Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 9/2021 du 21 janvier 2021 Numéro du rôle : 7222 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 120bis de la loi générale du 19 décembre 1939 « relative aux allocations familiales » et l'article 30/2 de la loi La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. Merc(...)"
Extrait de l'arrêt n° 9/2021 du 21 janvier 2021 Numéro du rôle : 7222 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 120bis de la loi générale du 19 décembre 1939 « relative aux allocations familiales » et l'article 30/2 de la loi La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. Merc(...) Uittreksel uit arrest nr. 9/2021 van 21 januari 2021 Rolnummer 7222 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 120bis van de Algemene kinderbijslagwet van 19 december 1939 en artikel 30/2 van de wet van 29 juni 1981 « houdende de alg Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 9/2021 du 21 janvier 2021 Uittreksel uit arrest nr. 9/2021 van 21 januari 2021
Numéro du rôle : 7222 Rolnummer 7222
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 120bis de la In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 120bis van de
loi générale du 19 décembre 1939 « relative aux allocations familiales Algemene kinderbijslagwet van 19 december 1939 en artikel 30/2 van de
» et l'article 30/2 de la loi du 29 juin 1981 « établissant les wet van 29 juni 1981 « houdende de algemene beginselen van de sociale
principes généraux de la sécurité sociale des travailleurs salariés », zekerheid voor werknemers », zoals respectievelijk gewijzigd en
respectivement modifié et inséré par les articles 49 et 55 de la ingevoegd bij de artikelen 49 en 55 van de programmawet van 28 juni
loi-programme du 28 juin 2013, posée par le Tribunal du travail francophone de Bruxelles. 2013, gesteld door de Franstalige Arbeidsrechtbank te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de
Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et M. Pâques, assistée rechters T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en M.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. Daoût, Pâques, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 25 juin 2019, dont l'expédition est parvenue au greffe Bij vonnis van 25 juni 2019, waarvan de expeditie ter griffie van het
de la Cour le 1er juillet 2019, le Tribunal du travail francophone de Hof is ingekomen op 1 juli 2019, heeft de Franstalige Arbeidsrechtbank
Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 120bis de la loi générale du 19.12.1939 relative aux « Schenden artikel 120bis van de Algemene kinderbijslagwet van 19
allocations familiales et l'article 30/2 de la loi du 29.6.1981 december 1939 en artikel 30/2 van de wet van 29 juni 1981 houdende de
établissant les principes généraux de la sécurité sociale des algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers zoals zij
travailleurs salariés tels qu'ils résultent des articles 49 et 55 de het gevolg zijn van de artikelen 49 en 55 van de programmawet van 28
la loi-programme du 28.6.2013, violent-ils les articles 10 et 11 de la juni 2013, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in
Constitution, lus isolément ou en combinaison avec l'article 23 de la samenhang gelezen met artikel 23 van de Grondwet, in zoverre zij
Constitution, en ce qu'ils prévoient qu'en cas de fraude, le délai de bepalen dat in geval van bedrog, de verjaringstermijn voor de
prescription applicable au recouvrement des prestations sociales terugvordering van de onverschuldigd betaalde sociale uitkeringen
versées indûment commence à courir le jour où l'institution a ingaat op de dag waarop de instelling kennis heeft van het bedrog,
connaissance de la fraude alors que le recouvrement de tout autre terwijl de invordering van elke andere periodieke schuld,
dette périodique se prescrit conformément à l'article 2277 du Code overeenkomstig artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek, verjaart na
civil par cinq ans à compter du paiement, créant ainsi une différence vijf jaar vanaf de betaling, waarbij zij aldus een verschil in
de traitement entre les débiteurs de dettes périodiques selon qu'ils behandeling tussen de schuldenaars van periodieke schulden doen
sont ou non des assurés sociaux ? ». ontstaan naargelang zij al dan niet sociaal verzekerden zijn ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. L'article 120bis de la loi générale du 19 décembre 1939 « B.1.1. Artikel 120bis van de Algemene kinderbijslagwet van 19 december
relative aux allocations familiales » (ci-après : la loi générale 1939 (hierna : de Algemene kinderbijslagwet), zoals het is gewijzigd
relative aux allocations familiales), tel qu'il a été modifié par l'article 49 de la loi-programme du 28 juin 2013, dispose : « La répétition des prestations familiales indûment payées ne peut être réclamée après l'expiration d'un délai de trois ans prenant cours à la date à laquelle le paiement a été effectué. Outre les causes prévues par le Code civil, la prescription est interrompue par la réclamation des paiements indus notifiée au débiteur par lettre recommandée à la poste. Par dérogation à l'alinéa 1er, le délai de prescription est porté à cinq ans si les prestations payées indûment ont été obtenues à la suite de manoeuvres frauduleuses ou de déclarations fausses ou sciemment incomplètes. Ce délai prend cours à la date à laquelle bij artikel 49 van de programmawet van 28 juni 2013, bepaalt : « De terugvordering van de ten onrechte uitbetaalde uitkeringen kan niet geëist worden na verloop van een termijn van drie jaar te rekenen vanaf de datum waarop de uitbetaling is geschied. Benevens de redenen waarin is voorzien in het Burgerlijk Wetboek, wordt de verjaring gestuit door het eisen van het onverschuldigd uitbetaalde, door middel van een ter post aangetekend aan de schuldenaar betekend schrijven. In afwijking van het eerste lid wordt de verjaringstermijn op vijf jaar gebracht als de ten onrechte betaalde uitkeringen verkregen werden door bedrieglijke handelingen of door valse of opzettelijk onvolledige verklaringen. Die termijn gaat in op de dag waarop de
l'institution a connaissance de la fraude, du dol ou des manoeuvres instelling kennis heeft van het bedrog, de arglist of de bedrieglijke
frauduleuses de l'assuré social ». handelingen van de sociaal verzekerde ».
B.1.2. L'article 120bis, alinéa 3, de la loi générale relative aux B.1.2. Artikel 120bis, derde lid, van de Algemene kinderbijslagwet is
allocations familiales a été remplacé par l'article 49 de la vervangen bij artikel 49 van de programmawet van 28 juni 2013.
loi-programme du 28 juin 2013. En vertu de l'article 51 de cette même Krachtens artikel 51 van diezelfde programmawet treedt die bepaling in
loi-programme, cette disposition entre en vigueur à la date fixée par werking op de datum bepaald door de Koning.
le Roi. L'article 1er, alinéa 3, de l'arrêté royal du 22 mai 2014 « fixant la Artikel 1, derde lid, van het koninklijk besluit van 22 mei 2014 « tot
date d'entrée en vigueur de certaines dispositions de la loi-programme vaststelling van de datum van inwerkingtreding van sommige bepalingen
du 28 juin 2013 » dispose : van de programmawet van 28 juni 2013 » bepaalt :
« L'article 49 de la même loi produit ses effets le 1er janvier 2014 « Artikel 49 van dezelfde wet heeft uitwerking op 1 januari 2014
sauf en ce qu'il insère un article 120bis, alinéa 3, deuxième phrase, behalve waar het een artikel 120bis, derde lid, tweede zin, van de
dans les lois coordonnées du 19 décembre 1939 relatives aux samengeordende wetten van 19 december 1939 betreffende de
allocations familiales pour travailleurs salariés, auquel cas il kinderbijslag voor loonarbeiders invoegt, in welk geval het uitwerking
produit ses effets le 1er août 2013 ». heeft op 1 augustus 2013 ».
B.2.1. L'article 30/2 de la loi du 29 juin 1981 « établissant les B.2.1. Artikel 30/2 van de wet van 29 juni 1981 « houdende de algemene
principes généraux de la sécurité sociale des travailleurs salariés » beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers » (hierna : de wet
(ci-après : la loi du 29 juin 1981), tel qu'il a été inséré par van 29 juni 1981), zoals het is ingevoegd bij artikel 55 van de
l'article 55 de la loi-programme du 28 juin 2013, dispose : programmawet van 28 juni 2013, bepaalt :
« Le délai applicable en matière de recouvrement de prestations « De termijn voor de terugvordering van onverschuldigd betaalde
sociales versées indûment commence à courir le jour où l'institution a sociale uitkeringen gaat in op de dag waarop de instelling kennis
connaissance de la fraude, du dol ou des manoeuvres frauduleuses ». heeft van het bedrog, de arglist of de bedrieglijke handelingen ».
B.2.2. Conformément à l'article 56 de la même loi-programme, cette B.2.2. Overeenkomstig artikel 56 van dezelfde programmawet is die
disposition est entrée en vigueur « le premier jour du mois qui [a bepaling in werking getreden « op de eerste dag van de maand na die
suivi] celui de la publication de la présente loi au Moniteur belge », waarin deze wet is bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad », dat wil
soit le 1er août 2013. zeggen op 1 augustus 2013.
B.3.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité des dispositions en B.3.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid van
cause avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou de in het geding zijnde bepalingen met de artikelen 10 en 11 van de
en combinaison avec l'article 23 de la Constitution, en ce que ces Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 23 van de
dispositions prévoient qu'en cas de fraude, le délai de prescription Grondwet, in zoverre bij die bepalingen erin wordt voorzien dat in
quinquennal applicable au recouvrement des prestations sociales geval van bedrog, de vijfjarige verjaringstermijn voor de
versées indûment prend cours le jour où l'institution a connaissance terugvordering van de onverschuldigd betaalde sociale uitkeringen
de la fraude, du dol ou des manoeuvres frauduleuses, alors que « le ingaat op de dag waarop de instelling kennis heeft van het bedrog, de
recouvrement de tout autre dette périodique se prescrit conformément à arglist of de bedrieglijke handelingen, terwijl « de invordering van
l'article 2277 du Code civil par cinq ans à compter du paiement », ce elke andere periodieke schuld, overeenkomstig artikel 2277 van het
Burgerlijk Wetboek, verjaart na vijf jaar vanaf de betaling », wat een
qui créerait une différence de traitement entre les débiteurs, selon verschil in behandeling tussen de schuldenaars zou doen ontstaan
qu'ils sont ou non des assurés sociaux. naargelang zij al dan niet sociaal verzekerden zijn.
B.3.2. Il ressort des faits de la cause soumise au juge a quo que la B.3.2. Uit de feiten van de aan de verwijzende rechter voorgelegde
fraude commise par l'assuré social a, en l'espèce, été établie par zaak blijkt dat het bedrog van de sociaal verzekerde te dezen is
vastgesteld bij vonnis van de Franstalige correctionele rechtbank te
jugement du tribunal correctionnel francophone de Bruxelles du 9 mai Brussel van 9 mei 2018, en dat het voor de verwijzende rechter
2018, et que le litige porté devant le juge a quo concerne uniquement
la question de la récupération des allocations frauduleusement perçues gebrachte geschil enkel de kwestie betreft van de terugvordering van
et de l'éventuelle prescription de cette créance au profit de l'ASBL « de bedrieglijk ontvangen uitkeringen en van de eventuele verjaring van
Kidslife Brussels ». die schuldvordering ten voordele van de vzw « Kidslife Brussels ».
Le juge a quo considère que le point de départ de la prescription, De verwijzende rechter is van oordeel dat het aanvangspunt van de
établi par les dispositions en cause, lesquelles sont entrées en verjaring, dat is vastgesteld bij de in het geding zijnde bepalingen,
vigueur le 1er août 2013, s'applique aux prestations de sécurité die in werking zijn getreden op 1 augustus 2013, van toepassing is op
sociale versées après le 1er août 2008. de socialezekerheidsuitkeringen die zijn betaald na 1 augustus 2008.
B.3.3. La question préjudicielle porte dès lors uniquement sur la B.3.3. De prejudiciële vraag heeft bijgevolg enkel betrekking op de
deuxième phrase de l'article 120bis, alinéa 3, de la loi générale tweede zin van artikel 120bis, derde lid, van de Algemene
relative aux allocations familiales et sur l'article 30/2 de la loi du
29 juin 1981, qui, lorsque des prestations ont été payées indûment à kinderbijslagwet en op artikel 30/2 van de wet van 29 juni 1981,
la suite de manoeuvres frauduleuses ou de déclarations fausses ou sciemment incomplètes, fixent le point de départ du délai de prescription quinquennal à la date à laquelle l'institution a connaissance de la fraude, du dol ou des manoeuvres frauduleuses de l'assuré social. B.4. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant waarbij het aanvangspunt van de vijfjarige verjaringstermijn, in geval van uitkeringen die ten onrechte werden betaald ingevolge bedrieglijke handelingen of ingevolge valse of opzettelijk onvolledige verklaringen, wordt vastgelegd op de dag waarop de instelling kennis heeft van het bedrog, de arglist of de bedrieglijke handelingen van de sociaal verzekerde. B.4. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de
et le but visé. aangewende middelen en het beoogde doel.
B.5. En matière de prescription, la diversité des situations est telle B.5. Inzake verjaring is er een zodanige verscheidenheid aan situaties
que des règles uniformes ne sont généralement pas praticables et que dat uniforme regels in het algemeen niet haalbaar zijn en dat de
le législateur doit disposer d'un large pouvoir d'appréciation wetgever moet kunnen beschikken over een ruime beoordelingsbevoegdheid
lorsqu'il règle cette matière. wanneer hij die aangelegenheid regelt.
Il appartient au législateur d'instaurer le délai de prescription Het komt de wetgever toe de verjaringstermijn in te voeren die hij het
qu'il estime le plus souhaitable, ainsi que les modalités de ce délai, meest wenselijk acht, alsook de nadere regels voor die termijn,
dont son point de départ. La Cour ne peut sanctionner l'opportunité de waaronder het aanvangspunt. Het Hof vermag niet de opportuniteit van
ces choix, si ces derniers ne produisent pas des effets disproportionnés. die keuzes af te keuren wanneer zij geen onevenredige gevolgen hebben.
B.6.1. La prescription abrégée prévue par l'article 2277 du Code civil B.6.1. De kortere verjaring waarin artikel 2277 van het Burgerlijk
Wetboek voorziet, wordt verantwoord door de bijzondere aard van de
est justifiée par la nature particulière des créances qu'elle vise : schuldvorderingen die zij beoogt : het gaat erom, wanneer de schuld
il s'agit, lorsque la dette a pour objet des prestations de revenus « betrekking heeft op de uitkeringen van inkomsten die « bij het jaar of
payables par année, ou à des termes périodiques plus courts », soit de bij kortere termijnen » betaalbaar zijn, ofwel de kredietnemers te
protéger les emprunteurs et d'inciter les créanciers à la diligence, beschermen en de schuldeisers tot zorgvuldigheid aan te zetten, ofwel
soit d'éviter l'accroissement constant du montant global des créances périodiques. La prescription abrégée permet aussi de protéger les débiteurs contre l'accumulation de dettes périodiques qui, dans la durée, pourraient se transformer en une dette de capital importante. B.6.2. Les assurés sociaux qui doivent rembourser des prestations de sécurité sociale indues en cas de fraude, de dol ou de manoeuvres frauduleuses se trouvent, en ce qui concerne la prescription de leur dette, dans une situation qui est comparable à celle des débiteurs de dettes périodiques. Les assurés sociaux qui doivent rembourser des prestations de sécurité sociale indues en cas de fraude, de dol ou de manoeuvres frauduleuses sont en effet soumis à un délai de prescription de cinq ans, soit te vermijden dat het totaalbedrag van de periodieke schuldvorderingen voortdurend aangroeit. De kortere verjaring maakt het ook mogelijk de schuldenaars te beschermen tegen de opeenstapeling van periodieke schulden die, na verloop van tijd, een aanzienlijke kapitaalschuld zouden kunnen worden. B.6.2. De sociaal verzekerden die in geval van bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen onverschuldigde socialezekerheidsuitkeringen moeten terugbetalen, bevinden zich, wat de verjaring van hun schuld betreft, in een situatie die vergelijkbaar is met die van de schuldenaars van periodieke schulden. De sociaal verzekerden die in geval van bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen onverschuldigde socialezekerheidsuitkeringen moeten terugbetalen, zijn immers onderworpen aan een verjaringstermijn van vijf jaar, waarvan de duur identiek is aan die waarin is voorzien
d'une durée identique à celle du délai prévu pour les débiteurs de voor de schuldenaars van periodieke bedragen zoals beoogd bij artikel
sommes périodiques qui sont visés par l'article 2277 du Code civil. 2277 van het Burgerlijk Wetboek. Voor de eersten is het aanvangspunt
Toutefois, pour les premiers, le point de départ de ce délai est fixé van die termijn echter vastgesteld op de dag waarop de instelling
à la date à laquelle l'institution a connaissance de la fraude, du dol kennis heeft van het bedrog, de arglist of de bedrieglijke handelingen
ou des manoeuvres frauduleuses de l'assuré social. van de sociaal verzekerde.
B.7.1. La prescription de l'indu en cas de fraude, de dol ou de B.7.1. De verjaring van het in geval van bedrog, arglist of
manoeuvres frauduleuses de l'assuré social a toujours fait l'objet bedrieglijke handelingen van de sociaal verzekerde ten onrechte
uitgekeerde bedrag heeft steeds het voorwerp uitgemaakt van een
d'un régime spécifique. specifieke regeling.
B.7.2. Avant son remplacement par l'article 35 de la loi-programme du B.7.2. Vóór de vervanging ervan bij artikel 35 van de programmawet van
20 juillet 2006, l'article 120bis, alinéa 3, des lois « relatives aux 20 juli 2006, bepaalde artikel 120bis, derde lid, van de wetten «
allocations familiales pour travailleurs salariés, coordonnées le 19 betreffende de kinderbijslag voor loonarbeiders, samengeordend op 19
décembre 1939 », prévoyait que le délai de prescription abrégé de cinq december 1939 » dat de verkorte verjaringstermijn van vijf jaar niet
ans ne s'appliquait pas si les prestations payées indûment avaient été van toepassing was indien de ten onrechte betaalde uitkeringen
obtenues à la suite de manoeuvres frauduleuses ou de déclarations verkregen werden door bedrieglijke handelingen of door valse of
fausses ou sciemment incomplètes, de sorte qu'à défaut d'indication opzettelijk onvolledige verklaringen, zodat bij gebrek aan een
dans cette disposition, le délai de prescription était de dix ans. specifieke vermelding in die bepaling, de verjaringstermijn tien jaar was.
B.7.3.1. A la suite de son remplacement par l'article 35 de la B.7.3.1. Zoals het is vervangen bij artikel 35 van de programmawet van
loi-programme du 20 juillet 2006, l'article 120bis, alinéa 3, en cause, prévoyait que, par dérogation au délai de prescription abrégé de trois ans, le délai de prescription était porté à cinq ans si les prestations payées indûment avaient été obtenues à la suite de manoeuvres frauduleuses ou de déclarations fausses ou sciemment incomplètes. Aucun point de départ spécifique du délai de prescription quinquennal n'était prévu en cas de fraude, de sorte que, conformément à l'article 120bis, alinéa 1er, de la loi générale relative aux allocations familiales, ce délai prenait cours à partir de la date à laquelle le paiement avait été effectué. B.7.3.2. La durée de ce délai de prescription quinquennal pour la récupération des allocations familiales indues en cas de fraude était dès lors identique à celle du délai prévu par l'article 30, § 1er, de la loi du 29 juin 1981 en cas de fraude, de dol ou de manoeuvres 20 juli 2006, bepaalde het in het geding zijnde artikel 120bis, derde lid, dat in afwijking van de verkorte verjaringstermijn van drie jaar de verjaringstermijn op vijf jaar werd gebracht als de ten onrechte betaalde uitkeringen verkregen werden door bedrieglijke handelingen of door valse of opzettelijk onvolledige verklaringen. Er was niet voorzien in een specifiek aanvangspunt van de vijfjarige verjaringstermijn in geval van bedrog, zodat hij, overeenkomstig artikel 120bis, eerste lid, van de Algemene kinderbijslagwet, inging op de datum waarop de uitbetaling is geschied. B.7.3.2. Die vijfjarige verjaringstermijn voor de terugvordering van in geval van bedrog ten onrechte betaalde kinderbijslag was bijgevolg van een duur die identiek is aan die waarin, in geval van bedrog,
frauduleuses de l'intéressé. arglist of bedrieglijke handelingen van de betrokkene, is voorzien bij
La Cour constate que l'article 30, précité, de la loi du 29 juin 1981, artikel 30, § 1, van de wet van 29 juni 1981. Het Hof stelt vast dat het voormelde artikel 30 van de wet van 29 juni
non entré en vigueur, révèle que le législateur n'a pas prévu que les 1981, dat niet in werking is getreden, aangeeft dat de wetgever niet
allocations versées en matière de sécurité sociale, lorsqu'elles ont heeft bepaald dat de inzake sociale zekerheid gestorte uitkeringen,
été indûment perçues, puissent être récupérées dans les délais de wanneer die onverschuldigd zijn geïnd, binnen de gemeenrechtelijke
termijnen kunnen worden teruggevorderd. Hij heeft rekening willen
droit commun. Il a voulu tenir compte de ce que « la nature et la houden met het feit dat « de eigen aard en het toenemende technische
technicité croissante des textes normatifs régissant notre système de aspect van de normatieve teksten die ons sociale-zekerheidssysteem
beheersen [...] een bijzondere regeling [vereisen] voor de materie van
sécurité sociale imposent une solution spécifique au problème de la de terugvordering van onverschuldigde bedragen ten aanzien van de
récupération de l'indu par rapport aux principes du droit civil » principes van het burgerlijk recht » (Parl. St., Senaat, 1979-1980,
(Doc. parl., Sénat, 1979-1980, n° 508/1, p. 25). Il a veillé également nr. 508/1, p. 25). Hij heeft tevens erover gewaakt dat de korte
à rendre les courtes prescriptions inapplicables « lorsque le paiement verjaringstermijnen niet van toepassing zijn « indien ten onrechte
indu a été effectué en cas de fraude, de dol ou de manoeuvres werd betaald in geval van bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen
frauduleuses », tout en limitant dans ce cas le délai de prescription » en in dat geval de verjaringstermijn tot vijf jaar beperkt (artikel
à cinq ans (article 30, § 1er, alinéa 3, de la loi précitée du 29 juin 30, § 1, derde lid, van voormelde wet van 29 juni 1981).
1981). B.7.4.1. L'article 49 de la loi-programme du 28 juin 2013 a modifié B.7.4.1. Artikel 49 van de programmawet van 28 juni 2013 heeft artikel
l'article 120bis, alinéa 3, de la loi générale relative aux allocations familiales. 120bis, derde lid, van de Algemene kinderbijslagwet gewijzigd.
Cette modification, qui résulte d'un amendement, a été justifiée comme Die wijziging, die is ontstaan uit een amendement, werd als volgt
suit : verantwoord :
« Le nouvel alinéa 3 reproduit par ailleurs la mesure figurant à « In het nieuwe derde lid wordt bovendien de maatregel van artikel
l'article 39/16 qui postpose la prise de cours du délai de 39/16 opgenomen waarbij het moment waarop de verjaringstermijn ingaat
prescription au jour où l'institution a connaissance de la fraude, du wordt gewijzigd naar de dag waarop de instelling kennis heeft van het
dol ou des manoeuvres frauduleuses de manière à rendre cette bedrog, de arglist of de bedrieglijke handelingen [...] zodat die
disposition explicitement applicable au secteur des allocations bepaling expliciet van toepassing wordt op de kinderbijslagsector »
familiales » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC 53-2853/007, p. 10). (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2853/007, p. 10).
B.7.4.2. Le projet d'article devenu l'article 30/2 de la loi du 29 B.7.4.2. Het ontworpen artikel dat het bij artikel 55 van de
juin 1981, inséré par l'article 55 de la loi-programme du 28 juin programmawet van 28 juni 2013 ingevoegde artikel 30/2 van de wet van
2013, était justifié comme suit : 29 juni 1981 is geworden, werd als volgt verantwoord :
« Les institutions de sécurité sociale sont souvent confrontées à des « De instellingen van sociale zekerheid worden vaak geconfronteerd met
situations où un assuré social a usé de fraude pour obtenir des situaties waarbij sociaal verzekerden op frauduleuze wijze
prestations de sécurité sociale. socialezekerheidsuitkeringen ontvangen hebben.
Le constat parfois tardif de cette fraude a pour conséquence qu'il Aangezien die fraude soms laat wordt vastgesteld, is het dan niet
n'est plus possible de récupérer les montants indûment payés en raison langer mogelijk om de onverschuldigd betaalde bedragen terug te
de l'écoulement du délai de prescription. vorderen omdat de verjaringstermijn overschreden is.
La modification proposée permettra de faire courir ce délai, non plus Met de voorgestelde wijziging zal het mogelijk zijn om die termijn
à dater du paiement de la prestation de sécurité sociale, mais à dater niet langer vanaf de uitbetaling van de socialezekerheidsuitkering te
de la découverte de la fraude par l'institution. laten lopen maar vanaf het moment waarop de fraude door de instelling
Cette mesure permettra donc aux institutions de sécurité sociale de ontdekt wordt. Die maatregel zal het de instellingen van sociale zekerheid dus
récupérer plus efficacement les sommes obtenues suite à des manoeuvres mogelijk maken om de op frauduleuze wijze verkregen bedragen
frauduleuses. efficiënter terug te vorderen.
La modification de cette loi de portée générale présente l'avantage de Het voordeel van de wijziging van deze wet met algemene draagwijdte,
is dat alle sociaal verzekerden op dezelfde manier behandeld worden
mettre tous les assurés sociaux sur un pied d'égalité du point de vue wat betreft de termijn waarin de instellingen op dergelijke wijze
du délai pendant lequel les institutions peuvent récupérer des sommes verkregen onverschuldigd betaalde bedragen kunnen terugvorderen »
indûment versées en raison de ces manoeuvres » (ibid., p. 14). (ibid., p. 14).
B.7.4.3. Le rapport relatif à ces dispositions mentionne : B.7.4.3. Het verslag met betrekking tot die bepalingen vermeldt :
« Dans la réglementation actuelle, le point de départ du délai de « In de huidige reglementering is het startpunt van verjaring de datum
prescription est la date du paiement des prestations familiales. Il en van betaling van de gezinsbijslag. Dat heeft als gevolg dat in een
résulte que, dans un grand nombre de cas de fraude, une partie des groot aantal fraudegevallen een deel van de betalingen verjaard zijn
paiements sont déjà prescrits au moment où la fraude est constatée, op het moment dat de fraude wordt vastgesteld, vooral omdat
essentiellement parce que les prestations familiales sont un droit gezinsbijslag een afgeleid recht is.
dérivé. Il est donc préférable que le délai de prescription commence au moment De verjaringstermijn kan dus het best starten op het moment dat de
où la fraude est constatée : sinon, l'indu risque d'être prescrit. fraude wordt vastgesteld, anders dreigt het onverschuldigde bedrag
Dans le cas d'une fraude au moyen d'employeurs et de travailleurs verjaard te zijn. In geval van misbruik door fictieve werkgevers en
fictifs, l'ONAFTS est en effet prévenu de la fraude dès le début, mais werknemers, werd de RKW immers bij het begin al gewaarschuwd van de
il ne peut constater un paiement indu tant que la fraude n'a pas été fraude, maar kon hij geen onverschuldigde betaling vaststellen, zolang
constatée par l'ONSS » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC de fraude niet werd geconstateerd door de RSZ » (Parl. St., Kamer,
53-2853/017, pp. 9-10; voy. aussi Doc. parl., Sénat, 2012-2013, n° 2012-2013, DOC 53-2853/017, pp. 9-10; zie ook Parl. St., Senaat,
5-2169/5, p. 7). 2012-2013, nr. 5-2169/5, p. 7).
Le secrétaire d'Etat aux Affaires sociales, aux Familles et aux De staatssecretaris voor Sociale Zaken, Gezinnen en Personen met een
Personnes handicapées, chargé des Risques professionnels a aussi handicap, belast met Beroepsrisico's, heeft ook gepreciseerd :
précisé : « Les indus frauduleux sont constatés trop souvent après l'écoulement « Door fraude onterecht uitbetaalde bedragen worden al te vaak
du délai de prescription, ce qui motive la modification proposée quant vastgesteld na het verstrijken van de verjaringstermijn, wat de
motivering vormt voor de voorgestelde wijziging met betrekking tot het
au point de départ du délai de prescription » (ibid., p. 14). beginpunt van de verjaringstermijn » (ibid., p. 14).
Le secrétaire d'Etat à la Lutte contre la fraude sociale et fiscale a De staatssecretaris voor de Bestrijding van de sociale en de fiscale
aussi exposé : fraude heeft ook uiteengezet :
« Il est choisi de fixer la prise de cours de la prescription au « Er wordt geopteerd voor een aanvang van de verjaring op het ogenblik
moment du dernier élément frauduleux (le dernier paiement indu van het laatste frauduleuze element (de laatste onterechte betaling
précédant la constatation de la fraude). Cette modification s'impose, die aan de vaststelling van de fraude voorafgaat). Die wijziging is
dès lors qu'il ressort de la pratique que 27 % des montants indûment nodig omdat in de praktijk blijkt dat 27 % van de onterecht
uitbetaalde bedragen niet meer kunnen worden teruggevorderd indien de
versés ne peuvent plus être récupérés lorsque la prescription prend verjaring een aanvang neemt bij elke onrechtmatige uitbetaling »
cours lors de chaque paiement indu » (ibid., p. 16). (ibid., p. 16).
B.8. Il ressort de ce qui précède que les assurés sociaux qui doivent B.8. Uit het voorgaande blijkt dat de sociaal verzekerden die in geval
rembourser des prestations de sécurité sociale indues en cas de van bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen onverschuldigde
socialezekerheidsuitkeringen moeten terugbetalen, rekening houdend met
fraude, de dol ou de manoeuvres frauduleuses se trouvent, compte tenu de bedrieglijke oorzaak van het onverschuldigde karakter van de
de la cause frauduleuse du caractère indu des sommes devant être bedragen die dienen te worden terugbetaald, zich in een situatie
remboursées, dans une situation différente de celle d'autres bevinden die verschilt van die van andere schuldenaars, met inbegrip
débiteurs, y compris ceux qui sont visés à l'article 2277 du Code van diegenen die worden beoogd bij artikel 2277 van het Burgerlijk
civil, et cette différence objective peut justifier l'instauration Wetboek, en dat objectieve verschil kan de invoering verantwoorden van
d'un régime spécifique de prescription, tant en ce qui concerne le een specifieke regeling inzake verjaring, zowel wat betreft de
délai de prescription qu'en ce qui concerne le point de départ de ce délai. verjaringstermijn als wat betreft het aanvangspunt van die termijn.
Eu égard à l'objectif légitime de lutte contre la fraude sociale, il Ten aanzien van de legitieme doelstelling de sociale fraude te
n'est pas manifestement déraisonnable de prévoir que le délai de bestrijden, is het niet kennelijk onredelijk te voorzien in een
prescription prend cours à partir de la connaissance, par aanvangspunt van de verjaringstermijn vanaf het ogenblik dat de
l'institution de sécurité sociale, de la fraude, du dol ou des socialezekerheidsinstelling kennis heeft van het bedrog, de arglist of
manoeuvres frauduleuses de l'assuré social, dès lors que cette mesure de bedrieglijke handelingen van de sociaal verzekerde, aangezien die
vise à permettre aux institutions de sécurité sociale de récupérer maatregel ertoe strekt de socialezekerheidsinstellingen de
plus efficacement des sommes obtenues frauduleusement. mogelijkheid te bieden bedrieglijk verkregen bedragen doeltreffender
terug te vorderen.
B.9. Par ailleurs, cette mesure ne produit pas des effets B.9. Die maatregel brengt daarenboven geen onevenredige gevolgen met
disproportionnés pour l'assuré social qui a obtenu des prestations de zich mee voor de sociaal verzekerde die socialezekerheidsuitkeringen
sécurité sociale en cas de fraude, de dol ou de manoeuvres heeft verkregen in geval van bedrog, arglist of bedrieglijke
frauduleuses. handelingen.
De verjaringstermijn zal immers beginnen lopen vanaf een concreet en
Le délai de prescription prendra en effet cours sur la base d'un objectief criterium, namelijk het ogenblik waarop de
critère concret et objectif, à savoir à partir de la connaissance, par socialezekerheidsinstelling kennis heeft van het bedrog, de arglist of
l'institution de sécurité sociale, de la fraude, du dol ou des de bedrieglijke handelingen van de sociaal verzekerde. Op die manier
manoeuvres frauduleuses de l'assuré social. De la sorte, le délai de loopt de verjaringstermijn in geval van bedrog niet vóór men kennis
prescription en cas de fraude ne prend pas cours avant la connaissance heeft van het bedrog dat ten grondslag ligt aan de vordering tot
de la fraude fondant la demande de récupération des allocations terugbetaling van de onverschuldigde uitkeringen. Tot slot is de
indues. Enfin, le délai de prescription quinquennal est identique au vijfjarige verjaringstermijn identiek aan die waarin is voorzien bij
délai prévu par l'article 2277 du Code civil, de sorte que les assurés artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek, zodat de sociaal verzekerden,
sociaux sont, comme les débiteurs de dettes périodiques visés à
l'article 2277 du Code civil, protégés contre la récupération d'une zoals de in artikel 2277 van het Burgerlijk Wetboek beoogde
schuldenaars van periodieke schulden, worden beschermd tegen de
terugvordering van een opeenstapeling van onverschuldigde uitkeringen
accumulation d'allocations indues qui, dans la durée, pourraient se die, na verloop van tijd, een aanzienlijke kapitaalschuld zouden kunnen worden.
transformer en une dette de capital importante. De wetgever heeft derhalve een billijk evenwicht bereikt tussen de
Le législateur a dès lors ménagé un juste équilibre entre l'objectif doelstelling van rechtszekerheid die met een verjaringstermijn wordt
de sécurité juridique que poursuit un délai de prescription, la nagestreefd, de bescherming van de sociaal verzekerden en de zorg om
protection des assurés sociaux et le souci d'assurer l'effectivité de de doeltreffendheid te verzekeren van de terugvordering van
la récupération de sommes frauduleusement obtenues. bedrieglijk verkregen bedragen.
B.10.1. La prise en compte de l'article 23 de la Constitution ne B.10.1. De inaanmerkingneming van artikel 23 van de Grondwet leidt
conduit pas à une autre conclusion. niet tot een andere conclusie.
L'article 23 de la Constitution dispose que chacun a le droit de mener Artikel 23 van de Grondwet bepaalt dat ieder het recht heeft een
une vie conforme à la dignité humaine, et charge les différents menswaardig leven te leiden en draagt de onderscheiden wetgevers op de
législateurs de garantir les droits économiques, sociaux et culturels erin vermelde economische, sociale en culturele rechten daartoe te
qu'il mentionne, dont « le droit à la sécurité sociale ». waarborgen, waaronder « het recht op sociale zekerheid ».
La récupération de prestations de sécurité sociale indues obtenues par De terugvordering van onverschuldigde socialezekerheidsuitkeringen die
l'assuré social à la suite d'une fraude, d'un dol ou de manoeuvres zijn verkregen door bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen van de
frauduleuses ne relève pas du champ d'application de cette disposition sociaal verzekerde valt niet onder het toepassingsgebied van die
constitutionnelle. grondwetsbepaling.
B.10.2. Pour le surplus, à supposer que la disposition en cause puisse B.10.2. Voor het overige, in de veronderstelling dat de in het geding
porter atteinte à un des droits fondamentaux garantis par l'article 23 zijnde bepaling afbreuk zou kunnen doen aan een van de bij artikel 23
de la Constitution, et sans qu'il soit nécessaire d'examiner si cette van de Grondwet gewaarborgde grondrechten, en zonder dat het nodig is
atteinte éventuelle occasionne un recul significatif dans la te onderzoeken of die eventuele afbreuk een aanzienlijke achteruitgang
protection offerte par un tel droit, il existe en toute hypothèse des in de door een dergelijk recht geboden bescherming veroorzaakt,
motifs d'intérêt général qui justifient cet éventuel recul. bestaan er in elk geval redenen van algemeen belang welke die
eventuele achteruitgang verantwoorden.
En effet, comme il est dit en B.8 et en B.9, la mesure en cause, en Immers, zoals in B.8 en B.9 is vermeld, strekt de in het geding zijnde
fixant comme point de départ du délai de prescription la connaissance, maatregel, door als aanvangspunt van de verjaringstermijn het ogenblik
par l'institution de sécurité sociale, de la fraude, du dol ou des vast te leggen waarop de socialezekerheidsinstelling kennis heeft van
manoeuvres frauduleuses de l'assuré social, tend à lutter contre la het bedrog, de arglist of de bedrieglijke handelingen van de sociaal
fraude sociale, dans le respect d'un juste équilibre entre l'objectif verzekerde, ertoe de sociale fraude te bestrijden, met inachtneming
van een billijk evenwicht tussen de doelstelling van rechtszekerheid
de sécurité juridique que poursuit un délai de prescription, la die met een verjaringstermijn wordt nagestreefd, de bescherming van de
protection des assurés sociaux et le souci d'assurer l'effectivité de sociaal verzekerden en de zorg om de doeltreffendheid te verzekeren
la récupération de sommes frauduleusement obtenues. van de terugvordering van bedrieglijk verkregen bedragen.
B.11. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.11. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 120bis, alinéa 3, de la loi générale du 19 décembre 1939 « Artikel 120bis, derde lid, van de Algemene kinderbijslagwet van 19
relative aux allocations familiales » et l'article 30/2 de la loi du
29 juin 1981 « établissant les principes généraux de la sécurité december 1939 en artikel 30/2 van de wet van 29 juni 1981 « houdende
sociale des travailleurs salariés », respectivement modifié et inséré de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers »,
par les articles 49 et 55 de la loi-programme du 28 juin 2013, ne zoals respectievelijk gewijzigd en ingevoegd bij de artikelen 49 en 55
violent pas les articles 10 et 11 de la Constitution, lus isolément ou van de programmawet van 28 juni 2013, schenden niet de artikelen 10 en
en combinaison avec l'article 23 de la Constitution. 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 23
van de Grondwet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 21 janvier 2021. op 21 januari 2021.
Le greffier, Le président, De griffier, De voorzitter,
P.-Y. Dutilleux F. Daoût P.-Y. Dutilleux F. Daoût
^