Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 116/2020 du 24 septembre 2020 Numéros du rôle : 7053, 7061, 7062, 7064, 7065 et 7088 En cause : les recours en annulation d'une ou de plusieurs dispositions du titre 9 de la loi du 18 juin 2018 « portant dispositions div La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 116/2020 du 24 septembre 2020 Numéros du rôle : 7053, 7061, 7062, 7064, 7065 et 7088 En cause : les recours en annulation d'une ou de plusieurs dispositions du titre 9 de la loi du 18 juin 2018 « portant dispositions div La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...) Uittreksel uit arrest nr. 116/2020 van 24 september 2020 Rolnummers 7053, 7061, 7062, 7064, 7065 en 7088 In zake : de beroepen tot vernietiging van één of meer bepalingen van titel 9 van de wet van 18 juni 2018 « houdende diverse bepalingen i Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 116/2020 du 24 septembre 2020 Uittreksel uit arrest nr. 116/2020 van 24 september 2020
Numéros du rôle : 7053, 7061, 7062, 7064, 7065 et 7088 Rolnummers 7053, 7061, 7062, 7064, 7065 en 7088
En cause : les recours en annulation d'une ou de plusieurs In zake : de beroepen tot vernietiging van één of meer bepalingen van
dispositions du titre 9 de la loi du 18 juin 2018 « portant titel 9 van de wet van 18 juni 2018 « houdende diverse bepalingen
dispositions diverses en matière de droit civil et des dispositions en inzake burgerlijk recht en bepalingen met het oog op de bevordering
vue de promouvoir des formes alternatives de résolution des litiges », van alternatieve vormen van geschillenoplossing », ingesteld door de
introduits par l'ASBL « Aktiekomitee Red de Voorkempen » et autres, vzw « Aktiekomitee Red de Voorkempen » en anderen, door Peter
par Peter Verhaeghe et Ides Debruyne, par l'ASBL « Aktiekomitee Red de Verhaeghe en Ides Debruyne, door de vzw « Aktiekomitee Red de
Voorkempen » et autres, par Pascal Malumgré et autres, par Pascal Voorkempen » en anderen, door Pascal Malumgré en anderen, door Pascal
Malumgré et autres et par l'union professionnelle « Assuralia » et Malumgré en anderen en door de beroepsvereniging « Assuralia » en
autres. anderen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L.
J.-P. Moerman, T. Giet, R. Leysen et Y. Kherbache, assistée du Lavrysen, J.-P. Moerman, T. Giet, R. Leysen en Y. Kherbache,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours et procédure I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging
a. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le a. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 19
november 2018 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen
19 novembre 2018 et parvenue au greffe le 21 novembre 2018, un recours op 21 november 2018, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel
en annulation de l'article 222 de la loi du 18 juin 2018 « portant 222 van de wet van 18 juni 2018 « houdende diverse bepalingen inzake
dispositions diverses en matière de droit civil et des dispositions en burgerlijk recht en bepalingen met het oog op de bevordering van
vue de promouvoir des formes alternatives de résolution des litiges » alternatieve vormen van geschillenoplossing » (vervanging van artikel
(remplacement de l'article 1728 du Code judiciaire), publiée au 1728 van het Gerechtelijk Wetboek), bekendgemaakt in het Belgisch
Moniteur belge du 2 juillet 2018, a été introduit par l'ASBL « Staatsblad van 2 juli 2018, door de vzw « Aktiekomitee Red de
Aktiekomitee Red de Voorkempen », Pascal Malumgré, Geert Lambrechts, Voorkempen », Pascal Malumgré, Geert Lambrechts, Peter Van Der Stuyft,
Peter Van Der Stuyft, Denis Malcorps et Jan Creve, assistés et Denis Malcorps en Jan Creve, bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr.
représentés par Me P. Vande Casteele, avocat au barreau d'Anvers. P. Vande Casteele, advocaat bij de balie te Antwerpen.
b. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le b. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 26
26 novembre 2018 et parvenue au greffe le 27 novembre 2018, un recours november 2018 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen
en annulation de la même disposition de la loi précitée a été op 27 november 2018, is beroep tot vernietiging ingesteld van dezelfde
introduit par Peter Verhaeghe et Ides Debruyne, assistés et bepaling van de voormelde wet door Peter Verhaeghe en Ides Debruyne,
représentés par Me P. Vande Casteele. bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele.
c. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le c. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 24
24 novembre 2018 et parvenue au greffe le 27 novembre 2018, un recours november 2018 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen
en annulation du titre 9 de la même loi a été introduit par l'ASBL « op 27 november 2018, is beroep tot vernietiging ingesteld van titel 9
Aktiekomitee Red de Voorkempen », Pascal Malumgré, Geert Lambrechts, van dezelfde wet door de vzw « Aktiekomitee Red de Voorkempen »,
Peter Van Der Stuyft, Denis Malcorps, Jan Creve et Frank Bels, Pascal Malumgré, Geert Lambrechts, Peter Van Der Stuyft, Denis
assistés et représentés par Me P. Vande Casteele. Malcorps, Jan Creve en Frank Bels, bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele.
d. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le d. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 27
27 novembre 2018 et parvenue au greffe le 29 novembre 2018, un recours november 2018 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen
en annulation du titre 9 de la même loi a été introduit par Pascal op 29 november 2018, is beroep tot vernietiging ingesteld van titel 9
Malumgré, Geert Lambrechts, Peter Van Der Stuyft, Denis Malcorps et van dezelfde wet door Pascal Malumgré, Geert Lambrechts, Peter Van Der
Jan Creve, assistés et représentés par Me P. Vande Casteele. Stuyft, Denis Malcorps en Jan Creve, bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele.
e. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le e. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 27
november 2018 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen
27 novembre 2018 et parvenue au greffe le 29 novembre 2018, un recours op 29 november 2018, is beroep tot vernietiging ingesteld van titel 9
en annulation du titre 9 de la même loi et de la huitième partie du van dezelfde wet en het achtste deel van het Gerechtelijk Wetboek door
Code judiciaire a été introduit par Pascal Malumgré, Geert Lambrechts, Pascal Malumgré, Geert Lambrechts, Peter Van Der Stuyft, Denis
Peter Van Der Stuyft, Denis Malcorps et Jan Creve, assistés et Malcorps en Jan Creve, bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P.
représentés par Me P. Vande Casteele. Vande Casteele.
f. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le f. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 28
december 2018 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen
28 décembre 2018 et parvenue au greffe le 31 décembre 2018, un recours op 31 december 2018, is beroep tot vernietiging ingesteld van de
en annulation des articles 227 à 237 de la même loi a été introduit artikelen 227 tot 237 van dezelfde wet door de beroepsvereniging «
par l'union professionnelle « Assuralia », la SA « AXA Belgium » et la Assuralia », de nv « AXA Belgium » en de nv « D.A.S., Belgische
SA « D.A.S., Société anonyme belge d'Assurances de Protection Rechtsbijstandsverzekeringsmaatschappij Naamloze Vennootschap »,
Juridique », assistées et représentées par Me P. Berger, avocat au bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Berger, advocaat bij de
barreau d'Anvers, et Me A. Verlinden, avocat au barreau de Bruxelles. balie te Antwerpen, en Mr. A. Verlinden, advocaat bij de balie te Brussel.
Ces affaires, inscrites sous les numéros 7053, 7061, 7062, 7064, 7065 Die zaken, ingeschreven onder de nummers 7053, 7061, 7062, 7064, 7065
et 7088 du rôle de la Cour, ont été jointes. en 7088 van de rol van het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant aux dispositions attaquées Ten aanzien van de bestreden bepalingen
B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation d'une ou de B.1.1. De verzoekende partijen vragen de vernietiging van één of meer
plusieurs dispositions du titre 9 de la loi du 18 juin 2018 « portant bepalingen van titel 9 van de wet van 18 juni 2018 « houdende diverse
dispositions diverses en matière de droit civil et des dispositions en bepalingen inzake burgerlijk recht en bepalingen met het oog op de
vue de promouvoir des formes alternatives de résolution des litiges ». bevordering van alternatieve vormen van geschillenoplossing ».
La loi vise à « aménager une place équivalente dans le droit De wet strekt ertoe alternatieve vormen van geschillenoplossing, zoals
judiciaire » à des formes alternatives de résolution de litiges comme bemiddeling, « een gelijkwaardige plaats te geven in het gerechtelijk
la médiation. Elle part « du principe de la plus-value d'une solution recht ». Ze vertrekt « vanuit de meerwaarde van een onderhandelde
négociée plutôt qu'imposée » (Doc. parl., Chambre, 2017-2018, DOC eerder dan een opgelegde oplossing » (Parl. St., Kamer, 2017-2018, DOC
54-2919/001, p. 55). 54-2919/001, p. 55).
Au cours des débats menés au sein de la commission compétente de la Tijdens de bespreking in de bevoegde commissie van de Kamer van
Chambre des représentants, le ministre de la Justice a énuméré les volksvertegenwoordigers somde de minister van Justitie de voordelen
avantages de la médiation : van bemiddeling op :
« Le plus grand avantage réside dans le fait qu'une solution amiable, qui concilie les différentes positions des parties, est davantage supportée qu'un règlement imposé du litige. La médiation mène à une solution acceptable, durable, personnalisée, confidentielle et applicable à court terme. Elle permet aux parties de jouer un rôle actif dans la solution du conflit. Les relations professionnelles en sont durablement préservées car les parties visent une solution win-win. L'incertitude sur le résultat de la procédure est évitée. Non seulement le litige est réglé, mais aussi souvent le conflit sous-jacent. En outre, une augmentation des solutions à l'amiable permet aux cours et tribunaux de devoir régler moins de litiges » « Het grootste pluspunt is dat een oplossing in der minne die de uiteenlopende standpunten van de partijen verzoent, ruimer wordt gedragen dan een opgelegde beslechting van het geschil. Bemiddeling leidt tot een aanvaardbare, duurzame, persoonlijke, vertrouwelijke oplossing die op korte termijn kan worden toegepast. Deze methode stelt de partijen in staat actief te participeren aan het oplossen van hun conflict. Bij arbeidsrelaties is de vrijheid tot het instemmen met een bemiddeling duurzaam gevrijwaard, aangezien de partijen een win-win-oplossing nastreven. De onzekerheid over de uitkomst van de procedure verdwijnt. Niet alleen het eigenlijke geschil wordt beslecht, maar vaak ook het onderliggende geschil. Bovendien zorgt een toename van het aantal minnelijke oplossingen ervoor dat de hoven en de rechtbanken minder geschillen te beslechten krijgen » (Parl. St.,
(Doc. parl., Chambre, 2017-2018, DOC 54-2919/006, p. 13). Kamer, 2017-2018, DOC 54-2919/006, p. 13).
B.1.2. Pour encourager une solution négociée, le juge doit favoriser B.1.2. Om een onderhandelde oplossing aan te moedigen, dient de
en tout état de la procédure un mode de résolution amiable des litiges rechter in elke stand van het geding een minnelijke oplossing van het
(article 730/1, § 1er, du Code judiciaire, tel qu'il a été inséré par geschil te bevorderen (artikel 730/1, § 1, van het Gerechtelijk
l'article 211 de la loi attaquée), et il peut « à la demande conjointe Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 211 van de bestreden wet) en kan
des parties ou de sa propre initiative mais avec l'accord de hij « op gezamenlijk verzoek van de partijen of op eigen initiatief
celles-ci, ordonner une médiation, tant que la cause n'a pas été prise maar met instemming van de partijen, een bemiddeling bevelen, zolang
en délibéré » (article 1734, § 1er, du même Code, tel qu'il a été de zaak niet in beraad is genomen » (artikel 1734, § 1, van hetzelfde
remplacé par l'article 225 de la loi attaquée). Il entre dans la Wetboek, zoals vervangen bij artikel 225 van de bestreden wet). Het
mission du juge de concilier les parties (article 731 du même Code, behoort tot de opdracht van de rechter om de partijen te verzoenen
tel qu'il a été remplacé par l'article 212 de la loi attaquée). (artikel 731 van hetzelfde Wetboek, zoals vervangen bij artikel 212
Les avocats doivent informer le justiciable de la possibilité de van de bestreden wet).
médiation, de conciliation et de tout autre mode de résolution Advocaten dienen de rechtzoekende te informeren over de mogelijkheid
amiable. S'ils estiment qu'une résolution amiable du litige est tot bemiddeling, verzoening en elke andere vorm van minnelijke
oplossing van geschillen. Indien zij van mening zijn dat een
envisageable, ils tentent de la favoriser autant que possible (article minnelijke oplossing van het geschil overwogen kan worden, trachten
zij die zoveel mogelijk te bevorderen (artikel 444, tweede lid, van
444, alinéa 2, du même Code, tel qu'il a été inséré par l'article 205 hetzelfde Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 205 van de bestreden
de la loi attaquée). Les huissiers de justice tentent eux aussi de wet). Ook gerechtsdeurwaarders streven, zoveel mogelijk, de minnelijke
favoriser autant que possible une résolution amiable des litiges, oplossing van geschillen na onder meer door de rechtzoekende te wijzen
notamment en informant le justiciable de la possibilité de médiation, op de mogelijkheid tot bemiddeling, verzoening en elke andere vorm van
de conciliation et de tout autre mode de résolution amiable des
litiges (article 519, § 4, du même Code, tel qu'il a été inséré par minnelijke oplossing van geschillen (artikel 519, § 4, van hetzelfde
l'article 206 de la loi attaquée). Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 206 van de bestreden wet).
B.1.3. Les dispositions attaquées modifient plusieurs dispositions B.1.3. De bestreden bepalingen wijzigen een aantal specifieke
spécifiques du Code judiciaire en ce qui concerne les règles relatives bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek wat de regeling inzake
aux résolutions amiables de litiges. Elles portent sur minnelijke oplossingen van geschillen betreft. Zij hebben betrekking
l'incompatibilité de la fonction de magistrat avec la fonction de op de onverenigbaarheid van het ambt van magistraat met de functie van
médiateur (article 204), sur la mission des avocats (article 205), sur bemiddelaar (artikel 204), op de opdracht van advocaten (artikel 205)
la mission des huissiers de justice (article 206) et, dans la septième en gerechtsdeurwaarders (artikel 206) en, in het zevende deel («
partie (« La médiation ») du Code judiciaire, sur le remplacement de Bemiddeling ») van het Gerechtelijk Wetboek, op de wijziging van «
la médiation « volontaire » par la médiation « extrajudiciaire » vrijwillige » in « buitengerechtelijke » bemiddeling (artikelen 207
(articles 207 à 209), sur la mission des juges (articles 210 à 212), tot 209), de opdracht van de rechters (artikelen 210 tot 212), de
sur la définition de la médiation (article 213), sur le champ definitie van bemiddeling (artikel 213), het toepassingsgebied
d'application (article 214), sur l'agrément comme médiateur (article
215), sur l'institution d'une commission fédérale de médiation (artikel 214), de erkenning als bemiddelaar (artikel 215), de
(articles 216 à 221) et sur l'obligation de confidentialité (article 222). inrichting van een federale bemiddelingscommissie (artikelen 216 tot
Les dispositions attaquées modifient en outre le règlement de la 221) en de vertrouwelijkheidsplicht (artikel 222).
médiation extrajudiciaire et de la médiation judiciaire aux deuxième De bestreden bepalingen wijzigen voorts de regeling van de
et troisième chapitres de la septième partie du Code judiciaire buitengerechtelijke en de gerechtelijke bemiddeling in het tweede en
derde hoofdstuk van het zevende deel van het Gerechtelijk Wetboek
(articles 223 à 226 de la loi du 18 juin 2018) et insèrent une (artikelen 223 tot 226 van de wet van 18 juni 2018), en voeren een
achtste deel van het Gerechtelijk Wetboek in, met als opschrift «
huitième partie du Code judiciaire, intitulée « Droit collaboratif » Collaboratieve onderhandelingen » (artikelen 227 tot 237 van de wet
(articles 227 à 237 de la loi du 18 juin 2018). van 18 juni 2018).
B.1.4. La médiation est « un processus confidentiel et structuré de B.1.4. De bemiddeling is « een vertrouwelijk en gestructureerd proces
concertation volontaire entre parties en conflit qui se déroule avec van vrijwillig overleg tussen conflicterende partijen met de
le concours d'un tiers indépendant, neutre et impartial qui facilite medewerking van een onafhankelijke, neutrale en onpartijdige derde die
la communication et tente de conduire les parties à élaborer de communicatie vergemakkelijkt en poogt de partijen ertoe te brengen
elles-mêmes une solution » (article 1723/1 du Code judiciaire). zelf een oplossing uit te werken » (artikel 1723/1 van het
La loi distingue la médiation extrajudiciaire, anciennement appelée Gerechtelijk Wetboek). De wet maakt een onderscheid tussen de buitengerechtelijke
médiation volontaire (articles 1730 à 1733 du même Code), et la bemiddeling, voorheen vrijwillige bemiddeling genoemd (artikelen 1730
médiation judiciaire, qui se déroule sur décision du juge (articles tot 1733 van hetzelfde Wetboek), en de gerechtelijke bemiddeling, die
1734 à 1737 du même Code). op bevel van de rechter plaatsvindt (artikelen 1734 tot 1737 van
hetzelfde Wetboek).
B.1.5. La médiation extrajudiciaire implique que toute partie peut B.1.5. De buitengerechtelijke bemiddeling houdt in dat elke partij
proposer aux autres parties, avant, pendant, ou après le déroulement vóór, tijdens of na een rechtspleging aan de andere partijen mag
d'une procédure judiciaire, de recourir au processus de médiation voorstellen een beroep te doen op de bemiddelingsprocedure (artikel
(article 1730 du Code judiciaire). Les parties définissent entre 1730 van het Gerechtelijk Wetboek). De partijen bepalen onderling, in
elles, avec l'aide du médiateur qu'elles désignent de commun accord ou samenspraak met de bemiddelaar die door de partijen in onderlinge
avec l'intervention d'un tiers qu'elles chargent de cette désignation, overeenstemming dan wel door een derde die zij daarmee belasten, wordt
les modalités d'organisation de la médiation et la durée du processus, aangewezen, de nadere regels van het verloop van de bemiddeling,
qu'elles consignent dans un protocole de médiation (article 1731, § 1er, alsmede de duur ervan, in een bemiddelingsprotocol (artikel 1731, § 1,
du Code judiciaire). Lorsque les parties parviennent à un accord de van het Gerechtelijk Wetboek). Wanneer de partijen tot een
médiation, celui-ci fait l'objet d'un écrit daté et signé par elles et bemiddelingsakkoord komen, wordt dat in een gedateerd en door hen en
le médiateur (article 1732 du Code judiciaire). Si le médiateur qui a de bemiddelaar ondertekend geschrift vastgelegd (artikel 1732 van het
mené la médiation est agréé par la commission fédérale de médiation Gerechtelijk Wetboek). Indien de bemiddelaar die de bemiddeling
leidde, erkend is door de federale bemiddelingscommissie bedoeld in
visée à l'article 1727 du Code judiciaire, les parties ou une des artikel 1727 van het Gerechtelijk Wetboek, kunnen de partijen of één
parties peuvent soumettre l'accord de médiation pour homologation au van hen het bemiddelingsakkoord ter homologatie voorleggen aan de
juge compétent (article 1733, alinéa 1er, du Code judiciaire). Le juge bevoegde rechter (artikel 1733, eerste lid, van het Gerechtelijk
ne peut refuser l'homologation de l'accord que si celui-ci est Wetboek). De rechter kan de homologatie van het akkoord alleen
contraire à l'ordre public ou si l'accord obtenu à l'issue d'une weigeren indien het strijdig is met de openbare orde of indien het
médiation familiale est contraire à l'intérêt des enfants mineurs akkoord dat werd bereikt na een bemiddeling in familiezaken strijdig
(article 1733, alinéa 2, du Code judiciaire). Conformément à l'article is met de belangen van de minderjarige kinderen (artikel 1733, tweede
1733, dernier alinéa, du Code judiciaire, l'ordonnance d'homologation lid, van het Gerechtelijk Wetboek). Krachtens artikel 1733, laatste
lid, van het Gerechtelijk Wetboek heeft de homologatiebeschikking de
a les effets d'un jugement au sens de l'article 1043 dudit Code, de gevolgen van een vonnis, in de zin van artikel 1043 van datzelfde
sorte que l'accord acquiert force exécutoire. Si le médiateur qui a Wetboek, waardoor het akkoord uitvoerbare kracht verkrijgt. Indien de
mené la médiation n'est pas agréé par la commission fédérale de bemiddelaar die de bemiddeling leidde, niet erkend is door de federale
bemiddelingscommissie, kan het bemiddelingsakkoord niet worden
médiation, l'accord de médiation ne peut être homologué et sa force gehomologeerd en dient de uitvoerbare kracht ervan op een andere wijze
exécutoire doit être établie d'une autre manière (par exemple, par un te worden vastgesteld (bijvoorbeeld bij een notariële akte).
acte notarié). B.1.6. Dans le cadre de la médiation judiciaire, il est prévu que le B.1.6. De gerechtelijke bemiddeling houdt in dat de rechter bij wie
juge saisi d'un litige peut, à la demande conjointe des parties ou de een zaak aanhangig is gemaakt, op gezamenlijk verzoek van de partijen,
sa propre initiative mais avec l'accord de celles-ci, ordonner une of op eigen initiatief maar met instemming van de partijen, een
médiation, tant que la cause n'a pas été prise en délibéré (article bemiddeling kan bevelen zolang de zaak niet in beraad is genomen
1734, § 1er, du Code judiciaire). La décision ordonnant une médiation (artikel 1734, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek). De beslissing die
mentionne le nom et la qualité du médiateur agréé ou des médiateurs een bemiddeling beveelt, vermeldt de naam en de hoedanigheid van de
erkende bemiddelaar of erkende bemiddelaars, legt de duur vast van hun
agréés, fixe la durée de la mission, sans que celle-ci puisse excéder opdracht, zonder dat die zes maanden kan overschrijden, en stelt de
six mois, et fixe la cause à la première date utile suivant zaak vast op de eerste nuttige datum na het verstrijken van die
l'expiration de ce délai (article 1734, § 2, du Code judiciaire). Le termijn (artikel 1734, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek). Gedurende
juge reste saisi de l'affaire durant la médiation et peut, à tout de bemiddeling blijft de zaak bij de rechter aanhangig, kan hij op elk
moment, prendre toute mesure qui lui paraît nécessaire. Il peut aussi, ogenblik elke door hem noodzakelijk geachte maatregel nemen, en kan
hij op verzoek van de bemiddelaar of van één van de partijen, ook vóór
à la demande du médiateur ou de l'une des parties, mettre fin à la het verstrijken van de vastgestelde termijn, een einde maken aan de
médiation avant l'expiration du délai fixé (article 1735, § 3, du Code bemiddeling (artikel 1735, § 3, van het Gerechtelijk Wetboek). Bij
judiciaire). A l'expiration de sa mission, le médiateur informe par afloop van zijn opdracht meldt de bemiddelaar de rechter schriftelijk
écrit le juge de ce que les parties sont parvenues ou non à trouver un of de partijen al dan niet tot een akkoord zijn gekomen (artikel 1736,
accord (article 1736, alinéa 2, du Code judiciaire). Si la médiation a tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek). Wanneer de bemiddeling tot
donné lieu à la conclusion d'un accord de médiation, fût-il partiel, een - zelfs gedeeltelijk - bemiddelingsakkoord leidt, kunnen de
les parties ou une des parties peuvent, conformément à l'article 1043 partijen of één van hen overeenkomstig artikel 1043 van het
du Code judiciaire, demander au juge d'homologuer cet accord, Gerechtelijk Wetboek de rechter verzoeken dat akkoord te homologeren,
l'homologation ne pouvant être refusée que lorsque l'accord est waarbij de homologatie alleen kan worden geweigerd indien het akkoord
contraire à l'ordre public ou lorsque l'accord obtenu à l'issue d'une strijdig is met de openbare orde of indien het akkoord dat bereikt
médiation familiale est contraire à l'intérêt des enfants mineurs werd na een bemiddeling in familiezaken strijdig is met het belang van
(article 1736, alinéas 3 et 4, du Code judiciaire). Si la médiation de minderjarige kinderen (artikel 1736, derde en vierde lid, van het
n'a pas donné lieu à la conclusion d'un accord de médiation complet, Gerechtelijk Wetboek). Wanneer de bemiddeling niet tot een volledig
la procédure judiciaire est poursuivie au jour fixé, sans préjudice de bemiddelingsakkoord heeft geleid, wordt de gerechtelijke procedure op
de vastgestelde dag voortgezet, maar behoudt de rechter de
la faculté pour le juge, s'il l'estime opportun et moyennant l'accord mogelijkheid om, zo hij dat opportuun acht en alle partijen ermee
de toutes les parties, de prolonger la mission du médiateur pour un instemmen, de opdracht van de bemiddelaar voor een door hem bepaalde
délai qu'il détermine (article 1736, dernier alinéa, du Code termijn te verlengen (artikel 1736, laatste lid, van het Gerechtelijk
judiciaire). Wetboek).
B.1.7. Le processus de droit collaboratif est « un processus B.1.7. De collaboratieve onderhandelingsprocedure is « een vrijwillige
volontaire et confidentiel de règlement des conflits par la en vertrouwelijke procedure van geschillenoplossing door
négociation impliquant des parties en conflit et leurs avocats onderhandeling, waarbij conflicterende partijen en hun respectieve
respectifs, lesquels agissent dans le cadre d'un mandat exclusif et advocaten betrokken zijn en laatstgenoemden optreden in het kader van
restreint d'assistance et de conseil en vue d'aboutir à un accord een exclusief en beperkt mandaat van bijstand en adviesverlening
amiable » (article 1738 du même Code, tel qu'il a été inséré par teneinde een minnelijk akkoord te bewerkstelligen » (artikel 1738 van
l'article 228 de la loi attaquée). hetzelfde Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 228 van de bestreden
La différence entre la médiation et le processus de droit collaboratif wet). Het verschil tussen de bemiddeling en de collaboratieve
réside dans le fait que la médiation est menée par un tiers, à savoir onderhandelingsprocedure bestaat erin dat bemiddeling door een derde
le médiateur, alors qu'aucun tiers n'est en principe présent dans le wordt geleid, de bemiddelaar, terwijl bij collaboratieve
cadre du processus de droit collaboratif. Dans ce cas, ce sont les onderhandelingen in beginsel geen derde aanwezig is. Het zijn in dat
avocats collaboratifs des parties en conflit qui mènent les geval de collaboratieve advocaten van de conflicterende partijen die
négociations. de onderhandelingen voeren.
B.1.8. Enfin, le titre 9 de la loi du 18 juin 2018 prévoit une B.1.8. Ten slotte voorziet titel 9 van de wet van 18 juni 2018 in een
disposition pénale (article 238), une disposition transitoire (article strafbepaling (artikel 238), een overgangsbepaling (artikel 239) en
239) et une disposition réglant l'entrée en vigueur (article 240). een bepaling die de inwerkingtreding regelt (artikel 240).
B.1.9. Les griefs formulés par les parties requérantes visent B.1.9. De grieven van de verzoekende partijen hebben betrekking op het
l'ordonnance de médiation judiciaire (deuxième moyen dans l'affaire n° bevel tot gerechtelijke bemiddeling (tweede middel in de zaak nr.
7062), l'ordre de comparution personnelle (septième moyen dans 7062), op het bevel om persoonlijk te verschijnen (zevende middel in
l'affaire n° 7062), les coûts de la médiation (quatrième moyen dans de zaak nr. 7062), op de kosten van de bemiddeling (vierde middel in
l'affaire n° 7062), la confidentialité des documents de la médiation de zaak nr. 7062), op de vertrouwelijkheid van de
(cinquième moyen dans l'affaire n° 7062), la publicité de bemiddelingsdocumenten (vijfde middel in de zaak nr. 7062), op de
l'administration (moyen unique dans les affaires nos 7053 et 7061), la openbaarheid van bestuur (enig middel in de zaken nrs. 7053 en 7061),
composition de la commission fédérale de médiation et de ses organes op de samenstelling van de federale bemiddelingscommissie en haar
(premier à quatrième moyens dans l'affaire n° 7064), l'incompatibilité organen (eerste tot vierde middel in de zaak nr. 7064), op de
de la fonction de magistrat avec la fonction de médiateur (premier onverenigbaarheid van het ambt van magistraat met de functie van
moyen dans l'affaire n° 7062), la possibilité d'intervenir comme bemiddelaar (eerste middel in de zaak nr. 7062), op de mogelijkheid om
médiateur (troisième et sixième moyens dans l'affaire n° 7062) et les als bemiddelaar op te treden (derde en zesde middel in de zaak nr.
négociations collaboratives, en particulier la possibilité 7062) en op de collaboratieve onderhandelingen, inzonderheid de
d'intervenir comme négociateur collaboratif (premier et deuxième mogelijkheid om als collaboratieve onderhandelaar op te treden (eerste
moyens dans l'affaire n° 7065 et premier à troisième moyens dans en tweede middel in de zaak nr. 7065 en eerste tot derde middel in de
l'affaire n° 7088). zaak nr. 7088).
Quant à la recevabilité des recours Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de beroepen
B.2.1. Le Conseil des ministres demande que l'association requérante B.2.1. De Ministerraad vraagt dat de verzoekende vereniging in de
dans les affaires nos 7053 et 7062 produise la preuve de la décision zaken nrs. 7053 en 7062 het bewijs voorlegt van de beslissing om de
d'attaquer la loi. Il conteste aussi la présomption de mandat ad litem bestreden wet aan te vechten. Hij betwist ook het vermoeden van
conféré par les personnes physiques qui constituent la partie mandaat ad litem verleend door de natuurlijke personen die verzoekende
requérante dans les affaires nos 7053, 7061, 7062, 7064 et 7065 et partij zijn in de zaken nrs. 7053, 7061, 7062, 7064 en 7065 en vraagt
demande qu'elles déposent une preuve écrite de l'habilitation de leur dat zij een schriftelijk bewijs neerleggen van hun machtiging aan de
conseil à introduire le recours en annulation. raadsman om het beroep tot vernietiging in te stellen.
B.2.2. Les requêtes ont été signées par l'avocat des parties B.2.2. De verzoekschriften zijn ondertekend door de advocaat van de
requérantes. verzoekende partijen.
En vertu de l'article 440, alinéa 2, du Code judiciaire, l'avocat Krachtens artikel 440, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek
comparaît comme mandaté par la partie sans avoir à justifier de la verschijnt de advocaat als gevolmachtigde van de partij zonder dat hij
moindre procuration, sauf lorsque la loi exige un mandat spécial. Le van enige volmacht moet doen blijken, behalve indien de wet een
mandat ad litem est donc légalement présumé exister dans le chef de bijzondere lastgeving eist. Het mandaat ad litem wordt dus wettelijk
l'avocat. Cette présomption est réfragable, tant à l'égard des vermoed te bestaan bij de advocaat. Dat vermoeden is weerlegbaar,
personnes physiques que des personnes morales. zowel ten aanzien van natuurlijke personen als van rechtspersonen.
L'article 7, alinéa 3, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Artikel 7, derde lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
Cour constitutionnelle, prévoit que la preuve de la décision d'agir en Grondwettelijk Hof voorziet erin dat het bewijs van de beslissing van
justice de l'organe compétent de la personne morale doit être produite het bevoegde orgaan van de rechtspersoon om in rechte te treden « op
« à la première demande ». Cette formulation permet à la Cour de het eerste verzoek » moet worden voorgelegd. Die formulering laat het
renoncer à une telle demande, notamment lorsque la personne morale est Hof toe af te zien van een dergelijk verzoek, met name wanneer de
représentée par un avocat. Une partie peut objecter que la décision rechtspersoon door een advocaat wordt vertegenwoordigd. Een partij mag
d'agir en justice n'a pas été prise par les organes compétents de la opwerpen dat de beslissing om in rechte op te treden niet is genomen
personne morale, mais la preuve de son allégation, qu'elle peut door de bevoegde organen van de rechtspersoon, maar zij moet haar
apporter par toutes voies de droit, lui incombe. opwerping aannemelijk maken, wat kan met alle middelen van recht.
B.2.3. Le Conseil des ministres ne démontre pas que les parties B.2.3. De Ministerraad maakt niet aannemelijk dat de verzoekende
requérantes n'ont pas confié de mandat à leur avocat. Il ne démontre partijen hun advocaat geen mandaat hebben verleend. Hij maakt evenmin
pas non plus que l'association requérante n'a pas introduit aannemelijk dat de verzoekende vereniging haar beroepen niet op
valablement ses recours. Il n'y a pas lieu de joindre au débat les rechtsgeldige wijze heeft ingesteld. Er is geen aanleiding om de
pièces confidentielles que les parties requérantes ont produites en vertrouwelijke stukken die de verzoekende partijen als bijlage bij hun
annexe à leur mémoire en réponse. Il n'y a pas lieu non plus memorie van antwoord hebben ingediend in het debat te betrekken. Er is
d'examiner si le Conseil des ministres, en contestant la présomption evenmin aanleiding om te onderzoeken of de Ministerraad, door het
de mandat ad litem, a porté atteinte à la réputation du conseil des vermoeden van mandaat ad litem te betwisten, de goede naam van de
parties requérantes. raadsman van de verzoekende partijen heeft aangetast.
B.2.4. L'exception n'est pas fondée. B.2.4. De exceptie is niet gegrond.
B.3.1. Le Conseil des ministres conteste aussi l'intérêt des parties B.3.1. De Ministerraad betwist ook het belang van de verzoekende
requérantes. partijen.
B.3.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la B.3.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of
qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken
justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de
pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en
attaquée; il s'ensuit que l'action populaire n'est pas admissible. ongunstig zou kunnen worden geraakt; bijgevolg is de actio popularis
niet toelaatbaar.
B.3.3. Les parties requérantes dans les affaires nos 7053 et 7061 B.3.3. De verzoekende partijen in de zaken nrs. 7053 en 7061 vragen de
demandent l'annulation de l'article 222 de la loi du 18 juin 2018, qui vernietiging van artikel 222 van de wet van 18 juni 2018, dat de
règle la confidentialité des documents de médiation. Il remplace vertrouwelijkheid van de bemiddelingsdocumenten regelt. Het vervangt
l'article 1728 du Code judiciaire par ce qui suit : artikel 1728 van het Gerechtelijk Wetboek als volgt :
« § 1er. Les documents établis et les communications faites au cours « § 1. De documenten opgemaakt en de mededelingen gedaan in de loop
du processus de médiation et pour les besoins de celui-ci sont van en ten behoeve van een bemiddelingsprocedure zijn vertrouwelijk.
confidentiels. Ils ne peuvent être utilisés dans aucune procédure Zij mogen niet worden aangevoerd in enige gerechtelijke,
judiciaire, administrative ou arbitrale ni dans toute autre procédure administratieve of arbitrale procedure of in enige andere procedure
de résolution des conflits et ne sont jamais admissibles comme preuve, voor de oplossing van conflicten en zijn niet toelaatbaar als bewijs,
même comme aveu extrajudiciaire.
Sauf volonté contraire des parties exprimée par écrit, ne sont pas zelfs niet als buitengerechtelijke bekentenis.
visés par la présente obligation de confidentialité le protocole de Behoudens schriftelijk uitgedrukte andersluidende wil van de partijen,
médiation et le ou les accords de médiation signés par les parties, vallen het bemiddelingsprotocol en het (de) door de partijen
ainsi que l'éventuel document établi par le médiateur qui constate ondertekende bemiddelingsakkoord(en) alsook het eventuele document
l'échec de la médiation. opgesteld door de bemiddelaar dat het feit van de mislukking van de
bemiddeling vaststelt, niet onder deze vertrouwelijkheidsplicht.
L'obligation de confidentialité peut, par ailleurs, avec le Daarnaast kan de vertrouwelijkheidsplicht, met schriftelijke
consentement écrit des parties, et dans les limites qu'elles instemming van de partijen, en binnen de grenzen die zij bepalen,
déterminent, être levée. A l'inverse, les parties peuvent, de commun worden opgeheven. Omgekeerd kunnen de partijen, in onderling akkoord
accord et par écrit, rendre confidentiels des documents ou en op schriftelijke wijze, documenten of mededelingen daterend van
communications antérieurs à l'entame du processus de médiation. vóór de aanvang van het bemiddelingsproces vertrouwelijk maken.
§ 2. Sans préjudice des obligations que la loi lui impose, le § 2. Onverminderd zijn wettelijke verplichtingen, mag de bemiddelaar
médiateur ne peut rendre publics les faits dont il prend connaissance de feiten waarvan hij uit hoofde van zijn ambt kennis krijgt, niet
du fait de sa fonction. Il ne peut être appelé comme témoin par les openbaar maken. Hij mag door de partijen niet worden opgeroepen als
parties dans une procédure civile, administrative ou arbitrale getuige in een burgerrechtelijke, administratieve of arbitrale
relative aux faits dont il a pris connaissance au cours de la procedure met betrekking tot de feiten waarvan hij kennis heeft
médiation. Il ne peut davantage révéler, en ce compris au juge ou à genomen in de loop van zijn bemiddeling. Hij mag evenmin de reden van
l'arbitre saisi d'un différend entre les parties médiées, le motif de de mislukking van deze vorm van minnelijke conflictoplossing
onthullen, ook niet aan de rechter of arbiter bij wie een geschil
l'échec de ce mode amiable de règlement des conflits. tussen de partijen van de bemiddeling aanhangig is gemaakt.
L'article 458 du Code pénal lui est applicable. Artikel 458 van het Strafwetboek is van toepassing op de bemiddelaar.
§ 3. Dans le cadre de sa mission et pour les besoins de celle-ci, le § 3. In het kader van en ten behoeve van zijn opdracht kan de
médiateur peut, avec l'accord des parties, entendre les tiers qui y bemiddelaar, met instemming van de partijen, de derden horen die
consentent ou lorsque la complexité de l'affaire l'exige, recourir aux daarmee instemmen of, wanneer de complexiteit van de zaak zulks
services d'un expert, spécialiste du domaine traité. Ceux-ci sont vereist, een beroep doen op de diensten van een deskundige in het
tenus à l'obligation de confidentialité visée au paragraphe 1er, desbetreffende domein. Zij zijn gehouden tot de
vertrouwelijkheidsplicht bedoeld in paragraaf 1, eerste lid. Paragraaf
alinéa 1er. Le paragraphe 2 s'applique à l'expert. 2 is van toepassing op de deskundige.
§ 4. En cas de violation de l'obligation de confidentialité ou de § 4. Bij schending van de vertrouwelijkheids- of geheimhoudingsplicht
secret par les personnes qui y sont tenues en vertu de la présente door degenen die daartoe gehouden zijn krachtens deze bepaling, doet
disposition, le juge ou l'arbitre se prononce en équité sur l'octroi de rechter of arbiter in billijkheid uitspraak over de eventuele
éventuel de dommages et intérêts, et sur la hauteur de ceux-ci. toekenning van schadevergoeding, en over de omvang ervan.
Les documents et communications confidentiels qui sont malgré tout Vertrouwelijke documenten en mededelingen die desondanks zijn
communiqués ou sur lesquels une partie se base en violation de meegedeeld of waarop een partij steunt in strijd met de
l'obligation de confidentialité sont d'office écartés des débats ». vertrouwelijkheidsplicht, worden ambtshalve uit de debatten geweerd ».
Les parties requérantes ne démontrent pas qu'elles sont impliquées De verzoekende partijen tonen niet aan dat zij betrokken zijn in een
dans une procédure de médiation ni qu'elles sont préjudiciées par un bemiddelingsprocedure, noch dat zij benadeeld zijn door een
accord de médiation dont les parties ont stipulé la confidentialité, bemiddelingsakkoord waarvan de partijen de vertrouwelijkheid hebben
de sorte que leur intérêt à l'annulation de l'article 222 est purement bedongen, zodat hun belang bij de vernietiging van artikel 222 louter
hypothétique. En outre, elles ne démontrent pas que la disposition hypothetisch is. Voorts maken zij niet aannemelijk dat de bestreden
attaquée risque de porter atteinte à un aspect de l'Etat de droit bepaling afbreuk dreigt te doen aan een aspect van de democratische
démocratique qui est à ce point essentiel que sa protection intéresse rechtsstaat dat dermate essentieel is dat de vrijwaring ervan alle
tous les citoyens. burgers aanbelangt.
La disposition attaquée n'a aucun rapport avec l'intérêt collectif de De bestreden bepaling houdt geen verband met het collectief belang van
l'association requérante dans l'affaire n° 7053, qui vise à la de verzoekende vereniging in de zaak nr. 7053, dat de bescherming van
protection de l'environnement dans la zone dite « Voorkempen », une het leefmilieu beoogt in de zogenaamde Voorkempen, een gebied in het
zone située au nord-ouest de la province d'Anvers. noordwesten van de provincie Antwerpen.
Les parties requérantes dans les affaires nos 7053 et 7061 ne De verzoekende partijen in de zaken nrs. 7053 en 7061 doen niet
justifient pas de l'intérêt requis. Leur recours n'est pas recevable. blijken van het vereiste belang. Hun beroep is niet ontvankelijk.
B.3.4. Les parties requérantes dans les affaires nos 7062 et 7064 B.3.4. De verzoekende partijen in de zaken nrs. 7062 en 7064 vragen de
demandent l'annulation de l'ensemble du titre 9 de la loi du 18 juin vernietiging van de gehele titel 9 van de wet van 18 juni 2018. Zij
2018. Elles ne démontrent toutefois pas qu'elles sont impliquées dans tonen evenwel niet aan dat zij betrokken zijn in een
une procédure de médiation. bemiddelingsprocedure.
Les dispositions attaquées n'ont aucun rapport avec l'intérêt De bestreden bepalingen houden geen verband met het collectief belang
collectif de l'association requérante dans l'affaire n° 7062, qui est van de verzoekende vereniging in de zaak nr. 7062, die dezelfde is als
aussi l'association requérante dans l'affaire n° 7053. de verzoekende vereniging in de zaak nr. 7053.
Les parties requérantes dans les affaires nos 7062 et 7064 qui sont De verzoekende partijen in de zaken nrs. 7062 en 7064 die tevens
aussi des avocats allèguent qu'elles ne peuvent plus agir advocaat zijn, voeren aan dat zij niet langer beroepsmatig mogen
professionnellement sans être agréées par la commission fédérale de bemiddelen zonder door de federale bemiddelingscommissie te zijn
médiation. Elles justifient d'un intérêt à l'annulation de l'article erkend. Zij doen blijken van een belang bij de vernietiging van
215 de la loi du 18 juin 2018, qui subordonne l'agrément à une artikel 215 van de wet van 18 juni 2018, dat de erkenning afhankelijk
formation théorique et à une formation pratique, et à l'annulation de maakt van een theoretische opleiding en een praktische vorming, en van
l'article 238 de la même loi, qui sanctionne l'intervention illégale artikel 238 van dezelfde wet, dat het onrechtmatig optreden als
comme médiateur. Dès lors que les parties requérantes ne sont ni des bemiddelaar strafbaar stelt. Aangezien de verzoekende partijen geen
magistrats émérites ou honoraires ni des magistrats suppléants, elles gewezen magistraat of plaatsvervangend magistraat zijn, worden zij
ne sont pas directement et défavorablement affectées par l'article 204 niet rechtstreeks en ongunstig geraakt door artikel 204 van dezelfde
de la même loi, qui règle la compatibilité de ces fonctions avec la wet, dat de verenigbaarheid van die ambten met de functie van
fonction de médiateur. bemiddelaar regelt.
Les parties requérantes qui sont des avocats justifient d'un intérêt à De verzoekende partijen die advocaat zijn, doen blijken van een belang
l'annulation de l'article 216 de la même loi, en ce qu'il confie bij de vernietiging van artikel 216 van dezelfde wet in zoverre het de
l'agrément des médiateurs à la commission fédérale de médiation. Leur erkenning van de bemiddelaars opdraagt aan de federale
grief ne vise toutefois pas l'annulation de cet article, mais bien bemiddelingscommissie. Hun grief beoogt evenwel niet de vernietiging
l'absence, dans la loi, d'une disposition qui autorise le juge à van dat artikel, maar de afwezigheid van een bepaling in de wet die de
désigner un « ombudsman » comme médiateur (troisième moyen dans rechter toestaat een ombudsman als bemiddelaar aan te wijzen (derde
l'affaire n° 7062). Les parties requérantes, qui ne sont elles-mêmes middel in de zaak nr. 7062). De verzoekende partijen, die zelf geen
pas des « ombudsmans », ne justifient pas de l'intérêt requis à
l'annulation de cette lacune. Enfin, elles ne démontrent pas qu'en ombudsman zijn, doen niet blijken van het vereiste belang bij de
tant que citoyens ou avocats, elles peuvent être directement et vernietiging van die leemte. Zij tonen ten slotte niet aan dat zij,
défavorablement affectées par les dispositions qui règlent la als burger of als advocaat, rechtstreeks en ongunstig kunnen worden
composition de la commission fédérale de médiation et de ses organes geraakt door de bepalingen die de samenstelling van de federale
(articles 217 à 221 de la loi attaquée), ni par les autres bemiddelingscommissie en haar organen regelen (artikelen 217 tot 221
dispositions attaquées. van de bestreden wet), noch door de overige bestreden bepalingen.
Les recours dans les affaires nos 7062 et 7064 sont recevables en ce De beroepen in de zaken nrs. 7062 en 7064 zijn ontvankelijk wat de
qui concerne les articles 215 et 238 de la loi du 18 juin 2018. Les artikelen 215 en 238 van de wet van 18 juni 2018 betreft. Enkel in hun
parties requérantes ne formulent des griefs concrets contre ces zesde middel formuleren de verzoekende partijen concrete grieven tegen
dispositions que dans le sixième moyen. Pour le surplus, leurs recours die bepalingen. Hun beroepen zijn voor het overige niet ontvankelijk.
ne sont pas recevables.
B.3.5. Les parties requérantes dans l'affaire n° 7065 demandent B.3.5. De verzoekende partijen in de zaak nr. 7065 vragen de
l'annulation des dispositions qui portent sur le droit collaboratif vernietiging van de bepalingen die betrekking hebben op de
(articles 227 à 237 de la loi attaquée). La mise en oeuvre de ce droit collaboratieve onderhandelingen (artikelen 227 tot 237 van de
est réservée aux avocats qui ont bénéficié d'une formation bestreden wet). Het voeren van dergelijke onderhandelingen is
spécialisée, qui ont reçu l'agrément d'avocat collaboratif requis et voorbehouden aan advocaten die een bijzondere opleiding hebben
qui ont souscrit au règlement des avocats collaboratifs. genoten, de vereiste erkenning van collaboratieve advocaat hebben
Les parties requérantes qui sont des avocats ou des licenciés en droit verkregen en het reglement voor collaboratieve advocaten hebben onderschreven.
peuvent être affectées directement et défavorablement par De verzoekende partijen die advocaat of licentiaat in de rechten zijn,
l'impossibilité de pratiquer le droit collaboratif sans satisfaire aux kunnen rechtstreeks en ongunstig worden geraakt door de onmogelijkheid
exigences précitées. Elles justifient de l'intérêt requis à om zonder aan de voormelde vereisten te voldoen collaboratieve
onderhandelingen te voeren. Zij doen blijken van het vereiste belang
l'annulation de la réglementation attaquée. Il n'est pas nécessaire de bij de vernietiging van de bestreden regeling. Het is niet nodig na te
vérifier si les autres parties requérantes justifient elles aussi de gaan of ook de andere verzoekende partijen van het vereiste belang
l'intérêt requis. doen blijken.
Le recours dans l'affaire n° 7065 est recevable. Het beroep in de zaak nr. 7065 is ontvankelijk.
B.3.6. Les parties requérantes dans l'affaire n° 7088 demandent B.3.6. De verzoekende partijen in de zaak nr. 7088 vragen de
l'annulation des mêmes dispositions que les parties requérantes dans vernietiging van dezelfde bepalingen als de verzoekende partijen in de
l'affaire n° 7065. La première partie requérante dans l'affaire n° 7088 est une union professionnelle qui tend à défendre les intérêts des entreprises d'assurances. Les deuxième et troisième parties requérantes sont des entreprises d'assurances. Elles soutiennent que leurs juristes sont exclus de la possibilité de mener un processus de droit collaboratif. La question de savoir si les dispositions attaquées pourraient affecter directement et défavorablement les intérêts des entreprises d'assurances dépend de la portée de ces dispositions. L'examen de l'intérêt se confond avec l'examen du fond. Quant au fond zaak nr. 7065. De eerste verzoekende partij in de zaak nr. 7088 is een beroepsvereniging, die de belangen van de verzekeringsondernemingen beoogt te verdedigen. De tweede en de derde verzoekende partij zijn verzekeringsondernemingen. Zij voeren aan dat hun juristen zijn uitgesloten van de mogelijkheid om collaboratieve onderhandelingen te voeren. De vraag of de bestreden bepalingen de belangen van de verzekeringsondernemingen rechtstreeks en ongunstig zouden kunnen raken, hangt samen met de draagwijdte van die bepalingen. Het onderzoek van het belang valt samen met het onderzoek ten gronde. Ten gronde
En ce qui concerne la possibilité d'intervenir comme médiateur Wat betreft de mogelijkheid om als bemiddelaar op te treden
B.4.1. Les parties requérantes font valoir qu'aucun formalisme n'est B.4.1. De verzoekende partijen voeren aan dat in
requis dans les procédures de médiation entre les entreprises, alors bemiddelingsprocedures tussen ondernemingen geen formalisme geldt,
que la disposition attaquée sanctionne la pratique de la médiation par terwijl de bestreden bepaling het beroepsmatig bemiddelen zonder
celui qui n'est pas agréé ou exempté de l'agrément. Le législateur erkend te zijn of van erkenning vrijgesteld te zijn strafbaar stelt.
porterait ainsi une atteinte discriminatoire à la liberté de commerce Aldus zou de wetgever op discriminerende wijze afbreuk doen aan de
et d'entreprendre (sixième moyen dans l'affaire n° 7062). vrijheid van handel en ondernemen (zesde middel in de zaak nr. 7062).
B.4.2. Pour pouvoir intervenir comme médiateur au sens du Code B.4.2. Om als bemiddelaar in de zin van het Gerechtelijk Wetboek te
judiciaire, il faut disposer d'un agrément, qu'il est possible kunnen optreden, is een erkenning vereist die kan worden verkregen na
d'obtenir après « avoir suivi une formation théorique, comprenant « het gevolgd hebben van een theoretische opleiding, met inzonderheid
een juridische component, en praktische vorming in
notamment un volet juridique, et pratique, relative à l'aptitude à la bemiddelingsvaardigheid en het bemiddelingsproces, waarbij de focus
médiation et au processus, portant sur les connaissances et ligt op de algemene en specifieke kennis en competenties eigen aan een
compétences générales et spécifiques à un domaine particulier de bijzonder domein van de bemiddelingspraktijk in de zin van dit Wetboek
pratique de la médiation au sens du présent Code et avoir réussi les en geslaagd zijn voor de desbetreffende evaluatieproeven » (artikel
épreuves d'évaluation y attachées » (article 1726, § 1er, 2°, du Code 1726, § 1, 2°, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals ingevoegd bij
judiciaire, tel qu'il a été inséré par l'article 215, 2°, de la loi artikel 215, 2°, van de bestreden wet).
attaquée). L'article 227quater, alinéa 1er, 1°, du Code pénal, tel qu'il a été Artikel 227quater, eerste lid, 1°, van het Strafwetboek, zoals
inséré par l'article 238 de la loi attaquée, dispose : ingevoegd bij artikel 238 van de bestreden wet, bepaalt :
« Est puni d'une amende de deux cents euros à vingt mille euros : « Wordt gestraft met geldboete van tweehonderd euro tot twintigduizend
1° celui qui agit professionnellement en tant que médiateur au sens du euro : 1° hij die zonder dat hij is opgenomen op de lijst van erkende
Code judiciaire, sans figurer sur la liste des médiateurs agréés visée à l'article 1727 et sans être dispensé de l'agrément à l'exception de celui qui agit professionnellement en tant que médiateur au sens du Code judiciaire dans des litiges entre entreprises ». B.4.3. Cette sanction pénale fait naître une différence de traitement entre le médiateur qui intervient sans agrément dans des litiges entre particuliers ou entre des particuliers et des entreprises, et le médiateur qui intervient sans agrément dans des litiges entre entreprises. La liberté de commerce et d'industrie ou la liberté d'entreprendre ne bemiddelaars bedoeld in artikel 1727 en zonder van erkenning vrijgesteld te zijn, beroepsmatig bemiddelt in de zin van het Gerechtelijk Wetboek met uitzondering van hij die beroepsmatig bemiddelt in de zin van het Gerechtelijk Wetboek in het kader van geschillen tussen ondernemingen ». B.4.3. Die strafbepaling doet een verschil in behandeling ontstaan tussen de bemiddelaar die zonder erkenning optreedt in geschillen tussen particulieren of tussen particulieren en ondernemingen, en de bemiddelaar die zonder erkenning optreedt in geschillen tussen ondernemingen onderling. De vrijheid van handel en nijverheid of de vrijheid van ondernemen is
sont certes pas des motifs de contrôle autonome pour la Cour, mais weliswaar geen autonome toetsingsgrond voor het Hof, maar kan in de
elles peuvent être associées au contrôle au regard des articles 10 et toetsing aan de artikelen 10 en 11 van de Grondwet worden betrokken.
11 de la Constitution. Ces libertés sont violées lorsqu'il y est porté Die vrijheid is geschonden wanneer daaraan op discriminerende wijze
une atteinte discriminatoire. afbreuk wordt gedaan.
B.4.4. La liberté d'entreprendre ne peut être conçue comme une liberté B.4.4. De vrijheid van ondernemen kan niet als een absolute vrijheid
absolue. Elle ne fait pas obstacle à ce que le législateur compétent worden opgevat. Zij belet niet dat de bevoegde wetgever de economische
règle l'activité économique des personnes et des entreprises. Le bedrijvigheid van personen en ondernemingen regelt. De wetgever zou
législateur n'interviendrait de manière déraisonnable que s'il pas onredelijk optreden indien hij de vrijheid van ondernemen zou
limitait la liberté d'entreprendre sans aucune nécessité ou si cette beperken zonder dat daartoe enige noodzaak bestaat of indien die
limitation était disproportionnée au but poursuivi. beperking onevenredig zou zijn met het nagestreefde doel.
B.4.5. Compte tenu du large pouvoir d'appréciation dont il dispose en B.4.5. Rekening houdend met de ruime beoordelingsbevoegdheid waarover
matière socio-économique, le législateur pouvait raisonnablement hij in sociaaleconomische aangelegenheden beschikt, kon de wetgever
considérer que dans des litiges impliquant des particuliers, il est redelijkerwijze oordelen dat in geschillen waarin particulieren zijn
plus souvent question d'une partie faible, qui nécessite par betrokken vaker sprake is van een zwakke partij, die bijgevolg een
conséquent une protection juridique plus étendue que dans des litiges ruimere juridische bescherming behoeft, dan in geschillen waarin enkel
n'impliquant que des entreprises. ondernemingen zijn betrokken.
B.4.6. En outre, les conditions à remplir pour obtenir l'agrément B.4.6. De voorwaarden om als bemiddelaar te worden erkend zijn
comme médiateur ne sont pas disproportionnées. L'agrément n'est pas bovendien niet onevenredig. De erkenning is niet beperkt tot advocaten
réservé aux avocats ou à un autre groupe professionnel. Il suffit of tot enige andere beroepsgroep. Het volstaat de bovenvermelde
d'avoir suivi la formation mentionnée plus haut et de présenter les opleiding te hebben gevolgd en voorts de nodige waarborgen inzake
garanties d'indépendance, de neutralité et d'impartialité nécessaires, onafhankelijkheid, neutraliteit en onpartijdigheid te bieden, niet het
de ne pas avoir fait l'objet d'une condamnation inscrite au casier voorwerp te zijn geweest van een in het strafregister opgenomen
judiciaire ou d'une sanction disciplinaire ou administrative qui soit veroordeling of van een tucht- of administratieve sanctie die
incompatible avec le rôle de médiateur, et d'adhérer au code de onverenigbaar is met de rol van bemiddelaar en in te stemmen met de
déontologie (article 1726, § 1er, du Code judiciaire, tel qu'il a été deontologische code (artikel 1726, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek,
modifié par l'article 215 de la loi attaquée). zoals gewijzigd bij artikel 215 van de bestreden wet).
B.4.7. Le moyen n'est pas fondé. B.4.7. Het middel is niet gegrond.
En ce qui concerne la possibilité d'intervenir dans un processus de Wat betreft de mogelijkheid om als collaboratieve onderhandelaar op te
droit collaboratif treden
B.5.1. Les autres dispositions qui sont attaquées de manière recevable B.5.1. De overige bepalingen die op ontvankelijke wijze zijn
bestreden, vormen het nieuwe achtste deel van het Gerechtelijk
constituent la nouvelle huitième partie du Code judiciaire, intitulée Wetboek, met als opschrift « Collaboratieve onderhandelingen »
« Droit collaboratif » (insérée par l'article 227 de la loi attaquée). (ingevoegd bij artikel 227 van de bestreden wet).
B.5.2. Lorsque les parties sont assistées par un avocat collaboratif, B.5.2. Indien de partijen worden bijgestaan door een collaboratieve
leurs litiges peuvent faire l'objet d'un processus de droit advocaat, kunnen hun geschillen het voorwerp uitmaken van een
collaboratieve onderhandelingsprocedure, dat wil zeggen een
collaboratif, c'est-à-dire d'un processus volontaire et confidentiel vrijwillige en vertrouwelijke procedure van geschillenoplossing door
de règlement des conflits par la négociation impliquant des parties en onderhandeling, waarbij conflicterende partijen en hun respectieve
conflit et leurs avocats respectifs, lesquels agissent dans le cadre advocaten betrokken zijn en laatstgenoemden optreden in het kader van
d'un mandat exclusif et restreint d'assistance et de conseil en vue een exclusief en beperkt mandaat van bijstand en adviesverlening
d'aboutir à un accord amiable (article 1738 du même Code, tel qu'il a teneinde een minnelijk akkoord te bewerkstelligen (artikel 1738 van
été inséré par l'article 228 de la loi attaquée). hetzelfde Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 228 van de bestreden
Sauf devant la Cour de cassation et le tribunal d'arrondissement, en wet). In elke stand van het geding, alsook in kort geding, behalve voor het
tout état de la procédure, et ainsi qu'en référé, le juge saisi d'un Hof van Cassatie en voor de arrondissementsrechtbank, kan de rechter
litige peut, à la demande conjointe des parties et après avoir entendu voor wie een zaak hangende is, op gezamenlijk verzoek van de partijen
celles-ci quant à la mesure envisagée, tant que la cause n'a pas été en na hen gehoord te hebben over de beoogde maatregel, zolang de zaak
prise en délibéré, leur ordonner d'essayer de résoudre leur litige par niet in beraad is genomen, bevelen hun geschil door een collaboratieve
un processus de droit collaboratif (article 1740 du même Code, tel onderhandeling trachten op te lossen (artikel 1740 van hetzelfde
qu'il a été inséré par l'article 230 de la loi attaquée). Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 230 van de bestreden wet).
L'accord de droit collaboratif comprend l'engagement des parties à ne In het collectief onderhandelingsprotocol verbinden de partijen zich
pas entreprendre ou poursuivre une procédure contentieuse durant le met name ertoe tijdens de collaboratieve onderhandeling geen geding op
temps de la négociation collaborative. La signature du protocole de te starten of voort te zetten. De ondertekening van het collaboratief
droit collaboratif suspend le délai de prescription pour la durée de onderhandelingsprotocol schorst de verjaringstermijn voor de duur van
la négociation collaborative (article 1741 du même Code, tel qu'il a de collaboratieve onderhandeling (artikel 1741 van hetzelfde Wetboek,
été inséré par l'article 231 de la loi attaquée). zoals ingevoegd bij artikel 231 van de bestreden wet).
Toute partie peut à tout moment mettre un terme au processus de droit Elke partij kan te allen tijde een einde maken aan de collaboratieve
collaboratif, sans que cela lui porte préjudice. La partie en avise onderhandeling, zonder dat dit tot haar nadeel kan strekken. De partij
son avocat collaboratif par écrit immédiatement. L'avocat collaboratif stelt haar collaboratieve advocaat hiervan onmiddellijk schriftelijk
informe dans les meilleurs délais les autres avocats collaboratifs in kennis. De collaboratieve advocaat meldt dit onverwijld aan de
(article 1742, § 1er, du même Code, tel qu'il a été inséré par collaboratieve advocaten van de overige betrokken partijen (artikel
l'article 232 de la loi attaquée). 1742, § 1, van hetzelfde Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 232 van
de bestreden wet).
Dans le contexte du droit collaboratif, il peut être fait appel à un Desgewenst kan in het kader van een collaboratieve onderhandeling een
ou plusieurs experts, pour rapport, avis et conseil neutre et beroep worden gedaan op een of meer deskundigen om een neutraal en
objectif. L'avis de l'expert est confidentiel et destiné exclusivement objectief verslag en advies te verlenen. Het advies van de deskundige
à faciliter la recherche d'une solution amiable. L'expert ne se is vertrouwelijk en uitsluitend bedoeld om het zoeken naar een
minnelijke oplossing te vergemakkelijken. De deskundige beslist in
prononce en aucun cas sur le litige qui fait l'objet de la négociation geen geval over het geschil dat het voorwerp uitmaakt van de
collaborative (article 1744, § 1er, du même Code, tel qu'il a été collaboratieve onderhandeling (artikel 1744, § 1, van hetzelfde
inséré par l'article 234 de la loi attaquée). Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 234 van dezelfde bestreden wet).
Quand les parties dégagent un accord complet ou partiel, provisoire ou Wanneer de partijen voor het gehele geschil of een deel ervan,
définitif, par un processus de droit collaboratif, celui-ci est rédigé voorlopig of definitief tot een oplossing komen via een collaboratieve
par écrit par les avocats collaboratifs dans un accord de droit onderhandeling, dan wordt de oplossing schriftelijk door de
collaboratieve advocaten vastgelegd in het collaboratief onderhandeld
collaboratif (article 1746, § 1er, du même Code, tel qu'il a été akkoord (artikel 1746, § 1, van hetzelfde Wetboek, zoals ingevoegd bij
inséré par l'article 236 de la loi attaquée). artikel 236 van de bestreden wet).
De kosten verbonden aan het voeren van een collaboratieve
Les coûts liés à la mise en oeuvre d'une négociation collaborative et onderhandeling en het ereloon en de kosten van de deskundige komen
les honoraires et les frais de l'expert sont supportés par moitié par gelijkelijk ten laste van de partijen, tenzij die daar anders over
les parties, sauf accord contraire entre elles. Chaque partie supporte beslissen. Elke partij draagt zelf de erelonen en de kosten van haar
les frais et les honoraires de son avocat collaboratif, sauf accord collaboratieve advocaat, behoudens andersluidende overeenkomst
contraire (article 1747 du même Code, tel qu'il a été inséré par (artikel 1747 van hetzelfde Wetboek, zoals ingevoegd bij artikel 237
l'article 237 de la loi attaquée). van de bestreden wet).
Enfin, le champ d'application de la procédure de droit collaboratif Het toepassingsgebied van de collaboratieve onderhandelingsprocedure
est identique à celui de la procédure de médiation. L'article 1738 du is ten slotte identiek aan dat van de bemiddelingsprocedure. Artikel
Code judiciaire renvoie en effet à l'article 1724 du même Code, qui 1738 van het Gerechtelijk Wetboek verwijst immers naar artikel 1724
prévoit : van hetzelfde Wetboek, dat bepaalt :
« Tout différend de nature patrimoniale, transfrontalier ou non, y « Elk al dan niet grensoverschrijdend geschil van vermogensrechtelijke
compris les différends impliquant une personne morale de droit public, aard, met inbegrip van een geschil waar een publiekrechtelijke
peut faire l'objet d'une médiation. Les différends de nature non rechtspersoon is bij betrokken, kan het voorwerp van een bemiddeling
patrimoniale susceptibles d'être réglés par transaction ainsi que les uitmaken. Niet-vermogensrechtelijke geschillen die vatbaar zijn voor
différends visés à l'article 572bis, 3°, 4°, 6° à 10° et 12 à 15° et dading, evenals de geschillen bedoeld in artikel 572bis, 3°, 4°, 6°
les différends découlant de la cohabitation de fait peuvent aussi tot 10° en 12° tot 15° en de geschillen voortvloeiend uit de
feitelijke samenwoning kunnen eveneens het voorwerp van een
faire l'objet d'une médiation ». bemiddeling uitmaken ».
B.5.3. Les parties requérantes critiquent le fait que la mise en B.5.3. De verzoekende partijen bekritiseren het feit dat het voeren
oeuvre du processus de droit collaboratif soit réservée aux avocats van collaboratieve onderhandelingen is voorbehouden aan advocaten
(premier moyen dans l'affaire n° 7065 et premier et deuxième moyens (eerste middel in de zaak nr. 7065 en eerste en tweede middel in de
dans l'affaire n° 7088), et qu'il soit ainsi porté une atteinte
disproportionnée à la liberté d'entreprendre (deuxième moyen dans zaak nr. 7088) en daardoor op onevenredige wijze afbreuk doet aan de
l'affaire n° 7065 et troisième moyen dans l'affaire n° 7088) et au vrijheid van ondernemen (tweede middel in de zaak nr. 7065 en derde
libre choix d'un conseil (premier moyen dans l'affaire n° 7065). middel in de zaak nr. 7088) en de vrije keuze van een raadsman (eerste middel in de zaak nr. 7065).
Il ressort de l'exposé des moyens que seul l'article 229 de la loi du Uit de uiteenzetting van de middelen blijkt dat alleen artikel 229 van
18 juin 2018 est attaqué, et que d'autres dispositions de cette loi ne de wet van 18 juni 2018 wordt bestreden en dat andere bepalingen van
sont attaquées qu'en ce qu'elles sont indissociablement liées à cet die wet enkel worden bestreden in zoverre zij onlosmakelijk verbonden
article 229. zouden zijn met dat artikel 229.
B.6.1. L'article 1739 du Code judiciaire, tel qu'il a été inséré par B.6.1. Artikel 1739 van het Gerechtelijk Wetboek, zoals ingevoegd bij
l'article 229 de la loi attaquée, dispose : artikel 229 van de bestreden wet, bepaalt :
« § 1er. Seuls les avocats collaboratifs peuvent pratiquer le droit « § 1. Enkel collaboratieve advocaten mogen collaboratieve
collaboratif. onderhandelingen voeren.
§ 2. L'avocat collaboratif est un avocat qui est inscrit sur la liste § 2. De collaboratieve advocaat is een advocaat die staat ingeschreven
des avocats collaboratifs établie par l'Ordre des barreaux op de lijst van collaboratieve advocaten opgesteld door de Orde van
francophones et germanophone ou l'Orde van Vlaamse balies. Vlaamse balies of van de Ordre des barreaux francophones et germanophone.
Seuls les avocats ayant suivi une formation spéciale, ayant reçu Alleen advocaten die een bijzondere opleiding hebben genoten, de
l'agrément exigé d'avocat collaboratif, et ayant souscrit au règlement vereiste erkenning van collaboratieve advocaat hebben toegekend
des avocats collaboratifs, peuvent figurer sur cette liste. gekregen en het reglement voor collaboratieve advocaten hebben
onderschreven, kunnen opgenomen worden in deze lijst.
L'Ordre des barreaux francophones et germanophone et l'Orde van De Orde van Vlaamse balies en de Ordre des barreaux francophones et
Vlaamse Balies, établissent une commission paritaire commune laquelle germanophone, richten een gezamenlijke paritaire commissie op die de
détermine les conditions relatives à la formation spécifique, à la voorwaarden bepaalt voor de bijzondere opleiding, de permanente
formation permanente, à l'agrément exigé, aux garanties en matière de vorming, de vereiste erkenning, de waarborgen op het gebied van
négociation de droit collaboratif et au règlement qui s'applique aux collaboratieve onderhandeling en het toepasselijke reglement voor
avocats collaboratifs ». advocaten ».
B.6.2. Selon les travaux préparatoires de la loi attaquée, la B.6.2. De collaboratieve onderhandelingsprocedure vertoont volgens de
procédure de droit collaboratif présente « de nombreuses similitudes parlementaire voorbereiding van de bestreden wet « veel gelijkenissen
avec la médiation (il y a un procès, des instruments comparables sont met bemiddeling (er is een proces, er worden vergelijkbare
utilisés, il y est question de la confidentialité...) ». En même instrumenten gebruikt, vertrouwelijkheid...) ». Tegelijkertijd
temps, les deux formes de solution amiable des litiges sont verschillen de twee vormen van minnelijke oplossing van geschillen
fondamentalement différentes : grondig van elkaar :
« La médiation fait ainsi appel à un tiers neutre qui constitue souvent le moyen de communication unique des parties. La médiation n'arrive pas toujours à la conclusion d'un accord car certaines parties ne savent pas se défendre seules, le médiateur ne donne pas d'avis juridique, et la médiation doit être souvent interrompue pour que les parties s'informent sur leurs droits. Ainsi le droit collaboratif, à côté de la médiation et d'autres modes de résolution amiable des litiges offrent aux citoyens des alternatives aux procédures judiciaires contentieuses. Il est donc souhaitable de promouvoir le processus de droit collaboratif encore largement méconnu par une reconnaissance législative, dont tant l'OVB que l'OBFG sont demandeurs. Le citoyen disposera ainsi d'un autre moyen de résoudre ses conflits qui sera encadré et réglementé de façon « Zo wordt er bij bemiddeling een beroep gedaan op een neutrale derde, die vaak het enige communicatiemiddel is van de partijen. De bemiddeling leidt niet altijd tot het sluiten van een akkoord omdat sommige partijen niet in staat zijn om zichzelf te verdedigen, omdat de bemiddelaar geen juridisch advies geeft en omdat de bemiddeling vaak moet worden onderbroken opdat de partijen zich over hun rechten kunnen informeren. Het collaboratieve recht, naast de bemiddeling en de andere vormen van minnelijke oplossingen van geschillen, biedt de burger dus alternatieven voor de gerechtelijke procedures inzake geschillen. Het is dan ook wenselijk om het proces van het nog zeer miskende collaboratief recht te promoten met een wetgevende erkenning, waarvoor zowel de OVB als de OBFG pleiten. De burger zal zo beschikken over een ander middel om zijn geschillen op te lossen, dat op ongeveer dezelfde
similaire à ce qui existe aujourd'hui pour la médiation » (Doc. parl., manier als bemiddeling begeleid en gereglementeerd zal worden » (Parl.
Chambre, 2017-2018, DOC 54-2919/001, p. 259). St., Kamer, 2017-2018, DOC 54-2919/001, p. 259).
Les travaux préparatoires précisent par ailleurs que la procédure de De parlementaire voorbereiding preciseert voorts dat de collectieve
droit collaboratif « doit être menée par des avocats formés à cette onderhandelingsprocedure « moet worden gevoerd door daartoe opgeleide
fin » (ibid., p. 260). advocaten » (ibid., p. 260).
B.6.3. L'introduction dans le Code judiciaire de la nouvelle huitième B.6.3. De invoering van het nieuwe achtste deel (« Collaboratieve
partie (« Droit collaboratif ») a pour objectif d'exposer le cadre onderhandelingen ») in het Gerechtelijk Wetboek heeft als bedoeling
juridique des négociations lorsque celles-ci sont menées par les conseils des parties concernées, sans l'intervention d'un médiateur. Il découle donc de la nature même de la réglementation que les négociations collaboratives soient menées par des avocats, et non par d'autres juristes ou experts. Pour augmenter les chances de réussite des négociations, le législateur a en outre pu prévoir des garanties supplémentaires. Seuls les avocats qui ont bénéficié d'une formation spécialisée, qui ont obtenu l'agrément d'avocat collaboratif requis et qui ont souscrit au règlement des avocats collaboratifs, peuvent mener des négociations collaboratives. het juridisch kader te schetsen van onderhandelingen wanneer die door raadslieden van de betrokken partijen worden gevoerd, zonder tussenkomst van een bemiddelaar. Het volgt dus uit de aard zelf van de regeling, dat de collaboratieve onderhandelingen door advocaten en niet door andere juristen of deskundigen worden gevoerd. Om de slaagkansen van de onderhandelingen te verhogen, vermocht de wetgever bovendien in bijkomende waarborgen te voorzien. Alleen advocaten die een bijzondere opleiding hebben genoten, de vereiste erkenning van collaboratieve advocaat hebben gekregen en het reglement voor collaboratieve advocaten hebben onderschreven, mogen collaboratieve onderhandelingen voeren.
Outre ces garanties, le législateur a prévu une obligation de Bovenop die waarborgen heeft de wetgever voorzien in een
désistement. L'article 1743, § 3, du même Code, tel qu'il a été inséré terugtrekkingsplicht. Artikel 1743, § 3, van hetzelfde Wetboek, zoals
par l'article 233 de la même loi, dispose : « Si l'une des parties se retire du processus de droit collaboratif ou si le processus de droit collaboratif se termine, avec ou sans accord, les avocats collaboratifs sont tenus de mettre fin à leur intervention et ne peuvent plus intervenir dans une procédure contentieuse opposant les mêmes parties dans le contexte du litige ayant fait l'objet du droit collaboratif. Il en va de même de tout avocat faisant partie de leur cabinet, en ce compris les collaborateurs et stagiaires internes ou externes ». B.6.4. La possibilité de mener des négociations collaboratives ne porte pas atteinte aux autres formes de négociation et de médiation, auxquelles d'autres juristes et experts peuvent apporter leur concours. Il en résulte que la réglementation attaquée ne porte pas atteinte à la liberté d'entreprendre de ces juristes et experts. L'obligation, pour les avocats, de suivre une formation pour pouvoir mener des négociations collaboratives ne porte pas non plus atteinte à la liberté d'entreprendre. B.6.5. L'exigence d'un agrément comme avocat collaboratif ne limite pas de manière disproportionnée le droit au libre choix d'un avocat. Tout comme les avocats ont en règle le monopole des plaidoiries (article 440, alinéa 1er, du Code judiciaire) afin que le bon fonctionnement des institutions judiciaires soit assuré, les avocats collaboratifs ont le monopole pour mener des négociations collaboratives afin que l'efficacité de cette procédure soit assurée. B.6.6. L'obligation de désistement ne limite pas non plus le droit au libre choix d'un avocat. Une éventuelle confusion du rôle de l'avocat collaboratif et de celui de l'avocat engagé dans une procédure ordinaire compromettrait l'efficacité des négociations. L'obligation de désistement est une application particulière de la règle de déontologie qui interdit à l'avocat d'intervenir lorsque son intervention peut entraîner un conflit d'intérêts. Mis à part l'avocat collaboratif et ses associés, le libre choix d'un avocat est préservé pour le justiciable, qui a d'ailleurs adhéré préalablement à la procédure de droit collaboratif. B.6.7. Les moyens ne sont pas fondés. Par ces motifs, la Cour rejette les recours. Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 24 septembre 2020. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président, ingevoegd bij artikel 233 van de bestreden wet, bepaalt : « Indien een van de partijen zich terugtrekt uit de collaboratieve onderhandeling of indien de collaboratieve onderhandeling eindigt, met of zonder akkoord, zijn de collaboratieve advocaten ertoe gehouden hun tussenkomst te beëindigen en mogen zij niet meer tussenkomen in een geding tussen dezelfde partijen in het kader van een geschil dat het voorwerp heeft uitgemaakt van de collaboratieve onderhandelingen. Hetzelfde geldt voor iedere advocaat die van hun advocatenkantoor deel uitmaakt, inclusief de interne of externe medewerkers en stagiairs ». B.6.4. De mogelijkheid van collaboratieve onderhandelingen doet geen afbreuk aan de overige vormen van onderhandelen en bemiddelen, waaraan andere juristen en deskundigen hun medewerking kunnen verlenen. Daaruit volgt dat de bestreden regeling geen afbreuk doet aan de vrijheid van ondernemen van die juristen en deskundigen. De verplichting voor advocaten om een opleiding te volgen opdat zij collaboratieve onderhandelingen mogen voeren, doet evenmin afbreuk aan de vrijheid van ondernemen. B.6.5. De vereiste van erkenning als collaboratieve advocaat beperkt niet op onevenredige wijze het recht op vrije keuze van een advocaat. Zoals de advocaten in de regel over het pleitmonopolie beschikken (artikel 440, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek), met het oog op de goede werking van de gerechtelijke instellingen, beschikken collaboratieve advocaten over het monopolie om collaboratieve onderhandelingen te voeren, met het oog op de doeltreffendheid van die onderhandelingsprocedure. B.6.6. De terugtrekkingsplicht beperkt evenmin het recht op vrije keuze van een advocaat. Een mogelijke vermenging van de rol van collaboratieve advocaat en procesadvocaat zou de vooropgestelde doeltreffendheid van de onderhandelingen ondergraven. De terugtrekkingsplicht is een bijzondere toepassing van de deontologische regel die de advocaat verhindert op te treden wanneer dat tot een belangenconflict kan leiden. De collaboratieve advocaat en zijn kantoorgenoten uitgezonderd, blijft de vrije keuze van een advocaat onverkort bestaan voor de rechtsonderhorige, die overigens voorafgaandelijk heeft ingestemd met de collaboratieve onderhandelingsprocedure. B.6.7. De middelen zijn niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt de beroepen. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 24 september 2020. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter,
A. Alen A. Alen
^