Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 14 du 28 janvier 2021 Numéro du rôle : 7232 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1717, § 4, du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par l'article 102 de la loi du 25 décembre 2016 « modifia La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...)"
Extrait de l'arrêt n° 14 du 28 janvier 2021 Numéro du rôle : 7232 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1717, § 4, du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par l'article 102 de la loi du 25 décembre 2016 « modifia La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...) Uittreksel uit arrest nr. 14/2021 van 28 januari 2021 Rolnummer 7232 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 102 van de wet van 25 december 2016 « tot wijzi Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 14 du 28 janvier 2021 Uittreksel uit arrest nr. 14/2021 van 28 januari 2021
Numéro du rôle : 7232 Rolnummer 7232
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1717, § 4, In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1717, § 4, van het
du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par l'article 102 de la Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 102 van de wet van
loi du 25 décembre 2016 « modifiant le statut juridique des détenus et 25 december 2016 « tot wijziging van de rechtspositie van de
la surveillance des prisons et portant des dispositions diverses en gedetineerden en van het toezicht op de gevangenissen en houdende
matière de justice », posée par le Tribunal de première instance diverse bepalingen inzake justitie », gesteld door de Franstalige
francophone de Bruxelles. Rechtbank van eerste aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de
Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R.
Moerman, M. Pâques et Y. Kherbache, assistée du greffier P.-Y. Leysen, J. Moerman, M. Pâques en Y. Kherbache, bijgestaan door de
Dutilleux, présidée par le président F. Daoût, griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F.
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : Daoût, wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 19 juin 2019, dont l'expédition est parvenue au greffe Bij vonnis van 19 juni 2019, waarvan de expeditie ter griffie van het
de la Cour le 12 juillet 2019, le Tribunal de première instance Hof is ingekomen op 12 juli 2019, heeft de Franstalige Rechtbank van
francophone de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 1717, § 4, du Code judiciaire viole-t-il les articles 10 « Schendt artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen
et 11 de la Constitution, le cas échéant combinés à l'article 6 de la 10 en 11 van de Grondwet, in voorkomend geval in samenhang gelezen met
Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van
libertés fondamentales, en ce qu'il instaure un délai de déchéance qui de mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre het een vervaltermijn
invoert die het een partij bij een arbitrageprocedure niet langer
ne permet plus à une partie à une procédure arbitrale de remettre en mogelijk maakt de uitspraak opnieuw in het geding te brengen wanneer
cause la sentence lorsqu'elle découvre plus de trois mois après la zij meer dan drie maanden na de mededeling ervan ontdekt dat die
communication de celle-ci qu'elle a été obtenue par fraude alors qu'en uitspraak door bedrog is verkregen, terwijl, krachtens de artikelen
vertu des articles 1132 et suivants du Code judiciaire, une partie à 1132 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek, een partij bij een
gerechtelijke procedure beschikt over een termijn van zes maanden
une procédure judiciaire dispose d'un délai de six mois à dater de la vanaf het ontdekken van het bedrog om een verzoek tot herroeping van
découverte de la fraude pour introduire une requête civile ? ». het gewijsde in te stellen ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. L'article 1717, § § 2, 3, b), iii), et 4, du Code judiciaire B.1.1. Artikel 1717, §§ 2, 3, b), iii), en 4, van het Gerechtelijk
dispose : Wetboek bepaalt :
« § 2. La sentence arbitrale ne peut être attaquée que devant le « § 2. Een arbitrale uitspraak kan slechts worden bestreden voor de
tribunal de première instance, par voie de citation. Il statue en rechtbank van eerste aanleg, na dagvaarding. Zij beslist in eerste en
premier et dernier ressort conformément à l'article 1680, § 5. La laatste aanleg overeenkomstig artikel 1680, § 5. De uitspraak kan
sentence ne peut être annulée que dans les cas énumérés au présent slechts worden vernietigd in de in dit artikel genoemde gevallen.
article. § 3. La sentence arbitrale ne peut être annulée que si : § 3. De arbitrale uitspraak kan slechts worden vernietigd indien :
[...] [...]
b) le tribunal de première instance constate : b) de rechtbank van eerste aanleg vaststelt :
[...] [...]
iii) que la sentence a été obtenue par fraude. iii) dat de uitspraak is verkregen door bedrog.
§ 4. Hormis dans le cas visé à l'article 1690, § 4, alinéa 1er, une § 4. Behalve in het in artikel 1690, § 4, eerste lid, bedoelde geval,
demande d'annulation ne peut être introduite après l'expiration d'un kan een vordering tot vernietiging niet worden ingesteld na verloop
délai de trois mois à compter de la date à laquelle la sentence a été van een termijn van drie maanden te rekenen vanaf de datum waarop de
uitspraak overeenkomstig artikel 1678 werd meegedeeld aan de partij
communiquée, conformément à l'article 1678, à la partie introduisant die deze vordering instelt, of, wanneer een vordering werd ingesteld
cette demande, ou, si une demande a été introduite en vertu de krachtens artikel 1715, te rekenen van de datum waarop mededeling
l'article 1715, à compter de la date à laquelle la décision du overeenkomstig artikel 1678 werd gedaan van de beslissing van het
tribunal arbitral sur la demande introduite en vertu de l'article 1715 scheidsgerecht over de vordering ingesteld krachtens artikel 1715 aan
a été communiquée, conformément à l'article 1678, à la partie
introduisant la demande d'annulation ». de partij die de vordering tot vernietiging instelt ».
B.1.2. Les articles 1132, 1133, 1134 et 1136 du même Code disposent : B.1.2. De artikelen 1132, 1133, 1134 en 1136 van hetzelfde Wetboek bepalen :
«

Art. 1132.Les décisions passées en force de chose jugée, rendues

«

Art. 1132.De beslissingen die in kracht van gewijsde zijn gegaan en

par les juridictions civiles, et par les juridictions répressives en gewezen zijn door het burgerlijk gerecht, en door het strafgerecht in
tant que celles-ci ont statué sur les intérêts civils, peuvent être zover dit over burgerlijke belangen uitspraak heeft gedaan, kunnen
rétractées sur la requête civile formée par ceux qui y auront été worden herroepen op verzoek tot herroeping van het gewijsde van
parties ou dûment appelés, sans préjudice des droits appartenant au diegenen die partij zijn geweest of behoorlijk werden opgeroepen,
ministère public ». onverminderd de rechten van het openbaar ministerie ».
«

Art. 1133.La requête civile est ouverte pour les causes suivantes :

«

Art. 1133.Een verzoek tot herroeping van het gewijsde kan worden

ingediend om de volgende redenen :
1° s'il y a eu dol personnel; 1° indien er persoonlijk bedrog is geweest;
2° si, depuis la décision, il a été recouvré des pièces décisives et 2° indien er, sedert de beslissing, beslissende stukken zijn aan het
qui avaient été retenues par le fait de la partie; licht gekomen die door toedoen van de partij waren achtergehouden;
[...] [...]
4° si on a jugé sur pièces, témoignages, rapports d'experts ou 4° indien recht gedaan is op stukken, getuigenissen, verslagen van
serments reconnus ou déclarés faux depuis la décision; deskundigen of eden, die na de beslissing vals zijn bevonden of verklaard;
[...] ». [...] ».
«

Art. 1134.La requête, signée par trois avocats, dont deux au moins

«

Art. 1134.Het verzoek, ondertekend door drie advocaten, van wie er

sont inscrits depuis plus de vingt ans au barreau, contient tous les ten minste twee meer dan twintig jaren bij de balie zijn ingeschreven
moyens à l'appui de celle-ci et est signifiée avec citation dans les bevat alle middelen tot staving ervan en wordt betekend met
formes ordinaires devant la juridiction qui a rendu la décision dagvaarding in de gewone vorm vó6r het gerecht dat de bestreden
entreprise, le tout à peine de nullité. beslissing heeft gewezen, een en ander op straffe van nietigheid.
[...] ». [...] ».
«

Art. 1136.Sous réserve des délais prévus dans des dispositions

«

Art. 1136.Onder voorbehoud van de termijnen die worden voorzien in

impératives supranationales et internationales, la requête civile est dwingende supranationale en internationale bepalingen, wordt het
formée, à peine de déchéance, dans les six mois à partir de la verzoek tot herroeping van het gewijsde]1, op straffe van verval,
découverte de la cause invoquée ». ingediend binnen zes maanden na het ontdekken van de ingeroepen grond
B.2. La question préjudicielle concerne la compatibilité de l'article ». B.2. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid van
1717, § 4, du Code judiciaire avec les articles 10 et 11 de la artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek met de artikelen 10 en
Constitution, lus en combinaison ou non avec l'article 6 de la 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van
Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il instaure un het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het een
délai de déchéance qui ne permet plus à une partie à une procédure vervaltermijn invoert die het een partij bij een arbitrageprocedure
arbitrale de demander l'annulation de la sentence lorsqu'elle niet langer mogelijk maakt de vernietiging van de uitspraak te
découvre, plus de trois mois après la communication de la sentence, vorderen wanneer zij, meer dan drie maanden na de mededeling van de
que celle-ci a été obtenue par fraude. Le juge a quo invite la Cour à uitspraak, ontdekt dat die door bedrog is verkregen. De verwijzende
comparer la situation de cette partie avec celle d'une partie à une rechter verzoekt het Hof de situatie van die partij te vergelijken met
procédure judiciaire, qui dispose d'un délai de six mois à dater de la die van een partij bij een gerechtelijke procedure, die beschikt over
découverte de la fraude pour introduire une requête civile contre un een termijn van zes maanden vanaf het ontdekken van het bedrog om een
verzoek tot herroeping van het gewijsde tegen een vonnis in te
jugement, sur la base des articles 1132 et suivants du Code stellen, op grond van de artikelen 1132 en volgende van het
judiciaire. Gerechtelijk Wetboek.
B.3.1. Il ressort du jugement de renvoi qu'en l'espèce, la demande en B.3.1. Uit het verwijzingsvonnis blijkt dat, te dezen, de vordering
annulation des sentences arbitrales litigieuses a été introduite après tot vernietiging van de in het geding zijnde arbitrale uitspraken is
l'expiration d'un délai de trois mois à compter de la découverte de la ingesteld na het verstrijken van een termijn van drie maanden vanaf
fraude alléguée. Dans ces circonstances, le juge a quo semble het ontdekken van het vermeende bedrog. In die omstandigheden lijkt de
considérer qu'un contrôle de la compatibilité de la disposition en verwijzende rechter ervan uit te gaan dat een controle van de
cause avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de verenigbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met artikel 6 van
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre die
l'homme, en ce que cette disposition prévoit que le délai bepaling de termijn voor het instellen van de vordering tot
d'introduction de la demande d'annulation prend cours à la date à vernietiging doet ingaan op de datum waarop de uitspraak is
laquelle la sentence a été communiquée, ne serait pertinent que si la meegedeeld, alleen relevant zou zijn indien het Hof oordeelt dat het
Cour jugeait que l'existence de délais différents pour l'introduction bestaan van verschillende termijnen voor het instellen van een
d'une demande d'annulation d'une sentence arbitrale, d'une part, et vordering tot vernietiging van een arbitrale uitspraak, enerzijds, en
pour l'introduction d'une requête civile, d'autre part, n'est pas voor het instellen van een verzoek tot herroeping van het gewijsde,
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. Le Conseil anderzijds, niet bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de
des ministres et la partie demanderesse devant le juge a quo en Grondwet. De Ministerraad en de eisende partij voor de verwijzende
concluent que si tel n'est pas le cas, la Cour ne doit pas examiner la rechter besluiten hieruit dat, indien dat niet het geval is, het Hof
différence de traitement relative au point de départ du délai. het verschil in behandeling met betrekking tot het aanvangspunt van de
termijn niet moet onderzoeken.
B.3.2. Eu égard au libellé de la question préjudicielle et au lien B.3.2. Gelet op de bewoordingen van de prejudiciële vraag en het
indissociable qui existe entre la longueur d'un délai et son point de onlosmakelijke verband dat bestaat tussen de duur van een termijn en
départ, la Cour répond à la question préjudicielle telle qu'elle lui a het aanvangspunt ervan, beantwoordt het Hof de prejudiciële vraag
été posée par le juge a quo, en examinant les deux aspects de la zoals die is gesteld door de verwijzende rechter, door de twee hem
différence de traitement que celui-ci lui soumet. voorgelegde aspecten van het verschil in behandeling te onderzoeken.
B.4.1. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée B.4.1. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene
générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong
l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de
non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en
toutes les libertés, y compris ceux qui résultent des conventions alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit
internationales liant la Belgique. internationale verdragen die België binden.
B.4.2. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas B.4.2. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet
qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen
personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium
qu'elle soit raisonnablement justifiée. berust en het redelijk verantwoord is.
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de
et le but visé. aangewende middelen en het beoogde doel.
B.5.1. L'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des B.5.1. Artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van
droits de l'homme garantit le droit d'accès à un juge compétent et le de mens waarborgt het recht op toegang tot een bevoegde rechter en het
droit à un procès équitable. recht op een eerlijk proces.
B.5.2. Le droit d'accès au juge n'est cependant pas absolu. Selon la B.5.2. Het recht op toegang tot de rechter is echter niet absoluut.
Cour européenne des droits de l'homme, « il se prête à des limitations Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens « leent het zich
implicitement admises, car il commande de par sa nature même une tot impliciet aangenomen beperkingen aangezien het door de aard zelf
réglementation par l'Etat », lequel jouit en la matière d'une certaine ervan, een regeling door de Staat vereist », waarbij die Staat ter
marge d'appréciation (CEDH, 2 octobre 2018, Mutu et Pechstein c. zake een zekere beoordelingsmarge geniet (EHRM, 2 oktober 2018, Mutu
Suisse, § 93). en Pechstein t. Zwitserland, § 93).
B.5.3. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelt dat
B.5.3. La Cour européenne des droits de l'homme juge que l'article 6 artikel 6 van het Verdrag zich niet verzet tegen de oprichting van
de la Convention ne s'oppose pas à la création de tribunaux arbitraux scheidsgerechten om te oordelen over bepaalde geschillen van
afin de juger certains différends de nature patrimoniale opposant des
particuliers (ibid., § 94). Ainsi, lorsqu'elles souscrivent librement vermogensrechtelijke aard tussen particulieren (ibid., § 94). Aldus,
à une clause d'arbitrage, « les parties renoncent volontairement à wanneer zij vrij instemmen met een arbitrageclausule, « zien de
certains droits garantis par la Convention. Une telle renonciation ne partijen vrijwillig af van sommige door het Verdrag gewaarborgde
se heurte pas à la Convention pour autant qu'elle est libre, licite et rechten. Een dergelijke afstand druist niet in tegen het Verdrag op
sans équivoque » (ibid., § 96). « De plus, pour entrer en ligne de voorwaarde dat die vrij, geoorloofd en eenduidig is » (ibid., § 96). «
Bovendien, om in aanmerking te komen in het licht van het Verdrag,
compte sous l'angle de la Convention, la renonciation à certains dient de afstand van sommige door het Verdrag gewaarborgde rechten
droits garantis par la Convention doit s'entourer d'un minimum de gepaard te gaan met een minimum aan waarborgen die overeenstemmen met
garanties correspondant à sa gravité » (ibid.; décision, 1er mars de ernst ervan » (ibid.; beslissing, 1 maart 2016, Tabbane t.
2016, Tabbane c. Suisse, §§ 24-27; décision, 15 septembre 2009, Zwitserland, § § 24-27; beslissing, 15 september 2009, Eiffage SA en
Eiffage SA et autres c. Suisse). anderen t. Zwitserland).
B.5.4. Le droit d'accès au juge peut être soumis à des conditions de B.5.4. Het recht op toegang tot de rechter kan worden onderworpen aan
recevabilité. Ces limitations ne peuvent porter atteinte à la ontvankelijkheidsvoorwaarden. Die beperkingen mogen geen afbreuk doen
substance même du droit d'accès au juge (CEDH, 12 novembre 2002, aan de essentie zelf van het recht op toegang tot de rechter (EHRM, 12
Zvolsky et Zvolskß c. République tchèque, § 47; 2 juin 2016, november 2002, Zvolsky en Zvolskß t. Tsjechische Republiek, § 47; 2
Papaioannou c. Grèce, § 40). Elles doivent aussi poursuivre un juni 2016, Papaioannou t. Griekenland, § 40). Zij moeten ook een
objectif légitime et être raisonnablement proportionnées à cet gewettigd doel nastreven en redelijk evenredig zijn met dat doel
objectif (CEDH, 24 février 2009, L'Erablière ASBL c. Belgique, § 35; (EHRM, 24 februari 2009, L'Erablière ASBL t. België, § 35; 10 maart
10 mars 2009, Anakomba Yula c.
Belgique, § 31; 29 mars 2011, R.T.B.F. c. Belgique, § 69; grande 2009, Anakomba Yula t. België, § 31; 29 maart 2011, R.T.B.F. t.
chambre, 5 avril 2018, Zubac c. Croatie, § 78). Par ailleurs, België, § 69; grote kamer, 5 april 2018, Zubac t. Kroatië, § 78). De
l'application des conditions de recevabilité telles qu'elles sont toepassing van de ontvankelijkheidsvoorwaarden zoals die zijn bepaald
prévues par le droit applicable est nécessaire en raison du principe door het toepasselijke recht, is overigens noodzakelijk wegens het
de la prééminence du droit (CEDH, grande chambre, Zubac c. Croatie, beginsel van de rechtsstaat (EHRM, grote kamer, Zubac t. Kroatië,
précité, §§ 96 et 123). Le droit d'accès au juge se trouve atteint voormeld, § § 96 en 123). Het recht op toegang tot de rechter is in
dans sa substance lorsque sa réglementation cesse de servir les buts essentie aangetast wanneer de reglementering ervan niet langer de
de la « sécurité juridique » et de la « bonne administration de la doelstellingen inzake « rechtszekerheid » en « behoorlijke
justice » et constitue une sorte de barrière qui empêche le rechtsbedeling » nastreeft en een zekere hindernis vormt die belet dat
justiciable de voir son litige tranché au fond par la juridiction het geschil van de rechtzoekende ten gronde door het bevoegde
compétente (ibid., § 98). rechtscollege wordt beslecht (ibid., § 98).
B.6.1. L'arbitrage est un mode de règlement des conflits qui repose B.6.1. Arbitrage is een manier van geschillenbeslechting die steunt op
sur l'autonomie des parties, qui décident de confier à un ou plusieurs de autonomie van de partijen, die beslissen om de bevoegdheid om recht
te spreken toe te vertrouwen aan een of meer scheidsrechters teneinde
arbitres le pouvoir de dire le droit en vue de mettre définitivement definitief een einde te maken aan een geschil tussen hen. Krachtens
fin au différend qui les oppose. En vertu de l'article 1681 du Code artikel 1681 van het Gerechtelijk Wetboek is « een
judiciaire, « une convention d'arbitrage est une convention par arbitrageovereenkomst [...] een overeenkomst waarin de partijen alle
laquelle les parties soumettent à l'arbitrage tous les différends ou geschillen of sommige geschillen die tussen hen gerezen zijn of zouden
certains des différends qui sont nés ou pourraient naître entre elles kunnen rijzen met betrekking tot een bepaalde, al dan niet
au sujet d'un rapport de droit déterminé, contractuel ou non contractuele, rechtsverhouding aan arbitrage voorleggen ». Met
contractuel ». En application de l'article 1682, § 1er, du même Code, toepassing van artikel 1682, § 1, van hetzelfde Wetboek verklaart « de
« le juge saisi d'un différend faisant l'objet d'une convention rechter bij wie een geding aanhangig is gemaakt waarop een
d'arbitrage se déclare sans juridiction à la demande d'une partie, à arbitrageovereenkomst betrekking heeft, [...] zich, op verzoek van een
moins qu'en ce qui concerne ce différend la convention ne soit pas partij, zonder rechtsmacht, tenzij de overeenkomst ten aanzien van dat
valable ou n'ait pris fin ». geschil niet geldig is of geëindigd is ».
B.6.2. En soumettant leur différend à l'arbitrage, les parties B.6.2. Door hun geschil aan arbitrage voor te leggen, wensen de
entendent obtenir, au terme d'une procédure rapide et, le cas échéant, partijen, na afloop van een snelle procedure en, in voorkomend geval,
selon des règles procédurales adaptées à leur situation, une décision volgens procedurele regels die zijn aangepast aan hun situatie, een
qui mette un terme à leur différend de manière définitive et qui offre beslissing te verkrijgen die op definitieve wijze een einde maakt aan
toutes les garanties nécessaires en ce qui concerne la sécurité hun geschil en die alle waarborgen biedt die noodzakelijk zijn wat
juridique. betreft de rechtszekerheid.
C'est la raison pour laquelle les voies de recours contre une sentence Om die reden zijn de rechtsmiddelen tegen een arbitrale uitspraak
arbitrale sont limitées. Ainsi, une sentence arbitrale ne peut faire beperkt. Aldus is een arbitrale uitspraak alleen vatbaar voor hoger
l'objet d'un appel que si les parties ont prévu cette possibilité dans beroep indien de partijen in die mogelijkheid hebben voorzien in de
la convention d'arbitrage (article 1716 du Code judiciaire). Une arbitrageovereenkomst (artikel 1716 van het Gerechtelijk Wetboek). Een
sentence peut également faire l'objet d'une demande d'annulation uitspraak kan eveneens het voorwerp uitmaken van een beroep tot
devant le tribunal de première instance (article 1717 du même Code). vernietiging voor de rechtbank van eerste aanleg (artikel 1717 van
Il ne s'agit pas d'un recours de pleine juridiction. En outre, le hetzelfde Wetboek). Het gaat niet om een beroep met volle rechtsmacht.
tribunal ne peut annuler la sentence que pour des motifs Daarnaast kan de rechtbank de uitspraak alleen vernietigen om
limitativement énumérés, et notamment s'il constate que la sentence a limitatief opgesomde redenen, en met name wanneer zij vaststelt dat de
été obtenue par fraude (article 1717, § 3, b), iii), du même Code). En uitspraak door bedrog is verkregen (artikel 1717, § 3, b), iii), van
hetzelfde Wetboek). In beginsel moet de vordering tot vernietiging
principe, la demande d'annulation doit être introduite dans un délai worden ingesteld binnen een termijn van drie maanden te rekenen vanaf
de trois mois à compter de la date à laquelle la sentence a été de datum waarop de uitspraak werd meegedeeld aan de partij die deze
communiquée à la partie introduisant cette demande (article 1717, § 4, vordering instelt (artikel 1717, § 4, van hetzelfde Wetboek).
du même Code). B.7. La requête civile est une voie de recours extraordinaire qui B.7. Het verzoek tot herroeping van het gewijsde is een buitengewoon
rechtsmiddel dat een partij bij een gerechtelijke procedure toelaat
permet à une partie à une procédure judiciaire de saisir la een zaak aanhangig te maken bij het burgerlijk rechtscollege dat een
juridiction civile qui a rendu une décision passée en force de chose in kracht van gewijsde gegane beslissing heeft gewezen, teneinde de
jugée, pour en obtenir la rétractation (articles 1132 et 1134 du Code herroeping ervan te verkrijgen (artikelen 1132 en 1134 van het
judiciaire). En principe, la requête civile doit, à peine de Gerechtelijk Wetboek). In beginsel moet het verzoek tot herroeping van
déchéance, être formée dans les six mois à partir de la découverte de het gewijsde, op straffe van verval, worden ingediend binnen zes
la cause invoquée (article 1136 du même Code). Elle est ouverte pour maanden na het ontdekken van de ingeroepen grond (artikel 1136 van
des causes limitativement énumérées, dont le dol personnel (article hetzelfde Wetboek). Het staat open voor limitatief opgesomde gronden,
1133 du même Code). waaronder het persoonlijk bedrog (artikel 1133 van hetzelfde Wetboek).
B.8.1. La différence de traitement entre certaines catégories de B.8.1. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van
personnes qui découle de l'application de règles procédurales personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende
différentes dans des circonstances différentes n'est pas procedureregels in verschillende omstandigheden houdt op zich geen
discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het
que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die
règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de
droits des personnes concernées. daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen.
B.8.2. Le règlement judiciaire des conflits et la voie de l'arbitrage B.8.2. De gerechtelijke geschillenbeslechting en de arbitrage zijn
sont des modes de règlement des litiges distincts qui obéissent à des onderscheiden manieren van geschillenbeslechting die onderworpen zijn
règles de procédure différentes. En choisissant l'arbitrage, les aan verschillende procedureregels. Door te kiezen voor arbitrage
parties acceptent de soumettre leur litige à des règles de procédure aanvaarden de partijen hun geschil te onderwerpen aan specifieke
spécifiques, notamment en ce qui concerne les possibilités et les procedureregels, met name ten aanzien van de mogelijkheden en
modalités de recours contre la sentence arbitrale, en pleine modaliteiten van beroep tegen de arbitrale uitspraak, met volle kennis
connaissance des avantages et des inconvénients qui découlent de ce van de voor- en nadelen die uit die keuze resulteren. Hieruit vloeit
choix. Il ne s'ensuit cependant pas que les parties, en optant pour evenwel niet voort dat de partijen, door te kiezen voor arbitrage,
l'arbitrage, ont renoncé à toutes les garanties relatives au droit afstand hebben gedaan van alle waarborgen betreffende het recht op
d'accès au juge et au droit à un procès équitable. Il incombe à la toegang tot de rechter en het recht op een eerlijk proces. Het staat
Cour de vérifier si la limitation des droits de ces parties poursuit aan het Hof na te gaan of de beperking van de rechten van die partijen
un but légitime et si elle est raisonnablement proportionnée à cet een gewettigd doel nastreeft en of die redelijk evenredig is met dat
objectif. doel.
B.9.1. Le délai de trois mois pour agir en annulation d'une sentence B.9.1. De termijn van drie maanden om de vernietiging te vorderen van
arbitrale a été introduit par la loi du 4 juillet 1972 « approuvant la een arbitrale uitspraak, is ingevoerd bij de wet van 4 juli 1972 « tot
goedkeuring van de Europese Overeenkomst houdende een eenvormige Wet
Convention européenne portant loi uniforme en matière d'arbitrage, inzake arbitrage, ondertekend te Straatsburg op 20 januari 1966, en
faite à Strasbourg le 20 janvier 1966 et introduisant dans le Code tot invoering van het Gerechtelijk Wetboek van een zesde deel
judiciaire une sixième partie concernant l'arbitrage ». betreffende de arbitrage ».
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que « le délai de Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat « de
forclusion, relativement court, a été imparti pour ne pas laisser la vordering [....] binnen een betrekkelijk korte termijn [moet] worden
partie qui veut se prévaloir de la sentence dans l'incertitude en ce ingesteld om de partij die zich op de uitspraak wil beroepen niet te
qui concerne la validité de celle-ci » (Doc. parl., Chambre, lang in de onzekerheid te laten omtrent de geldigheid ervan » (Parl.
1970-1970, n° 988/1, p. 28). A l'origine, la demande en annulation St., Kamer, 1970-1971, nr. 988/1, p. 28). Oorspronkelijk moest het
d'une sentence obtenue par fraude devait être formée dans les trois beroep tot vernietiging van een door bedrog verkregen uitspraak worden
mois à partir de la découverte de la fraude, pour autant toutefois ingesteld binnen drie maanden na het ontdekken van het bedrog, op
qu'un délai de cinq ans à compter de la notification de la sentence ne voorwaarde evenwel dat een termijn van vijf jaar na de kennisgeving
se soit pas écoulé (article 1707, § 3, ancien, du Code judiciaire, van de uitspraak niet verlopen is (vroeger artikel 1707, § 3, van het
Gerechtelijk Wetboek, vóór de vervanging ervan bij artikel 39 van de
avant son remplacement par l'article 39 de la loi du 24 juin 2013 « wet van 24 juni 2013 « tot wijziging van het zesde deel van het
modifiant la sixième partie du Code judiciaire relative à l'arbitrage »). Gerechtelijk Wetboek betreffende de arbitrage »).
B.9.2. Par la loi du 24 juin 2013 précitée, le législateur a procédé à B.9.2. Bij de voormelde wet van 24 juni 2013 heeft de wetgever de
une réforme du régime de l'arbitrage, sur le modèle de la loi type de arbitrageregeling hervormd, naar het voorbeeld van de modelwet van de
la Commission des Nations Unies pour le droit commercial international Commissie van de Verenigde Naties voor het internationaal handelsrecht
du 21 juin 1985 « sur l'arbitrage commercial international » (ci-après van 21 juni 1985 inzake de internationale handelsarbitrage (hierna :
: la loi type de la CNUDCI). de modelwet van 21 juni 1985).
En ce qui concerne l'objectif poursuivi, l'exposé des motifs de cette Ten aanzien van het nagestreefde doel wordt in de memorie van
loi indique : toelichting van die wet aangegeven :
« L'objet du présent projet de loi est de reprendre dans la sixième « Het voorliggend wetsontwerp heeft tot doel om [de modelwet van 21
partie du Code judiciaire [la loi type du 21 juin 1985 ' sur juni 1985 van de Commissie van de Verenigde Naties voor het
l'arbitrage commercial international de la Commission des Nations internationaal handelsrecht inzake de internationale
Unies pour le droit commercial international '] avec les amendements handelsarbitrage], met inbegrip van de wijzigingen die op 7 juli 2006
adoptés le 7 juillet 2006. Il s'agit ainsi d'aligner notre législation werden goedgekeurd, in het zesde deel van het Gerechtelijk Wetboek
over te nemen. Het is nodig om onze wetgeving af te stemmen op de
sur les législations les plus avancées en matière d'arbitrage. meest vooruitstrevende wetgevingen inzake arbitrage. Naar het
Toutefois, à l'instar d'autres pays, certaines particularités voorbeeld van andere landen, zullen evenwel enkele van de huidige
actuelles du droit belge seront conservées lorsqu'elles répondent à bijzonderheden van het Belgisch recht behouden blijven wanneer zij
des préoccupations majeures. beantwoorden aan een grote bezorgdheid.
[...] [...]
En intégrant dans le Code judiciaire la majeure partie de la loi Door het grootste deel van de Modelwet en vaak met de bewoordingen
uniforme et en en reprenant souvent le libellé, la Belgique entend se ervan over te nemen in het Gerechtelijk wetboek, wil België zich een
présenter comme un pays ouvert à l'arbitrage et singulièrement à open land tonen voor arbitrage en in het bijzonder voor de
l'arbitrage international et comme un pays disposant d'une législation internationale arbitrage en als een land dat beschikt over een
progressiste en matière d'arbitrage. Ceci devrait faire de notre pays vooruitstrevende wetgeving inzake arbitrage. Dit zou van ons land een
un lieu attractif pour les arbitrages internationaux avec les aantrekkelijke plaats voor internationale arbitrages moeten maken met
retombées positives qui en résultent à la fois en termes de de positieve gevolgen die daaruit volgen zowel inzake
prestations de services de haut niveau intellectuel et d'incidences dienstverleningen op hoog intellectueel niveau als inzake economische
économiques et financières » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC en financiële doorwerkingen » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC
53-2743/001, pp. 5-6). 53-2743/001, pp. 5-6).
L'article 51 de la loi du 24 juin 2013 précitée insère un nouvel Artikel 51 van de voormelde wet van 24 juni 2013 voegt een nieuw
article 1717 dans le Code judiciaire. Au sujet de cette disposition, artikel 1717 in het Gerechtelijk Wetboek in. Met betrekking tot die
les travaux préparatoires indiquent : bepaling wordt in de parlementaire voorbereiding aangegeven :
« Cet article insère l'article 1717 dans la nouvelle partie du Code « Dit artikel voegt artikel 1717 in in [het] nieuwe Deel van het
judiciaire relative à l'arbitrage. Gerechtelijk wetboek betreffende de arbitrage.
L'article 1717 en projet transpose l'article 34 de la loi type lequel Artikel 1717 in ontwerp zet artikel 34 van de Modelwet om dat,
a été repris, à quelques nuances près, par les lois allemande, behoudens enkele nuances, werd overgenomen door de Duitse, de
espagnole et autrichienne. Le texte en projet ajoute aux motifs Oostenrijkse en de Spaanse wet. De ontwerptekst voegt aan de
d'annulation prévus par la loi type, l'absence de motivation vernietigingsgronden voorzien in de Modelwet nog het gebrek aan
conformément à notre droit actuel (art. 1704, par. 2, litt i), C. motivering toe conform ons huidig recht (art. 1704, § 2, litt i),
jud.). La motivation est une exigence d'ordre public interne mais Ger.W.). De motivering is een vereiste van interne openbare orde, maar
n'empêche pas la reconnaissance en Belgique d'une sentence arbitrale belet niet dat een niet met redenen omklede arbitrale uitspraak in
non motivée si, selon la loi applicable à la procédure, la motivation
n'est pas requise. Le texte ajoute également le cas où le tribunal a België kan erkend worden, wanneer volgens het toepasselijk
excédé ses pouvoirs » (ibid., p. 40). procedurerecht de motivering niet vereist is » (ibid., p. 40).
Le nouvel article 1717 du Code judiciaire est donc en grande partie Het nieuwe artikel 1717 van het Gerechtelijk Wetboek is dus
calqué sur l'article 34 de la loi type, précitée, de la CNUDCI. Le grotendeels overgenomen van artikel 34 van de voormelde modelwet van
21 juni 1985. De wetgever heeft aan de vernietigingsgronden waarin die
législateur a ajouté aux motifs d'annulation prévus par la loi type modelwet voorziet, verschillende gronden die specifiek zijn voor het
plusieurs motifs qui sont propres au droit belge, dont l'hypothèse de Belgisch recht toegevoegd, waaronder de hypothese van de door bedrog
la sentence obtenue par fraude. Il a cependant transposé telle quelle verkregen uitspraak. Hij heeft de vereiste volgens welke de vordering
l'exigence selon laquelle la demande d'annulation doit être introduite tot vernietiging moet worden ingesteld binnen een termijn van drie
dans un délai de trois mois à compter de la communication de la maanden vanaf de mededeling van de uitspraak aan de betrokken partij
sentence à la partie concernée, sans prévoir un délai particulier echter als dusdanig overgenomen, zonder te voorzien in een bijzondere
lorsque l'annulation est demandée au motif que la sentence a été termijn wanneer de vernietiging wordt gevorderd om reden dat de
obtenue par fraude (article 1717, § 4, du Code judiciaire). uitspraak door bedrog is verkregen (artikel 1717, § 4, van het
Gerechtelijk Wetboek).
B.10.1. Le délai, relativement bref, de trois mois pour agir en B.10.1. De relatief korte termijn van drie maanden om de vernietiging
annulation d'une sentence arbitrale est raisonnablement justifié par te vorderen van een arbitrale uitspraak, is redelijk verantwoord door
la volonté du législateur de fournir rapidement aux parties qui de wil van de wetgever om de partijen die vrij beslissen om gebruik te
décident librement de recourir à l'arbitrage une décision définitive maken van arbitrage, snel een definitieve beslissing te geven over het
sur le différend qui les oppose, comme il est dit en B.9.1. Ce délai geschil tussen hen, zoals in B.9.1 is vermeld. Die termijn is niet
n'est pas excessivement bref, ni de nature à empêcher les intéressés overdreven kort en kan de betrokkenen niet beletten een vordering tot
d'introduire une demande en annulation. vernietiging in te stellen.
B.10.2. La fixation du point de départ de ce délai à la date de la B.10.2. De vaststelling van het aanvangspunt van die termijn op de
communication de la sentence arbitrale est en principe pertinente au datum waarop de arbitrale uitspraak wordt meegedeeld, is in beginsel
regard de cet objectif. Cependant, en ce qu'elle ne permet pas à la relevant ten aanzien van dat doel. In zoverre zij echter de partij die
partie qui découvre, plus de trois mois après la communication de la meer dan drie maanden na de mededeling van de uitspraak ontdekt dat
sentence, que celle-ci a été obtenue par fraude de demander die door bedrog is verkregen niet toelaat de vernietiging van de in
l'annulation de la sentence litigieuse, et ce en toute hypothèse, la het geding zijnde uitspraak te vorderen, en zulks in elke hypothese,
disposition en cause entraîne une limitation disproportionnée des leidt de in het geding zijnde bepaling tot een onevenredige beperking
van de rechten van de partij die het slachtoffer is van het bedrog.
droits de la partie victime de la fraude. Dès lors que l'article 1717 Daar artikel 1717 van het Gerechtelijk Wetboek de partijen toelaat de
du Code judiciaire permet aux parties de demander l'annulation d'une vernietiging van een arbitrale uitspraak te vorderen om reden dat die
sentence arbitrale au motif que celle-ci aurait été obtenue par door fraude zou zijn verkregen, dienen die partijen te beschikken over
fraude, ces parties doivent disposer d'un délai utile pour introduire een nuttige termijn om een dergelijke vordering in te stellen, anders
une telle demande, sous peine d'être privées d'un recours auquel elles wordt hun een beroep ontzegd waarop zij in beginsel recht hebben.
ont en principe droit.
B.11. Dans cette mesure, la question préjudicielle appelle une réponse B.11. In die mate dient de prejudiciële vraag bevestigend te worden
affirmative. beantwoord.
B.12. Lorsque le constat d'une lacune est exprimé en des termes B.12. Wanneer de vaststelling van een lacune is uitgedrukt in
suffisamment précis et complets qui permettent l'application de la voldoende nauwkeurige en volledige bewoordingen die toelaten de in het
disposition en cause dans le respect des normes de référence sur la geding zijnde bepaling toe te passen met inachtneming van de
referentienormen op grond waarvan het Hof zijn toetsingsbevoegdheid
base desquelles la Cour exerce son contrôle, la Cour indique qu'il uitoefent, geeft het Hof aan dat het aan de rechter staat een einde te
appartient au juge de mettre fin à la violation de ces normes. maken aan de schending van die normen.
Tel n'est pas le cas dans la présente affaire. En effet, la Cour ne Zulks is te dezen niet het geval. Het Hof kan de vaststelling van een
peut préciser davantage le constat d'une lacune, dès lors qu'elle ne lacune immers niet nader preciseren aangezien het niet beschikt over
dispose pas d'un pouvoir d'appréciation équivalent à celui du een beoordelingsbevoegdheid die gelijkwaardig is aan die van de
législateur. C'est au législateur qu'il appartient de mettre un terme wetgever. Het komt aan de wetgever toe om een einde te maken aan de
à l'inconstitutionnalité constatée. vastgestelde ongrondwettigheid.
Dans l'attente de l'intervention du législateur, il appartient au In afwachting van het optreden van de wetgever, dient de rechter naar
juge, en fonction des circonstances, d'apprécier si la demande en gelang van de omstandigheden te oordelen of de vordering tot
annulation d'une sentence arbitrale a été introduite dans un délai vernietiging van een arbitrale uitspraak is ingesteld binnen een
raisonnable à compter du constat de ce que la sentence a été obtenue redelijke termijn na de vaststelling dat de uitspraak is verkregen
par fraude. door bedrog.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 1717, § 4, du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de Artikel 1717, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen
la Constitution, lus en combinaison avec l'article 6 de la Convention 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het
européenne des droits de l'homme, en ce qu'il ne permet pas à une Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het een
partie à une procédure arbitrale de demander l'annulation d'une partij bij een arbitrageprocedure niet toelaat de vernietiging van een
sentence lorsque cette partie découvre, plus de trois mois après la uitspraak te vorderen wanneer die partij, meer dan drie maanden na de
communication de la sentence, que celle-ci a été obtenue par fraude. mededeling van de uitspraak, ontdekt dat die is verkregen door bedrog.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 28 janvier 2021. op 28 januari 2021.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^