Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 102/2019 du 27 juin 2019 Numéro du rôle : 6884 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 24 du Code pénal social, posée par un juge d'instruction du Tribunal de première instance de Liège, division Liège. La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges T. Merckx-V(...)"
Extrait de l'arrêt n° 102/2019 du 27 juin 2019 Numéro du rôle : 6884 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 24 du Code pénal social, posée par un juge d'instruction du Tribunal de première instance de Liège, division Liège. La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges T. Merckx-V(...) Uittreksel uit arrest nr. 102/2019 van 27 juni 2019 Rolnummer 6884 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 24 van het Sociaal Strafwetboek, gesteld door een onderzoeksrechter van de Rechtbank van eerste aanleg Luik, afdeling Luik. Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters T. M(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 102/2019 du 27 juin 2019 Uittreksel uit arrest nr. 102/2019 van 27 juni 2019
Numéro du rôle : 6884 Rolnummer 6884
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 24 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 24 van het Sociaal
pénal social, posée par un juge d'instruction du Tribunal de première Strafwetboek, gesteld door een onderzoeksrechter van de Rechtbank van
instance de Liège, division Liège. eerste aanleg Luik, afdeling Luik.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges T. samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters T.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman et M. Pâques, assistée Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman en M. Pâques,
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par ordonnance du 23 mars 2018, dont l'expédition est parvenue au Bij beschikking van 23 maart 2018, waarvan de expeditie ter griffie
greffe de la Cour le 27 mars 2018, un juge d'instruction du Tribunal van het Hof is ingekomen op 27 maart 2018, heeft een onderzoeksrechter
de première instance de Liège, division Liège, a posé la question van de Rechtbank van eerste aanleg Luik, afdeling Luik, de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 24 du Code pénal social (loi du 6 juin 2010) viole-t-il « Schendt artikel 24 van het Sociaal Strafwetboek (wet van 6 juni
les articles 10, 11, 15 et 22 de la Constitution, combinés ou non avec 2010) de artikelen 10, 11, 15 en 22 van de Grondwet, al dan niet in
les articles 6 et 8 de la Convention européenne des droits de l'homme samenhang gelezen met de artikelen 6 en 8 van het Europees Verdrag
et avec l'article 14 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques, dans la mesure notamment où les suspects qui feraient l'objet d'une perquisition/visite domiciliaire réalisée par l'inspection sociale sur autorisation du juge d'instruction, dans le cadre d'une ou plusieurs infractions au Code pénal social, se trouveraient dans une situation où ils ne bénéficieraient pas des mêmes droits et garanties que des suspects qui feraient l'objet d'une perquisition ordonnée par un juge d'instruction dans le cadre de son instruction judiciaire relative à une ou plusieurs infractions au Code pénal et à d'autres législations pénales, en ce compris au Code pénal voor de rechten van de mens en met artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, in zoverre met name de verdachten die het voorwerp zouden uitmaken van een huiszoeking/huisvisitatie door de sociale inspectie op machtiging van de onderzoeksrechter, in het kader van een of meer inbreuken op het Sociaal Strafwetboek, zich in een situatie zouden bevinden waarin zij niet dezelfde rechten en waarborgen zouden genieten als de verdachten die het voorwerp zouden uitmaken van een huiszoeking die een onderzoeksrechter beveelt in het kader van zijn gerechtelijk onderzoek met betrekking tot een of meer inbreuken op het Strafwetboek en op andere strafrechtelijke wetgevingen, met inbegrip van het Sociaal
social ? ». Strafwetboek ? ».
(...) (...)
II. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant à la recevabilité de la question préjudicielle Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag
B.1.1. Le Gouvernement flamand soulève une exception d'irrecevabilité B.1.1. De Vlaamse Regering werpt een exceptie van onontvankelijkheid
de la question préjudicielle, au motif que la Cour ne serait pas van de prejudiciële vraag op, om reden dat het Hof niet bevoegd zou
compétente pour connaître d'une question posée par un juge zijn om kennis te nemen van een vraag die door een onderzoeksrechter
d'instruction. is gesteld.
B.1.2. En vertu de l'article 142, alinéa 3, de la Constitution et de B.1.2. Krachtens artikel 142, derde lid, van de Grondwet en artikel
l'article 26, § 2, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour 26, § 2, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
constitutionnelle, seules les juridictions peuvent saisir la Cour de Grondwettelijk Hof kunnen enkel de rechtscolleges prejudiciële vragen
questions préjudicielles. Bien que les travaux préparatoires de ces aanhangig maken bij het Hof. Hoewel in de parlementaire voorbereiding
dispositions ne donnent aucune définition de la notion de « van die bepalingen geen enkele definitie wordt gegeven van het begrip
juridiction » habilitée à poser une question préjudicielle à la Cour, « rechtscollege » dat ertoe is gemachtigd een prejudiciële vraag aan
il peut être déduit de l'objectif poursuivi par l'instauration de la het Hof te stellen, kan uit het doel dat met de invoering van de
procédure préjudicielle qu'il convient de donner une interprétation prejudiciële procedure is nagestreefd, worden afgeleid dat aan dat
large à cette notion. begrip een ruime interpretatie moet worden gegeven.
B.1.3. Le juge d'instruction est un juge du tribunal de première B.1.3. De onderzoeksrechter is een rechter van de rechtbank van eerste
instance, il est indépendant et impartial, et est notamment appelé à aanleg, hij is onafhankelijk en onpartijdig en dient met name
autoriser ou ordonner des mesures de contrainte. Même si, ainsi que le dwangmaatregelen toe te staan of te bevelen. Ook al hebben de
soutient le Gouvernement flamand, les décisions qu'il prend ne sont beslissingen die hij neemt, zoals de Vlaamse Regering aanvoert, geen
pas revêtues de l'autorité de la chose jugée, elles participent de gezag van gewijsde, toch vloeien zij voort uit de uitoefening van de
l'exercice de la fonction juridictionnelle et s'inscrivent dans le rechtsprekende functie en passen zij in het kader van een
cadre d'une procédure judiciaire. Le juge d'instruction doit donc en gerechtelijke procedure. De onderzoeksrechter dient bijgevolg in
principe être considéré comme une juridiction au sens des dispositions beginsel te worden beschouwd als een rechtscollege in de zin van de
précitées. voormelde bepalingen.
B.1.4. Pour le surplus, il ressort de la question préjudicielle que le B.1.4. Voor het overige blijkt uit de prejudiciële vraag dat de
verwijzende rechter van oordeel is dat hij, door de sociaal
juge a quo considère qu'en autorisant les inspecteurs sociaux à inspecteurs ertoe te machtigen een huisvisitatie in bewoonde ruimten
effectuer une visite domiciliaire dans des espaces habités, il exerce uit te voeren, een prerogatief uitoefent dat vergelijkbaar is met het
une prérogative comparable à celle qu'il exerce lorsqu'il délivre un prerogatief dat hij uitoefent wanneer hij een huiszoekingsbevel
mandat de perquisition. L'examen de l'exception d'irrecevabilité, en verleent. Het onderzoek van de exceptie van onontvankelijkheid, in
ce qu'elle est tirée de la nature administrative et non zoverre zij is afgeleid uit de administratieve en niet-jurisdictionele
juridictionnelle de la décision prise par le juge d'instruction sur la aard van de beslissing die door de onderzoeksrechter op grond van
base de l'article 24 du Code pénal social, doit dès lors être joint à artikel 24 van het Sociaal Strafwetboek wordt genomen, moet bijgevolg
l'examen du fond de la question préjudicielle. bij het onderzoek van de grond van de prejudiciële vraag worden gevoegd.
Quant au fond Ten gronde
B.2.1. La question préjudicielle porte sur l'article 24 du Code pénal B.2.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 24 van het
social, qui dispose : Sociaal Strafwetboek, dat bepaalt :
« L'accès aux espaces habités « Toegang tot de bewoonde ruimten
§ 1er. Les inspecteurs sociaux ont uniquement accès aux espaces § 1. De sociaal inspecteurs hebben enkel toegang tot de bewoonde
habités dans les cas suivants : ruimten in de volgende gevallen :
- lorsque les inspecteurs sociaux se rendent sur place pour constater - wanneer de sociaal inspecteurs zich tot vaststelling op heterdaad
une infraction en flagrant délit; van een inbreuk ter plaatse begeven;
- à la demande ou avec l'accord de la personne qui a la jouissance - op verzoek of met toestemming van de persoon die het werkelijk genot
réelle de l'espace habité; la demande ou l'accord doit être donné par heeft van de bewoonde ruimte; het verzoek of de toestemming moet
écrit et préalablement à la visite domiciliaire; schriftelijk en voorafgaand aan de visitatie worden gegeven;
- en cas d'appel provenant de ce lieu; - in geval van oproep vanuit die plaats;
- en cas d'incendie ou d'inondation; - in geval van brand of overstroming;
- lorsque les inspecteurs sociaux sont en possession d'une - wanneer de sociaal inspecteurs in het bezit zijn van een machtiging
autorisation de visite domiciliaire délivrée par le juge tot visitatie uitgereikt door de onderzoeksrechter.
d'instruction.
§ 2. Pour obtenir une autorisation de visite domiciliaire, les § 2. Voor het bekomen van een machtiging tot visitatie richten de
inspecteurs sociaux adressent une demande motivée au juge sociaal inspecteurs een met redenen omkleed verzoek aan de
d'instruction. Cette demande contient au moins les données suivantes : onderzoeksrechter. Dit verzoek bevat minstens de volgende gegevens :
- l'identification des espaces habités qui font l'objet de la visite - de identificatie van de bewoonde ruimten die het voorwerp zijn van
domiciliaire; de visitatie;
- la législation qui fait l'objet du contrôle et pour laquelle les - de wetgeving die het voorwerp is van het toezicht en waarvoor de
inspecteurs sociaux sont d'avis qu'ils ont besoin d'une autorisation sociaal inspecteurs van oordeel zijn een machtiging tot visitatie
de visite domiciliaire; nodig te hebben;
- lorsque c'est le cas, les infractions éventuelles qui font l'objet - wanneer dit het geval is, de eventuele inbreuken die het voorwerp
du contrôle; zijn van het toezicht;
- tous les documents et renseignements desquels il ressort que - alle bescheiden en inlichtingen waaruit blijkt dat het gebruik van
l'utilisation de ce moyen est nécessaire. dit middel nodig is.
Les inspecteurs sociaux peuvent obtenir une autorisation de visite Een machtiging tot visitatie kan door de sociaal inspecteurs worden
domiciliaire pour l'accès aux espaces habités après 21 heures et avant bekomen voor de toegang tot de bewoonde ruimten na 21 uur en voor 5
5 heures moyennant une motivation spéciale de la demande au juge uur mits het verzoek aan de onderzoeksrechter bijzonder wordt
d'instruction. gemotiveerd.
§ 3. Le juge d'instruction décide dans un délai de 48 heures maximum § 3. De onderzoeksrechter beslist binnen een termijn van maximum 48
après réception de la demande. uur na de ontvangst van het verzoek.
La décision du juge d'instruction est motivée. De beslissing van de onderzoeksrechter is met redenen omkleed.
Toutefois, la décision du juge d'instruction suite à une demande de De beslissing van de onderzoeksrechter ten gevolge van een verzoek tot
visite domiciliaire pour l'accès aux espaces habités après 21 heures visitatie voor de toegang tot de bewoonde ruimten na 21 uur en voor 5
et avant 5 heures est spécialement motivée. uur is echter bijzonder gemotiveerd.
Aucune voie de recours n'est possible contre cette décision. Tegen deze beslissing is geen beroep mogelijk.
A l'exception des pièces qui permettent de déduire l'identité de Met uitzondering van de stukken waaruit de identiteit van de indiener
van een eventuele klacht of aangifte kan worden afgeleid en
l'auteur d'une éventuelle plainte ou dénonciation et sans préjudice de onverminderd de toepassing van artikel 59 dient het geheel van de
l'application de l'article 59, toutes les pièces motivant l'obtention motiveringsstukken tot het bekomen van de machtiging tot visitatie,
d'une autorisation de visite domiciliaire conformément au § 2, alinéa zoals bedoeld in § 2, eerste lid, aan het strafdossier of aan het
1er, doivent être versées au dossier répressif ou au dossier dans le dossier in het kader waarvan een administratieve geldboete kan worden
cadre duquel une amende administrative peut être infligée. opgelegd, te worden toegevoegd.
§ 4. Dans le cas d'une visite domiciliaire d'espaces habités, les § 4. In geval van visitatie van bewoonde ruimten beschikken de sociaal
inspecteurs sociaux disposent de tous les pouvoirs visés dans le Livre inspecteurs over alle bevoegdheden bedoeld in Boek 1, Titel 2,
1er, Titre 2, Chapitre 2, sections 1re, 2 et 3, à l'exception de la Hoofdstuk 2, afdelingen 1, 2 en 3, met uitzondering van de opsporing
recherche de supports d'informations visés par l'article 28 et des van informatiedragers bedoeld in artikel 28 en van de bevoegdheden
pouvoirs visés par les articles 30, 31, 32, 33 et 34, alinéa 2 ». bedoeld in de artikelen 30, 31, 32, 33 en 34, tweede lid ».
B.2.2. Les travaux préparatoires relatifs à la disposition en cause B.2.2. In de parlementaire voorbereiding met betrekking tot de in het
indiquent que le législateur a entendu remplacer la procédure prévue geding zijnde bepaling wordt vermeld dat de wetgever de procedure
antérieurement par la loi du 16 novembre 1972 relative à l'inspection waarin vroeger was voorzien bij de wet van 16 november 1972
du travail, qui imposait aux inspecteurs sociaux de disposer d'une betreffende de arbeidsinspectie, die de sociaal inspecteurs de
autorisation du juge de police pour pénétrer dans des locaux habités, verplichting oplegde over de toestemming van de politierechter te
beschikken om bewoonde lokalen binnen te gaan, heeft willen vervangen
par une procédure faisant intervenir le juge d'instruction : door een procedure via de onderzoeksrechter :
« Force est toutefois de constater que le juge du tribunal de police « Er dient echter te worden vastgesteld dat de politierechter niet de
n'est pas le magistrat le plus indiqué pour assumer cette tâche. Le meest aangewezen magistraat is om deze taak op zich te nemen. De
juge d'instruction est, notamment en raison de son expérience en tant onderzoeksrechter is immers, onder meer gezien zijn ervaring als
que magistrat instructeur, plus compétent lorsqu'il s'agit de faire la onderzoeksmagistraat, meer beslagen indien het erop aan komt om een
part des choses entre les droits garantis par la Constitution, parmi afweging te maken tussen de grondwettelijk beschermde rechten,
lesquels la protection du domicile, et la nécessité pour waaronder de bescherming van de woning, en de noodzaak van de
l'administration de remplir ses missions de contrôle. Il convient de administratie om haar controletaken uit te voeren. Er dient in deze
souligner ici que l'intervention des fonctionnaires de l'inspection du instantie op gewezen te worden dat het optreden van de ambtenaren van
travail peut se situer tant sur le plan pénal que sur le plan de arbeidsinspectie zich zowel op het strafrechtelijk vlak alsook op
administratif. Pour le juge d'instruction, il sera dès lors question het administratieve vlak kan situeren. Voor de onderzoeksrechter zal
ici d'une compétence nouvelle. Il sera en effet appelé à accorder derhalve hier sprake zijn van een novum. Hij zal immers geroepen
l'intervention de son office lors de missions qui sont purement des worden om de tussenkomst van zijn ambt te verlenen bij louter
missions de contrôle, indépendamment de toute infraction pénale. Le controletaken los van iedere strafrechtelijke inbreuk. De
juge d'instruction sera saisi de demandes émanant de divers services onderzoeksrechter zal gevat worden met verzoeken uitgaande van de
d'inspection pour délivrer des mandats de visite domiciliaire tant diverse inspectiediensten om, zowel in het kader van een louter
dans le cadre d'un contrôle purement administratif que dans le cadre administratieve controle alsook in het kader van hun strafrechtelijke
de leurs tâches pénales. Il convient de rappeler que les mandats de taken, visitatiebevelen af te leveren. Er dient te worden benadrukt
visite domiciliaire ne sont pas, dans le cadre de la loi relative à dat de visitatiebevelen, in het kader van de arbeidsinspectiewet, geen
l'inspection du travail, des mandats de perquisition (ce contrairement huiszoekingsbevelen zijn (dit in tegenstelling tot het visitatiebevel
à la visite domiciliaire dans le cadre de la législation sur la douane in het kader van de wetgeving op douane en accijnzen), het machtigt de
et les accises), elles autorisent simplement le fonctionnaire concerné betrokken ambtenaar enkel om het bewoonde pand te betreden doch niet
à pénétrer dans le local habité mais pas à poser des actes qui doivent om handelingen te stellen die het voorwerp moeten zijn van een
faire l'objet d'un mandat de perquisition » (Doc. parl., Chambre, huiszoekingsbevel » (Parl. St., Kamer, 2008-2009, DOC 52-1666/001 en
2008-2009, DOC 52-1666/001 et 52-1667/001, pp. 86-87). 52-1667/001, pp. 86-87).
« On a veillé à ne pas transformer cette procédure d'autorisation en « Men heeft ervoor gezorgd dat deze machtigingsprocedure niet
veranderd wordt in een rechterlijk mandaat. De onderzoeksrechter wordt
mandat judiciaire. Le juge d'instruction n'est pas, par la demande de niet, ingevolge de vraag van de inspectie, gevat door een onderzoek of
l'inspection, saisi d'une instruction ou d'une mini-instruction. Il een mini-onderzoek. Het is enkel een administratieve
s'agit uniquement d'une procédure d'autorisation administrative, qui machtigingsprocedure, die door de inbreuk op het privé-leven
se justifie par l'atteinte à la vie privée » (ibid., p. 117). gerechtvaardigd is » (ibid., p. 117).
« Les compétences des inspecteurs sociaux visent, en premier lieu, à « De bevoegdheden van de sociaal inspecteurs zijn er in de eerste
plaats op gericht toezicht uit te oefenen op de naleving van de
surveiller le respect de la législation sociale. Dans la plupart des sociale wetgeving. In de meeste gevallen wordt dit toezicht
cas, cette surveillance est exercée sans savoir s'ils constateront ou uitgeoefend zonder dat de sociaal inspecteurs vooraf weten of zij al
non une infraction » (ibid.). dan niet een inbreuk op de sociale wetgeving zullen vaststellen » (ibid.).
B.3.1. La Cour est invitée à examiner la compatibilité de l'article 24 B.3.1. Het Hof wordt verzocht om de bestaanbaarheid te onderzoeken van
du Code pénal social avec les articles 10, 11, 15 et 22 de la artikel 24 van het Sociaal Strafwetboek met de artikelen 10, 11, 15 en
22 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen
Constitution, lus ou non en combinaison avec les articles 6 et 8 de la 6 en 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met
Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 14 du artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en
Pacte international relatif aux droits civils et politiques, en ce que
l'article 24 du Code pénal social n'offrirait pas aux personnes politieke rechten, in zoverre artikel 24 van het Sociaal Strafwetboek
faisant l'objet d'une visite domiciliaire autorisée par le juge aan de personen die het voorwerp van een door de onderzoeksrechter
toegestane huisvisitatie uitmaken, niet dezelfde rechten en waarborgen
d'instruction les mêmes droits et garanties qu'aux personnes qui font zou bieden als die welke de personen zouden genieten die het voorwerp
l'objet d'une perquisition ordonnée par un juge d'instruction dans le uitmaken van een huiszoeking die door een onderzoeksrechter is bevolen
contexte d'une instruction judiciaire relative à une infraction in de context van een gerechtelijk onderzoek met betrekking tot een
pénale. strafrechtelijk misdrijf.
B.3.2. L'article 15 de la Constitution dispose : B.3.2. Artikel 15 van de Grondwet bepaalt :
« Le domicile est inviolable; aucune visite domiciliaire ne peut avoir « De woning is onschendbaar; geen huiszoeking kan plaatshebben dan in
lieu que dans les cas prévus par la loi et dans la forme qu'elle prescrit ». de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft ».
L'article 22 de la Constitution dispose : Artikel 22 van de Grondwet bepaalt :
« Chacun a droit au respect de sa vie privée et familiale, sauf dans « Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven en zijn
les cas et conditions fixés par la loi. gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald.
La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent la De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de
protection de ce droit ». bescherming van dat recht ».
L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt
: :
« 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn
de son domicile et de sa correspondance. gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling.
2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking
l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien
par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's
démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn
publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van
à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden,
ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ».
B.3.3. Ces dispositions exigent que toute ingérence des autorités dans B.3.3. Die bepalingen vereisen dat elke overheidsinmenging in het
le droit au respect de la vie privée et du domicile soit prescrite par recht op eerbiediging van het privéleven en de woning wordt
une disposition législative, suffisamment précise, corresponde à un voorgeschreven in een voldoende precieze wettelijke bepaling,
besoin social impérieux et soit proportionnée à l'objectif légitime beantwoordt aan een dwingende maatschappelijke behoefte en evenredig
poursuivi par celle-ci. is met de daarin nagestreefde wettige doelstelling.
B.3.4. Les articles 6 de la Convention européenne des droits de B.3.4. Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens
l'homme et 14 du Pacte international relatif aux droits civils et en artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en
politiques contiennent notamment des garanties relatives à un procès politieke rechten bevatten waarborgen onder meer voor een eerlijk
équitable lorsque sont en jeu des contestations sur des droits et proces bij het vaststellen van burgerlijke rechten en verplichtingen
obligations de caractère civil ou sur le bien-fondé de toute of bij het bepalen van de gegrondheid van een ingestelde
accusation en matière pénale. strafvervolging.
B.4. Dès lors que la visite domiciliaire autorisée par le juge B.4. Aangezien de krachtens de in het geding zijnde bepaling door de
d'instruction en vertu de la disposition en cause constitue une onderzoeksrechter toegestane huisvisitatie een inmenging in het recht
ingérence dans le droit au respect du domicile et de la vie privée, op eerbiediging van de woning en van het privéleven uitmaakt, moet die
cette ingérence doit satisfaire aux exigences mentionnées en B.3.3 et inmenging voldoen aan de in B.3.3 vermelde vereisten en dienen de
les personnes concernées doivent bénéficier des garanties betrokken personen de jurisdictionele waarborgen te genieten die uit
juridictionnelles découlant des dispositions citées en B.3.4. de in B.3.4 aangehaalde bepalingen voortvloeien.
B.5.1. Les inspecteurs sociaux sont chargés d'exercer la surveillance B.5.1. De sociaal inspecteurs zijn belast met het uitoefenen van
du respect des dispositions du Code pénal social, des lois visées au toezicht op de naleving van de bepalingen van het Sociaal
livre 2 du même Code et d'autres lois et se voient à cette fin Strafwetboek, van de in boek 2 van hetzelfde Wetboek bedoelde wetten
investis des pouvoirs précisés par le chapitre 2 du titre II du livre en van andere wetten en worden daartoe bekleed met de in hoofdstuk 2
Ier du Code pénal social. Dans l'exercice de cette mission, l'article van titel 2 van boek 1 van het Sociaal Strafwetboek gepreciseerde
23 du Code de droit pénal social leur permet de « pénétrer librement, bevoegdheden. Bij de uitoefening van die opdracht maakt artikel 23 van
à toute heure du jour et de la nuit, sans avertissement préalable, het Sociaal Strafwetboek het hun mogelijk om « op elk ogenblik van de
dans tous les lieux de travail ou autres lieux qui sont soumis à leur dag of van de nacht, zonder voorafgaande verwittiging, vrij [binnen te
contrôle ou dans lesquels ils peuvent avoir un motif raisonnable de gaan] in alle arbeidsplaatsen of andere plaatsen die aan hun toezicht
onderworpen zijn of waarvan zij redelijkerwijze kunnen vermoeden dat
supposer que travaillent des personnes soumises aux dispositions de la daar personen werken die onderworpen zijn aan de bepalingen van de
législation dont ils exercent la surveillance ». wetgeving waarop zij toezicht uitoefenen ».
B.5.2. La disposition en cause permet aux inspecteurs sociaux B.5.2. De in het geding zijnde bepaling maakt het de sociaal
d'exercer leur mission de surveillance du respect des législations inspecteurs mogelijk om hun opdracht van toezicht op de naleving van
précitées à l'égard des situations qu'elles visent, lorsque celles-ci de voormelde wetgevingen uit te oefenen ten aanzien van de situaties
se produisent dans des espaces habités. La visite domiciliaire vise die erin worden beoogd wanneer die zich voordoen in bewoonde ruimten.
ainsi à assurer le respect des dispositions légales relatives à la De huisvisitatie strekt aldus ertoe de naleving te verzekeren van de
protection des travailleurs et à la lutte contre le travail illégal et wetsbepalingen met betrekking tot de bescherming van de werknemers en
contre la fraude sociale en tous lieux où peuvent se dérouler les de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude op alle
activités qui y sont soumises. Cette procédure permet à la Belgique de plaatsen waar de activiteiten die eraan worden onderworpen, kunnen
plaatsvinden. Die procedure maakt het België mogelijk zich te voegen
se conformer à la Convention n° 81 de l'Organisation internationale du naar het Verdrag nr. 81 van de Internationale Arbeidsorganisatie,
travail, dont l'article 12 prévoit : waarvan artikel 12 bepaalt :
« 1. Les inspecteurs du travail munis de pièces justificatives de « 1. De inspecteurs van de arbeid, voorzien van behoorlijke
leurs fonctions seront autorisés : legitimatiebewijzen, zullen bevoegd zijn :
(a) à pénétrer librement sans avertissement préalable à toute heure du a) om vrijelijk, zonder voorafgaande kennisgeving op elk uur van de
jour et de la nuit dans tout établissement assujetti au contrôle de dag en de nacht in elke aan toezicht onderworpen inrichting binnen te
l'inspection; treden;
(b) à pénétrer de jour dans tous les locaux qu'ils peuvent avoir un b) om overdag alle localiteiten te betreden, waarvan zij een redelijke
motif raisonnable de supposer être assujettis au contrôle de grond hebben te veronderstellen, dat deze aan toezicht van de
l'inspection; inspectie onderworpen zijn;
[...] ». [...] ».
La disposition en cause poursuit donc un but légitime au sens de Met de in het geding zijnde bepaling wordt dus een legitiem doel
l'article 8, paragraphe 2, de la Convention européenne des droits de nagestreefd in de zin van artikel 8, lid 2, van het Europees Verdrag
l'homme. voor de rechten van de mens.
B.5.3. L'ingérence dans le droit au respect du domicile et de la vie B.5.3. In de inmenging in het recht op eerbiediging van de woning en
privée est prévue par une disposition légale et peut être considérée van het privéleven wordt voorzien bij een wetsbepaling en zij kan
comme nécessaire pour atteindre le but légitime précité. worden beschouwd als noodzakelijk om het voormelde legitieme doel te
B.5.4. Les inspecteurs sociaux doivent toujours veiller « à ce que les bereiken. B.5.4. De sociaal inspecteurs dienen steeds « er voor te zorgen dat de
moyens qu'ils utilisent soient appropriés et nécessaires pour la middelen die zij aanwenden passend en noodzakelijk zijn voor het
surveillance du respect des dispositions » du Code pénal social et des toezicht op de naleving van de bepalingen » van het Sociaal
lois dont ils doivent assurer la surveillance (article 19 du Code Strafwetboek en van de wetten waarop zij toezicht houden (artikel 19
pénal social). Ils ne peuvent pénétrer dans les espaces habités que van het Sociaal Strafwetboek). Zij mogen de bewoonde ruimten enkel
dans les hypothèses prévues à l'article 24 du Code pénal social. La binnengaan in de in artikel 24 van het Sociaal Strafwetboek bedoelde
demande d'autorisation adressée au juge d'instruction doit être gevallen. Het aan de onderzoeksrechter gerichte verzoek tot machtiging
motivée et contenir notamment « tous les documents et renseignements moet met redenen worden omkleed en met name « alle bescheiden en
desquels il ressort que l'utilisation de ce moyen est nécessaire ». inlichtingen [bevatten] waaruit blijkt dat het gebruik van dit middel
L'autorisation délivrée par le juge d'instruction doit être motivée, nodig is ». De door de onderzoeksrechter verleende machtiging moet met
ce qui implique qu'elle doit notamment indiquer en quoi l'autorisation redenen worden omkleed, hetgeen inhoudt dat daarin met name moet
d'effectuer une visite dans un espace habité est nécessaire pour worden vermeld in welk opzicht de machtiging tot visitatie in een
permettre aux inspecteurs sociaux d'exercer leur mission légale. Ces différents éléments permettent au juge postérieurement saisi le cas échéant de contrôler la légalité de l'autorisation délivrée par le juge d'instruction. La procédure d'autorisation prévue par la disposition en cause garantit dès lors le respect du principe de proportionnalité dans la mise en oeuvre des visites domiciliaires. B.5.5. Il résulte de ce qui précède que la disposition en cause n'est pas contraire au droit au respect du domicile et de la vie privée. B.6.1. Le juge a quo compare la procédure de visite domiciliaire organisée par la disposition en cause avec la perquisition pratiquée dans le cadre d'une procédure pénale et invite la Cour à examiner la compatibilité de la différence de traitement entre les personnes qui font l'objet d'une visite domiciliaire sur la base de la disposition en cause et les personnes qui font l'objet d'une perquisition dans le bewoonde ruimte noodzakelijk is om het de sociaal inspecteurs mogelijk te maken hun wettelijke opdracht uit te voeren. Die verschillende elementen bieden aan de rechter bij wie de zaak in voorkomend geval later aanhangig wordt gemaakt, de mogelijkheid om de wettigheid van de door de onderzoeksrechter verleende machtiging te toetsen. De in de in het geding zijnde bepaling bedoelde machtigingsprocedure waarborgt bijgevolg de inachtneming van het evenredigheidsbeginsel bij de uitvoering van de huisvisitaties. B.5.5. Uit het voorgaande vloeit voort dat de in het geding zijnde bepaling niet in strijd is met het recht op eerbiediging van de woning en van het privéleven. B.6.1. De verwijzende rechter vergelijkt de bij de in het geding zijnde bepaling geregelde visitatieprocedure met de huiszoeking in het kader van een strafrechtelijke procedure en verzoekt het Hof om de bestaanbaarheid van het verschil in behandeling tussen de personen die het voorwerp uitmaken van een huisvisitatie op grond van de in het geding zijnde bepaling en de personen die het voorwerp uitmaken van een huiszoeking in het kader van een strafrechtelijk gerechtelijk
cadre d'une instruction pénale avec les articles 10 et 11 de la onderzoek, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang
Constitution, lus en combinaison avec l'article 6 de la Convention gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
européenne des droits de l'homme et avec l'article 14 du Pacte mens en met artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake
international relatif aux droits civils et politiques. burgerrechten en politieke rechten, te onderzoeken.
B.6.2. Par son arrêt n° 148/2017 du 21 décembre 2017, la Cour a jugé B.6.2. Bij zijn arrest nr. 148/2017 van 21 december 2017 heeft het Hof
qu'en raison de la gravité de l'ingérence dans le droit au respect de geoordeeld dat de huiszoeking, vanwege de ernst van de erdoor
la vie privée et de l'inviolabilité du domicile qu'elle implique, la teweeggebrachte inmenging in het recht op eerbiediging van het
perquisition ne pouvait, en l'état de la législation en matière de privéleven en de onschendbaarheid van de woning, in de stand van de
procédure pénale à ce moment, être autorisée que dans le cadre d'une wetgeving inzake de strafrechtspleging op dat ogenblik, enkel kon
instruction judiciaire relative à une ou à plusieurs infractions worden toegelaten in het kader van een gerechtelijk onderzoek met
pénales. La mise à l'instruction du dossier permet en effet aux betrekking tot een of meerdere strafrechtelijke misdrijven. Het
personnes intéressées de demander un accès au dossier et la instellen van een gerechtelijk onderzoek in het dossier maakt het de
réalisation d'actes d'instruction supplémentaires. Elle permet belanghebbenden immers mogelijk om toegang tot het dossier te vragen
en te verzoeken om bijkomende onderzoekshandelingen te verrichten. Het
également un contrôle de la régularité de la procédure par les maakt eveneens een toezicht door de onderzoeksgerechten op de
juridictions d'instruction. regelmatigheid van de procedure mogelijk.
B.7.1. Contrairement aux officiers de police judiciaire effectuant une B.7.1. In tegenstelling tot de officieren van gerechtelijke politie
perquisition dans le cadre d'une instruction judiciaire, les die een huiszoeking in het kader van een gerechtelijk onderzoek
inspecteurs sociaux ne sont pas autorisés par le Code pénal social à uitvoeren, worden de sociaal inspecteurs door het Sociaal Strafwetboek
recourir à la force ou à la contrainte pour pénétrer dans les lieux niet ertoe gemachtigd geweld of dwang te gebruiken om de plaatsen
qu'ils entendent visiter si le propriétaire ou l'occupant est absent binnen te gaan die zij willen visiteren indien de eigenaar of de
ou s'il leur en refuse l'accès. Ils ne peuvent procéder à des fouilles bewoner afwezig is of hun de toegang ertoe weigert. Zij mogen niet
ni ouvrir les armoires fermées. En outre, lorsqu'ils visitent un fouilleren of geen gesloten kasten openen. Bovendien hebben zij,
espace habité, ils ont des pouvoirs plus restreints que lorsqu'ils wanneer zij een bewoonde ruimte visiteren, beperktere bevoegdheden dan
accèdent aux lieux de travail qui ne sont pas des espaces habités. En wanneer zij zich toegang verschaffen tot arbeidsplaatsen die geen
effet, l'article 24, § 4, du Code pénal social exclut dans cette bewoonde ruimten zijn. In dat geval sluit artikel 24, § 4, van het
Sociaal Strafwetboek immers de uitoefening van de in de artikelen 28,
hypothèse l'exercice des pouvoirs visés aux articles 28, 30 à 33 et 30 tot 33 en 34, tweede lid, van hetzelfde Wetboek bedoelde
34, alinéa 2, du même Code, de sorte qu'ils ne peuvent se faire bevoegdheden uit, zodat zij zich de informatiedragers - fysieke of op
produire les supports d'information physiques, informatiques ou gegevens- of elektronische drager - die zich op die plaatsen bevinden
électroniques qui se trouvent dans ces lieux ni en prendre copie. niet mogen doen overleggen, noch een kopie ervan mogen nemen.
Le fait que les inspecteurs sociaux effectuent une visite domiciliaire Het feit dat de sociaal inspecteurs een huisvisitatie uitvoeren omdat
zij vermoeden dat er een inbreuk op het Sociaal Strafwetboek wordt
parce qu'ils soupçonnent qu'une infraction au Code pénal social a été gepleegd, kent hun niet meer bevoegdheden toe dan die waarover zij
commise ne leur octroie pas plus de pouvoirs que ceux dont ils beschikken in het kader van hun algemene opdracht van toezicht op de
disposent dans le cadre de leur mission générale de surveillance du naleving van de sociale wetten. Indien de omstandigheden zulks
respect des lois sociales. Si les circonstances l'exigent, il leur vereisen, komt het hun toe de feiten aan te geven bij de procureur des
revient de dénoncer les faits au ministère public, qui prendra les Konings die de maatregelen zal nemen die noodzakelijk zijn om de
mesures nécessaires à la mise en oeuvre de l'action publique et qui strafvordering in werking te stellen en die, indien daar reden toe is,
saisira, s'il y a lieu, le juge d'instruction aux fins de faire de zaak bij de onderzoeksrechter aanhangig zal maken teneinde een
procéder à une perquisition judiciaire. gerechtelijke huiszoeking te laten uitvoeren.
B.7.2. Il découle de ce qui précède que la visite domiciliaire B.7.2. Uit het voorgaande vloeit voort dat de met toepassing van de in
autorisée par le juge d'instruction en application de la disposition het geding zijnde bepaling door de onderzoeksrechter toegestane
en cause entraîne dans le droit au respect du domicile et de la vie huisvisitatie een inmenging in het recht op eerbiediging van de woning
privée une ingérence d'une gravité moindre que celle qui est causée en van het privéleven met zich meebrengt die minder ernstig is dan die
par une perquisition menée dans le contexte d'une instruction welke wordt veroorzaakt door een huiszoeking die in de context van een
judiciaire. gerechtelijk onderzoek wordt uitgevoerd.
B.7.3. La différence de traitement en cause dans la question B.7.3. Het in de prejudiciële vraag in het geding zijnde verschil in
préjudicielle, en ce qui concerne les garanties dont bénéficient, behandeling met betrekking tot de waarborgen die, enerzijds, de
d'une part, les personnes qui font l'objet d'une visite domiciliaire personen die het voorwerp uitmaken van een huisvisitatie die met
menée par des inspecteurs sociaux en application de l'article 24 du toepassing van artikel 24 van het Sociaal Strafwetboek door sociaal
Code pénal social et, d'autre part, les personnes qui font l'objet inspecteurs is uitgevoerd en, anderzijds, de personen die het voorwerp
d'une perquisition judiciaire, laquelle ne peut avoir lieu que dans le uitmaken van een gerechtelijke huiszoeking, die enkel in het kader van
cadre d'une instruction, est raisonnablement justifiée par la een gerechtelijk onderzoek kan plaatsvinden, genieten, is redelijk
différence qui existe entre les pouvoirs conférés aux inspecteurs verantwoord door het verschil tussen de aan de sociaal inspecteurs
sociaux et ceux qu'exercent les inspecteurs de police judiciaire munis toegekende bevoegdheden en die welke de inspecteurs van gerechtelijke
d'un mandat de perquisition. politie met een huiszoekingsbevel uitoefenen.
B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 24 du Code pénal social ne viole pas les articles 10, 11, 15 Artikel 24 van het Sociaal Strafwetboek schendt niet de artikelen 10,
et 22 de la Constitution, lus en combinaison avec les articles 6 et 8 11, 15 en 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 6
en 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met
de la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 14 artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en
du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. politieke rechten.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 27 juin 2019. op 27 juni 2019.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le président, De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^