← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 14 du 28 janvier 2021 Numéro du rôle : 7232 En cause : la question
préjudicielle relative à l'article 1717, § 4, du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par
l'article 102 de la loi du 25 décembre 2016 « modifia La Cour constitutionnelle, composée des présidents
F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...)"
Extrait de l'arrêt n° 14 du 28 janvier 2021 Numéro du rôle : 7232 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1717, § 4, du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par l'article 102 de la loi du 25 décembre 2016 « modifia La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...) | Uittreksel uit arrest nr. 14/2021 van 28 januari 2021 Rolnummer 7232 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 102 van de wet van 25 december 2016 « tot wijzi Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 14 du 28 janvier 2021 | Uittreksel uit arrest nr. 14/2021 van 28 januari 2021 |
Numéro du rôle : 7232 | Rolnummer 7232 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1717, § 4, | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1717, § 4, van het |
du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par l'article 102 de la | Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 102 van de wet van |
loi du 25 décembre 2016 « modifiant le statut juridique des détenus et | 25 december 2016 « tot wijziging van de rechtspositie van de |
la surveillance des prisons et portant des dispositions diverses en | gedetineerden en van het toezicht op de gevangenissen en houdende |
matière de justice », posée par le Tribunal de première instance | diverse bepalingen inzake justitie », gesteld door de Franstalige |
francophone de Bruxelles. | Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. | samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de |
Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. | rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. |
Moerman, M. Pâques et Y. Kherbache, assistée du greffier P.-Y. | Leysen, J. Moerman, M. Pâques en Y. Kherbache, bijgestaan door de |
Dutilleux, présidée par le président F. Daoût, | griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | Daoût, wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 19 juin 2019, dont l'expédition est parvenue au greffe | Bij vonnis van 19 juni 2019, waarvan de expeditie ter griffie van het |
de la Cour le 12 juillet 2019, le Tribunal de première instance | Hof is ingekomen op 12 juli 2019, heeft de Franstalige Rechtbank van |
francophone de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : | eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 1717, § 4, du Code judiciaire viole-t-il les articles 10 | « Schendt artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen |
et 11 de la Constitution, le cas échéant combinés à l'article 6 de la | 10 en 11 van de Grondwet, in voorkomend geval in samenhang gelezen met |
Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des | artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van |
libertés fondamentales, en ce qu'il instaure un délai de déchéance qui | de mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre het een vervaltermijn |
invoert die het een partij bij een arbitrageprocedure niet langer | |
ne permet plus à une partie à une procédure arbitrale de remettre en | mogelijk maakt de uitspraak opnieuw in het geding te brengen wanneer |
cause la sentence lorsqu'elle découvre plus de trois mois après la | zij meer dan drie maanden na de mededeling ervan ontdekt dat die |
communication de celle-ci qu'elle a été obtenue par fraude alors qu'en | uitspraak door bedrog is verkregen, terwijl, krachtens de artikelen |
vertu des articles 1132 et suivants du Code judiciaire, une partie à | 1132 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek, een partij bij een |
gerechtelijke procedure beschikt over een termijn van zes maanden | |
une procédure judiciaire dispose d'un délai de six mois à dater de la | vanaf het ontdekken van het bedrog om een verzoek tot herroeping van |
découverte de la fraude pour introduire une requête civile ? ». | het gewijsde in te stellen ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. L'article 1717, § § 2, 3, b), iii), et 4, du Code judiciaire | B.1.1. Artikel 1717, §§ 2, 3, b), iii), en 4, van het Gerechtelijk |
dispose : | Wetboek bepaalt : |
« § 2. La sentence arbitrale ne peut être attaquée que devant le | « § 2. Een arbitrale uitspraak kan slechts worden bestreden voor de |
tribunal de première instance, par voie de citation. Il statue en | rechtbank van eerste aanleg, na dagvaarding. Zij beslist in eerste en |
premier et dernier ressort conformément à l'article 1680, § 5. La | laatste aanleg overeenkomstig artikel 1680, § 5. De uitspraak kan |
sentence ne peut être annulée que dans les cas énumérés au présent | slechts worden vernietigd in de in dit artikel genoemde gevallen. |
article. § 3. La sentence arbitrale ne peut être annulée que si : | § 3. De arbitrale uitspraak kan slechts worden vernietigd indien : |
[...] | [...] |
b) le tribunal de première instance constate : | b) de rechtbank van eerste aanleg vaststelt : |
[...] | [...] |
iii) que la sentence a été obtenue par fraude. | iii) dat de uitspraak is verkregen door bedrog. |
§ 4. Hormis dans le cas visé à l'article 1690, § 4, alinéa 1er, une | § 4. Behalve in het in artikel 1690, § 4, eerste lid, bedoelde geval, |
demande d'annulation ne peut être introduite après l'expiration d'un | kan een vordering tot vernietiging niet worden ingesteld na verloop |
délai de trois mois à compter de la date à laquelle la sentence a été | van een termijn van drie maanden te rekenen vanaf de datum waarop de |
uitspraak overeenkomstig artikel 1678 werd meegedeeld aan de partij | |
communiquée, conformément à l'article 1678, à la partie introduisant | die deze vordering instelt, of, wanneer een vordering werd ingesteld |
cette demande, ou, si une demande a été introduite en vertu de | krachtens artikel 1715, te rekenen van de datum waarop mededeling |
l'article 1715, à compter de la date à laquelle la décision du | overeenkomstig artikel 1678 werd gedaan van de beslissing van het |
tribunal arbitral sur la demande introduite en vertu de l'article 1715 | scheidsgerecht over de vordering ingesteld krachtens artikel 1715 aan |
a été communiquée, conformément à l'article 1678, à la partie | |
introduisant la demande d'annulation ». | de partij die de vordering tot vernietiging instelt ». |
B.1.2. Les articles 1132, 1133, 1134 et 1136 du même Code disposent : | B.1.2. De artikelen 1132, 1133, 1134 en 1136 van hetzelfde Wetboek bepalen : |
« Art. 1132.Les décisions passées en force de chose jugée, rendues |
« Art. 1132.De beslissingen die in kracht van gewijsde zijn gegaan en |
par les juridictions civiles, et par les juridictions répressives en | gewezen zijn door het burgerlijk gerecht, en door het strafgerecht in |
tant que celles-ci ont statué sur les intérêts civils, peuvent être | zover dit over burgerlijke belangen uitspraak heeft gedaan, kunnen |
rétractées sur la requête civile formée par ceux qui y auront été | worden herroepen op verzoek tot herroeping van het gewijsde van |
parties ou dûment appelés, sans préjudice des droits appartenant au | diegenen die partij zijn geweest of behoorlijk werden opgeroepen, |
ministère public ». | onverminderd de rechten van het openbaar ministerie ». |
« Art. 1133.La requête civile est ouverte pour les causes suivantes : |
« Art. 1133.Een verzoek tot herroeping van het gewijsde kan worden |
ingediend om de volgende redenen : | |
1° s'il y a eu dol personnel; | 1° indien er persoonlijk bedrog is geweest; |
2° si, depuis la décision, il a été recouvré des pièces décisives et | 2° indien er, sedert de beslissing, beslissende stukken zijn aan het |
qui avaient été retenues par le fait de la partie; | licht gekomen die door toedoen van de partij waren achtergehouden; |
[...] | [...] |
4° si on a jugé sur pièces, témoignages, rapports d'experts ou | 4° indien recht gedaan is op stukken, getuigenissen, verslagen van |
serments reconnus ou déclarés faux depuis la décision; | deskundigen of eden, die na de beslissing vals zijn bevonden of verklaard; |
[...] ». | [...] ». |
« Art. 1134.La requête, signée par trois avocats, dont deux au moins |
« Art. 1134.Het verzoek, ondertekend door drie advocaten, van wie er |
sont inscrits depuis plus de vingt ans au barreau, contient tous les | ten minste twee meer dan twintig jaren bij de balie zijn ingeschreven |
moyens à l'appui de celle-ci et est signifiée avec citation dans les | bevat alle middelen tot staving ervan en wordt betekend met |
formes ordinaires devant la juridiction qui a rendu la décision | dagvaarding in de gewone vorm vó6r het gerecht dat de bestreden |
entreprise, le tout à peine de nullité. | beslissing heeft gewezen, een en ander op straffe van nietigheid. |
[...] ». | [...] ». |
« Art. 1136.Sous réserve des délais prévus dans des dispositions |
« Art. 1136.Onder voorbehoud van de termijnen die worden voorzien in |
impératives supranationales et internationales, la requête civile est | dwingende supranationale en internationale bepalingen, wordt het |
formée, à peine de déchéance, dans les six mois à partir de la | verzoek tot herroeping van het gewijsde]1, op straffe van verval, |
découverte de la cause invoquée ». | ingediend binnen zes maanden na het ontdekken van de ingeroepen grond |
B.2. La question préjudicielle concerne la compatibilité de l'article | ». B.2. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid van |
1717, § 4, du Code judiciaire avec les articles 10 et 11 de la | artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek met de artikelen 10 en |
Constitution, lus en combinaison ou non avec l'article 6 de la | 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van |
Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il instaure un | het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het een |
délai de déchéance qui ne permet plus à une partie à une procédure | vervaltermijn invoert die het een partij bij een arbitrageprocedure |
arbitrale de demander l'annulation de la sentence lorsqu'elle | niet langer mogelijk maakt de vernietiging van de uitspraak te |
découvre, plus de trois mois après la communication de la sentence, | vorderen wanneer zij, meer dan drie maanden na de mededeling van de |
que celle-ci a été obtenue par fraude. Le juge a quo invite la Cour à | uitspraak, ontdekt dat die door bedrog is verkregen. De verwijzende |
comparer la situation de cette partie avec celle d'une partie à une | rechter verzoekt het Hof de situatie van die partij te vergelijken met |
procédure judiciaire, qui dispose d'un délai de six mois à dater de la | die van een partij bij een gerechtelijke procedure, die beschikt over |
découverte de la fraude pour introduire une requête civile contre un | een termijn van zes maanden vanaf het ontdekken van het bedrog om een |
verzoek tot herroeping van het gewijsde tegen een vonnis in te | |
jugement, sur la base des articles 1132 et suivants du Code | stellen, op grond van de artikelen 1132 en volgende van het |
judiciaire. | Gerechtelijk Wetboek. |
B.3.1. Il ressort du jugement de renvoi qu'en l'espèce, la demande en | B.3.1. Uit het verwijzingsvonnis blijkt dat, te dezen, de vordering |
annulation des sentences arbitrales litigieuses a été introduite après | tot vernietiging van de in het geding zijnde arbitrale uitspraken is |
l'expiration d'un délai de trois mois à compter de la découverte de la | ingesteld na het verstrijken van een termijn van drie maanden vanaf |
fraude alléguée. Dans ces circonstances, le juge a quo semble | het ontdekken van het vermeende bedrog. In die omstandigheden lijkt de |
considérer qu'un contrôle de la compatibilité de la disposition en | verwijzende rechter ervan uit te gaan dat een controle van de |
cause avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de | verenigbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met artikel 6 van |
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre die | |
l'homme, en ce que cette disposition prévoit que le délai | bepaling de termijn voor het instellen van de vordering tot |
d'introduction de la demande d'annulation prend cours à la date à | vernietiging doet ingaan op de datum waarop de uitspraak is |
laquelle la sentence a été communiquée, ne serait pertinent que si la | meegedeeld, alleen relevant zou zijn indien het Hof oordeelt dat het |
Cour jugeait que l'existence de délais différents pour l'introduction | bestaan van verschillende termijnen voor het instellen van een |
d'une demande d'annulation d'une sentence arbitrale, d'une part, et | vordering tot vernietiging van een arbitrale uitspraak, enerzijds, en |
pour l'introduction d'une requête civile, d'autre part, n'est pas | voor het instellen van een verzoek tot herroeping van het gewijsde, |
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. Le Conseil | anderzijds, niet bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de |
des ministres et la partie demanderesse devant le juge a quo en | Grondwet. De Ministerraad en de eisende partij voor de verwijzende |
concluent que si tel n'est pas le cas, la Cour ne doit pas examiner la | rechter besluiten hieruit dat, indien dat niet het geval is, het Hof |
différence de traitement relative au point de départ du délai. | het verschil in behandeling met betrekking tot het aanvangspunt van de |
termijn niet moet onderzoeken. | |
B.3.2. Eu égard au libellé de la question préjudicielle et au lien | B.3.2. Gelet op de bewoordingen van de prejudiciële vraag en het |
indissociable qui existe entre la longueur d'un délai et son point de | onlosmakelijke verband dat bestaat tussen de duur van een termijn en |
départ, la Cour répond à la question préjudicielle telle qu'elle lui a | het aanvangspunt ervan, beantwoordt het Hof de prejudiciële vraag |
été posée par le juge a quo, en examinant les deux aspects de la | zoals die is gesteld door de verwijzende rechter, door de twee hem |
différence de traitement que celui-ci lui soumet. | voorgelegde aspecten van het verschil in behandeling te onderzoeken. |
B.4.1. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée | B.4.1. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene |
générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit | draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong |
l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la | ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de |
non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de | niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en |
toutes les libertés, y compris ceux qui résultent des conventions | alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit |
internationales liant la Belgique. | internationale verdragen die België binden. |
B.4.2. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas | B.4.2. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet |
qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de | uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen |
personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et | wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium |
qu'elle soit raisonnablement justifiée. | berust en het redelijk verantwoord is. |
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant | Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld |
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la | rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel |
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de | en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van |
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas | gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat |
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés | er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de |
et le but visé. | aangewende middelen en het beoogde doel. |
B.5.1. L'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des | B.5.1. Artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van |
droits de l'homme garantit le droit d'accès à un juge compétent et le | de mens waarborgt het recht op toegang tot een bevoegde rechter en het |
droit à un procès équitable. | recht op een eerlijk proces. |
B.5.2. Le droit d'accès au juge n'est cependant pas absolu. Selon la | B.5.2. Het recht op toegang tot de rechter is echter niet absoluut. |
Cour européenne des droits de l'homme, « il se prête à des limitations | Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens « leent het zich |
implicitement admises, car il commande de par sa nature même une | tot impliciet aangenomen beperkingen aangezien het door de aard zelf |
réglementation par l'Etat », lequel jouit en la matière d'une certaine | ervan, een regeling door de Staat vereist », waarbij die Staat ter |
marge d'appréciation (CEDH, 2 octobre 2018, Mutu et Pechstein c. | zake een zekere beoordelingsmarge geniet (EHRM, 2 oktober 2018, Mutu |
Suisse, § 93). | en Pechstein t. Zwitserland, § 93). |
B.5.3. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelt dat | |
B.5.3. La Cour européenne des droits de l'homme juge que l'article 6 | artikel 6 van het Verdrag zich niet verzet tegen de oprichting van |
de la Convention ne s'oppose pas à la création de tribunaux arbitraux | scheidsgerechten om te oordelen over bepaalde geschillen van |
afin de juger certains différends de nature patrimoniale opposant des | |
particuliers (ibid., § 94). Ainsi, lorsqu'elles souscrivent librement | vermogensrechtelijke aard tussen particulieren (ibid., § 94). Aldus, |
à une clause d'arbitrage, « les parties renoncent volontairement à | wanneer zij vrij instemmen met een arbitrageclausule, « zien de |
certains droits garantis par la Convention. Une telle renonciation ne | partijen vrijwillig af van sommige door het Verdrag gewaarborgde |
se heurte pas à la Convention pour autant qu'elle est libre, licite et | rechten. Een dergelijke afstand druist niet in tegen het Verdrag op |
sans équivoque » (ibid., § 96). « De plus, pour entrer en ligne de | voorwaarde dat die vrij, geoorloofd en eenduidig is » (ibid., § 96). « |
Bovendien, om in aanmerking te komen in het licht van het Verdrag, | |
compte sous l'angle de la Convention, la renonciation à certains | dient de afstand van sommige door het Verdrag gewaarborgde rechten |
droits garantis par la Convention doit s'entourer d'un minimum de | gepaard te gaan met een minimum aan waarborgen die overeenstemmen met |
garanties correspondant à sa gravité » (ibid.; décision, 1er mars | de ernst ervan » (ibid.; beslissing, 1 maart 2016, Tabbane t. |
2016, Tabbane c. Suisse, §§ 24-27; décision, 15 septembre 2009, | Zwitserland, § § 24-27; beslissing, 15 september 2009, Eiffage SA en |
Eiffage SA et autres c. Suisse). | anderen t. Zwitserland). |
B.5.4. Le droit d'accès au juge peut être soumis à des conditions de | B.5.4. Het recht op toegang tot de rechter kan worden onderworpen aan |
recevabilité. Ces limitations ne peuvent porter atteinte à la | ontvankelijkheidsvoorwaarden. Die beperkingen mogen geen afbreuk doen |
substance même du droit d'accès au juge (CEDH, 12 novembre 2002, | aan de essentie zelf van het recht op toegang tot de rechter (EHRM, 12 |
Zvolsky et Zvolskß c. République tchèque, § 47; 2 juin 2016, | november 2002, Zvolsky en Zvolskß t. Tsjechische Republiek, § 47; 2 |
Papaioannou c. Grèce, § 40). Elles doivent aussi poursuivre un | juni 2016, Papaioannou t. Griekenland, § 40). Zij moeten ook een |
objectif légitime et être raisonnablement proportionnées à cet | gewettigd doel nastreven en redelijk evenredig zijn met dat doel |
objectif (CEDH, 24 février 2009, L'Erablière ASBL c. Belgique, § 35; | (EHRM, 24 februari 2009, L'Erablière ASBL t. België, § 35; 10 maart |
10 mars 2009, Anakomba Yula c. | |
Belgique, § 31; 29 mars 2011, R.T.B.F. c. Belgique, § 69; grande | 2009, Anakomba Yula t. België, § 31; 29 maart 2011, R.T.B.F. t. |
chambre, 5 avril 2018, Zubac c. Croatie, § 78). Par ailleurs, | België, § 69; grote kamer, 5 april 2018, Zubac t. Kroatië, § 78). De |
l'application des conditions de recevabilité telles qu'elles sont | toepassing van de ontvankelijkheidsvoorwaarden zoals die zijn bepaald |
prévues par le droit applicable est nécessaire en raison du principe | door het toepasselijke recht, is overigens noodzakelijk wegens het |
de la prééminence du droit (CEDH, grande chambre, Zubac c. Croatie, | beginsel van de rechtsstaat (EHRM, grote kamer, Zubac t. Kroatië, |
précité, §§ 96 et 123). Le droit d'accès au juge se trouve atteint | voormeld, § § 96 en 123). Het recht op toegang tot de rechter is in |
dans sa substance lorsque sa réglementation cesse de servir les buts | essentie aangetast wanneer de reglementering ervan niet langer de |
de la « sécurité juridique » et de la « bonne administration de la | doelstellingen inzake « rechtszekerheid » en « behoorlijke |
justice » et constitue une sorte de barrière qui empêche le | rechtsbedeling » nastreeft en een zekere hindernis vormt die belet dat |
justiciable de voir son litige tranché au fond par la juridiction | het geschil van de rechtzoekende ten gronde door het bevoegde |
compétente (ibid., § 98). | rechtscollege wordt beslecht (ibid., § 98). |
B.6.1. L'arbitrage est un mode de règlement des conflits qui repose | B.6.1. Arbitrage is een manier van geschillenbeslechting die steunt op |
sur l'autonomie des parties, qui décident de confier à un ou plusieurs | de autonomie van de partijen, die beslissen om de bevoegdheid om recht |
te spreken toe te vertrouwen aan een of meer scheidsrechters teneinde | |
arbitres le pouvoir de dire le droit en vue de mettre définitivement | definitief een einde te maken aan een geschil tussen hen. Krachtens |
fin au différend qui les oppose. En vertu de l'article 1681 du Code | artikel 1681 van het Gerechtelijk Wetboek is « een |
judiciaire, « une convention d'arbitrage est une convention par | arbitrageovereenkomst [...] een overeenkomst waarin de partijen alle |
laquelle les parties soumettent à l'arbitrage tous les différends ou | geschillen of sommige geschillen die tussen hen gerezen zijn of zouden |
certains des différends qui sont nés ou pourraient naître entre elles | kunnen rijzen met betrekking tot een bepaalde, al dan niet |
au sujet d'un rapport de droit déterminé, contractuel ou non | contractuele, rechtsverhouding aan arbitrage voorleggen ». Met |
contractuel ». En application de l'article 1682, § 1er, du même Code, | toepassing van artikel 1682, § 1, van hetzelfde Wetboek verklaart « de |
« le juge saisi d'un différend faisant l'objet d'une convention | rechter bij wie een geding aanhangig is gemaakt waarop een |
d'arbitrage se déclare sans juridiction à la demande d'une partie, à | arbitrageovereenkomst betrekking heeft, [...] zich, op verzoek van een |
moins qu'en ce qui concerne ce différend la convention ne soit pas | partij, zonder rechtsmacht, tenzij de overeenkomst ten aanzien van dat |
valable ou n'ait pris fin ». | geschil niet geldig is of geëindigd is ». |
B.6.2. En soumettant leur différend à l'arbitrage, les parties | B.6.2. Door hun geschil aan arbitrage voor te leggen, wensen de |
entendent obtenir, au terme d'une procédure rapide et, le cas échéant, | partijen, na afloop van een snelle procedure en, in voorkomend geval, |
selon des règles procédurales adaptées à leur situation, une décision | volgens procedurele regels die zijn aangepast aan hun situatie, een |
qui mette un terme à leur différend de manière définitive et qui offre | beslissing te verkrijgen die op definitieve wijze een einde maakt aan |
toutes les garanties nécessaires en ce qui concerne la sécurité | hun geschil en die alle waarborgen biedt die noodzakelijk zijn wat |
juridique. | betreft de rechtszekerheid. |
C'est la raison pour laquelle les voies de recours contre une sentence | Om die reden zijn de rechtsmiddelen tegen een arbitrale uitspraak |
arbitrale sont limitées. Ainsi, une sentence arbitrale ne peut faire | beperkt. Aldus is een arbitrale uitspraak alleen vatbaar voor hoger |
l'objet d'un appel que si les parties ont prévu cette possibilité dans | beroep indien de partijen in die mogelijkheid hebben voorzien in de |
la convention d'arbitrage (article 1716 du Code judiciaire). Une | arbitrageovereenkomst (artikel 1716 van het Gerechtelijk Wetboek). Een |
sentence peut également faire l'objet d'une demande d'annulation | uitspraak kan eveneens het voorwerp uitmaken van een beroep tot |
devant le tribunal de première instance (article 1717 du même Code). | vernietiging voor de rechtbank van eerste aanleg (artikel 1717 van |
Il ne s'agit pas d'un recours de pleine juridiction. En outre, le | hetzelfde Wetboek). Het gaat niet om een beroep met volle rechtsmacht. |
tribunal ne peut annuler la sentence que pour des motifs | Daarnaast kan de rechtbank de uitspraak alleen vernietigen om |
limitativement énumérés, et notamment s'il constate que la sentence a | limitatief opgesomde redenen, en met name wanneer zij vaststelt dat de |
été obtenue par fraude (article 1717, § 3, b), iii), du même Code). En | uitspraak door bedrog is verkregen (artikel 1717, § 3, b), iii), van |
hetzelfde Wetboek). In beginsel moet de vordering tot vernietiging | |
principe, la demande d'annulation doit être introduite dans un délai | worden ingesteld binnen een termijn van drie maanden te rekenen vanaf |
de trois mois à compter de la date à laquelle la sentence a été | de datum waarop de uitspraak werd meegedeeld aan de partij die deze |
communiquée à la partie introduisant cette demande (article 1717, § 4, | vordering instelt (artikel 1717, § 4, van hetzelfde Wetboek). |
du même Code). B.7. La requête civile est une voie de recours extraordinaire qui | B.7. Het verzoek tot herroeping van het gewijsde is een buitengewoon |
rechtsmiddel dat een partij bij een gerechtelijke procedure toelaat | |
permet à une partie à une procédure judiciaire de saisir la | een zaak aanhangig te maken bij het burgerlijk rechtscollege dat een |
juridiction civile qui a rendu une décision passée en force de chose | in kracht van gewijsde gegane beslissing heeft gewezen, teneinde de |
jugée, pour en obtenir la rétractation (articles 1132 et 1134 du Code | herroeping ervan te verkrijgen (artikelen 1132 en 1134 van het |
judiciaire). En principe, la requête civile doit, à peine de | Gerechtelijk Wetboek). In beginsel moet het verzoek tot herroeping van |
déchéance, être formée dans les six mois à partir de la découverte de | het gewijsde, op straffe van verval, worden ingediend binnen zes |
la cause invoquée (article 1136 du même Code). Elle est ouverte pour | maanden na het ontdekken van de ingeroepen grond (artikel 1136 van |
des causes limitativement énumérées, dont le dol personnel (article | hetzelfde Wetboek). Het staat open voor limitatief opgesomde gronden, |
1133 du même Code). | waaronder het persoonlijk bedrog (artikel 1133 van hetzelfde Wetboek). |
B.8.1. La différence de traitement entre certaines catégories de | B.8.1. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van |
personnes qui découle de l'application de règles procédurales | personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende |
différentes dans des circonstances différentes n'est pas | procedureregels in verschillende omstandigheden houdt op zich geen |
discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination | discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het |
que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces | verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die |
règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des | procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de |
droits des personnes concernées. | daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen. |
B.8.2. Le règlement judiciaire des conflits et la voie de l'arbitrage | B.8.2. De gerechtelijke geschillenbeslechting en de arbitrage zijn |
sont des modes de règlement des litiges distincts qui obéissent à des | onderscheiden manieren van geschillenbeslechting die onderworpen zijn |
règles de procédure différentes. En choisissant l'arbitrage, les | aan verschillende procedureregels. Door te kiezen voor arbitrage |
parties acceptent de soumettre leur litige à des règles de procédure | aanvaarden de partijen hun geschil te onderwerpen aan specifieke |
spécifiques, notamment en ce qui concerne les possibilités et les | procedureregels, met name ten aanzien van de mogelijkheden en |
modalités de recours contre la sentence arbitrale, en pleine | modaliteiten van beroep tegen de arbitrale uitspraak, met volle kennis |
connaissance des avantages et des inconvénients qui découlent de ce | van de voor- en nadelen die uit die keuze resulteren. Hieruit vloeit |
choix. Il ne s'ensuit cependant pas que les parties, en optant pour | evenwel niet voort dat de partijen, door te kiezen voor arbitrage, |
l'arbitrage, ont renoncé à toutes les garanties relatives au droit | afstand hebben gedaan van alle waarborgen betreffende het recht op |
d'accès au juge et au droit à un procès équitable. Il incombe à la | toegang tot de rechter en het recht op een eerlijk proces. Het staat |
Cour de vérifier si la limitation des droits de ces parties poursuit | aan het Hof na te gaan of de beperking van de rechten van die partijen |
un but légitime et si elle est raisonnablement proportionnée à cet | een gewettigd doel nastreeft en of die redelijk evenredig is met dat |
objectif. | doel. |
B.9.1. Le délai de trois mois pour agir en annulation d'une sentence | B.9.1. De termijn van drie maanden om de vernietiging te vorderen van |
arbitrale a été introduit par la loi du 4 juillet 1972 « approuvant la | een arbitrale uitspraak, is ingevoerd bij de wet van 4 juli 1972 « tot |
goedkeuring van de Europese Overeenkomst houdende een eenvormige Wet | |
Convention européenne portant loi uniforme en matière d'arbitrage, | inzake arbitrage, ondertekend te Straatsburg op 20 januari 1966, en |
faite à Strasbourg le 20 janvier 1966 et introduisant dans le Code | tot invoering van het Gerechtelijk Wetboek van een zesde deel |
judiciaire une sixième partie concernant l'arbitrage ». | betreffende de arbitrage ». |
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que « le délai de | Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat « de |
forclusion, relativement court, a été imparti pour ne pas laisser la | vordering [....] binnen een betrekkelijk korte termijn [moet] worden |
partie qui veut se prévaloir de la sentence dans l'incertitude en ce | ingesteld om de partij die zich op de uitspraak wil beroepen niet te |
qui concerne la validité de celle-ci » (Doc. parl., Chambre, | lang in de onzekerheid te laten omtrent de geldigheid ervan » (Parl. |
1970-1970, n° 988/1, p. 28). A l'origine, la demande en annulation | St., Kamer, 1970-1971, nr. 988/1, p. 28). Oorspronkelijk moest het |
d'une sentence obtenue par fraude devait être formée dans les trois | beroep tot vernietiging van een door bedrog verkregen uitspraak worden |
mois à partir de la découverte de la fraude, pour autant toutefois | ingesteld binnen drie maanden na het ontdekken van het bedrog, op |
qu'un délai de cinq ans à compter de la notification de la sentence ne | voorwaarde evenwel dat een termijn van vijf jaar na de kennisgeving |
se soit pas écoulé (article 1707, § 3, ancien, du Code judiciaire, | van de uitspraak niet verlopen is (vroeger artikel 1707, § 3, van het |
Gerechtelijk Wetboek, vóór de vervanging ervan bij artikel 39 van de | |
avant son remplacement par l'article 39 de la loi du 24 juin 2013 « | wet van 24 juni 2013 « tot wijziging van het zesde deel van het |
modifiant la sixième partie du Code judiciaire relative à l'arbitrage »). | Gerechtelijk Wetboek betreffende de arbitrage »). |
B.9.2. Par la loi du 24 juin 2013 précitée, le législateur a procédé à | B.9.2. Bij de voormelde wet van 24 juni 2013 heeft de wetgever de |
une réforme du régime de l'arbitrage, sur le modèle de la loi type de | arbitrageregeling hervormd, naar het voorbeeld van de modelwet van de |
la Commission des Nations Unies pour le droit commercial international | Commissie van de Verenigde Naties voor het internationaal handelsrecht |
du 21 juin 1985 « sur l'arbitrage commercial international » (ci-après | van 21 juni 1985 inzake de internationale handelsarbitrage (hierna : |
: la loi type de la CNUDCI). | de modelwet van 21 juni 1985). |
En ce qui concerne l'objectif poursuivi, l'exposé des motifs de cette | Ten aanzien van het nagestreefde doel wordt in de memorie van |
loi indique : | toelichting van die wet aangegeven : |
« L'objet du présent projet de loi est de reprendre dans la sixième | « Het voorliggend wetsontwerp heeft tot doel om [de modelwet van 21 |
partie du Code judiciaire [la loi type du 21 juin 1985 ' sur | juni 1985 van de Commissie van de Verenigde Naties voor het |
l'arbitrage commercial international de la Commission des Nations | internationaal handelsrecht inzake de internationale |
Unies pour le droit commercial international '] avec les amendements | handelsarbitrage], met inbegrip van de wijzigingen die op 7 juli 2006 |
adoptés le 7 juillet 2006. Il s'agit ainsi d'aligner notre législation | werden goedgekeurd, in het zesde deel van het Gerechtelijk Wetboek |
over te nemen. Het is nodig om onze wetgeving af te stemmen op de | |
sur les législations les plus avancées en matière d'arbitrage. | meest vooruitstrevende wetgevingen inzake arbitrage. Naar het |
Toutefois, à l'instar d'autres pays, certaines particularités | voorbeeld van andere landen, zullen evenwel enkele van de huidige |
actuelles du droit belge seront conservées lorsqu'elles répondent à | bijzonderheden van het Belgisch recht behouden blijven wanneer zij |
des préoccupations majeures. | beantwoorden aan een grote bezorgdheid. |
[...] | [...] |
En intégrant dans le Code judiciaire la majeure partie de la loi | Door het grootste deel van de Modelwet en vaak met de bewoordingen |
uniforme et en en reprenant souvent le libellé, la Belgique entend se | ervan over te nemen in het Gerechtelijk wetboek, wil België zich een |
présenter comme un pays ouvert à l'arbitrage et singulièrement à | open land tonen voor arbitrage en in het bijzonder voor de |
l'arbitrage international et comme un pays disposant d'une législation | internationale arbitrage en als een land dat beschikt over een |
progressiste en matière d'arbitrage. Ceci devrait faire de notre pays | vooruitstrevende wetgeving inzake arbitrage. Dit zou van ons land een |
un lieu attractif pour les arbitrages internationaux avec les | aantrekkelijke plaats voor internationale arbitrages moeten maken met |
retombées positives qui en résultent à la fois en termes de | de positieve gevolgen die daaruit volgen zowel inzake |
prestations de services de haut niveau intellectuel et d'incidences | dienstverleningen op hoog intellectueel niveau als inzake economische |
économiques et financières » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC | en financiële doorwerkingen » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC |
53-2743/001, pp. 5-6). | 53-2743/001, pp. 5-6). |
L'article 51 de la loi du 24 juin 2013 précitée insère un nouvel | Artikel 51 van de voormelde wet van 24 juni 2013 voegt een nieuw |
article 1717 dans le Code judiciaire. Au sujet de cette disposition, | artikel 1717 in het Gerechtelijk Wetboek in. Met betrekking tot die |
les travaux préparatoires indiquent : | bepaling wordt in de parlementaire voorbereiding aangegeven : |
« Cet article insère l'article 1717 dans la nouvelle partie du Code | « Dit artikel voegt artikel 1717 in in [het] nieuwe Deel van het |
judiciaire relative à l'arbitrage. | Gerechtelijk wetboek betreffende de arbitrage. |
L'article 1717 en projet transpose l'article 34 de la loi type lequel | Artikel 1717 in ontwerp zet artikel 34 van de Modelwet om dat, |
a été repris, à quelques nuances près, par les lois allemande, | behoudens enkele nuances, werd overgenomen door de Duitse, de |
espagnole et autrichienne. Le texte en projet ajoute aux motifs | Oostenrijkse en de Spaanse wet. De ontwerptekst voegt aan de |
d'annulation prévus par la loi type, l'absence de motivation | vernietigingsgronden voorzien in de Modelwet nog het gebrek aan |
conformément à notre droit actuel (art. 1704, par. 2, litt i), C. | motivering toe conform ons huidig recht (art. 1704, § 2, litt i), |
jud.). La motivation est une exigence d'ordre public interne mais | Ger.W.). De motivering is een vereiste van interne openbare orde, maar |
n'empêche pas la reconnaissance en Belgique d'une sentence arbitrale | belet niet dat een niet met redenen omklede arbitrale uitspraak in |
non motivée si, selon la loi applicable à la procédure, la motivation | |
n'est pas requise. Le texte ajoute également le cas où le tribunal a | België kan erkend worden, wanneer volgens het toepasselijk |
excédé ses pouvoirs » (ibid., p. 40). | procedurerecht de motivering niet vereist is » (ibid., p. 40). |
Le nouvel article 1717 du Code judiciaire est donc en grande partie | Het nieuwe artikel 1717 van het Gerechtelijk Wetboek is dus |
calqué sur l'article 34 de la loi type, précitée, de la CNUDCI. Le | grotendeels overgenomen van artikel 34 van de voormelde modelwet van |
21 juni 1985. De wetgever heeft aan de vernietigingsgronden waarin die | |
législateur a ajouté aux motifs d'annulation prévus par la loi type | modelwet voorziet, verschillende gronden die specifiek zijn voor het |
plusieurs motifs qui sont propres au droit belge, dont l'hypothèse de | Belgisch recht toegevoegd, waaronder de hypothese van de door bedrog |
la sentence obtenue par fraude. Il a cependant transposé telle quelle | verkregen uitspraak. Hij heeft de vereiste volgens welke de vordering |
l'exigence selon laquelle la demande d'annulation doit être introduite | tot vernietiging moet worden ingesteld binnen een termijn van drie |
dans un délai de trois mois à compter de la communication de la | maanden vanaf de mededeling van de uitspraak aan de betrokken partij |
sentence à la partie concernée, sans prévoir un délai particulier | echter als dusdanig overgenomen, zonder te voorzien in een bijzondere |
lorsque l'annulation est demandée au motif que la sentence a été | termijn wanneer de vernietiging wordt gevorderd om reden dat de |
obtenue par fraude (article 1717, § 4, du Code judiciaire). | uitspraak door bedrog is verkregen (artikel 1717, § 4, van het |
Gerechtelijk Wetboek). | |
B.10.1. Le délai, relativement bref, de trois mois pour agir en | B.10.1. De relatief korte termijn van drie maanden om de vernietiging |
annulation d'une sentence arbitrale est raisonnablement justifié par | te vorderen van een arbitrale uitspraak, is redelijk verantwoord door |
la volonté du législateur de fournir rapidement aux parties qui | de wil van de wetgever om de partijen die vrij beslissen om gebruik te |
décident librement de recourir à l'arbitrage une décision définitive | maken van arbitrage, snel een definitieve beslissing te geven over het |
sur le différend qui les oppose, comme il est dit en B.9.1. Ce délai | geschil tussen hen, zoals in B.9.1 is vermeld. Die termijn is niet |
n'est pas excessivement bref, ni de nature à empêcher les intéressés | overdreven kort en kan de betrokkenen niet beletten een vordering tot |
d'introduire une demande en annulation. | vernietiging in te stellen. |
B.10.2. La fixation du point de départ de ce délai à la date de la | B.10.2. De vaststelling van het aanvangspunt van die termijn op de |
communication de la sentence arbitrale est en principe pertinente au | datum waarop de arbitrale uitspraak wordt meegedeeld, is in beginsel |
regard de cet objectif. Cependant, en ce qu'elle ne permet pas à la | relevant ten aanzien van dat doel. In zoverre zij echter de partij die |
partie qui découvre, plus de trois mois après la communication de la | meer dan drie maanden na de mededeling van de uitspraak ontdekt dat |
sentence, que celle-ci a été obtenue par fraude de demander | die door bedrog is verkregen niet toelaat de vernietiging van de in |
l'annulation de la sentence litigieuse, et ce en toute hypothèse, la | het geding zijnde uitspraak te vorderen, en zulks in elke hypothese, |
disposition en cause entraîne une limitation disproportionnée des | leidt de in het geding zijnde bepaling tot een onevenredige beperking |
van de rechten van de partij die het slachtoffer is van het bedrog. | |
droits de la partie victime de la fraude. Dès lors que l'article 1717 | Daar artikel 1717 van het Gerechtelijk Wetboek de partijen toelaat de |
du Code judiciaire permet aux parties de demander l'annulation d'une | vernietiging van een arbitrale uitspraak te vorderen om reden dat die |
sentence arbitrale au motif que celle-ci aurait été obtenue par | door fraude zou zijn verkregen, dienen die partijen te beschikken over |
fraude, ces parties doivent disposer d'un délai utile pour introduire | een nuttige termijn om een dergelijke vordering in te stellen, anders |
une telle demande, sous peine d'être privées d'un recours auquel elles | wordt hun een beroep ontzegd waarop zij in beginsel recht hebben. |
ont en principe droit. | |
B.11. Dans cette mesure, la question préjudicielle appelle une réponse | B.11. In die mate dient de prejudiciële vraag bevestigend te worden |
affirmative. | beantwoord. |
B.12. Lorsque le constat d'une lacune est exprimé en des termes | B.12. Wanneer de vaststelling van een lacune is uitgedrukt in |
suffisamment précis et complets qui permettent l'application de la | voldoende nauwkeurige en volledige bewoordingen die toelaten de in het |
disposition en cause dans le respect des normes de référence sur la | geding zijnde bepaling toe te passen met inachtneming van de |
referentienormen op grond waarvan het Hof zijn toetsingsbevoegdheid | |
base desquelles la Cour exerce son contrôle, la Cour indique qu'il | uitoefent, geeft het Hof aan dat het aan de rechter staat een einde te |
appartient au juge de mettre fin à la violation de ces normes. | maken aan de schending van die normen. |
Tel n'est pas le cas dans la présente affaire. En effet, la Cour ne | Zulks is te dezen niet het geval. Het Hof kan de vaststelling van een |
peut préciser davantage le constat d'une lacune, dès lors qu'elle ne | lacune immers niet nader preciseren aangezien het niet beschikt over |
dispose pas d'un pouvoir d'appréciation équivalent à celui du | een beoordelingsbevoegdheid die gelijkwaardig is aan die van de |
législateur. C'est au législateur qu'il appartient de mettre un terme | wetgever. Het komt aan de wetgever toe om een einde te maken aan de |
à l'inconstitutionnalité constatée. | vastgestelde ongrondwettigheid. |
Dans l'attente de l'intervention du législateur, il appartient au | In afwachting van het optreden van de wetgever, dient de rechter naar |
juge, en fonction des circonstances, d'apprécier si la demande en | gelang van de omstandigheden te oordelen of de vordering tot |
annulation d'une sentence arbitrale a été introduite dans un délai | vernietiging van een arbitrale uitspraak is ingesteld binnen een |
raisonnable à compter du constat de ce que la sentence a été obtenue | redelijke termijn na de vaststelling dat de uitspraak is verkregen |
par fraude. | door bedrog. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 1717, § 4, du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de | Artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen |
la Constitution, lus en combinaison avec l'article 6 de la Convention | 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het |
européenne des droits de l'homme, en ce qu'il ne permet pas à une | Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het een |
partie à une procédure arbitrale de demander l'annulation d'une | partij bij een arbitrageprocedure niet toelaat de vernietiging van een |
sentence lorsque cette partie découvre, plus de trois mois après la | uitspraak te vorderen wanneer die partij, meer dan drie maanden na de |
communication de la sentence, que celle-ci a été obtenue par fraude. | mededeling van de uitspraak, ontdekt dat die is verkregen door bedrog. |
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 28 janvier 2021. | op 28 januari 2021. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | De voorzitter, |
F. Daoût | F. Daoût |