Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 86/2019 du 28 mai 2019 Numéro du rôle : 6891 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14 du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe, posée par la Cour d'appel de Gand. La Cour cons composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet(...)"
Extrait de l'arrêt n° 86/2019 du 28 mai 2019 Numéro du rôle : 6891 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14 du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe, posée par la Cour d'appel de Gand. La Cour cons composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet(...) Uittreksel uit arrest nr. 86/2019 van 28 mei 2019 Rolnummer 6891 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten, gesteld door het Hof van Beroep te Gent. Het Grondwette samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goe(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 86/2019 du 28 mai 2019 Uittreksel uit arrest nr. 86/2019 van 28 mei 2019
Numéro du rôle : 6891 Rolnummer 6891
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14 van het Wetboek
des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe, posée par la der registratie-, hypotheek- en griffierechten, gesteld door het Hof
Cour d'appel de Gand. van Beroep te Gent.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters
Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen et M. Pâques, assistée J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen en M. Pâques,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt du 20 mars 2018 en cause de la Région flamande contre Herman Bij arrest van 20 maart 2018 in zake het Vlaamse Gewest tegen Herman
De Saegher et Jeanine Jacobs, dont l'expédition est parvenue au greffe De Saegher en Jeanine Jacobs, waarvan de expeditie ter griffie van het
de la Cour le 3 avril 2018, la Cour d'appel de Gand a posé la question Hof is ingekomen op 3 april 2018, heeft het Hof van Beroep te Gent de
préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 14 du Code des droits d'enregistrement, en ce qu'il n'est « Is artikel 14 van het Wetboek Registratierechten, waar het slechts
van toepassing is op afhankelijke beschikkingen die het voorwerp
applicable qu'aux dispositions dépendantes qui font l'objet d'un même uitmaken van éénzelfde akte, al dan niet bestaanbaar met de artikelen
acte, est-il compatible avec les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, dès lors qu'il permet une différence de traitement entre deux catégories de personnes : - d'une part, la catégorie des époux qui peuvent effectuer ou effectuent des donations réciproques, par le biais d'une donation indirecte, d'un don manuel ou d'une donation par virement bancaire, dans le cadre desquelles des droits d'enregistrement ne seront perçus qu'une seule fois (à savoir le droit le plus élevé) sur l'écrit rédigé à titre de preuve des donations et soumis à l'enregistrement et - d'autre part, la catégorie des époux qui, en raison de 10, 11 en 172 van de Grondwet, nu het een verschil in behandeling mogelijk maakt tussen twee categorieën van personen : - enerzijds de categorie van de echtgenoten die wederzijdse schenkingen (kunnen) realiseren via een onrechtstreekse schenking, handgift of bankgift waarbij er over het ter registratie aangeboden geschrift dat wordt opgesteld ten bewijze van de schenkingen slechts éénmaal registratierechten (met name het hoogste recht) zullen worden geheven; - anderzijds de categorie van de echtgenoten die zich omwille van het
l'interdiction imposée par l'article 1097 du Code civil, se voient verbod van artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek genoodzaakt zien om
contraints d'effectuer des donations réciproques notariées par le wederzijdse notariële schenkingen te realiseren via twee afzonderlijke
biais de deux actes notariés séparés dans le cadre desquels des droits notariële akten waarbij over iedere akte afzonderlijk
d'enregistrement distincts seront perçus sur chacun de ces actes ? registratierechten zullen worden geheven ? In voormelde interpretatie
Dans l'interprétation précitée, l'application de l'article 14 du Code zou artikel 14 van het Wetboek Registratierechten immers buiten
des droits d'enregistrement devrait en effet être écartée parce que toepassing dienen te worden gelaten omdat voor de toepassing van dit
l'application de cet article nécessite que les dispositions artikel vereist zou zijn dat de afhankelijke beschikkingen het
dépendantes fassent l'objet d'un seul acte ». voorwerp uitmaken van één enkele akte ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. L'article 14 du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque B.1.1. Artikel 14 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en
et de greffe (ci-après : Code des droits d'enregistrement), tel qu'il griffierechten (hierna : het W.Reg.), zoals van toepassing voor de
est applicable dans l'affaire devant le juge a quo, dispose : verwijzende rechter, bepaalt :
« Lorsqu'un acte contient plusieurs dispositions dépendantes ou « Wanneer een akte verscheidene onder dezelfde contractanten tot stand
dérivant nécessairement les unes des autres et qui sont intervenues gekomen beschikkingen vervat, welke de ene van de andere afhankelijk
entre les mêmes contractants, il n'est dû qu'un droit pour l'ensemble zijn of de ene uit de andere noodzakelijk voortvloeien, is slechts één
de ces dispositions. recht voor deze gezamenlijke beschikkingen verschuldigd.
Le droit est perçu d'après celle de ces dispositions qui donne lieu au Het recht wordt geheven met inachtneming van diegene van bedoelde
droit le plus élevé ». beschikkingen welke tot het hoogste recht aanleiding geeft ».
L'article 15 du Code des droits d'enregistrement, tel qu'il est Artikel 15 van het W.Reg., zoals van toepassing voor de verwijzende
applicable dans l'affaire devant le juge a quo dispose : rechter, bepaalt :
« Lorsque, dans un acte, il y a plusieurs dispositions indépendantes « Wanneer, in een akte, verscheidene onafhankelijke of niet
ou ne dérivant pas nécessairement les unes des autres, il est dû pour noodzakelijk uit elkaar voortvloeiende beschikkingen voorkomen, is
chacune d'elles et selon sa nature un droit particulier. voor elke dier beschikkingen en wel naar eigen aard een bijzonder
recht verschuldigd.
Cette règle n'est pas applicable au droit fixe général ». Deze regel is niet toepassing op het algemeen vast recht ».
B.1.2. En Région flamande, ces dispositions ont été abrogées à partir B.1.2. In het Vlaamse Gewest werden die bepalingen met ingang van 1
du 1er janvier 2015 par l'article 5.0.0.0.1, 5°, du Code flamand de la januari 2015 opgeheven bij artikel 5.0.0.0.1, 5°, van de Vlaamse Codex
fiscalité du 13 décembre 2013. Leur contenu a été repris, mutatis Fiscaliteit van 13 december 2013. De inhoud ervan werd met ingang van
mutandis, à partir de cette date, dans plusieurs dispositions du Code die datum mutatis mutandis overgenomen door verschillende bepalingen
flamand de la fiscalité, chacune applicable pour un impôt flamand van de Vlaamse Codex Fiscaliteit, elk van toepassing op een bepaalde
déterminé. Pour l'impôt sur les donations, il s'agit de l'article Vlaamse belasting. Voor de schenkbelasting gaat het om artikel
2.8.4.1.2 du Code flamand de la fiscalité, qui dispose : 2.8.4.1.2 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit, dat bepaalt :
« Lorsqu'un acte ou un écrit, convenu entre les mêmes parties, « Als een akte of geschrift, overeengekomen tussen dezelfde partijen,
contient des réglementations dépendantes l'une de l'autre ou découlant verschillende van elkaar afhankelijke of noodzakelijk uit elkaar
nécessairement l'une de l'autre, et en vertu desquelles une donation voortvloeiende regelingen bevat waaronder een schenking die
est soumise aux droits de donation, le droit qui est perçu est le onderworpen is aan de schenkbelasting, wordt de belasting geheven die
droit d'application en vertu de la réglementation qui donne lieu à la van toepassing is op de regeling die aanleiding geeft tot de heffing
perception du droit le plus élevé, constaté en application des chapitres 8 à 11. van de hoogste belasting, vastgesteld met toepassing van hoofdstuk 8
Lorsqu'un acte ou un écrit, convenu entre les mêmes parties, contient des réglementations indépendantes l'une de l'autre ou ne découlant pas nécessairement l'une de l'autre, et en vertu desquelles une donation est soumise aux droits de donation, le droit est perçu selon chaque réglementation, et selon les cas, conformément aux dispositions des chapitres 8 à 11 ». Ces modifications n'ont pas d'incidence sur le litige au fond, dans le cadre duquel les actes notariés ont été passés et présentés à l'enregistrement avant le 1er janvier 2015, et dans le cadre duquel la décision administrative attaquée est également antérieure à cette date. tot en met hoofdstuk 11. Als een akte of geschrift, overeengekomen tussen dezelfde partijen, verschillende van elkaar onafhankelijke of niet noodzakelijk uit elkaar voortvloeiende regelingen bevat waaronder een schenking die onderworpen is aan de schenkbelasting, wordt op elke regeling al naargelang het geval de belasting, vermeld in hoofdstuk 8 tot en met hoofdstuk 11, geheven ». Die wijzigingen hebben geen invloed op het bodemgeschil, waarin de notariële akten werden verleden en ter registratie werden aangeboden vóór 1 januari 2015 en waarin de bestreden beslissing van de administratie eveneens van vóór die datum dateert.
B.1.3. L'article 1096 du Code civil dispose : B.1.3. Artikel 1096 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt :
« Toutes donations faites entre époux pendant le mariage autrement que « Alle schenkingen, tussen echtgenoten tijdens het huwelijk anders dan
par contrat de mariage, quoique qualifiées entre vifs, seront toujours révocables. bij huwelijkscontract gedaan, zijn steeds herroepelijk, hoewel zij schenkingen onder de levenden worden genoemd.
Ces donations ne seront point révoquées par la survenance d'enfants ». Deze schenkingen worden niet herroepen door de geboorte van kinderen ».
L'article 1097 du Code civil dispose : Artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt :
« Les époux ne pourront, pendant le mariage, se faire, ni par acte « Echtgenoten mogen elkaar tijdens het huwelijk, noch bij akte onder
entre vifs autre que le contrat de mariage, ni par testament, aucune de levenden anders dan bij huwelijkscontract, noch bij testament,
donation mutuelle et réciproque par un seul et même acte ». enige onderlinge en wederkerige schenking doen bij een en dezelfde
B.2. Le juge a quo interroge la Cour au sujet de la compatibilité de akte ». B.2. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over de
l'article 14 du Code des droits d'enregistrement avec les articles 10, bestaanbaarheid van artikel 14 van het W.Reg. met de artikelen 10, 11
11 et 172 de la Constitution en ce qu'il traite différemment les en 172 van de Grondwet in zoverre het wederzijdse giften tussen
donations réciproques entre époux selon la technique qui est utilisée.
Si les époux recourent à la technique des dons manuels réciproques, à echtgenoten verschillend behandelt naar gelang van de gehanteerde
celle des dons bancaires réciproques ou à celle des donations techniek. Indien de echtgenoten de techniek van de wederzijdse
indirectes réciproques, ils ne doivent s'acquitter qu'une seule fois handgiften, wederzijdse bankgiften of wederzijdse onrechtstreekse
d'un droit d'enregistrement pour l'écrit présenté à l'enregistrement schenkingen gebruiken, zijn zij voor het ter registratie aangeboden
qui est établi pour apporter la preuve des donations. S'ils recourent geschrift dat wordt opgesteld ten bewijze van de giften slechts
par contre à la technique des donations réciproques, ils sont tenus de eenmaal registratierecht verschuldigd. Indien zij daarentegen de
payer deux fois les droits d'enregistrement, étant donné qu'eu égard à techniek van de wederzijdse schenkingen hanteren, zijn zij tweemaal
l'article 1097 du Code civil, deux actes authentiques doivent être registratierecht verschuldigd, aangezien zij, gelet op artikel 1097
van het Burgerlijk Wetboek, twee authentieke akten ter registratie
présentés à l'enregistrement. dienen aan te bieden.
B.3.1. En vertu de l'article 15 du Code des droits d'enregistrement, B.3.1. Krachtens artikel 15 van het W.Reg. zijn meerdere
plusieurs droits d'enregistrement sont dus lorsqu'un acte présenté à registratierechten verschuldigd indien één ter registratie aangeboden
l'enregistrement contient plusieurs dispositions. Dans ce cas, il est akte meerdere beschikkingen bevat. Elke beschikking wordt in dat geval
dû pour chacune de ces dispositions un droit d'enregistrement aan het naar eigen aard toepasselijke registratierecht onderworpen.
applicable selon sa nature. On évite ainsi que des parties puissent se Aldus wordt vermeden dat partijen zich aan de registratierechten
soustraire aux droits d'enregistrement en faisant enregistrer dans un même écrit plusieurs actes juridiques indépendants. La disposition en cause contient une exception à cette règle. Elle garantit qu'un seul droit d'enregistrement ne sera dû lorsqu'un seul acte contient plusieurs dispositions entre les mêmes contractants, pour autant que ces dispositions soient « dépendantes ou [dérivent] nécessairement les unes des autres ». Dans ce cas, seule la disposition qui donne lieu au droit le plus élevé est soumise au droit d'enregistrement. On évite ainsi que plusieurs droits d'enregistrement soient dus, pour des actes juridiques distincts qui constituent un tout juridique. B.3.2. Dans l'interprétation que lui donne le juge a quo, la disposition en cause ne trouve à s'appliquer que pour autant que les dispositions dépendantes soient enregistrées dans le même acte, mais elle ne peut s'appliquer à des dispositions dépendantes qui sont enregistrées dans deux ou plusieurs actes. Cette interprétation, qui est également celle du Service flamand des kunnen onttrekken door verscheidene onafhankelijke rechtshandelingen in eenzelfde akte te laten opnemen. De in het geding zijnde bepaling bevat een uitzondering op die regel. Zij waarborgt dat slechts één registratierecht verschuldigd is indien één akte verscheidene beschikkingen tussen dezelfde contractanten bevat, voor zover die beschikkingen « de ene van de andere afhankelijk zijn of de ene uit de andere noodzakelijk voortvloeien ». In dat geval wordt enkel de beschikking die tot het hoogste recht aanleiding geeft, aan het registratierecht onderworpen. Aldus wordt vermeden dat voor onderscheiden rechtshandelingen die één juridisch geheel vormen, meerdere registratierechten verschuldigd zijn. B.3.2. In de interpretatie die de verwijzende rechter eraan geeft, vindt de in het geding zijnde bepaling slechts toepassing voor zover de afhankelijke beschikkingen in dezelfde akte voorkomen, maar kan zij niet worden toegepast op afhankelijke beschikkingen die in twee of meer akten voorkomen. Die interpretatie, die ook de interpretatie van de Vlaamse
impôts (Vlabel, position n° 15137 du 12 octobre 2015), n'est pas Belastingdienst is (Vlabel, standpunt nr. 15137 van 12 oktober 2015),
manifestement erronée, étant donné qu'elle correspond au texte is niet kennelijk onjuist, aangezien zij overeenstemt met de
littéral de la disposition en cause. La Cour répond dès lors à la letterlijke tekst van de in het geding zijnde bepaling. Het Hof
question préjudicielle dans cette interprétation. beantwoordt de prejudiciële vraag bijgevolg in die interpretatie.
Quant à la recevabilité de la question préjudicielle Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag
B.4.1. Selon le Conseil des ministres et le Gouvernement flamand, les B.4.1. Volgens de Ministerraad en de Vlaamse Regering kunnen
donations réciproques d'un montant identique ou d'une créance wederzijdse schenkingen van een identieke geldsom of van een identieke
identique ne peuvent constituer une donation effective, étant donné schuldvordering geen werkelijke schenking uitmaken, aangezien geen van
qu'aucun des deux donateurs ne s'appauvrit. Il serait plutôt question beide schenkers zich verarmt. Er zou veeleer sprake zijn van een
d'une convention d'échange. ruilovereenkomst.
B.4.2. La nullité civile d'un acte présenté à l'enregistrement ne B.4.2. De burgerrechtelijke nietigheid van een ter registratie
porte pas atteinte à l'obligation de payer les droits d'enregistrement aangeboden akte doet geen afbreuk aan de verplichting om de
dus (Cass., 18 mai 1866, Pas., 1866, p. 190; Vlabel, position n° 15137 verschuldigde registratierechten te betalen (Cass., 18 mei 1866, Pas.,
du 12 octobre 2015). Par conséquent, la Cour n'a pas à examiner si les 1866, p. 190; Vlabel, standpunt nr. 15137 van 12 oktober 2015).
actes juridiques sur lesquels porte le litige soumis au juge a quo Bijgevolg dient het Hof niet na te gaan of de rechtshandelingen waarop
sont valables, ni si les parties les ont qualifiés correctement. het geschil voor de verwijzende rechter betrekking heeft, geldig zijn,
noch of de partijen ze correct hebben gekwalificeerd.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
B.5.1. Selon le Gouvernement flamand, la différence de traitement B.5.1. Volgens de Vlaamse Regering vindt het voorgelegde verschil in
soumise à la Cour ne trouve pas son origine dans la disposition en behandeling zijn grondslag niet in de in het geding zijnde bepaling,
cause, mais dans l'article 1097 du Code civil. maar in artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek.
B.5.2. La différence de traitement soumise à la Cour porte sur le B.5.2. Het voorgelegde verschil in behandeling heeft betrekking op de
traitement fiscal de dons réciproques entre époux. Cette différence fiscale behandeling van wederzijdse giften tussen echtgenoten. Dat
découle de la disposition en cause, qui ne prévoit un droit d'enregistrement unique que lorsque des dispositions dépendantes sont contenues dans un seul et même acte présenté à l'enregistrement, et non lorsqu'elles sont contenues dans des actes distincts présentés à l'enregistrement. L'exception est rejetée. Quant au fond B.6.1. La différence de traitement soumise à la Cour ne porte pas sur une comparaison de deux régimes légaux, mais sur la comparaison d'un régime légal avec des figures juridiques qui se sont développées dans la pratique. B.6.2. La donation entre vifs est réglée par les articles 931 à 959 du Code civil. En vertu de l'article 931 du Code civil, tous les actes verschil vloeit voort uit de in het geding zijnde bepaling, die enkel voorziet in een enkelvoudig registratierecht wanneer afhankelijke beschikkingen vervat zijn in eenzelfde ter registratie aangeboden akte, maar niet wanneer zij vervat zijn in afzonderlijke ter registratie aangeboden akten. De exceptie wordt verworpen. Ten gronde B.6.1. Het voorgelegde verschil in behandeling heeft geen betrekking op een vergelijking van twee wettelijke regelingen, maar op een vergelijking van een wettelijke regeling met rechtsfiguren die in de praktijk zijn ontwikkeld. B.6.2. De schenking onder de levenden wordt geregeld door de artikelen 931 tot 959 van het Burgerlijk Wetboek. Krachtens artikel 931 van het Burgerlijk Wetboek worden alle schenkingsakten verleden voor een
portant donation sont passés devant notaire. En vertu de l'article 938 notaris. Krachtens artikel 938 van het Burgerlijk Wetboek gaat de
du Code civil, la propriété des objets donnés est transférée au eigendom van de geschonken goederen over op de begiftigde door de
donataire, par l'acceptation de la donation, sans qu'il soit besoin aanvaarding van de schenking, zonder dat enige andere overgave vereist
d'autre tradition. is.
En vertu de l'article 19, alinéa 1er, 1°, du Code des droits Krachtens artikel 19, eerste lid, 1°, van het W.Reg., zoals van
d'enregistrement, tel qu'il est applicable dans l'affaire portée toepassing voor de verwijzende rechter, is een notariële
devant le juge a quo, un acte de donation notarié est soumis à schenkingsakte aan de registratieverplichting onderworpen. Artikel
l'obligation d'enregistrement. L'article 131, § 2, alinéa 1er, 1°, du 131, § 2, eerste lid, 1°, van het W.Reg., zoals van toepassing voor de
même Code, tel qu'il est applicable dans l'affaire portée devant le verwijzende rechter, onderwerpt schenkingen van roerende goederen
juge a quo, soumet les donations de biens meubles entre époux à un
droit d'enregistrement de 3 % sur la part brute du donataire. tussen echtgenoten aan een registratierecht van 3 % op het
Pour les dons réciproques entre époux qui prennent la forme de brutoaandeel van de begiftigde. Voor wederzijdse giften tussen echtgenoten die de vorm van schenkingen
donations entre vifs, ce droit d'enregistrement est dû deux fois, onder de levenden aannemen, is dat registratierecht tweemaal
puisqu'en vertu de l'article 1097 du Code civil, les donations réciproques entre époux doivent faire l'objet de deux actes notariés distincts. B.6.3. Le don manuel, le don bancaire et la donation indirecte sont des figures juridiques qui se sont développées dans la pratique. Ces figures juridiques diffèrent à plusieurs égards de la donation entre vifs. Un don manuel s'effectue par le transfert matériel d'un bien meuble par le donateur au donataire. Il n'est valable que s'il est réalisé animus donandi par le donateur et si le donataire accepte le don de leur vivant à tous les deux. Une donation indirecte consiste en un transfert définitif et irrévocable d'un bien en vertu d'un acte juridique autre qu'une donation entre vifs ou un don manuel. Cet acte juridique a un statut autonome propre et respecte les conditions qui y sont attachées. L'écrit de cet acte juridique ne fait pas mention de sa cause. Un don bancaire est une forme de donation indirecte qui s'effectue par le virement d'un montant sur le compte bancaire du donataire, qui accepte expressément ou tacitement le don. Ces techniques diffèrent de la donation entre vifs en ce qu'elles ne s'opèrent pas par l'établissement d'un acte authentique ou d'un quelconque autre écrit, mais par le fait de poser l'acte correspondant, pourvu qu'il soit satisfait aux autres conditions de validité. Néanmoins, dans la pratique, il est souvent établi post factum un acte verschuldigd, aangezien wederzijdse schenkingen tussen echtgenoten krachtens artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek het voorwerp moeten uitmaken van twee afzonderlijke notariële akten. B.6.3. De handgift, de bankgift en de onrechtstreekse schenking zijn rechtsfiguren die in de rechtspraktijk zijn ontwikkeld. Die rechtsfiguren verschillen op meerdere vlakken van de schenking onder de levenden. Een handgift komt tot stand door de materiële overdracht van een roerend goed door de schenker aan de begiftigde. Zij is slechts geldig indien zij geschiedt vanuit een animus donandi van de schenker en indien de begiftigde de gift aanvaardt tijdens hun beider leven. Een onrechtstreekse schenking bestaat in een definitieve en onherroepelijke overdracht van een goed aan de hand van een andere rechtshandeling dan een schenking onder de levenden of een handgift. Die rechtshandeling heeft een eigen autonoom statuut en eerbiedigt de daaraan verbonden voorwaarden. De akte van die rechtshandeling maakt geen melding van haar oorzaak. Een bankgift is een vorm van onrechtstreekse schenking die tot stand komt door het overschrijven van een geldsom op de bankrekening van de begiftigde, die de gift uitdrukkelijk of stilzwijgend aanvaardt. Die technieken verschillen van de schenking onder de levenden doordat zij niet tot stand komen door het opstellen van een authentieke akte of van enig ander geschrift, maar door het stellen van de overeenkomstige handeling, op voorwaarde dat aan de overige geldigheidsvereisten is voldaan. Niettemin wordt in de praktijk vaak post factum een akte opgesteld om
visant à prouver un don manuel ou un don bancaire. Un tel acte sous een handgift of bankgift te bewijzen. Een dergelijke onderhandse akte
seing privé n'est pas soumis à une obligation d'enregistrement. Pour is niet aan de registratieverplichting onderworpen. Voor wederzijdse
les donations réciproques entre époux réalisées sous la forme d'un don giften tussen echtgenoten die de vorm van hand- of bankgiften
manuel ou d'un don bancaire, aucun droit d'enregistrement n'est donc aannemen, is dus in beginsel geen registratierecht verschuldigd.
dû en principe. Si les époux choisissent toutefois de faire Indien de echtgenoten er toch voor kiezen die onderhandse akte
enregistrer volontairement cet acte sous seing privé, un droit vrijwillig te laten registreren, is het registratierecht van 3% op het
d'enregistrement de 3% est applicable sur la part brute du donataire, brutoaandeel van de begiftigde, bedoeld in artikel 131, § 2, eerste
visée à l'article 131, § 2, alinéa 1er, 1°, du Code des droits lid, 1°, van het W.Reg., erop van toepassing.
d'enregistrement. In de interpretatie die de verwijzende rechter eraan geeft, is artikel
Dans l'interprétation que lui donne le juge a quo, l'article 1097 du 1097 van het Burgerlijk Wetboek niet van toepassing op wederzijdse
Code civil n'est pas applicable aux dons manuels et bancaires handgiften en bankgiften tussen echtgenoten. In die interpretatie
réciproques entre époux. Dans cette interprétation, un seul acte sous volstaat één onderhandse akte om beide giften te bewijzen. Indien de
seing privé suffit pour prouver les deux dons. Si les époux echtgenoten ervoor kiezen die onderhandse akte te laten registreren,
choisissent de faire enregistrer cet écrit, la disposition en cause is de in het geding zijnde bepaling van toepassing, zodat enkel een
est applicable à cet écrit, de sorte qu'un droit d'enregistrement doit registratierecht dient te worden betaald op de gift die tot het
uniquement être payé sur le don qui donne lieu au droit le plus élevé. hoogste recht aanleiding geeft.
B.7.1. Si les époux recourent à la technique des donations réciproques B.7.1. Bij toepassing van de techniek van wederzijdse giften tussen
avec clause de retour, en cas de décès, sur la quotité donnée de echtgenoten met een beding van terugkeer bij overlijden zijn op het
l'actif net du conjoint décédé le premier, ils ne doivent pas payer geschonken gedeelte van het eigen vermogen van de eerstoverleden
des droits de succession à un taux progressif allant jusqu'à 27%, mais echtgenoot geen successierechten tegen een progressief tarief tot 27%,
uniquement des droits d'enregistrement à un taux linéaire de 3% . maar enkel registratierechten tegen een vlak tarief van 3% verschuldigd.
B.7.2. Le Service fédéral des décisions anticipées en matière fiscale B.7.2. De federale Dienst Voorafgaande Beslissingen heeft beslist dat
a décidé que la disposition en cause est applicable si les époux de in het geding zijnde bepaling van toepassing is indien de
recourent à cette fin à la technique des dons bancaires réciproques, à echtgenoten daartoe de techniek van de wederzijdse bankgiften
condition qu'ils établissent un seul écrit pour apporter la preuve des gebruiken, op voorwaarde dat zij slechts één geschrift opmaken als
deux dons (décisions anticipées n° 900 097 du 23 juin 2009, n° 900 469 bewijs van beide giften (voorafgaande beslissingen nr. 900 097 van 23
du 20 avril 2010 et n° 2011 260 du 6 septembre 2011). En pareil cas, juni 2009, nr. 900 469 van 20 april 2010 en nr. 2011 260 van 6
un seul droit d'enregistrement doit être payé sur le montant donné le september 2011). In een dergelijk geval dient bijgevolg slechts een
plus élevé. registratierecht op de hoogste geschonken geldsom te worden betaald.
B.7.3. Le Service flamand des Impôts a décidé que l'article 2.8.4.1.2, B.7.3. De Vlaamse Belastingdienst heeft beslist dat artikel 2.8.4.1.2,
eerste lid, van de Vlaamse Codex Fiscaliteit niet van toepassing is
alinéa 1er, du Code flamand de la fiscalité n'est pas applicable indien de echtgenoten daartoe de techniek van de wederzijdse
lorsque les époux recourent à cette fin à la technique des donations schenkingen onder de levenden gebruiken en daarbij, gelet op artikel
réciproques entre vifs et qu'eu égard à l'article 1097 du Code civil 1097 van het Burgerlijk Wetboek, twee authentieke akten ter
ils présentent à l'enregistrement deux actes authentiques (Vlabel,
position n° 15137 du 12 octobre 2015). Dans ce document, le Service registratie aanbieden (Vlabel, standpunt nr. 15137 van 12 oktober
flamand des Impôts a considéré que la taxe d'enregistrement est perçue 2015). In dat standpunt heeft de Vlaamse Belastingdienst overwogen dat
de registratiebelasting wordt geheven op basis van « akten en
sur la base d' « actes et d'écrits », de sorte que l'écrit de l'acte geschriften », zodat het scriptum van de rechtshandeling
juridique est déterminant. Des dispositions qui figurent dans deux doorslaggevend is. Beschikkingen die voorkomen in twee verschillende
actes distincts ne peuvent par conséquent être dépendantes les unes akten kunnen bijgevolg niet onderling afhankelijk zijn in de zin van
des autres au sens de l'article 2.8.4.1.2, alinéa 1er, du Code flamand artikel 2.8.4.1.2, eerste lid, van de Vlaamse Codex Fiscaliteit.
de la fiscalité. B.8. Het bepalen van het belastingtarief en het vaststellen van de
B.8. Il appartient au législateur fiscal compétent de fixer le taux modalisering ervan komt de bevoegde fiscale wetgever toe. Wanneer hij
d'imposition et d'en établir les modalités. Lorsqu'il utilise à cet effet des critères de distinction, ceux-ci doivent être raisonnablement justifiés. Les taux et modalités doivent être appliqués de manière égale pour toutes les personnes qui se trouvent dans une situation équivalente au regard de la mesure considérée et du but poursuivi, sous la réserve que le législateur fiscal doit pouvoir faire usage de catégories qui, nécessairement, n'appréhendent la diversité des situations qu'avec un certain degré d'approximation. B.9. La différence de traitement en cause repose sur le nombre d'actes présentés à l'enregistrement. Ce critère de distinction est objectif. B.10.1. Le législateur a raisonnablement pu estimer qu'il n'est question d'actes juridiques formant un ensemble juridique à la lumière de la disposition en cause que s'ils sont dépendants les uns des autres et sont contenus dans un seul et même acte. Cette dernière condition coïncide avec la nature d'un droit d'enregistrement, lequel, en vertu de l'article 1er du Code des droits daartoe criteria van onderscheid hanteert, moeten die redelijk kunnen worden verantwoord. De tarieven en de modaliteiten ervan moeten op gelijke wijze worden toegepast ten aanzien van eenieder die zich ten opzichte van de maatregel en het nagestreefde doel in een gelijkwaardige positie bevindt, zij het dat de fiscale wetgever een verscheidenheid aan toestanden kan dienen op te vangen in categorieën die, noodzakelijkerwijze, slechts bij benadering met de werkelijkheid overeenstemmen. B.9. Het in het geding zijnde verschil in behandeling berust op het aantal akten dat ter registratie wordt aangeboden. Dat criterium van onderscheid is objectief. B.10.1. De wetgever vermocht redelijkerwijze van oordeel te zijn dat er slechts sprake is van rechtshandelingen die één juridisch geheel vormen in het licht van de in het geding zijnde bepaling indien zij onderling afhankelijk zijn en in eenzelfde akte zijn vervat. Die laatste voorwaarde stemt overeen met de aard van een registratierecht, dat krachtens artikel 1 van het W.Reg. wordt geheven
d'enregistrement, est perçu sur « la copie, l'analyse ou la mention op « het afschrijven, ontleden of vermelden van een akte of van een
d'un acte ou d'un écrit ». geschrift ».
B.10.2. Il ne peut être reproché au législateur fiscal qui détermine B.10.2. Het kan de fiscale wetgever die bepaalt in welke
omstandigheden een preferentieel belastingtarief van toepassing is,
dans quelles conditions un taux d'imposition préférentiel est niet worden verweten dat hij geen rekening houdt met elke
applicable de ne pas tenir compte de chaque technique prévue en droit burgerrechtelijke techniek. Het kan hem evenmin worden verweten dat
civil. Il ne peut pas davantage lui être reproché de ne pas avoir hij de fiscale behandeling van wettelijk geregelde stelsels, zoals te
assimilé le traitement fiscal de régimes légaux, comme en l'espèce la dezen de schenking onder de levenden, niet heeft gelijkgeschakeld met
donation entre vifs, au traitement fiscal de techniques qui se sont de fiscale behandeling van technieken die door de praktijk zijn
développées dans la pratique, a fortiori lorsque ces techniques visent ontwikkeld, a fortiori wanneer die technieken net beogen om met het
précisément à déroger à ces régimes légaux en vue d'une optimisation oog op een fiscale optimalisatie af te wijken van die wettelijk
fiscale. geregelde stelsels.
B.10.3. Enfin, il est raisonnablement justifié que la qualification B.10.3. Tot slot is het redelijk verantwoord dat de kwalificatie van
d'actes juridiques comme constituant des dispositions dépendantes les rechtshandelingen als onderling afhankelijke beschikkingen in de zin
unes des autres au sens de la disposition en cause se fasse sur la van de in het geding zijnde bepaling gebeurt op grond van objectieve
base de critères objectifs. Si cette qualification était laissée aux maatstaven. Indien die kwalificatie aan de wil van de partijen zou
parties, celles-ci pourraient en effet toujours se soustraire à une worden overgelaten, zouden zij zich immers steeds aan een deel van de
partie des droits d'enregistrement et la perception effective de cet registratierechten kunnen onttrekken en zou de effectieve inning van
impôt serait compromise. die belasting in het gedrang komen.
B.11. Compte tenu de ce qui précède, la différence de traitement B.11. Rekening houdend met hetgeen voorafgaat, is het voorgelegde
soumise à la Cour n'est pas dénuée de justification raisonnable. verschil in behandeling niet zonder redelijke verantwoording.
La question préjudicielle appelle une réponse négative. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 14 du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de Artikel 14 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en
greffe ne viole pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. griffierechten schendt de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, niet. Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 28 mai 2019. op 28 mei 2019.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
A. Alen A. Alen
^