel aucune transaction n'a été of aan wie geen transactievoorstel werd gedaan de strafrechter
proposée, de demander au juge pénal de bénéficier d'une réduction de verzoeken om een vermindering van de geldboete of, in voorkomend
l'amende ou, le cas échéant, de la peine d'emprisonnement. De même, le geval, de gevangenisstraf, op grond van artikel 85 van het
prévenu peut demander au juge pénal de lui accorder un sursis ou une Strafwetboek. Evenzo kan hij verzoeken om een uitstel of een
suspension du prononcé en ce qui concerne l'amende ou de lui infliger opschorting met betrekking tot de geldboete of om hem in plaats van de
une peine de travail en lieu et place de l'amende ou, le cas échéant, geldboete of, in voorkomend geval, de gevangenisstraf, een werkstraf
de la peine d'emprisonnement. op te leggen.
B.12. Eu égard à ce qui précède, l'article 221, § 1er, de la LGDA est B.12. Gelet op het voorgaande, is artikel 221, § 1, van de AWDA
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang
combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention gelezen met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten
européenne des droits de l'homme. van de mens.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 221, § 1er, de la loi générale sur les douanes et accises, Artikel 221, § 1, van de algemene wet inzake douane en accijnzen,
coordonnée le 18 juillet 1977, ne viole pas les articles 10 et 11 de gecoördineerd op 18 juli 1977, schendt niet de artikelen 10 en 11 van
la Constitution, lus en combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, van het
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het de
la Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il ne confère strafrechter geen gelijkwaardige bevoegdheid toekent als de
pas au juge pénal un pouvoir analogue au pouvoir que l'article 263 de bevoegdheid die artikel 263 van dezelfde wet toekent aan de
la même loi confère à l'administration des douanes. douaneadministratie.
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 22 septembre 2022. op 22 september 2022.
Le greffier, Le président, De griffier, De voorzitter,
P.-Y. Dutilleux L. Lavrysen P.-Y. Dutilleux L. Lavrysen
^