Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 42/2022 du 17 mars 2022 Numéro du rôle : 7539 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 « portant des dispositions diverses », posée par le Tribunal de première La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, des juges J.-P. Moe(...)"
Extrait de l'arrêt n° 42/2022 du 17 mars 2022 Numéro du rôle : 7539 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 « portant des dispositions diverses », posée par le Tribunal de première La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, des juges J.-P. Moe(...) Uittreksel uit arrest nr. 42/2022 van 17 maart 2022 Rolnummer 7539 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 « houdende diverse bepalingen », gesteld door de Franstalige Rechtbank van Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, de rechters J.(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 42/2022 du 17 mars 2022 Uittreksel uit arrest nr. 42/2022 van 17 maart 2022
Numéro du rôle : 7539 Rolnummer 7539
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 88, alinéa In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 88, vierde lid,
4, de la loi du 28 décembre 2011 « portant des dispositions diverses van de wet van 28 december 2011 « houdende diverse bepalingen »,
», posée par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, de rechters
Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T.
Pieters, S. de Bethune et E. Bribosia, et, conformément à l'article Detienne, D. Pieters, S. de Bethune en E. Bribosia, en, overeenkomstig
60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
constitutionnelle, de la juge émérite R. Leysen, assistée du greffier Grondwettelijk Hof, emeritus rechter R. Leysen, bijgestaan door de
P.-Y. Dutilleux, présidée par le président P. Nihoul, griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter P.
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : Nihoul, wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 26 février 2021, dont l'expédition est parvenue au Bij vonnis van 26 februari 2021, waarvan de expeditie ter griffie van
greffe de la Cour le 24 mars 2021, le Tribunal de première instance het Hof is ingekomen op 24 maart 2021, heeft de Franstalige Rechtbank
francophone de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : van eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 portant des « Schendt artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011
dispositions diverses, viole-t-il les articles 10 et 11 de la houdende diverse bepalingen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in
Constitution en ce qu'il prévoit un régime permettant à des personnes zoverre het voorziet in een regeling die aan personen die op 5 maart
dans les conditions de mise en disponibilité à la date du 5 mars 2013 2013 aan de voorwaarden inzake disponibiliteit voldoen, de
d'être mises à la retraite le premier jour du mois qui suit mogelijkheid biedt om op pensioen te worden gesteld op de eerste dag
l'expiration de la période de cette disponibilité ou d'une situation van de maand die volgt op het verstrijken van de termijn van die
analogue, pour autant qu'une demande de mise en disponibilité ait été disponibiliteit of van een ermee gelijkgestelde situatie, voor zover
introduite auprès de leur employeur avant le 1er janvier 2012 ou à een aanvraag tot indisponibiliteitstelling bij hun werkgever werd
partir du 1er janvier 2012 à la condition que cette demande ait été ingediend vóór 1 januari 2012 of vanaf 1 januari 2012 op voorwaarde
approuvée par l'employeur avant le 5 mars 2012, alors que lesdites dat die aanvraag door de werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012,
personnes se trouvent dans une situation comparable à celle des terwijl de genoemde personen zich in een situatie bevinden die
personnes qui étaient tout autant dans les conditions de mise en vergelijkbaar is met die van de personen die evenzeer aan de
disponibilité à la date du 5 mars 2013, mais qui n'ont pas pu voorwaarden inzake disponibiliteit voldoen op 5 maart 2013, maar die
bénéficier d'une mise à la retraite le premier jour qui suit geen pensionering hebben kunnen genieten op de eerste dag die volgt op
l'expiration de la période de cette disponibilité ou d'une situation het verstrijken van de termijn van die disponibiliteit of van een
analogue à défaut d'avoir eu le droit d'introduire une demande de mise ermee gelijkgestelde situatie omdat zij niet het recht hebben gehad om
en disponibilité auprès de leur employeur avant le 1er janvier 2012 ou een aanvraag tot indisponibiliteitstelling in te dienen bij hun
à partir du 1er janvier 2012 à la condition que cette demande ait été werkgever vóór 1 januari 2012 of vanaf 1 januari 2012 op voorwaarde
approuvée par l'employeur avant le 5 mars 2012 ? ». dat die aanvraag door de werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012 ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant à la disposition en cause et à son contexte Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan
B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 88, alinéa 4, de B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 88, vierde
la loi du 28 décembre 2011 « portant des dispositions diverses » lid, van de wet van 28 december 2011 « houdende diverse bepalingen »
(ci-après : la loi du 28 décembre 2011). (hierna : de wet van 28 december 2011).
Cette disposition prévoit un régime transitoire quant à l'âge auquel Die bepaling voorziet in een overgangsregeling met betrekking tot de
certains membres du personnel du secteur public peuvent prendre leur leeftijd waarop bepaalde personeelsleden van de overheidssector
retraite anticipée. vervroegd met pensioen kunnen gaan.
B.1.2. L'article 85 de la même loi, qui a remplacé l'article 46 de la B.1.2. Artikel 85 van dezelfde wet, dat artikel 46 van de wet van 15
loi du 15 mai 1984 « portant mesures d'harmonisation dans les régimes mei 1984 « houdende maatregelen tot harmonisering in de
de pensions » (ci-après : la loi du 15 mai 1984), a relevé l'âge de la pensioenregelingen » (hierna : de wet van 15 mei 1984) verving,
retraite anticipée, en règle, de 60 ans à 62 ans. verhoogde de vervroegde pensioenleeftijd in de regel van 60 jaar naar 62 jaar.
B.1.3. Dans sa version applicable au litige devant le juge a quo, B.1.3. In de versie ervan die van toepassing is op het bodemgeschil,
l'article 88 de la loi du 28 décembre 2011 dispose : bepaalt artikel 88 van de wet van 28 december 2011 :
« Nonobstant toute autre disposition légale, réglementaire ou « Niettegenstaande elke andere wettelijke, reglementaire of
contractuele bepaling zijn de voorwaarden inzake leeftijd en duur van
contractuelle, les conditions d'âge et de durée de services visées à de diensten vermeld in artikel 46, § 1, eerste lid, 1°, van de wet van
l'article 46, § 1er, alinéa 1er, 1°, de la loi du 15 mai 1984 portant 15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de
mesures d'harmonisation dans les régimes de pensions s'appliquent, à pensioenregelingen toepasselijk op elke persoon wiens pensioen bedoeld
toute personne dont la pension est visée à l'article 38 de la loi du 5 wordt in artikel 38 van de wet van 5 augustus 1978 houdende
août 1978 de réformes économiques et budgétaires ou à l'article 80 de economische en budgettaire hervormingen of artikel 80 van de wet van 3
la loi du 3 février 2003 apportant diverses modifications à la februari 2003 houdende diverse wijzigingen aan de wetgeving
législation relative aux pensions du secteur public. betreffende de pensioenen van de openbare sector.
[...] [...]
Par dérogation à l'alinéa 1er, les personnes qui à leur demande se In afwijking van het eerste lid worden de personen die zich op eigen
trouvaient à la date du 1er janvier 2012 dans une position de aanvraag op 1 januari 2012 in een voltijdse of deeltijdse
disponibilité, totale ou partielle, préalable à la mise à la retraite disponibiliteit voorafgaand aan de oppensioenstelling bevinden of in
ou dans une situation analogue, sont mises à la retraite le premier een vergelijkbare situatie, op pensioen gesteld op de eerste dag van
jour du mois qui suit l'expiration de la période de cette de maand die volgt op het verstrijken van de termijn van die
disponibilité ou situation analogue. Cette date ne peut se situer disponibiliteit of van de ermee gelijkgestelde situatie. Deze datum
avant le premier jour du mois qui suit le 60e anniversaire. kan evenwel niet gelegen zijn voor de eerste dag van de maand die volgt op de 60e verjaardag.
L'alinéa 3 est également applicable aux personnes qui ont introduit, Het derde lid is eveneens van toepassing op de personen die bij hun
en vue d'être placées avant le 5 mars 2013 dans une situation visée à werkgever een aanvraag om vóór 5 maart 2013 in een in datzelfde lid
ce même alinéa, une demande auprès de leur employeur : beoogde situatie te worden geplaatst hebben ingediend :
1° avant le 1er janvier 2012; 1° vóór 1 januari 2012;
2° ou à partir du 1er janvier 2012 à la condition que cette demande 2° of vanaf 1 januari 2012 op voorwaarde dat deze aanvraag door de
ait été approuvée par l'employeur avant le 5 mars 2012. werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012.
Les dérogations prévues aux alinéas 3 et 4 ne sont plus d'application De afwijkingen voorzien in het derde en vierde lid zijn niet meer van
lorsque l'agent met fin prématurément à la disponibilité ou à la toepassing indien het personeelslid de disponibiliteit of de
situation analogue. vergelijkbare situatie voortijdig beëindigt.
[...] ». [...] ».
Cette disposition est entrée en vigueur le 1er janvier 2013 (article Die bepaling is in werking getreden op 1 januari 2013 (artikel 92).
92). B.2.1. Initialement, l'article 88, alinéas 3 et 4, de la loi du 28 B.2.1. Oorspronkelijk bepaalde artikel 88, derde en vierde lid, van de
wet van 28 december 2011 :
« In afwijking van het eerste lid worden de personen die zich op 28
décembre 2011 disposait : « Par dérogation à l'alinéa 1er, les personnes qui se trouvaient à la november 2011 in een voltijdse of deeltijdse disponibiliteit
date du 28 novembre 2011 dans une position de disponibilité, totale ou voorafgaand aan de oppensioenstelling bevinden of in een vergelijkbare
partielle, préalable à la mise à la retraite ou dans une situation
analogue, sont mises à la retraite le premier jour du mois qui suit situatie, op pensioen gesteld op de eerste dag van de maand die volgt
celui de leur soixantième anniversaire. op de 60ste verjaardag.
L'alinéa 3 est également applicable aux personnes qui ont demandé Het derde lid is eveneens van toepassing op de personen die een
avant le 28 novembre 2011 à être placées dans une situation visée à ce aanvraag hebben ingediend vóór 28 november 2011 om in een situatie te
même alinéa ». worden geplaatst als beoogd door ditzelfde lid ».
B.2.2. L'intention du législateur était de préserver les droits acquis B.2.2. De wetgever had de bedoeling om de verworven rechten te
des personnes qui avaient déjà été mises en disponibilité avant la vrijwaren van de personen die reeds vóór het pensioen in
retraite ou qui en avaient fait la demande sans compromettre la « disponibiliteit waren gesteld of die daartoe de aanvraag hadden
soutenabilité » du système de sécurité sociale (Doc. parl., Chambre, ingediend, zonder « de houdbaarheid » van het socialezekerheidssysteem
2011-2012, DOC 53-1952/011, pp. 31-32, 36-37 et 41-42). in gevaar te brengen (Parl. St., Kamer, 2011-2012, DOC 53-1952/011, pp. 31-32, 36-37 en 41-42).
Le législateur avait choisi de prendre le 28 novembre 2011 comme date De wetgever had gekozen om 28 november 2011 als scharnierdatum te
charnière, date de la conclusion de l'accord de Gouvernement (ibid., nemen, omdat op die datum het regeerakkoord is gesloten (ibid., p.
p. 24). 24).
B.3.1. Le libellé actuel de l'article 88, alinéas 3 et 4, de la loi du B.3.1. De huidige bewoordingen van artikel 88, derde en vierde lid,
28 décembre 2011 résulte de la modification apportée par l'article 3 van de wet van 28 december 2011 vloeien voort uit de wijziging die is
de la loi du 13 décembre 2012 « portant diverses dispositions aangebracht bij artikel 3 van de wet van 13 december 2012 « houdende
modificatives relatives aux pensions du secteur public » (ci-après : diverse wijzigingsbepalingen betreffende de pensioenen van de
la loi du 13 décembre 2012). overheidssector » (hierna : de wet van 13 december 2012).
B.3.2. Le projet de loi ayant donné lieu à la loi du 13 décembre 2012 B.3.2. Het wetsontwerp dat aanleiding heeft gegeven tot de wet van 13
prévoyait de remplacer la date du 28 novembre 2011 par la date du 1er december 2012, voorzag in het vervangen van de datum van 28 november
janvier 2012 et d'ajouter que l'avantage visé à l'article 88, alinéa 2011 door de datum van 1 januari 2012 en in de toevoeging dat het in
3, vaut également pour les personnes ayant introduit leur demande artikel 88, derde lid, bedoelde voordeel ook geldt voor de personen
après le 1er janvier 2012 à la condition que cette demande ait été die hun aanvraag hebben ingediend na 1 januari 2012, op voorwaarde dat
approuvée par leur employeur avant le 5 mars 2012. Le projet de loi die aanvraag door hun werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012.
prévoyait également que la demande de mise en disponibilité préalable Het wetsontwerp bepaalde eveneens dat de aanvraag tot
à la retraite devait être introduite au plus tôt un an avant la date indisponibiliteitstelling voorafgaand aan het pensioen ten vroegste
de début de la mise en disponibilité. Les travaux préparatoires één jaar vóór de begindatum van de indisponibiliteitstelling moest
mentionnent que l'intention était de ne pas permettre aux trop jeunes worden ingediend. In de parlementaire voorbereiding wordt vermeld dat
membres du personnel de bénéficier de ces mesures transitoires (Doc. het de bedoeling was al te jonge personeelsleden niet de mogelijkheid
te bieden die overgangsmaatregelen te genieten (Parl. St., Kamer,
parl., Chambre, 2011-2012, DOC 53-2405/001, p. 17; 2012-2013, DOC 2011-2012, DOC 53-2405/001, p. 17; 2012-2013, DOC 53-2405/003, p. 2,
53-2405/003, p. 2, et DOC 53-2405/004, p. 15). en DOC 53-2405/004, p. 15).
B.3.3. Toutefois, au cours des travaux préparatoires, le législateur a B.3.3. Tijdens de parlementaire voorbereiding heeft de wetgever
constaté que l'article 3 en projet excluait un certain nombre de evenwel vastgesteld dat het ontworpen artikel 3 een aantal personen
personnes du champ d'application du régime transitoire, alors que tel uitsloot van het toepassingsgebied van de overgangsregeling, terwijl
n'était pas le but : « des fonctionnaires du même âge, qui ont demandé zulks niet de bedoeling was : « ambtenaren van dezelfde leeftijd die
leur disponibilité préalable à la retraite à temps et qui peuvent être tijdig hun disponibiliteit voorafgaand aan het pensioen hebben
mis en disponibilité à partir de la même date, peuvent faire l'objet aangevraagd en die met ingang van dezelfde datum een periode van
disponibiliteit kunnen aanvatten, [kan immers] een verschillende
d'un traitement différent en ce qui concerne la date de mise à la behandeling te beurt vallen wat de pensioneringsdatum aangaat.
pension. En outre, dans certains cas, des fonctionnaires plus jeunes Bovendien zullen jongere ambtenaren in sommige gevallen aanspraak
pourront bénéficier de la mesure transitoire, contrairement à leurs kunnen maken op de overgangsmaatregel, in tegenstelling tot hun oudere
collègues plus âgés » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC collega's » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2405/004, pp. 15-16).
53-2405/004, p. 15). Afin de traiter de la même manière toutes les
personnes qui ont introduit une demande soit avant le 1er janvier Teneinde alle personen die een aanvraag hebben ingediend hetzij vóór 1
2012, soit à partir du 1er janvier 2012 moyennant l'approbation de januari 2012, hetzij vanaf 1 januari 2012 met goedkeuring door de
l'employeur avant le 5 mars 2012, le délai d'un an maximum a été werkgever vóór 5 maart 2012, op dezelfde wijze te behandelen, werd de
termijn van maximaal één jaar vervangen door een vaste datum, namelijk
remplacé par une date fixe, à savoir le 5 mars 2013 (ibid., DOC 5 maart 2013 (ibid., DOC 53-2405/003, p. 2, en DOC 53-2405/004, p.
53-2405/003, p. 2 et DOC 53-2405/004, p. 15). 15).
Quant à la recevabilité de la question préjudicielle Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag
B.4. La question préjudicielle porte sur la compatibilité de l'article B.4. De prejudiciële vraag peilt naar de bestaanbaarheid van artikel
88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 avec les articles 10 et 11 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 met de artikelen 10 en
de la Constitution en ce que l'extension du champ d'application du 11 van de Grondwet, in zoverre de uitbreiding van het
régime transitoire par la loi du 13 décembre 2012 traite de manière toepassingsgebied van de overgangsregeling bij de wet van 13 december
différente les personnes qui remplissaient les conditions de mise en 2012 de personen die vóór 5 maart 2013 de voorwaarden vervulden inzake
disponibilité préalable à la retraite avant le 5 mars 2013 selon les indisponibiliteitstelling voorafgaand aan het pensioen, verschillend
dates auxquelles elles ont introduit leur demande de mise en behandelt volgens de data waarop zij hun aanvraag tot
disponibilité et, le cas échéant, reçu l'approbation de leur indisponibiliteitstelling hebben ingediend en, in voorkomend geval, de
employeur, sans avoir égard à la circonstance que certaines personnes goedkeuring van hun werkgever hebben gekregen, zonder rekening te
étaient soumises à des conditions de délai indépendantes de leur âge ou de leur durée de carrière, qui les empêchaient de demander une mise en disponibilité dans le respect des dates fixées par la disposition en cause. B.5. Bien que le libellé de la question préjudicielle vise l'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011, il ressort du jugement de renvoi que le juge a quo interroge la Cour sur les litteras 1° et 2° de cette disposition, qui fixent les dates auxquelles la demande de mise en disponibilité doit être introduite et, le cas échéant, approuvée. houden met de omstandigheid dat bepaalde personen waren onderworpen aan termijnvoorwaarden die losstaan van hun leeftijd of hun loopbaanduur, die hun verhinderden een indisponibiliteitstelling aan te vragen met inachtneming van de bij de in het geding zijnde bepaling vastgestelde data. B.5. Hoewel de bewoordingen van de prejudiciële vraag artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 beogen, blijkt uit het verwijzingsvonnis dat de verwijzende rechter het Hof een vraag stelt over de litterae 1° en 2° van die bepaling, die de data vaststellen waarop de aanvraag tot indisponibiliteitstelling moet worden ingediend en, in voorkomend geval, ingewilligd.
Il s'ensuit que, contrairement à ce qu'allèguent le Conseil des Daaruit volgt dat, in tegenstelling tot hetgeen de Ministerraad en Net
ministres et Bruxelles-Propreté, la réponse à la question Brussel aanvoeren, het antwoord op de prejudiciële vraag niet
préjudicielle n'est pas manifestement inutile au litige devant le juge klaarblijkelijk nutteloos is voor het geschil voor de verwijzende
a quo. En effet, si la Cour devait constater que l'article 88, alinéa rechter. Indien het Hof zou vaststellen dat artikel 88, vierde lid, 1°
4, 1° et 2°, de la loi du 28 décembre 2011 viole les articles 10 et 11 en 2°, van de wet van 28 december 2011 de artikelen 10 en 11 van de
de la Constitution, l'application de cette disposition devrait être Grondwet schendt, zou de toepassing van die bepaling immers moeten
écartée, de sorte qu'il suffirait que la personne ait introduit sa worden geweerd, zodat het zou volstaan dat de persoon zijn aanvraag
demande d'être mise en disponibilité avant le 5 mars 2013, comme l'a fait le demandeur devant le juge a quo, afin de bénéficier du régime transitoire prévu à l'alinéa 3 du même article. La circonstance qu'il a été jugé que la Région de Bruxelles-Capitale avait commis une faute en n'augmentant pas la durée de la période de mise en disponibilité préalable à la retraite anticipée pour faire correspondre la fin de cette période avec l'âge légal de la retraite ne remet pas en cause ce constat. Il n'appartient pas à la Cour de se prononcer à ce sujet. Le Conseil des ministres et Bruxelles Propreté font également valoir que le demandeur devant le juge a quo a introduit sa demande de mise tot indisponibiliteitstelling heeft ingediend vóór 5 maart 2013, zoals de eiser voor de verwijzende rechter heeft gedaan, teneinde de in het derde lid van hetzelfde artikel bedoelde overgangsregeling te genieten. De omstandigheid dat werd geoordeeld dat het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest een fout had begaan door de duur van de periode van indisponibiliteitstelling voorafgaand aan het vervroegd pensioen niet te verhogen om het einde van die periode te laten overeenstemmen met de wettelijke pensioenleeftijd, brengt die vaststelling niet in het geding. Het staat immers niet aan het Hof zich daarover uit te spreken. De Ministerraad en Net Brussel doen eveneens gelden dat de eiser voor de verwijzende rechter zijn aanvraag tot indisponibiliteitstelling
en disponibilité dans les délais fixés par l'arrêté du Gouvernement de heeft ingediend binnen de termijnen die zijn vastgesteld bij het
la Région de Bruxelles-Capitale du 2 mars 2000 « instituant en faveur besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 2 maart 2000 «
tot instelling ten gunste van het personeel van het Gewestelijk
du personnel de l'Agence régionale pour la Propreté, un régime de mise Agentschap voor Netheid van een stelsel van indisponibiliteitstelling
en disponibilité avant l'âge de la retraite » (ci-après : l'arrêté du voorafgaand aan de pensioengerechtigde leeftijd » (hierna : het
2 mars 2000), en sachant qu'il ne satisferait pas aux conditions besluit van 2 maart 2000), wetende dat hij niet zou voldoen aan de
fixées par la disposition en cause. voorwaarden die bij de in het geding zijnde bepaling zijn vastgelegd.
Cette circonstance n'a pas d'incidence sur l'utilité de la réponse à Die omstandigheid heeft geen weerslag op het nut van het antwoord op
la question préjudicielle pour le litige pendant devant le juge a quo, de prejudiciële vraag voor het voor de verwijzende rechter hangende
étant donné qu'elle est indépendante de la question de savoir si la geschil, aangezien zij losstaat van de vraag of de in het geding
disposition en cause est compatible avec les articles 10 et 11 de la zijnde bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de
Constitution. De surcroît, l'on ne saurait faire grief au demandeur Grondwet. Bovendien kan de eiser voor de verwijzende rechter niet
devant le juge a quo de s'être conformé à la réglementation qui lui worden verweten dat hij zich heeft gehouden aan de regelgeving die op
était applicable. hem van toepassing was.
Quant au fond Ten gronde
B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit
qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt
personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust
qu'elle soit raisonnablement justifiée. en het redelijk verantwoord is.
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de
et le but visé. aangewende middelen en het beoogde doel.
B.7.1. La disposition en cause fait partie d'une réforme structurelle B.7.1. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van een
des retraites du personnel de la fonction publique, visant à maîtriser structurele hervorming van de pensioenen van het overheidspersoneel,
à long terme les coûts budgétaires du vieillissement démographique. La die erop gericht is om op lange termijn de budgettaire kosten van de
réforme vise en premier lieu à ce que les citoyens travaillent plus vergrijzing te beheersen. De hervorming strekt in de eerste plaats
longtemps. ertoe de mensen langer te doen werken.
B.7.2. Il appartient au législateur d'apprécier dans quelle mesure il B.7.2. Het komt de wetgever toe te oordelen in hoeverre het opportuun
est opportun d'adopter des dispositions en vue de réaliser des is maatregelen te nemen met het oog op besparingen inzake rust- en
économies dans le domaine des pensions de retraite et de survie. Etant overlevingspensioenen. Aangezien die pensioenen met overheidsfondsen
donné que ces pensions sont financées au moyen de deniers publics, la worden gefinancierd, moet de last die op de Staat weegt, kunnen worden
charge qui repose sur l'Etat doit pouvoir être modifiée lorsque
l'assainissement des finances publiques ou le déficit de la sécurité gewijzigd wanneer de sanering van de openbare financiën of het tekort
sociale l'exigent. in de sociale zekerheid zulks vereisen.
Pour établir sa politique en matière de retraites, le législateur Bij het bepalen van zijn pensioenbeleid beschikt de wetgever derhalve
dispose par conséquent d'un large pouvoir d'appréciation. Il en va over een ruime beoordelingsbevoegdheid. Dat is des te meer het geval
d'autant plus ainsi quand le régime concerné a fait l'objet d'une wanneer de betrokken regeling het voorwerp heeft uitgemaakt van
concertation sociale. sociaal overleg.
B.8. Si le législateur estime qu'un changement de politique s'impose, B.8. Indien de wetgever een beleidswijziging noodzakelijk acht, vermag
il peut décider de lui donner un effet immédiat et il n'est pas tenu, hij te oordelen dat zij met onmiddellijke ingang moet worden
en principe, de prévoir un régime transitoire. Les articles 10 et 11 de la Constitution ne sont violés que si le régime transitoire ou l'absence d'un tel régime entraîne une différence de traitement non susceptible de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte excessive au principe de la confiance légitime. Tel est le cas lorsqu'il est porté atteinte aux attentes légitimes d'une catégorie déterminée de justiciables sans qu'un motif impérieux d'intérêt général puisse justifier l'absence d'un régime transitoire établi à leur profit. B.9. La disposition transitoire en cause a pour effet que les personnes qui n'ont pas pu demander leur mise en disponibilité avant le 1er janvier 2012 ou qui n'ont pas pu obtenir une décision favorable doorgevoerd en is hij in beginsel niet ertoe gehouden in een overgangsregeling te voorzien. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn slechts geschonden indien de overgangsregeling of de ontstentenis daarvan tot een verschil in behandeling leidt waarvoor geen redelijke verantwoording bestaat of indien aan het vertrouwensbeginsel op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan. Dat laatste is het geval wanneer de rechtmatige verwachtingen van een bepaalde categorie van rechtsonderhorigen worden miskend zonder dat een dwingende reden van algemeen belang voorhanden is die het ontbreken van een te hunnen voordele ingestelde overgangsregeling kan verantwoorden. B.9. De in het geding zijnde overgangsbepaling heeft tot gevolg dat personen die niet vóór 1 januari 2012 hun indisponibiliteitstelling
concernant cette demande avant le 5 mars 2012 n'ont plus pu bénéficier konden aanvragen of niet vóór 5 maart 2012 een gunstige beslissing
over die aanvraag konden verkrijgen, niet langer konden genieten van
de l'âge de la retraite anticipée de 60 ans, et n'ont pu prendre leur de vervroegde pensioenleeftijd van 60 jaar, en pas op de leeftijd van
retraite anticipée qu'à l'âge de 62 ans. 62 jaar vervroegd met pensioen konden vertrekken.
B.10.1. A la lumière des objectifs poursuivis par le législateur, les B.10.1. In het licht van de door de wetgever nagestreefde
personnes qui relèvent du régime transitoire en cause se trouvent dans doelstellingen bevinden de personen die onder de in het geding zijnde
une situation qui diffère fondamentalement de celle des personnes qui overgangsregeling vallen, zich in een situatie die wezenlijk verschilt
n'ont pas pu demander leur mise en disponibilité avant le 1er janvier van de situatie van de personen die niet vóór 1 januari 2012 hun
2012 ou qui n'ont pas pu obtenir une décision favorable concernant indisponibiliteitstelling konden aanvragen of niet vóór 5 maart 2012
cette demande avant le 5 mars 2012. een gunstige beslissing over die aanvraag konden verkrijgen.
En effet, la disposition en cause vise à protéger les attentes De in het geding zijnde bepaling beoogt immers de legitieme
légitimes de ceux qui avaient déjà demandé leur mise en disponibilité verwachtingen te beschermen van diegenen die reeds vóór de
avant la réforme des retraites du 28 décembre 2011 ou qui avaient pensioenhervorming van 28 december 2011 hun indisponibiliteitstelling
l'intention de le faire incessamment. La date charnière relative du 1er hadden aangevraagd of van plan waren dat eerstdaags te doen. De
janvier 2012 est pertinente à cet égard, étant donné que cette date relatieve scharnierdatum 1 januari 2012 is in dat opzicht pertinent,
aangezien die datum twee dagen na de bekendmaking in het Belgisch
suit de deux jours la publication au Moniteur belge, le 30 décembre Staatsblad, op 30 december 2011, van de verhoging van de vervroegde
2011, du relèvement de l'âge de la retraite anticipée. Les personnes pensioenleeftijd valt. Personen die vóór die datum hun aanvraag hadden
qui avaient introduit leur demande avant cette date peuvent encore ingediend, kunnen nog steeds een vervroegd pensioen op de leeftijd van
bénéficier d'une retraite anticipée à l'âge de 60 ans, quelle que soit 60 jaar genieten, ongeacht de datum waarop die aanvraag werd
la date à laquelle cette demande a été approuvée. goedgekeurd.
La date charnière absolue du 5 mars 2012 est également pertinente à la De absolute scharnierdatum 5 maart 2012 is eveneens pertinent in het
lumière de cet objectif, puisqu'elle donne aux personnes qui licht van die doelstelling, aangezien hij de personen die hun aanvraag
préparaient leur demande, sans l'avoir finalisée, un délai raisonnable aan het voorbereiden waren, maar nog niet hadden afgerond, een
pour encore le faire. Le fait que cette date charnière dépende de la redelijke termijn geeft om dat alsnog te doen. Dat die scharnierdatum
décision de l'employeur public, plutôt que de la demande, est afhangt van de beslissing van de openbare werkgever, veeleer dan van
également pertinent, vu qu'il obligeait l'intéressé à introduire sa de aanvraag, is eveneens pertinent, aangezien het de betrokkene
demande à bref délai et qu'il laissait à l'employeur le temps verplichtte haast te maken met zijn aanvraag en de werkgever nog de
nécessaire pour examiner cette demande. Par ailleurs, la plupart des nodige tijd gunde om die aanvraag te onderzoeken. Overigens bevatten
régimes de mise en disponibilité prévoient un délai maximum entre la de meeste disponibiliteitsregelingen een maximale termijn tussen de
décision de l'employeur public et le début de la mise en beslissing van de openbare werkgever en de aanvang van de
disponibilité. indisponibiliteitstelling.
B.10.2. La disposition en cause n'entend pas protéger les personnes B.10.2. De in het geding zijnde bepaling beoogt niet de personen te
qui, avant la publication de la réforme des retraites au Moniteur beschermen die vóór de bekendmaking van de pensioenhervorming in het
belge, n'avaient pas encore entrepris de démarches pour demander leur Belgisch Staatsblad nog geen stappen hadden gezet om hun
mise en disponibilité, mais l'ont encore fait après cette publication. indisponibiliteitstelling aan te vragen, maar dat na die bekendmaking
En effet, ces personnes n'avaient pas les mêmes attentes légitimes de alsnog deden. Die personen beschikten immers niet over dezelfde rechtmatige
pouvoir prendre leur retraite anticipée à l'âge de 60 ans. Leurs verwachting om nog op de leeftijd van 60 jaar vervroegd met pensioen
attentes pour ce qui est de l'âge de la retraite étaient les mêmes que te kunnen gaan. Hun verwachting met betrekking tot hun
celles de tous les travailleurs salariés et fonctionnaires, qui pensioenleeftijd was dezelfde als die van alle werknemers en
étaient également confrontés à une augmentation substantielle de l'âge ambtenaren, die eveneens werden geconfronteerd met een substantiële
de la retraite anticipée. Aucun travailleur salarié ou fonctionnaire verhoging van hun vervroegde pensioenleeftijd. Geen enkele werknemer
ne peut nourrir l'attente légitime que l'âge de sa retraite et les of ambtenaar vermag de legitieme verwachting te hebben dat zijn
conditions de celle-ci restent inchangés au cours de l'ensemble de sa pensioenleeftijd en pensioenvoorwaarden gedurende zijn ganse loopbaan
carrière. Toute autre appréciation empêcherait le législateur de ongewijzigd blijven. Er anders over oordelen, zou het de wetgever
poursuivre les objectifs visés en B.7.1. onmogelijk maken om de in B.7.1 bedoelde doelstellingen na te streven.
B.10.3. Comme l'a jugé la Cour par son arrêt n° 78/2014 du 8 mai 2014, B.10.3. Zoals het Hof bij zijn arrest nr. 78/2014 van 8 mei 2014 heeft
le législateur qui opère une importante réforme des retraites doit geoordeeld, dient de wetgever die een grote pensioenhervorming
veiller à ce qu'elle soit en principe applicable à tous et doit doorvoert, ervoor te zorgen dat zij in beginsel op eenieder van
limiter les exceptions autant que possible. Ce faisant, il convient de toepassing is en dient hij de uitzonderingen zo beperkt mogelijk te
prendre en considération que toute exception subsistante au relèvement houden. Daarbij dient in aanmerking te worden genomen dat iedere
de l'âge de la retraite et au nombre d'années de service requis porte blijvende uitzondering op de verhoging van de pensioenleeftijd en van
non seulement préjudice à l'objectif poursuivi mais également à het vereiste aantal dienstjaren niet enkel afbreuk doet aan de
l'assise sociale nécessaire pour la réforme globale des retraites. vooropgezette doelstelling, maar ook aan het noodzakelijke
Si le législateur avait seulement retenu la date charnière du 5 mars maatschappelijk draagvlak van de algehele pensioenhervorming.
2013, sans prendre en compte également les dates charnières du 1er Indien de wetgever alleen de scharnierdatum 5 maart 2013 zou hebben
janvier 2012 et du 5 mars 2012 dans son régime transitoire, il aurait gebruikt, zonder ook de scharnierdata 1 januari 2012 en 5 maart 2012
gravement porté atteinte à l'objectif de la réforme des retraites, in zijn overgangsregeling op te nemen, zou hij in verregaande mate
parce qu'une large catégorie de travailleurs des pouvoirs publics afbreuk hebben gedaan aan de doelstelling van de pensioenhervorming,
auraient pu éviter le relèvement de l'âge de la retraite anticipée en omdat een ruime categorie van werknemers van openbare overheden dan de
demandant encore une mise en disponibilité qu'ils n'auraient pas verhoging van de vervroegde pensioenleeftijd zouden hebben kunnen
demandée sans la réforme des retraites. Cette situation aurait porté vermijden door alsnog een indisponibiliteitstelling aan te vragen die
préjudice à l'assise sociale de la réforme des retraites. zij zonder de pensioenhervorming niet zouden hebben aangevraagd. Die
B.10.4. Le choix d'assortir de mesures transitoires l'entrée en gang van zaken zou het maatschappelijk draagvlak van de
pensioenhervorming hebben aangetast.
vigueur d'une nouvelle législation implique par ailleurs la nécessité B.10.4. De keuze om de inwerkingtreding van nieuwe wetgeving gepaard
de prévoir une limite. Eu égard à l'objectif poursuivi par la te doen gaan met overgangsmaatregelen, impliceert overigens de
disposition en cause, le législateur n'a, en l'espèce, pas fixé cette noodzaak om ergens een grens te trekken. Gelet op de doelstelling die
limite de manière manifestement déraisonnable. hij met de in het geding zijnde bepaling nastreefde, heeft de wetgever
B.10.5. En effet, la disposition en cause peut avoir pour effet que, die grens in casu niet op kennelijk onredelijke wijze bepaald.
dans des cas exceptionnels, des personnes un peu plus jeunes puissent B.10.5. De in het geding zijnde bepaling kan er inderdaad toe leiden
encore, après leur mise en disponibilité, prendre leur retraite dat, in uitzonderlijke gevallen, iets jongere personen na afloop van
anticipée à l'âge de 60 ans et que leurs collègues un peu plus âgés ne hun indisponibiliteitstelling wel nog op de leeftijd van 60 jaar
puissent, après leur mise en disponibilité, prendre leur retraite vervroegd met pensioen kunnen gaan, hun iets oudere collega's na
anticipée qu'à l'âge de 62 ans. afloop van hun indisponibiliteitstelling pas op de leeftijd van 62
Dans ce cas, la première catégorie de personnes a toutefois demandé ou jaar vervroegd met pensioen kunnen gaan. In dat geval heeft de eerste categorie van personen zijn
préparé sa mise en disponibilité à temps. indisponibiliteitstelling evenwel tijdig aangevraagd of voorbereid.
B.10.6. En ce que la différence de traitement porte sur B.10.6. In zoverre het verschil in behandeling betrekking heeft op de
l'impossibilité pour certains travailleurs d'employeurs publics qui onmogelijkheid voor sommige werknemers van openbare werkgevers die
remplissaient les conditions de la mise en disponibilité avant le 5 vóór 5 maart 2013 aan de voorwaarden voor indisponibiliteitstelling
mars 2013 d'introduire leur demande avant le 1er janvier 2012 ou de la voldeden, om hun aanvraag vóór 1 januari 2012 in te dienen of vóór 5
faire approuver avant le 5 mars 2012, alors que d'autres travailleurs maart 2012 te laten goedkeuren, terwijl andere werknemers van openbare
d'employeurs publics qui remplissaient les conditions à la même date werkgevers die op dezelfde datum aan de voorwaarden voldeden, wel over
disposaient quant à eux de cette possibilité, cette différence de die mogelijkheid beschikten, vindt dat verschil in behandeling zijn
traitement ne trouve pas son fondement dans la disposition en cause, grondslag niet in de in het geding zijnde bepaling, maar in de
mais dans les différences entre les statuts de mise en disponibilité verschillen tussen de statuten van indisponibiliteitstelling van
des employeurs publics respectifs. L'examen de ces différences excède onderscheiden openbare werkgevers. Het onderzoek van die verschillen
la compétence de la Cour. valt buiten de bevoegdheid van het Hof.
Le fait que certains travailleurs d'employeurs publics doivent Dat bepaalde werknemers van openbare werkgevers een periode van twee
attendre deux ans entre le moment auquel ils atteignent l'âge de 60 jaar dienen te overbruggen tussen het bereiken van de leeftijd van 60
ans et l'âge de la retraite anticipée n'est pas davantage une jaar en de vervroegde pensioenleeftijd, is evenmin een rechtstreeks
conséquence directe de la disposition en cause, mais plutôt de la gevolg van de in het geding zijnde bepaling, maar veeleer van het
circonstance que les employeurs publics concernés n'ont pas adapté gegeven dat de betrokken openbare werkgevers hun statuut van
leur statut de mise en disponibilité à la réforme des retraites opérée indisponibiliteitstelling niet in overeenstemming hebben gebracht met
par la loi du 28 décembre 2011. de pensioenhervorming door de wet van 28 december 2011.
B.11. Eu égard à ce qui précède, l'article 88, alinéa 4, 1° et 2°, de B.11. Gelet op het voorgaande is artikel 88, vierde lid, 1° en 2°, van
la loi du 28 décembre 2011 n'est pas incompatible avec les articles 10 de wet van 28 december 2011 niet onbestaanbaar met de artikelen 10 en
et 11 de la Constitution. 11 van de Grondwet.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 « portant des Artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 « houdende
dispositions diverses » ne viole pas les articles 10 et 11 de la diverse bepalingen » schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Constitution. niet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 17 mars 2022. op 17 maart 2022.
Le greffier, le président, De griffier, De voorzitter,
P.-Y. Dutilleux P. Nihoul P.-Y. Dutilleux P. Nihoul
^