Extrait de l'arrêt n° 76/2022 du 9 juin 2022 Numéro du rôle : 7404 En cause : le recours en annulation de la loi du 14 novembre 2019 « modifiant la loi du 17 avril 1878 contenant le titre préliminaire du Code de procédure pénale en vue de sup La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. (...) | Uittreksel uit arrest nr. 76/2022 van 9 juni 2022 Rolnummer 7404 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 14 november 2019 « tot wijziging van de wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvorder Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 76/2022 du 9 juin 2022 | Uittreksel uit arrest nr. 76/2022 van 9 juni 2022 |
Numéro du rôle : 7404 | Rolnummer 7404 |
En cause : le recours en annulation de la loi du 14 novembre 2019 « | In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 14 november 2019 |
modifiant la loi du 17 avril 1878 contenant le titre préliminaire du | « tot wijziging van de wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande |
Code de procédure pénale en vue de supprimer la prescription des | titel van het Wetboek van Strafvordering wat de afschaffing van de |
infractions sexuelles graves commises sur des mineurs » et de la loi | verjaring van ernstige seksuele misdrijven op minderjarigen betreft » |
du 5 décembre 2019 « modifiant l'article 21 du titre préliminaire du | en de wet van 5 december 2019 « tot wijziging van artikel 21 van de |
voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering », ingesteld | |
Code de procédure pénale », introduit par l'ASBL « Ligue des droits | door de vzw « Ligue des droits humains » en de vzw « Association |
humains » et l'ASBL « Association Syndicale des Magistrats ». | Syndicale des Magistrats ». |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. | samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de |
Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. | rechters J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, |
Pieters, S. de Bethune et E. Bribosia, et, conformément à l'article | T. Detienne, D. Pieters, S. de Bethune en E. Bribosia, en, |
60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour | overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 |
constitutionnelle, de la juge émérite R. Leysen, assistée du greffier | op het Grondwettelijk Hof, emeritus rechter R. Leysen, bijgestaan door |
F. Meersschaut, présidée par le président P. Nihoul, | de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter P. |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | Nihoul, wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 16 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 16 juni 2020 |
juin 2020 et parvenue au greffe le 18 juin 2020, un recours en | ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 18 juni |
2020, is beroep tot vernietiging ingesteld van de wet van 14 november | |
annulation de la loi du 14 novembre 2019 « modifiant la loi du 17 | 2019 « tot wijziging van de wet van 17 april 1878 houdende de |
avril 1878 contenant le titre préliminaire du Code de procédure pénale | voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering wat de |
en vue de supprimer la prescription des infractions sexuelles graves | afschaffing van de verjaring van ernstige seksuele misdrijven op |
commises sur des mineurs » et de la loi du 5 décembre 2019 « modifiant | minderjarigen betreft » en de wet van 5 december 2019 « tot wijziging |
l'article 21 du titre préliminaire du Code de procédure pénale » | van artikel 21 van de voorafgaande titel van het Wetboek van |
(publiées au Moniteur belge du 20 décembre 2019) a été introduit par | Strafvordering » (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 20 |
l'ASBL « Ligue des droits humains » et l'ASBL « Association Syndicale | december 2019) door de vzw « Ligue des droits humains » en de vzw « |
des Magistrats », assistées et représentées par Me A. Verhoustraeten, | Association Syndicale des Magistrats », bijgestaan en vertegenwoordigd |
avocat au barreau de Bruxelles. | door Mr. A. Verhoustraeten, advocaat bij de balie te Brussel. |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
Quant aux dispositions attaquées et à leur contexte | Ten aanzien van de bestreden bepalingen en de context ervan |
B.1.1. Le recours en annulation introduit par l'ASBL « Ligue des | B.1.1. Het beroep tot vernietiging ingesteld door de vzw « Ligue des |
droits humains » et l'ASBL « Association Syndicale des Magistrats » | droits humains » en de vzw « Association Syndicale des Magistrats » |
porte sur deux lois qui ont pour objet de modifier le régime de la | heeft betrekking op twee wetten die tot doel hebben de regeling aan te |
prescription de l'action publique en ce qui concerne certaines | passen inzake de verjaring van de strafvordering ten aanzien van |
infractions pénales, en particulier les infractions à caractère sexuel | bepaalde strafrechtelijke misdrijven, inzonderheid de seksuele |
commises sur des personnes mineures, qui sont rendues | misdrijven op minderjarigen, die niet meer verjaren. |
imprescriptibles. | |
B.1.2. Les articles 2 et 3 de la loi du 14 novembre 2019 « modifiant | B.1.2. De artikelen 2 en 3 van de wet van 14 november 2019 « tot |
la loi du 17 avril 1878 contenant le titre préliminaire du Code de | wijziging van de wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande titel |
procédure pénale en vue de supprimer la prescription des infractions | van het Wetboek van Strafvordering wat de afschaffing van de verjaring |
sexuelles graves commises sur des mineurs » (ci-après : la loi du 14 novembre 2019) disposent : | van ernstige seksuele misdrijven op minderjarigen betreft » (hierna : de wet van 14 november 2019) bepalen : |
« Art. 2.Dans l'article 21, alinéa 1er, de la loi du 17 avril 1878 |
« Art. 2.In artikel 21, eerste lid, van de wet van 17 april 1878 |
contenant le titre préliminaire du Code de procédure pénale, remplacé | houdende de voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering, |
par la loi du 5 février 2016 et modifié en dernier lieu par la loi du | vervangen bij de wet van 5 februari 2016 en laatstelijk gewijzigd bij |
11 juillet 2018, les modifications suivantes sont apportées : | de wet van 11 juli 2018, worden de volgende wijzigingen aangebracht : |
a) les mots ' Sauf en ce qui concerne les infractions définies dans | a) de woorden ' Behoudens wat de misdrijven betreft omschreven in de |
les articles 136bis, 136ter et 136quater du Code pénal et ' sont | artikelen 136bis, 136ter en 136quater van het Strafwetboek, en ' |
abrogés; | worden opgeheven; |
b) dans le 1°, deuxième tiret, les mots ' 376, alinéa 1er, ' sont | b) in de bepaling onder 1°, tweede gedachtestreepje, worden de woorden ' 376, eerste lid, ' opgeheven; |
abrogés; c) dans le 2°, le deuxième tiret est abrogé. | c) in de bepaling onder 2° wordt het tweede gedachtestreepje |
Art. 3.L'article 21bis de la même loi, inséré par la loi du 13 avril |
opgeheven. Art. 3.Artikel 21bis van dezelfde wet, ingevoegd bij de wet van 13 |
1995, remplacé par la loi du 5 février 2016 et modifié par la loi du 5 | april 1995, vervangen bij de wet van 5 februari 2016 en gewijzigd bij |
mai 2019, est remplacé par ce qui suit : | de wet van 5 mei 2019, wordt vervangen als volgt : |
' Art. 21bis.L'action publique ne se prescrit pas : |
' Art. 21bis.De strafvordering verjaart niet in de gevallen bedoeld : |
1° dans les cas visés aux articles 136bis, 136ter et 136quater du Code pénal; | 1° in de artikelen 136bis, 136ter en 136quater van het Strafwetboek; |
2° dans les cas visés aux articles 371/1 à 377, 377quater, 379, 380, | 2° in de artikelen 371/1 tot 377, 377quater, 379, 380, 383bis, § 1, |
383bis, § 1er, 409 et 433quinquies, § 1er, alinéa 1er, 1°, du Code | 409 en 433quinquies, § 1, eerste lid, 1°, van het Strafwetboek, en de |
pénal, ni en cas de tentative de commission de cette dernière | poging om dat laatste misdrijf te plegen, ingeval het is gepleegd op |
infraction si elle visait une personne âgée de moins de dix-huit ans ' ». | een persoon van minder dan achttien jaar ' ». |
B.1.3. Les articles 2 et 3 de la loi du 5 décembre 2019 « modifiant | B.1.3. De artikelen 2 en 3 van de wet van 5 december 2019 « tot |
l'article 21 du titre préliminaire du Code de procédure pénale » | wijziging van artikel 21 van de voorafgaande titel van het Wetboek van |
(ci-après : la loi du 5 décembre 2019) disposent : | Strafvordering » (hierna : de wet van 5 december 2019) bepalen : |
« Art. 2.L'article 21, alinéa 1er, 2°, de la loi du 17 avril 1878 |
« Art. 2.Artikel 21, eerste lid, 2°, van de wet van 17 april 1878 |
contenant le titre préliminaire du Code de procédure pénale, remplacé | houdende de voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering, |
par la loi du 5 février 2016 et modifié en dernier lieu par la loi du | vervangen bij de wet van 5 februari 2016 en laatstelijk gewijzigd bij |
14 novembre 2019, est remplacé par ce qui suit : | de wet van 14 november 2019, wordt vervangen als volgt : |
' 2° après quinze ans s'il s'agit de l'un des crimes visés au 1°, | ' 2° door verloop van vijftien jaren voor een van de misdaden bedoeld |
second tiret, ou à l'article 376, alinéa 1er, du Code pénal, s'il a | in 1°, tweede streepje, of in artikel 376, eerste lid, van het |
été commis sur une personne âgée d'au moins dix-huit ans; '. | Strafwetboek, ingeval die is gepleegd op een persoon van minstens achttien jaar; '. |
Art. 3.La présente loi entre en vigueur le même jour que la loi du 14 |
Art. 3.Deze wet treedt in werking op dezelfde dag als de wet van 14 |
novembre 2019 modifiant la loi du 17 avril 1878 contenant le titre | november 2019 tot wijziging van de wet van 17 april 1878 houdende de |
préliminaire du Code de procédure pénale en vue de supprimer la | voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering wat de |
prescription des infractions sexuelles graves commises sur des mineurs | afschaffing van de verjaring van ernstige seksuele misdrijven op |
». | minderjarigen betreft ». |
B.1.4. Les deux lois attaquées sont entrées en vigueur le 30 décembre | B.1.4. De twee bestreden wetten zijn in werking getreden op 30 |
2019. | december 2019. |
B.2.1. Tel qu'il a été remplacé par l'article 3 de la loi du 14 | B.2.1. Zoals vervangen bij artikel 3 van de wet van 14 november 2019 |
novembre 2019, l'article 21bis de la loi du 17 avril 1878 « contenant | bepaalt artikel 21bis van de wet van 17 april 1878 « houdende de |
le titre préliminaire du Code de procédure pénale » dispose : | voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering » : |
« L'action publique ne se prescrit pas : | « De strafvordering verjaart niet in de gevallen bedoeld : |
1° dans les cas visés aux articles 136bis, 136ter et 136quater du Code pénal; | 1° in de artikelen 136bis, 136ter en 136quater van het Strafwetboek; |
2° dans les cas visés aux articles 371/1 à 377, 377quater, 379, 380, | 2° in de artikelen 371/1 tot 377, 377quater, 379, 380, 383bis, § 1, |
383bis, § 1er, 409 et 433quinquies, § 1er, alinéa 1er, 1°, du Code | 409 en 433quinquies, § 1, eerste lid, 1°, van het Strafwetboek, en de |
pénal, ni en cas de tentative de commission de cette dernière | poging om dat laatste misdrijf te plegen, ingeval het is gepleegd op |
een persoon van minder dan achttien jaar ». | |
infraction si elle visait une personne âgée de moins de dix-huit ans ». | Uit het nieuwe 2° van die bepaling, dat het voorwerp uitmaakt van het |
Il ressort du 2°, nouveau, de cette disposition, qui fait l'objet du | beroep tot vernietiging, vloeit voort dat een bepaald aantal |
recours en annulation, qu'un certain nombre d'infractions pénales sont | strafrechtelijke misdrijven voortaan onverjaarbaar zijn wanneer zij |
désormais imprescriptibles si elles sont commises sur une personne | worden gepleegd op een minderjarige. Het gaat om voyeurisme (artikel |
mineure. Il s'agit du voyeurisme (article 371/1 du Code pénal), de | 371/1 van het Strafwetboek, de aanranding van de eerbaarheid en |
l'attentat à la pudeur et du viol (articles 372 à 377 du Code pénal), | verkrachting (artikelen 372 tot 377 van het Strafwetboek), het |
de l'infraction de grooming ou de cyberprédation (article 377quater du | misdrijf van grooming of van cyberkinderlokkerij (artikel 377quater |
Code pénal), de la corruption de la jeunesse et de la prostitution | van het Strafwetboek), bederf van de jeugd en prostitutie (artikelen |
(articles 379 et 380 du Code pénal), de la production et de la | 379 en 380 van het Strafwetboek), het vervaardigen en verdelen van |
distribution de matériel pédopornographique (article 383bis, § 1er, du | kinderpornografisch materiaal (artikel 383bis, § 1, van het |
Strafwetboek), de verminking van de genitaliën van een persoon van het | |
Code pénal), de la mutilation génitale féminine (article 409 du Code | vrouwelijk geslacht (artikel 409 van het Strafwetboek) en mensenhandel |
pénal) et de la traite des êtres humains à des fins d'exploitation de | met als doel de uitbuiting van prostitutie of andere vormen van |
la prostitution ou d'autres formes d'exploitation sexuelle (article | |
433quinquies, § 1er, alinéa 1er, 1°, du Code pénal). | seksuele uitbuiting (artikel 433quinquies, § 1, eerste lid, 1°, van |
het Strafwetboek). | |
B.2.2. Avant l'entrée en vigueur de la loi du 14 novembre 2019, qui | B.2.2. Vóór de inwerkingtreding van de wet van 14 november 2019, die |
rend ces infractions imprescriptibles, un délai de prescription de | die misdrijven onverjaarbaar maakt, was een verjaringstermijn van |
vingt ans était applicable au viol ou à l'attentat à la pudeur ayant | twintig jaar van toepassing op verkrachting of aanranding van de |
causé la mort de la victime et un délai de prescription de quinze ans | eerbaarheid met de dood van het slachtoffer tot gevolg, en was een |
s'appliquait à toutes les autres infractions à caractère sexuel. Ce | verjaringstermijn van vijftien jaar van toepassing op alle andere |
délai de prescription prenait en outre cours le jour où la victime | seksuele misdrijven. Die verjaringstermijn ging bovendien in op de dag |
atteignait l'âge de dix-huit ans, ou, en cas d'infraction collective, | dat het slachtoffer de leeftijd van achttien jaar bereikte of, in |
le jour où la plus jeune des victimes atteignait l'âge de dix-huit | geval van een collectief misdrijf, op de dag waarop het jongste |
ans, sauf si le délai qui s'était écoulé entre deux de ces infractions | slachtoffer de leeftijd van achttien jaar bereikte, behalve indien de |
consécutives était supérieur au délai de prescription. | termijn tussen die opeenvolgende misdrijven de verjaringstermijn |
B.3. Les lois attaquées sont issues de propositions de loi et n'ont | overschreed. B.3. De bestreden wetten vloeien voort uit wetsvoorstellen en werden |
pas fait l'objet d'avis du Conseil d'Etat. Leurs auteurs justifient | niet voor advies voorgelegd aan de Raad van State. Hun auteurs |
l'imprescriptibilité pénale des infractions visées en B.2.1 en ces | verantwoorden de strafrechtelijke onverjaarbaarheid van de in B.2.1 |
termes : | beoogde misdrijven als volgt : |
« Par le passé, la question des délais de prescription a été maintes | « In het verleden zijn reeds diverse debatten over de |
fois débattue dans cette enceinte dans le cadre des dossiers de | verjaringstermijnen gevoerd in dit huis naar aanleiding van de |
pédophilie. A la suite de la création de la Commission spéciale | dossiers inzake kindermisbruik. Inzonderheid de oprichting van de |
relative au traitement d'abus sexuels et de faits de pédophilie dans | bijzondere commissie betreffende de behandeling van seksueel misbruik |
une relation d'autorité, en particulier au sein de l'Eglise [ci-après | en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie, inzonderheid binnen |
: la Commission Adriaenssens], en 2010, ce débat est revenu au coeur | de Kerk [hierna : de commissie Adriaenssens], in 2010, maakte het |
de l'actualité. Diverses propositions ont été déposées pour prolonger | debat actueel. Diverse voorstellen werden neergelegd om de |
le délai de prescription. | verjaringstermijn te verlengen. |
La plus poussée émanait du député Landuyt (DOC 53 0314/001) et avait | Het meest verregaande was het wetsvoorstel Landuyt (DOC 53 0314/001) |
pour objectif de rendre imprescriptibles les faits de pédophilie. | dat feiten van kindermisbruik onverjaarbaar wilde maken. |
Nous sommes évidemment d'accord qu'il faut que les victimes d'abus | Uiteraard gaan wij er mee akkoord dat slachtoffers van misbruik zo |
fassent une déclaration le plus rapidement possible. C'est la | |
meilleure garantie de (pouvoir) récolter des indices et des preuves, | snel mogelijk aangifte moeten doen. Dat is de beste garantie om sporen |
d'identifier les auteurs et de les traduire en justice. Il est dès | en bewijzen te (kunnen) verzamelen en de dader(s) op te sporen en te |
lors absolument nécessaire de continuer à miser au maximum sur la | berechten. Het is dan ook absoluut noodzakelijk maximaal te blijven |
sensibilisation des victimes en ce qui concerne cette première | inzetten op de bewustwording van slachtoffers over deze eerste en |
condition primordiale. | belangrijkste vereiste. |
Dans la pratique, force est toutefois de constater que dans un nombre | In de praktijk moeten wij evenwel vaststellen dat aangifte in een veel |
beaucoup trop élevé de cas, la déclaration n'arrive jamais ou n'arrive | te groot deel van de gevallen niet of slechts lang na het misbruik |
que longtemps après l'abus. Toutes sortes de raisons (proximité de la | gebeurt. Allerlei redenen (gezin in de nabijheid van de dader, vrees |
famille par rapport à l'auteur, peur de dénoncer les faits en raison | om de feiten aan te geven wegens de invloed van de dader of nog, |
de l'influence de l'auteur ou à cause du traumatisme) font en sorte | wegens het trauma) maken dat het voor slachtoffers van dergelijke |
qu'il est souvent impossible pour les victimes de tels abus de porter | feiten vaak onmogelijk is om onmiddellijk na de feiten een klacht in |
plainte immédiatement après les faits. | te dienen. |
Par ailleurs, il y a lieu selon nous de se demander s'il existe le | Het is naar onze mening ten andere ook zeer de vraag of er ook maar |
moindre rapport entre la propension à dénoncer les faits, d'une part, | enig verband bestaat tussen enerzijds de aangiftebereidheid en |
et le délai de prescription, d'autre part. | anderzijds verjaringstermijn. |
C'est ce qui est notamment ressorti du rapport final de la commission | Dat is onder meer gebleken in het eindrapport van de commissie |
Adriaenssens lors de la commission spéciale : une large majorité | Adriaensens naar aanleiding van de bijzondere commissie : een ruime |
déclare en effet déplorer l'existence d'un délai de prescription. Et | meerderheid maakt immers melding te betreuren dat er een |
dans l'opinion publique, le fait qu'après un certain temps, l'auteur | verjaringstermijn bestaat. En in de publieke opinie was het gegeven |
d'abus ne peut plus être poursuivi - et que la tranquillité lui est | dat een dader van misbruik na x aantal tijd niets meer gedaan kan |
ainsi offerte - a clairement donné lieu à un débat de société. | worden - en zo ' gemoedsrust ' toebedeeld krijgt -duidelijk een |
Récemment encore, une victime d'abus commis alors qu'elle était enfant | onderwerp van maatschappelijke discussie. Nog recent nog werd door een |
a déclaré ne pas comprendre que les faits puissent être prescrits. | slachtoffer van kindermisbruik verklaard dat hij niet kon begrijpen |
dat de feiten verjaren. | |
Alors que le simple écoulement du temps confère en quelque sorte ' | Daar waar de dader door het louter verloop van tijd als het ware ' |
l'absolution ' à l'auteur, ce n'est pas du tout le cas pour la victime | penitentie ' krijgt, is dat helemaal niet het geval voor het |
qui portera et devra métaboliser, durant le reste de ses jours, les | slachtoffer dat de gevolgen - zowel fysiek als psychisch -van de enorm |
séquelles - tant physiques que psychiques - de l'atteinte | ingrijpende aantasting van haar of zijn integriteit de rest van het |
particulièrement grave portée à son intégrité. | leven meedraagt en dient te verwerken. |
Nous avons conscience qu'il ne sera plus possible de trouver des | Wij beseffen dat vele jaren na de feiten bewijzen niet meer te vinden |
preuves des années après les faits et qu'une action juridique aboutira | zullen zijn en een juridische actie op een buitenvervolging zal |
à un non-lieu faute de preuves. Quoi qu'il en soit, nous estimons que | uitmonden bij gebrek aan bewijs. Toch blijft naar onze mening het |
la possibilité de pouvoir encore recourir aux tribunaux revêt une | beschikken over de mogelijkheid om zich alsnog tot de rechtbank te |
importance symbolique, non seulement pour la société, mais surtout | wenden symbolisch belangrijk, niet alleen voor de maatschappij maar |
pour le processus d'acceptation des victimes. | vooral voor het verwerkingsproces van de slachtoffers. |
La faculté de recourir à tout moment à la justice est conforme à | Zich te allen tijde tot het gerecht kunnen wenden beantwoordt zo aan |
l'essence du droit qui est de rendre justice aux victimes | de essentie van het recht : rechtvaardigheid bieden aan slachtoffers |
d'infractions graves à caractère sexuel. | van ernstige seksuele misdrijven. |
L'instauration de l'imprescriptibilité de l'action publique concernant | De invoering van de onverjaarbaarheid van de strafvordering ten |
les infractions graves à caractère sexuel, qui doit permettre aux | aanzien van ernstige seksuele misdrijven, teneinde de slachtoffers de |
victimes de disposer du temps nécessaire pour dénoncer les faits, ne | nodige tijd te bieden de feiten waarvan zij het slachtoffer werden aan |
porte pas atteinte aux droits et libertés fondamentaux garantis par la | te klagen, doet geen afbreuk aan de fundamentele rechten en vrijheden, |
Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des | zoals gewaarborgd door de het Europees Verdrag voor de Rechten van de |
libertés fondamentales. | Mens. |
En effet, selon la jurisprudence de la Cour européenne des droits de | Volgens de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de |
l'homme, le point de départ du délai raisonnable est le moment ou une | Mens gaat de redelijke termijn pas in op het ogenblik dat een |
accusation est portée. En l'espèce, ce délai commence donc à courir au | beschuldiging wordt ingebracht, en dus, in dit geval, op zijn vroegst |
plus tôt au moment de la plainte de la victime ou de la dénonciation | op het moment dat het slachtoffer een klacht indient of dat de feiten |
des faits au procureur du Roi. De plus, l'article 21ter de la loi du | worden aangegeven bij de procureur des Konings. Bovendien heeft de |
17 avril 1878 contenant le titre préliminaire du Code de procédure | rechter overeenkomstig artikel 21ter van de wet van 17 april 1878 |
pénale offre au juge la possibilité de prononcer la condamnation par | houdende de voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering de |
simple déclaration de culpabilité ou de prononcer une peine inférieure | mogelijkheid om de veroordeling bij eenvoudige schuldigverklaring uit |
à la peine minimale prévue par la loi, et ce, si la durée des | te spreken of een straf uit te spreken die lager is dan de wettelijke |
poursuites pénales dépasse le délai raisonnable. | |
A la lumière de ce qui précède, nous estimons que la prescription en | minimumstraf, indien de duur van de strafvervolging de redelijke |
termijn overschrijdt. | |
matière d'infractions graves a caractère sexuel n'est plus justifiée | Wij menen dan ook dat de verjaring inzake ernstige seksuele misdrijven |
d'un point de vue social. Nous proposons, par conséquent, d'ajouter | maatschappelijk niet langer verantwoord is. Wij stellen dan ook de |
l'imprescriptibilité des infractions énumérées dans l'article 21bis de | onverjaarbaarheid voor van de in artikel 21bis van de wet van 17 april |
la loi du 17 avril 1878 contenant le titre préliminaire du Code de | 1878 houdende de voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering |
procédure pénale à la liste des infractions imprescriptibles » (Doc. | opgesomde misdrijven toe te voegen aan de lijst van onverjaarbare |
parl., Chambre, 2019, DOC 55-0439/001, pp. 3-5). | misdrijven » (Parl. St., Kamer, 2019, DOC 55-0439/001,pp. 3-5). |
Quant à l'intérêt | Ten aanzien van het belang |
B.4.1. Lorsqu'une association sans but lucratif qui n'invoque pas son | B.4.1. Wanneer een vereniging zonder winstoogmerk die niet haar |
intérêt personnel agit devant la Cour, il est requis que son but | persoonlijk belang aanvoert, voor het Hof optreedt, is vereist dat |
statutaire soit d'une nature particulière et, dès lors, distinct de | haar statutair doel van bijzondere aard is en, derhalve, onderscheiden |
l'intérêt général; qu'elle défende un intérêt collectif; que la norme | van het algemeen belang; dat zij een collectief belang verdedigt; dat |
attaquée soit susceptible d'affecter son but; qu'il n'apparaisse pas, | haar doel door de bestreden norm kan worden geraakt; dat ten slotte |
enfin, que ce but n'est pas ou n'est plus réellement poursuivi. | niet blijkt dat dit doel niet of niet meer werkelijk wordt nagestreefd. |
B.4.2. Selon ses statuts, la deuxième partie requérante, l'ASBL « | B.4.2. Volgens haar statuten heeft de tweede verzoekende partij, de |
Ligue des droits humains », a pour objet de « combattre l'injustice et | vzw « Ligue des droits humains », tot doel « het bestrijden van |
toute atteinte arbitraire aux droits d'un individu ou d'une | onrecht en van elke willekeurige inbreuk op de rechten van een |
collectivité. Elle défend les principes d'égalité, de liberté, de | individu of een gemeenschap. Zij verdedigt de beginselen van |
solidarité et d'humanisme sur lesquels se fondent les sociétés | gelijkheid, vrijheid, solidariteit en humanisme waarop de |
démocratiques qui ont été proclamés notamment par la Constitution | democratische samenlevingen zijn gegrondvest en die zijn afgekondigd |
belge et la [...] Convention européenne pour la sauvegarde des droits | onder meer door de Belgische Grondwet [en] het Europees Verdrag voor |
de l'Homme [...] ». | de rechten van de mens [...] ». |
B.4.3. Il peut être admis que des dispositions qui suppriment le délai | B.4.3. Er kan worden aangenomen dat bepalingen die een einde maken aan |
de prescription en matière pénale pour certaines catégories de | de verjaringstermijn in strafzaken voor sommige categorieën van |
justiciables sont d'une nature telle qu'elles peuvent affecter le but | rechtsonderhorigen van dien aard zijn dat zij het statutair doel van |
statutaire de l'association précitée. | de voornoemde vereniging kunnen raken. |
B.4.4. Il résulte de ce qui précède que la première partie requérante | B.4.4. Uit hetgeen voorafgaat, vloeit voort dat de eerste verzoekende |
a intérêt au recours. Dès lors que celle-ci a intérêt au recours, la | partij belang heeft bij het beroep. Daar zij belang heeft bij het |
Cour ne doit pas examiner si l'autre partie requérante justifie | beroep, dient het Hof niet na te gaan of de andere verzoekende partij |
également de l'intérêt requis. | eveneens doet blijken van het vereiste belang. |
Quant au fond | Ten gronde |
En ce qui concerne le premier moyen | Wat het eerste middel betreft |
B.5. Les parties requérantes prennent un premier moyen de la | B.5. De verzoekende partijen leiden een eerste middel af uit de |
violation, par les lois attaquées, des articles 10 et 11 de la | schending, door de bestreden wetten, van de artikelen 10 en 11 van de |
Constitution, lus en combinaison avec l'article 6 de la Convention | Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag |
européenne des droits de l'homme, en ce qu'elles feraient naître | voor de rechten van de mens, in zoverre zij meerdere verschillen in |
plusieurs différences de traitement qui entraîneraient une violation | behandeling zouden doen ontstaan die een schending van het recht op |
du droit à un procès équitable. Les parties requérantes soulignent une | een eerlijk proces zouden inhouden. De verzoekende partijen wijzen op |
première différence de traitement entre la personne suspectée d'une | een eerste verschil in behandeling tussen de verdachte van een |
infraction sexuelle commise sur une personne mineure et la personne | seksueel misdrijf op een minderjarige en de persoon die verdacht wordt |
suspectée de la même infraction commise sur une personne majeure. En ce qui concerne la deuxième différence de traitement, les parties requérantes comparent la personne suspectée d'une infraction sexuelle commise sur un mineur et la personne suspectée d'une infraction non sexuelle commise sur un mineur. Dans le cadre de la troisième différence de traitement soulevée, elles comparent la victime mineure d'une infraction sexuelle et la victime majeure de la même infraction. Enfin, en ce qui concerne la quatrième différence de traitement soulevée, elles comparent la victime mineure d'une infraction sexuelle et la victime mineure d'une infraction non sexuelle. B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la | van hetzelfde misdrijf op een meerderjarige. In verband met het tweede verschil in behandeling vergelijken de verzoekende partijen de persoon die verdacht wordt van een seksueel misdrijf op een minderjarige en de persoon die verdacht wordt van een niet-seksueel misdrijf op een minderjarige. In het kader van het derde opgeworpen verschil in behandeling vergelijken zij het minderjarige slachtoffer van een seksueel misdrijf en het meerderjarige slachtoffer van hetzelfde misdrijf. Ten slotte, wat het vierde aangevoerde verschil in behandeling betreft, vergelijken zij het minderjarige slachtoffer van een seksueel misdrijf en het minderjarige slachtoffer van een niet-seksueel misdrijf. B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel |
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de | en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van |
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas | gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat |
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés | er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de |
et le but visé. | aangewende middelen en het beoogde doel. |
B.7. Il n'existe pas de principe général qui garantisse la | B.7. Er bestaat geen algemeen beginsel dat de verjaring van de |
prescription de l'action publique. Sous la réserve qu'il ne peut | strafvordering waarborgt. Onder voorbehoud dat hij geen maatregelen |
prendre des mesures qui soient manifestement déraisonnables, le | mag nemen die kennelijk onredelijk zijn, vermag de democratisch |
législateur démocratiquement élu peut fixer lui-même la politique | gekozen wetgever het repressief beleid zelf vast te stellen, beleid |
répressive, qui englobe l'appréciation de la gravité d'un manquement | dat de beoordeling omvat van de ernst van een tekortkoming en de |
et la sévérité avec laquelle ce manquement peut être puni, y compris | zwaarwichtigheid waarmee die tekortkoming kan worden bestraft, met |
les possibilités d'individualisation de la peine et les effets et | inbegrip van de mogelijkheden tot individualisering van de straf en de |
actions qui y sont attachés, mais également la fixation de différents | daaraan verbonden gevolgen en vorderingen, maar tevens de vaststelling |
délais de prescription en fonction de l'infraction considérée. Le | van de verschillende verjaringstermijnen naar gelang van het |
législateur peut aussi se montrer sévère dans des matières dans | |
lesquelles les infractions peuvent porter gravement atteinte aux | beschouwde misdrijf. De wetgever vermag zich ook streng op te stellen |
droits fondamentaux des individus et aux intérêts de la collectivité. | in aangelegenheden waarin de misdrijven de grondrechten van de burger |
Compte tenu de la marge d'appréciation importante dont il dispose en | en de belangen van de gemeenschap ernstig kunnen aantasten. |
la matière, le législateur, lorsqu'il distingue le régime de prescription applicable selon les infractions concernées, peut avoir égard à un critère autre que celui de la sévérité de la peine que l'auteur peut encourir, pour autant que le critère retenu soit objectif et pertinent et que les droits des personnes concernées ne fassent pas l'objet d'une restriction disproportionnée. B.8. Les différences de traitement mentionnées en B.5 sont fondées sur un double critère : le caractère sexuel des infractions et la minorité de la victime. Ce double critère est objectif. B.9.1. Il ressort des travaux préparatoires mentionnés en B.3 que les lois attaquées visent à lutter contre l'impunité des auteurs d'infractions sexuelles commises sur des personnes mineures, à protéger ces dernières en leur laissant disposer du temps nécessaire pour dénoncer les faits et à exercer une pression accrue sur les | Gelet op de ruime beoordelingsmarge waarover de wetgever ter zake beschikt, kan hij, wanneer hij het toepasselijke verjaringsstelsel onderscheidt volgens de betrokken misdrijven, rekening houden met een ander criterium dan dat van de ernst van de straf die de dader kan oplopen, op voorwaarde dat het gekozen criterium objectief en relevant is en dat de rechten van de betrokken personen niet in onevenredige mate worden beperkt. B.8. De in B.5 vermelde verschillen in behandeling steunen op een dubbel criterium : het seksuele karakter van de misdrijven en de minderjarigheid van het slachtoffer. Dat dubbel criterium is objectief. B.9.1. Uit de parlementaire voorbereiding die in B.3 wordt aangehaald, blijkt dat de bestreden wetten ertoe strekken de straffeloosheid van de daders van seksuele misdrijven op minderjarigen te bestrijden, die laatstgenoemden te beschermen door hun voldoende tijd te geven om de feiten aan te klagen en meer druk uit te oefenen op de daders van die |
auteurs de ces actes afin d'éviter qu'ils en commettent ou qu'ils | daden teneinde het plegen en het herhalen ervan te voorkomen. Gelet op |
récidivent. Compte tenu de la vulnérabilité de la catégorie des | de kwetsbaarheid van de categorie van de beoogde slachtoffers, zijn de |
victimes visées, les objectifs poursuivis, notamment en vue d'offrir à | nagestreefde doelstellingen, met name om die slachtoffers toegang te |
ces victimes l'accès à un tribunal nonobstant l'écoulement du temps, | verlenen tot een rechter ondanks het verstrijken van de tijd, |
sont légitimes. | gewettigd. |
B.9.2. Contrairement à ce que les parties requérantes soutiennent, le | B.9.2. In tegenstelling tot wat de verzoekende partijen aanvoeren, |
caractère partiellement symbolique des objectifs poursuivis par le | volstaat het gedeeltelijk symbolische karakter van de door de wetgever |
législateur ne suffit pas à conclure à leur illégitimité. Il en va de | nagestreefde doelstellingen niet om te besluiten tot de onwettigheid |
même en ce qui concerne l'éventuelle ineffectivité des poursuites dans | ervan. Hetzelfde geldt wat betreft de eventuele onwerkzaamheid van de |
le futur. Outre que cet argument repose sur des conjectures | vervolgingen in de toekomst. Benevens het feit dat dat argument berust |
impossibles à vérifier, l'efficacité d'une loi pénale mesurée à l'aune | op gissingen die onmogelijk kunnen worden nagegaan, vormt de |
de son application par les juridictions et des condamnations | doeltreffendheid van een strafwet afgemeten aan de toepassing ervan |
prononcées ne constitue pas en soi une condition de sa compatibilité | door de rechtscolleges en de uitgesproken veroordelingen, op zich geen |
avec les dispositions constitutionnelles et conventionnelles citées au | voorwaarde voor de bestaanbaarheid ervan met de in het middel |
moyen. La possibilité illimitée dans le temps de poursuivre un | aangehaalde grondwets- en verdragsbepalingen. De in de tijd onbeperkte |
comportement infractionnel parce qu'il est jugé par le législateur | mogelijkheid om een strafbaar gedrag te vervolgen, omdat het door de |
comme étant incompatible avec les valeurs fondamentales de la | wetgever onbestaanbaar wordt geacht met de fundamentele waarden van de |
démocratie peut aussi avoir un effet éducatif et préventif. La | democratie, kan ook een educatief en preventief effect hebben. Het |
recherche de cet effet, par définition non mesurable objectivement, | nastreven van dat effect, dat per definitie niet objectief meetbaar |
peut en principe justifier l'adoption de mesures de nature pénale. | is, kan in beginsel de aanneming van maatregelen van strafrechtelijke |
aard verantwoorden. | |
B.10.1. Il convient d'examiner si le double critère de distinction | B.10.1. Er dient onderzocht te worden of het in B.8 vermelde dubbele |
mentionné en B.8 est pertinent au regard des objectifs poursuivis par | criterium van onderscheid pertinent is in het licht van de door de |
le législateur. | wetgever nagestreefde doelstellingen. |
B.10.2. Les personnes mineures qui sont victimes d'une infraction à | B.10.2. De minderjarigen die het slachtoffer zijn van een seksueel |
caractère sexuel se trouvent dans une situation spécifique, qui, par | misdrijf bevinden zich in een specifieke situatie die, in vergelijking |
comparaison avec la situation de personnes majeures victimes d'une | met de situatie van meerderjarige slachtoffers van een seksueel |
infraction à caractère sexuel ou avec la situation de personnes | misdrijf of met de situatie van minderjarige slachtoffers van enig |
mineures victimes de toute autre infraction, est unique à bien des | ander misdrijf, in verschillende opzichten uniek is. In de |
égards. Dans les travaux préparatoires, il est relevé qu'il existe une | parlementaire voorbereiding wordt verwezen naar een « zwijgen », dat |
« loi du silence », qui touche particulièrement les enfants victimes | inzonderheid de kinderen treft die het slachtoffer zijn van seksuele |
d'infractions à caractère sexuel : | misdrijven : |
« la loi du silence s'applique tout particulièrement aux abus sexuels | « kindermisbruik [is] bij uitstek een misdrijf dat het zwijgen omvat. |
subis durant l'enfance. Le silence est sans doute difficile à | Dat is wellicht moeilijk te begrijpen voor mensen die het niet hebben |
comprendre pour les personnes qui n'ont pas subi de tels abus, mais | meegemaakt, maar niet voor de velen die het wel hebben meegemaakt. |
pas pour les nombreuses victimes. [...], souvent, l'enfant abusé | [...] het kind [leert] vaak pas decennia later [...] spreken over wat |
n'apprend à parler de ce qu'il a subi que plusieurs décennies plus | |
tard. | het overkomen is. |
[...] | [...] |
Beaucoup estiment que les victimes doivent être incitées à dénoncer | Velen zijn van oordeel dat slachtoffers moeten worden aangespoord om |
l'abus rapidement et que la suppression du délai de prescription | snel aangifte te doen van het misbruik en dat met het afschaffen van |
diminue la pression exercée pour qu'elles le fassent. Le travail | de verjaringstermijn de druk om dit te doen wordt verminderd. Haar |
qu'elle a effectué, en tant que psychologue et sexologue, avec des | werk als psycholoog en seksuoloog met slachtoffers van seksuele |
victimes d'infractions sexuelles tant en Belgique qu'à l'étranger lui | misdrijven zowel in binnen- als in buitenland hebben haar evenwel |
a toutefois clairement montré que cette approche est diamétralement | duidelijk gemaakt dat deze benaderingswijze diametraal tegenover het |
opposée au ressenti des victimes. [...] 90 % des victimes ne déclarent | gevoel van de slachtoffers staat. [...] 90 % van de slachtoffers doet |
pas l'abus; ce chiffre est encore plus élevé chez les enfants, ce qui | geen aangifte van het misbruik; bij kinderen zal dit cijfer nog hoger |
est dû aux manipulations des auteurs. La société ne peut pas | liggen. Dit houdt verband met de manipulatie door de daders. De |
contribuer à cette situation » (Doc. parl., Chambre, 2019-2020, DOC | maatschappij mag hieraan niet meewerken » (Parl. St., Kamer, |
55-0439/003, pp. 8-9). Ce silence est précisément lié au jeune âge des victimes et à l'aspect traumatisant d'une atteinte à leur intégrité sexuelle. De plus, ces situations sont particulières, en ce que l'auteur de l'infraction à caractère sexuel sur une personne mineure entretient, dans une grande proportion des cas, une relation d'ascendance ou d'autorité sur sa victime. B.10.3. La spécificité de la catégorie des infractions sexuelles est reconnue par la Cour européenne des droits de l'homme, qui a relevé en la matière une obligation positive dans le chef des Etats membres | 2019-2020, DOC 55-0439/003, pp. 8-9). Dat zwijgen is juist verbonden met de jonge leeftijd van de slachtoffers en met het traumatiserende aspect van een aantasting van hun seksuele integriteit. Bovendien zijn die situaties bijzonder, in zoverre de dader van het seksueel misdrijf op een minderjarige in het merendeel van de gevallen een afstammings- of gezagsverhouding ten opzichte van zijn slachtoffer heeft. B.10.3. Het specifieke karakter van de categorie van seksuele misdrijven is erkend door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, dat ter zake een positieve verplichting heeft vastgesteld voor |
d'organiser une pénalisation effective (CEDH, 15 mars 2016, M.G.C. c. | de lidstaten om een daadwerkelijke bestraffing te regelen (EHRM, 15 |
Roumanie, § 59; 24 janvier 2012, P.M. c. Bulgarie, § 63; 4 décembre | maart 2016, M.G.C. t. Roemenië, § 59; 24 januari 2012, P.M. t. |
2003, M.C. c. Bulgarie, § 166). | Bulgarije, § 63; 4 december 2003, M.C. t. Bulgarije, § 166). |
B.10.4. Les enfants sont considérés de longue date par la Cour | B.10.4. Kinderen worden al heel lang door het Europees Hof voor de |
européenne des droits de l'homme comme étant particulièrement | Rechten van de Mens als bijzonder kwetsbaar beschouwd en de |
vulnérables et la protection que leur offrent les Etats membres contre | bescherming die de lidstaten hun bieden tegen ernstige aantastingen |
les ingérences graves dans leur intégrité personnelle doit être | van hun persoonlijke integriteit moet daadwerkelijk zijn (EHRM, 15 |
effective (CEDH, 15 mars 2016, M.G.C. c. Roumanie, § 56; 10 mai 2012, | maart 2016, M.G.C. t. Roemenië, § 56; 10 mei 2012, R.I.P. en D.L.P. t. |
R.I.P. et D.L.P. c. Roumanie, § 58; 15 novembre 2011, M. P. et autres | Roemenië, § 58; 15 november 2011, M. P. en anderen t. Bulgarije, § |
c. Bulgarie, § 108; 3 juin 2004, BatCi et autres c. Turquie, § 133). | 108; 3 juni 2004, BatCi en anderen t. Turkije, § 133). Het Verdrag |
La Convention exige que l'intérêt supérieur de l'enfant soit respecté, | eist dat het hoger belang van het kind in acht wordt genomen, alsook |
de même que le droit à la dignité humaine et à l'intégrité | dat bijzondere aandacht uitgaat naar het recht op een menswaardig |
psychologique requiert une attention particulière lorsqu'un enfant est | leven en op psychologische integriteit wanneer het kind slachtoffer is |
victime de violence (CEDH, 20 mars 2012, C.A.S. et C.S. c. Roumanie, § 82). | van geweld (EHRM, 20 maart 2012, C.A.S. en C.S. t. Roemenië, § 82). |
B.10.5. La Cour européenne des droits de l'homme lie d'ailleurs les | B.10.5. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens verbindt |
deux critères mentionnés en B.8. Dès 1996, elle a constaté qu'il est | overigens de twee in B.8 vermelde criteria aan elkaar. Sinds 1996 |
pris « de plus en plus conscience depuis quelques années de tous les | heeft het vastgesteld dat « men zich meer en meer bewust wordt van |
alle problemen die door seksuele mishandelingen ten aanzien van | |
problèmes que causent les sévices sexuels à enfants [sic] et de leurs | kinderen worden veroorzaakt en van de psychologische weerslag daarvan |
effets psychologiques sur les victimes » et qu' « il est possible que | op de slachtoffers » en dat het « mogelijk is dat de lidstaten van de |
des Etats membres du Conseil de l'Europe aient, dans un proche avenir, | Raad van Europa in de nabije toekomst de regels betreffende de |
à amender les règles sur la prescription des actions qu'ils appliquent | verjaring van de vorderingen die zij toepassen, moeten aanpassen |
afin d'édicter des dispositions spéciales pour ce groupe de plaignants | teneinde voor die groep van klagers bijzondere bepalingen uit te |
» (CEDH, 22 octobre 1996, Stubbings et autres c. Royaume-Uni, § 56). | vaardigen » (EHRM, 22 oktober 1996, Stubbings en anderen t. Verenigd |
De même, elle a jugé qu'« une dissuasion effective contre un acte | Koninkrijk, § 56). Evenzo heeft het geoordeeld dat « een |
aussi grave que le viol, qui met en jeu des valeurs fondamentales et | daadwerkelijke ontrading ten aanzien van een dermate ernstige daad als |
des aspects essentiels de la vie privée, appelle des dispositions | verkrachting, waarbij de fundamentele waarden en essentiële aspecten |
van het privéleven op het spel worden gezet, doeltreffende | |
pénales efficaces. Les enfants et autres personnes vulnérables, en | strafrechtelijke bepalingen vergt. Inzonderheid kinderen en andere |
particulier, doivent bénéficier d'une protection effective » (CEDH, 4 | kwetsbare personen moeten een daadwerkelijke bescherming genieten » (EHRM, 4 decembre 2003, M.C. t. Bulgarije, § 150). |
décembre 2003, M.C. c. Bulgarie, § 150). | B.10.6. De onverjaarbaarheid van de in de bestreden wetten beoogde |
B.10.6. L'imprescriptibilité des infractions visées par les lois | misdrijven vormt bijgevolg een relevante maatregel om het gerecht toe |
attaquées constitue dès lors une mesure pertinente pour permettre à la | te laten die zaken te behandelen zonder te lijden onder een |
justice de traiter ces affaires sans pâtir d'un délai de prescription | verjaringstermijn die, gelet op de bijzondere situatie van de |
qui, compte tenu de la situation particulière des victimes et du délai | slachtoffers en op de soms aanzienlijke termijn waarover zij moeten |
parfois considérable qui peut leur être nécessaire pour prendre | beschikken om zich bewust te zijn van de ernst van de feiten die zij |
conscience de la gravité des faits qu'elles ont subis et pour les | hebben ondergaan en om die aan te klagen, zeer regelmatig wordt |
overschreden voor dergelijke feiten. | |
dénoncer, est très régulièrement dépassé pour ce type de faits. | B.11. Voorts staat het aan het Hof na te gaan of de bestreden wetten |
B.11. Il appartient encore à la Cour d'examiner si les lois attaquées | geen onevenredige gevolgen hebben ten aanzien van sommige categorieën |
ne produisent pas des effets disproportionnés à l'égard de certaines | van personen, inzonderheid wat betreft het recht op een eerlijk proces |
catégories de personnes, en particulier en ce qui concerne le droit à | van de personen die worden verdacht van die misdrijven. |
un procès équitable des personnes suspectées de ces infractions. | B.12.1. De verjaring beoogt zowel de van een misdrijf verdachte |
B.12.1. La prescription vise tant à protéger la personne suspectée | persoon te beschermen tegen niet-tijdige vervolgingen, als de |
d'une infraction contre des poursuites tardives qu'à préserver l'ordre social en déterminant le moment à partir duquel la sécurité juridique et la paix sociale doivent l'emporter sur la poursuite des infractions. B.12.2. Ni la Constitution ni la Convention européenne des droits de l'homme ne prévoient toutefois une obligation pour les Etats parties de mettre en place un système de prescription en matière pénale. Si elle souligne l'importance que de tels délais peuvent revêtir, la Cour européenne des droits de l'homme raisonne, en la matière, au regard des autres droits tirés de la Convention. Elle a notamment jugé : « 50. La Cour rappelle que les délais légaux de péremption ou de prescription, qui figurent parmi les restrictions légitimes au droit a un tribunal, ont plusieurs finalités importantes : garantir la sécurité juridique en fixant un terme aux actions, mettre les défendeurs potentiels à l'abri de plaintes tardives peut-être difficiles a contrer, et empêcher l'injustice qui pourrait se produire si les tribunaux étaient appelés a se prononcer sur des événements survenus loin dans le passe à partir d'éléments de preuve auxquels on | maatschappelijke orde te vrijwaren door het ogenblik te bepalen waarop moet worden geopteerd voor de rechtszekerheid en de sociale rust veeleer dan voor het vervolgen van de misdrijven. B.12.2. Noch de Grondwet noch het Europees Verdrag voor de rechten van de mens voorzien evenwel in een verplichting voor de lidstaten om een systeem van verjaring in strafzaken in te voeren. Hoewel het Europees Hof voor de Rechten van de Mens het mogelijke belang van dergelijke termijnen onderstreept, redeneert het ter zake in het licht van de andere rechten die zijn afgeleid uit het Verdrag. Het heeft geoordeeld : « 50. Het Hof herinnert eraan dat de wettelijke verval- of verjaringstermijnen, die zijn opgenomen onder de wettelijke beperkingen van het recht op een rechter, verschillende belangrijke doelen nastreven : de rechtszekerheid waarborgen door een eindpunt vast te stellen voor de vorderingen, de mogelijke verweerders beschermen tegen niet-tijdige klachten die misschien moeilijk tegen te gaan zijn, en de onrechtvaardigheid verhinderen die zou kunnen ontstaan wanneer rechtbanken zich moeten uitspreken over gebeurtenissen die zich in een ver verleden hebben voorgedaan, op grond van bewijselementen waaraan niet langer geloof zou kunnen worden |
ne pourrait plus ajouter foi et qui seraient incomplets en raison du | gehecht en die onvolledig zouden zijn vanwege de sindsdien verstreken |
temps écoulé (voir, par exemple, Stubbings et autres c. Royaume-Uni, | termijn (zie, onder meer, Stubbings en anderen t. Verenigd Koninkrijk, |
22 octobre 1996, § § 51-52, Recueil des arrêts et décisions 1996-IV, | 22 oktober 1996, § § 51-52, Recueil des arrêts et décisions 1996-IV, |
Stagno c. Belgique, no 1062/07, § 26, 7 juillet 2009, et Howald Moor | Stagno t. België, nr. 1062/07, § 26, 7 juli 2009, en Howald Moor en |
et autres c. Suisse, nos 52067/10 et 41072/11, § § 71-72, 11 mars | anderen t. Zwitserland, nrs. 52067/10 en 41072/11, § § 71-72, 11 maart |
2014). | 2014). |
[...] | [...] |
56. On est donc en l'espèce dans une situation où un droit qu'une | 56. We bevinden ons te dezen dus in een situatie waarin een recht dat |
personne tire de la Convention se trouve confronté à un droit qu'une | een persoon uit het Verdrag afleidt, wordt geconfronteerd met een |
autre personne tire également de la Convention : le droit à la | recht van een andere persoon dat eveneens uit het Verdrag wordt |
sécurité juridique de la société requérante d'un côté, et le droit à | afgeleid : het recht op rechtszekerheid van de verzoekende |
un tribunal de X de l'autre. | vennootschap aan de ene kant en het recht van X op een rechter aan de |
57. Dans un tel cas de figure, la mise en balance des intérêts | andere kant. 57. In een dergelijk geval is het moeilijk om tegenstrijdige belangen |
contradictoires des uns et des autres est difficile à faire, ce qui | van de enen en de anderen af te wegen, hetgeen pleit voor de erkenning |
plaide en faveur de la reconnaissance d'une marge d'appréciation | van een grote beoordelingsmarge voor de Staat (zie, bijvoorbeeld, |
importante au bénéfice de l'État (voir, par exemple, mutatis mutandis, | mutatis mutandis, MGN Limited t. Verenigd Koninkrijk, nr. 39401/04, § |
MGN Limited c. Royaume-Uni, n° 39401/04, § 142, 18 janvier 2011, et | 142, 18 januari 2011, en Ashby Donald en anderen t. Frankrijk, nr. |
Ashby Donald et autres c. France, n° 36769/08, § 40, 10 janvier 2013). | 36769/08, § 40, 10 januari 2013). Wat inzonderheid de afweging betreft |
S'agissant en particulier de la balance à faire dans le contexte de la | in de context van de verjaring van de herstelvordering tussen het |
prescription de l'action en réparation entre le droit d'accès à la | recht op toegang tot de rechter van het slachtoffer en het recht op |
justice de la victime et le droit à la sécurité juridique du | rechtszekerheid van de verweerder, heeft het Hof overigens |
défendeur, la Cour a par ailleurs souligne qu'en appliquant les règles | gepreciseerd dat, door de relevante procedureregels toe te passen, de |
de procédure pertinentes, les juridictions internes devaient éviter à | interne rechtscolleges zowel een overdreven formalisme, dat afbreuk |
la fois un excès de formalisme, qui porterait atteinte à l'équité de | zou doen aan het eerlijke karakter van de procedure, als een |
la procédure, et une souplesse excessive, qui aboutirait à supprimer | buitensporige soepelheid, die zou leiden tot de afschaffing van de bij |
les conditions de procédure établies par les lois (Esim, précité, § | de wetten vastgestelde procedurevoorwaarden, moesten vermijden (Esim, |
21) » (CEDH, 13 février 2020, Sanofi Pasteur c. France, également dans | voormeld, § 21) » (EHRM, 13 februari 2020, Sanofi Pasteur t. |
l'arrêt CEDH, 9 janvier 2013, Oleksandr Volkov c. Ukraine, § 137). | Frankrijk, alsook 9 januari 2013, Oleksandr Volkov t. Oekraïne, § |
B.13. Les lois attaquées ne produisent pas, en soi, des effets | 137). B.13. De bestreden wetten hebben op zich geen onevenredige gevolgen |
disproportionnés en ce qui concerne le droit à un procès équitable, | ten aanzien van het recht op een eerlijk proces, daar het vaststaat |
puisqu'il est entendu que la suppression du délai de prescription de | dat de afschaffing van de verjaringstermijn van de strafvordering niet |
l'action publique ne pourra avoir pour effet ni de pallier | tot gevolg zal kunnen hebben eventuele nalatigheden vanwege de |
d'éventuelles négligences de la part des autorités chargées de la | autoriteiten die belast zijn met de vervolging van die misdrijven te |
poursuite de ces infractions, ni de dispenser le législateur de | verhelpen, noch de wetgever ervan vrij te stellen de adequate |
wetgevende maatregelen te nemen en aan die autoriteiten de middelen te | |
prendre les mesures législatives adéquates et de procurer à ces | verschaffen die noodzakelijk zijn voor de goede uitvoering van hun |
autorités les moyens nécessaires au bon accomplissement de leurs | opdrachten. Evenzo verdwijnen de andere waarborgen die inherent zijn |
missions. De même, les autres garanties inhérentes au procès | aan het eerlijk proces, zoals die met name die zijn verankerd in |
équitable, telles qu'elles sont notamment ancrées dans l'article 6 de | artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, niet |
la Convention européenne des droits de l'homme, ne disparaissent pas | door de loutere aanneming van de bestreden wetten. Zo dienen de |
par la seule adoption des lois attaquées. Ainsi, les juridictions | |
d'instruction et les juridictions de jugement qui constatent qu'en | onderzoeksgerechten en de vonnisgerechten die vaststellen dat, als |
raison de l'écoulement du temps, l'administration de la preuve ou les | gevolg van het lange tijdsverloop, de bewijsvoering of het recht van |
droits de la défense du prévenu sont gravement et irrémédiablement | verdediging van de beklaagde ernstig en onherstelbaar zijn aangetast, |
affectés, de sorte qu'un procès pénal équitable n'est plus possible, | zodat een eerlijk strafproces niet meer mogelijk is, de |
constatent l'irrecevabilité de l'action publique. Même si le droit à | onontvankelijkheid van de strafvordering vast te stellen. Zelfs indien |
un procès équitable n'est pas gravement et irrémédiablement affecté, | het recht op een eerlijk proces niet ernstig en onherstelbaar is |
la juridiction de jugement qui constate que l'administration de la | aangetast, dient de vonnisrechter die vaststelt dat de bewijsvoering à |
preuve à charge ou à décharge est devenue impossible en raison de | charge of à décharge als gevolg van het lange tijdsverloop onmogelijk |
l'écoulement du temps doit en tirer les conséquences. Enfin, | is geworden daaruit de gevolgen te trekken. Ten slotte, in |
contrairement à ce que les parties requérantes soutiennent, la | tegenstelling tot wat de verzoekende partijen aanvoeren, komt het |
présomption d'innocence n'est pas non plus mise à mal par la seule | vermoeden van onschuld evenmin in het gedrang louter door de maatregel |
mesure d'imprescriptibilité. | van onverjaarbaarheid. |
B.14. Le premier moyen n'est pas fondé. | B.14. Het eerste middel is niet gegrond. |
En ce qui concerne le deuxième moyen | Wat het tweede middel betreft |
B.15.1. Les parties requérantes prennent un deuxième moyen de la | B.15.1. De verzoekende partijen leiden een tweede middel af uit de |
violation des articles 12 et 14 de la Constitution, lus en combinaison | schending van de artikelen 12 en 14 van de Grondwet, in samenhang |
avec l'article 7 de la Convention européenne des droits de l'homme, en | gelezen met artikel 7 van het Europees Verdrag voor de rechten van de |
ce que l'article 21bis, 2°, du titre préliminaire du Code de procédure | mens, in zoverre artikel 21bis, 2°, van de voorafgaande titel van het |
pénale, tel qu'il a été modifié par la loi du 14 novembre 2019, serait | Wetboek van strafvordering, zoals gewijzigd bij de wet van 14 november |
ambigu et entaché de plusieurs erreurs. | 2019, dubbelzinnig zou zijn en verschillende vergissingen zou |
B.15.2. Les parties requérantes visent spécifiquement, dans la version | bevatten. B.15.2. De verzoekende partijen beogen specifiek, in de Franse versie |
française de l'article 21bis, 2°, précité, la présence du pronom | van het voormeld artikel 21bis, 2°, de aanwezigheid van het |
personnel « elle », erronément employé pour renvoyer au terme « cas », | persoonlijk voornaamwoord « elle », verkeerdelijk gebruikt om te |
ainsi que l'absence d'une virgule entre les termes « dernière | verwijzen naar het woord « cas », alsook de afwezigheid van een komma |
infraction » et « elle », qui pourraient faire comprendre que la | tussen de woorden « dernière infraction » en « elle », waardoor zou |
condition de minorité de la victime ne concerne que la tentative | kunnen worden begrepen dat de voorwaarde van de minderjarigheid van |
het slachtoffer alleen betrekking heeft op de poging tot misdrijf | |
d'infraction consacrée à l'article 433quinquies, § 1er, alinéa 1er, | bepaald in artikel 433quinquies, § 1, eerste lid, 1°, van het |
1°, du Code pénal. Ces erreurs n'existent pas dans la version | Strafwetboek. Die vergissingen bestaan niet in de Nederlandse versie |
néerlandaise du même texte. | van dezelfde tekst. |
B.16.1. L'article 12, alinéa 2, de la Constitution dispose : | B.16.1. Artikel 12, tweede lid, van de Grondwet bepaalt : |
« Nul ne peut être poursuivi que dans les cas prévus par la loi, et | « Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en |
dans la forme qu'elle prescrit ». | in de vorm die zij voorschrijft ». |
B.16.2. En attribuant au pouvoir législatif la compétence pour | B.16.2. Door aan de wetgevende macht de bevoegdheid te verlenen om te |
déterminer dans quels cas des poursuites pénales sont possibles, | bepalen in welke gevallen strafvervolging mogelijk is, waarborgt |
l'article 12, alinéa 2, de la Constitution garantit à tout citoyen | artikel 12, tweede lid, van de Grondwet aan elke burger dat geen |
qu'aucun comportement ne sera punissable qu'en vertu de règles | enkele gedraging strafbaar zal worden gesteld dan krachtens regels |
adoptées par une assemblée délibérante, démocratiquement élue. | aangenomen door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering. |
En outre, le principe de légalité en matière pénale qui découle de la | Het wettigheidsbeginsel in strafzaken dat uit de voormelde |
disposition constitutionnelle précitée procède de l'idée que la loi pénale doit être formulée en des termes qui permettent à chacun de savoir, au moment où il adopte un comportement, si celui-ci est punissable ou non. Il exige que le législateur indique, en des termes suffisamment précis, clairs et offrant la sécurité juridique, quels faits sont sanctionnés, afin, d'une part, que celui qui adopte un comportement puisse évaluer préalablement, de manière satisfaisante, quelle sera la conséquence pénale de ce comportement et afin, d'autre part, que ne soit pas laissé au juge un trop grand pouvoir d'appréciation. Toutefois, le principe de légalité en matière pénale n'empêche pas que la loi attribue un pouvoir d'appréciation au juge. Il faut en effet tenir compte du caractère de généralité des lois, de la diversité des situations auxquelles elles s'appliquent et de l'évolution des comportements qu'elles répriment. La condition qu'une infraction doit être clairement définie par la loi se trouve remplie lorsque le justiciable peut savoir, à partir du | grondwetsbepaling voortvloeit, gaat bovendien uit van de idee dat de strafwet moet worden geformuleerd in bewoordingen op grond waarvan eenieder, op het ogenblik waarop hij een gedrag aanneemt, kan uitmaken of dat gedrag al dan niet strafbaar is. Het vereist dat de wetgever in voldoende nauwkeurige, duidelijke en rechtszekerheid biedende bewoordingen bepaalt welke feiten strafbaar worden gesteld, zodat, enerzijds, diegene die een gedrag aanneemt, vooraf op afdoende wijze kan inschatten wat het strafrechtelijke gevolg van dat gedrag zal zijn en, anderzijds, aan de rechter geen al te grote beoordelingsbevoegdheid wordt gelaten. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken staat evenwel niet eraan in de weg dat de wet aan de rechter een beoordelingsbevoegdheid toekent. Er dient immers rekening te worden gehouden met het algemene karakter van de wetten, de uiteenlopende situaties waarop zij van toepassing zijn en de evolutie van de gedragingen die zij bestraffen. Aan het vereiste dat een misdrijf duidelijk moet worden omschreven in de wet is voldaan wanneer de rechtsonderhorige, op basis van de bewoordingen van de relevante bepaling en, indien nodig, met behulp |
libellé de la disposition pertinente et, au besoin, à l'aide de son | van de interpretatie daarvan door de rechtscolleges, kan weten voor |
interprétation par les juridictions, quels actes et omissions engagent | welke handelingen en welke verzuimen hij strafrechtelijk aansprakelijk |
sa responsabilité pénale. | kan worden gesteld. |
Ce n'est qu'en examinant une disposition pénale spécifique qu'il est | Enkel bij het onderzoek van een specifieke strafbepaling is het |
possible de déterminer, en tenant compte des éléments propres aux | mogelijk om, rekening houdend met de elementen eigen aan de misdrijven |
infractions qu'elle entend réprimer, si les termes généraux utilisés | die zij wil bestraffen, te bepalen of de door de wetgever gehanteerde |
par le législateur sont à ce point vagues qu'ils méconnaîtraient le | algemene bewoordingen zo vaag zijn dat ze het strafrechtelijk |
principe de légalité en matière pénale. | wettigheidsbeginsel zouden schenden. |
B.17. Il ressort à suffisance du libellé de la loi du 14 novembre | B.17. Uit de bewoordingen van de wet van 14 november 2019, die |
2019, qui vise spécifiquement à supprimer la prescription « des | specifiek ertoe strekt de verjaring « van ernstige seksuele misdrijven |
infractions sexuelles graves commises sur des mineurs », ainsi que de | op minderjarigen », alsook uit de Nederlandse versie van de tekst, |
la version néerlandaise du texte, que la condition de minorité de la | blijkt genoegzaam dat de voorwaarde van de minderjarigheid van het |
victime est attachée à toutes les infractions énumérées à l'article | slachtoffer is verbonden aan alle in artikel 21bis, 2°, van de |
21bis, 2°, du titre préliminaire du Code de procédure pénale. Rien ne | voorafgaande titel van het Wetboek van strafvordering opgesomde |
permet de supposer que les juridictions pourraient adopter une | misdrijven. Niets laat toe ervan uit te gaan dat de rechtscolleges een |
interprétation contraire. | tegenovergestelde interpretatie zouden kunnen geven. |
B.18. Le deuxième moyen n'est pas fondé. En ce qui concerne le troisième moyen B.19. Les parties requérantes prennent un troisième moyen de la violation, par les lois attaquées, des articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec le devoir de minutie et avec la jurisprudence de la Cour européenne des droits de l'homme, en ce qu'il n'a pas été organisé de débat de qualité avant l'adoption des lois attaquées. B.20. Sauf à l'égard des mécanismes de fédéralisme coopératif visés à l'article 30bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, la Cour n'est pas compétente pour contrôler le processus ou les modalités d'élaboration d'une loi. B.21. Dès lors que le grief des parties requérantes porte sur l'absence d'un débat préalable à l'adoption des lois attaquées, le troisième moyen est irrecevable. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 9 juin 2022. Le greffier, F. Meersschaut Le président, | B.18. Het tweede middel is niet gegrond. Wat het derde middel betreft B.19. De verzoekende partijen leiden een derde middel af uit de schending, door de bestreden wetten, van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de zorgvuldigheidsplicht en met de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, in zoverre geen kwalitatief debat heeft plaatsgehad vóór de aanneming van de bestreden wetten. B.20. Behalve ten aanzien van de mechanismen van samenwerkingsfederalisme bedoeld in artikel 30bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, is het Hof niet bevoegd om de wijze of de nadere regels van totstandkoming van een wet te toetsen. B.21. Daar de grief van de verzoekende partijen betrekking heeft op de afwezigheid van een debat dat voorafgaat aan de aanneming van de bestreden wetten is het derde middel niet ontvankelijk. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 9 juni 2022. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, |
P. Nihoul | P. Nihoul |