Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 136/2019 du 17 octobre 2019 Numéro du rôle : 6742 En cause : le recours en annulation du décret de la Région flamande du 10 mars 2017 « modifiant les articles 92, 93, 95, 98 et 102bis du décret du 15 juillet 1997 contena La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 136/2019 du 17 octobre 2019 Numéro du rôle : 6742 En cause : le recours en annulation du décret de la Région flamande du 10 mars 2017 « modifiant les articles 92, 93, 95, 98 et 102bis du décret du 15 juillet 1997 contena La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen(...) Uittreksel uit arrest nr. 136/2019 van 17 oktober 2019 Rolnummer 6742 In zake : het beroep tot vernietiging van het decreet van het Vlaamse Gewest van 10 maart 2017 « tot wijziging van artikel 92, 93, 95, 98 en 102bis van het decreet van 15 j Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 136/2019 du 17 octobre 2019 Uittreksel uit arrest nr. 136/2019 van 17 oktober 2019
Numéro du rôle : 6742 Rolnummer 6742
En cause : le recours en annulation du décret de la Région flamande du In zake : het beroep tot vernietiging van het decreet van het Vlaamse
10 mars 2017 « modifiant les articles 92, 93, 95, 98 et 102bis du Gewest van 10 maart 2017 « tot wijziging van artikel 92, 93, 95, 98 en
décret du 15 juillet 1997 contenant le [Code flamand] du Logement », 102bis van het decreet van 15 juli 1997 houdende de Vlaamse Wooncode
introduit par l'ASBL « Association de Promotion des Droits Humains et », ingesteld door de vzw « Association de Promotion des Droits Humains
des Minorités ». et des Minorités ».
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey,
Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et M. Pâques, assistée du P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en M. Pâques, bijgestaan
greffier F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût, door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : F. Daoût, wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 6 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 6 oktober
octobre 2017 et parvenue au greffe le 11 octobre 2017, l'ASBL « 2017 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 11
Association de Promotion des Droits Humains et des Minorités », oktober 2017, heeft de vzw « Association de Promotion des Droits
assistée et représentée par Me J. Sohier, avocat au barreau de Humains et des Minorités », bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. J.
Bruxelles, a introduit un recours en annulation du décret de la Région Sohier, advocaat bij de balie te Brussel, beroep tot vernietiging
ingesteld van het decreet van het Vlaamse Gewest van 10 maart 2017 «
flamande du 10 mars 2017 « modifiant les articles 92, 93, 95, 98 et tot wijziging van artikel 92, 93, 95, 98 en 102bis van het decreet van
102bis du décret du 15 juillet 1997 contenant le [Code flamand] du 15 juli 1997 houdende de Vlaamse Wooncode » (bekendgemaakt in het
Logement » (publié au Moniteur belge du 11 avril 2017). Belgisch Staatsblad van 11 april 2017).
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant aux dispositions attaquées et à leur contexte Ten aanzien van de bestreden bepalingen en de context ervan
B.1. Il ressort de l'exposé des moyens contenu dans la requête que B.1. Uit de in het verzoekschrift vervatte uiteenzetting van de
middelen blijkt dat het onderwerp van het beroep beperkt is tot
l'objet du recours se limite à l'article 2, 1°, du décret de la Région artikel 2, 1°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 10 maart
flamande du 10 mars 2017 « modifiant les articles 92, 93, 95, 98 et 2017 « tot wijziging van artikel 92, 93, 95, 98 en 102bis van het
102bis du décret du 15 juillet 1997 contenant le [Code flamand] du decreet van 15 juli 1997 houdende de Vlaamse Wooncode ».
Logement ». Cette disposition remplace le 6° et le 7° de l'article 92, § 3, alinéa Die bepaling vervangt het 6° en het 7° van artikel 92, § 3, eerste
1er, du décret du 15 juillet 1997 « contenant le Code flamand du lid, van het decreet van 15 juli 1997 « houdende de Vlaamse Wooncode »
Logement » (ci-après : le Code flamand du logement). (hierna : de Vlaamse Wooncode).
B.2.1. Tel qu'il avait été remplacé par l'article 6 du décret du 15 B.2.1. Artikel 92, § 3, eerste lid, 6° en 7°, van de Vlaamse Wooncode,
décembre 2006 « portant modification du décret du 15 juillet 1997 zoals vervangen bij artikel 6 van het decreet van 15 december 2006 «
contenant le Code flamand du Logement », l'article 92, § 3, alinéa 1er, houdende wijziging van het decreet van 15 juli 1997 houdende de
6° et 7°, du Code flamand du logement disposait : Vlaamse Wooncode », bepaalde :
« Le locataire d'une habitation sociale de location respecte les « De huurder van een sociale huurwoning leeft de volgende
obligations suivantes : verplichtingen na :
[...] [...]
6° pour autant que le locataire occupe une habitation sociale qui 6° voor zover de huurder een sociale woning betrekt, die niet gelegen
n'est pas située dans une commune [périphérique] ou de la frontière is in een rand- of taalgrensgemeente zoals vermeld in de
linguistique, [telle] que [mentionnée] dans les lois coordonnées du 18
juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative, avoir gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in
la volonté d'apprendre le néerlandais. Lors de l'apprentissage du bestuurszaken, de bereidheid tonen om Nederlands aan te leren. Bij het
néerlandais, le but est d'atteindre un niveau correspondant à la aanleren van het Nederlands wordt er gestreefd naar een niveau dat
valeur directive A.1. du Cadre européen commun de [référence] pour overeenkomt met de richtwaarde A.1. van het Gemeenschappelijk Europees
[les langues]. Le Gouvernement flamand arrête les modalités pour Referentiekader voor talen. De Vlaamse Regering bepaalt de nadere
constater cette volonté. Les personnes pouvant prouver qu'elles regels om die bereidheid vast te stellen. Diegenen die kunnen aantonen
répondent déjà à cette valeur directive pour le néerlandais, sont reeds aan die richtwaarde voor het Nederlands te voldoen, worden onder
exemptées aux conditions à arrêter par le Gouvernement flamand. Le de door de Vlaamse Regering te bepalen voorwaarden vrijgesteld. De
Gouvernement flamand désigne également les catégories des personnes Vlaamse Regering duidt tevens de categorieën van personen aan die
qui sont exemptées de cette obligation. La personne pouvant prouver à worden vrijgesteld van die verplichting. In ieder geval wordt de
l'aide d'une attestation médicale qu'elle est grièvement malade ou persoon die aan de hand van een medisch attest aantoont dat hij
qu'elle a un handicap mental ou physique l'empêchant en permanence ernstig ziek is of een mentale of fysieke handicap heeft, wat het
d'obtenir la valeur directive A.1., est [en tout cas] exemptée de halen van de richtwaarde A.1. blijvend onmogelijk maakt, vrijgesteld
cette obligation; van die verplichting;
7° pour autant que le locataire occupe une habitation sociale qui 7° voor zover de huurder een sociale woning, gelegen in een rand- of
n'est pas [lire : qui est] située dans une commune [périphérique] ou
de la frontière linguistique, [telle] que [mentionnée] dans les lois taalgrensgemeente, zoals vermeld in de gecoördineerde wetten van 18
coordonnées du 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken, betrekt,
administrative, sans porter préjudice aux facilités linguistiques,
avoir la volonté d'apprendre le néerlandais. Lors de l'apprentissage zonder afbreuk te doen aan de taalfaciliteiten, de bereidheid tonen om
du néerlandais, le but est d'atteindre un niveau correspondant à la Nederlands aan te leren. Bij het aanleren van het Nederlands wordt er
valeur directive A.1. du Cadre européen commun de [référence] pour gestreefd naar een niveau dat overeenkomt met de richtwaarde A.1. van
[les langues]. Le Gouvernement flamand arrête les modalités pour het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor talen. De Vlaamse
constater cette volonté. Les personnes pouvant prouver qu'elles Regering bepaalt de nadere regels om die bereidheid vast te stellen.
répondent déjà à cette valeur directive pour le néerlandais, sont Diegenen die kunnen aantonen reeds aan die richtwaarde voor het
exemptées aux conditions à arrêter par le Gouvernement flamand. Le Nederlands te voldoen, worden onder de door de Vlaamse Regering te
Gouvernement flamand désigne également les catégories des personnes bepalen voorwaarden vrijgesteld. De Vlaamse Regering duidt tevens de
qui sont exemptées de cette obligation. La personne pouvant prouver à categorieën van personen aan die worden vrijgesteld van die
l'aide d'une attestation médicale qu'elle est grièvement malade ou verplichting. In ieder geval wordt de persoon die aan de hand van een
qu'elle a un handicap mental ou physique l'empêchant en permanence medisch attest aantoont dat hij ernstig ziek is of een mentale of
d'obtenir la valeur directive A.1., est en tout cas exemptée de cette fysieke handicap heeft, wat het halen van de richtwaarde A.1. blijvend
obligation; ». onmogelijk maakt, vrijgesteld van die verplichting; ».
B.2.2. Par son arrêt n° 101/2008 du 10 juillet 2008, la Cour a rejeté B.2.2. Bij zijn arrest nr. 101/2008 van 10 juli 2008 heeft het Hof
des recours en annulation dirigés contre l'article 6 du décret du 15 beroepen tot vernietiging die waren gericht tegen artikel 6 van het
décembre 2006, « sous réserve que l'obligation ' d'avoir la volonté decreet van 15 december 2006 verworpen « onder voorbehoud dat de
d'apprendre le néerlandais ' et les sanctions qui s'y attachent soient verplichting ' de bereidheid [te] tonen om Nederlands aan te leren '
interprétées comme ne s'appliquant pas aux candidats-locataires et aux en de sancties die eraan zijn verbonden, in die zin worden geïnterpreteerd dat zij niet van toepassing zijn op de
locataires de logements sociaux visés par le décret [du 15 juillet kandidaat-huurders of huurders van in het [...] decreet [van 15 juli
1997 contenant le Code flamand du Logement] situés dans les communes 1997 houdende de Vlaamse Wooncode] bedoelde sociale woningen die zijn
de la périphérie ou de la frontière linguistique, et qui entendent gelegen in de rand- en taalgrensgemeenten, en die de taalfaciliteiten
bénéficier des facilités linguistiques ». wensen te genieten ».
B.2.3. L'article 2, 1°, du décret du 10 mars 2017 remplace les 6° et B.2.3. Bij artikel 2, 1°, van het decreet van 10 maart 2017 worden het
7° de l'article 92, § 3, alinéa 1er, du Code flamand du logement par 6° en het 7° van artikel 92, § 3, eerste lid, van de Vlaamse Wooncode
le texte suivant : vervangen door de volgende tekst :
« 6° pour autant que le locataire occupe une habitation sociale qui « 6° voor zover de huurder een sociale woning betrekt, die niet
n'est pas située dans une commune [périphérique] ou de la frontière gelegen is in een rand- of taalgrensgemeente als vermeld in de
linguistique, telle que mentionnée dans les lois coordonnées du 18
juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative, gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in
disposer d'une aptitude linguistique [au] [néerlandais] qui correspond bestuurszaken, over een taalvaardigheid van het Nederlands beschikken
au niveau A1 du Cadre [européen commun de référence pour les langues]. die overeenstemt met niveau A1 van het Europees Referentiekader voor
Le Gouvernement flamand fixe la date à partir de laquelle le locataire Moderne Vreemde Talen. De Vlaamse Regering bepaalt vanaf wanneer de
doit répondre à l'obligation et la façon dont l'aptitude linguistique huurder aan de verplichting moet voldoen en de wijze waarop de
est déterminée; taalvaardigheid wordt vastgesteld;
7° pour autant que le locataire occupe une habitation sociale qui est 7° voor zover de huurder een sociale woning betrekt, gelegen in een
située dans une commune [périphérique] ou de la frontière rand- of taalgrensgemeente als vermeld in de gecoördineerde wetten van
linguistique, telle que mentionnée dans les lois coordonnées du 18 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken, zonder
juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative, sans afbreuk te doen aan de taalfaciliteiten, over een taalvaardigheid van
porter préjudice aux facilités linguistiques, disposer d'une aptitude
linguistique [au néerlandais] qui correspond au niveau A1 du Cadre het Nederlands beschikken die overeenstemt met niveau A1 van het
[européen commun de référence pour les langues]. Le Gouvernement Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen. De Vlaamse
flamand fixe la date à partir de laquelle le locataire doit répondre à Regering bepaalt vanaf wanneer de huurder aan de verplichting moet
l'obligation et la façon dont l'aptitude linguistique est déterminée; ». voldoen en de wijze waarop de taalvaardigheid wordt vastgesteld; ».
B.2.4. L'article 2, 1°, du décret du 10 mars 2017 est entré en vigueur B.2.4. Artikel 2, 1°, van het decreet van 10 maart 2017 is in werking
le 1er novembre 2017 (article 20 de l'arrêté du Gouvernement flamand getreden op 1 november 2017 (artikel 20 van het besluit van de Vlaamse
du 7 juillet 2017 « modifiant diverses dispositions de l'arrêté du Regering van 7 juli 2017 « tot wijziging van diverse bepalingen van
Gouvernement flamand du 12 octobre 2007 réglementant le régime de het besluit van de Vlaamse Regering van 12 oktober 2007 tot
location sociale [en] exécution du titre VII du Code flamand du reglementering van het sociale huurstelsel ter uitvoering van titel
Logement »). VII van de Vlaamse Wooncode »).
Quant à l'intérêt à demander l'annulation des dispositions attaquées Ten aanzien van het belang om de vernietiging van de bestreden
B.3.1. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme attaquée; il s'ensuit que l'action populaire n'est pas admissible. B.3.2. Lorsqu'une association sans but lucratif qui n'invoque pas son intérêt personnel agit devant la Cour, il est requis que son but statutaire soit d'une nature particulière et, dès lors, distinct de l'intérêt général; qu'elle défende un intérêt collectif; que la norme attaquée soit susceptible d'affecter son but; qu'il n'apparaisse pas, enfin, que ce but n'est pas ou n'est plus réellement poursuivi. bepalingen te vorderen B.3.1. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt; bijgevolg is de actio popularis niet toelaatbaar. B.3.2. Wanneer een vereniging zonder winstoogmerk die niet haar persoonlijk belang aanvoert, voor het Hof optreedt, is vereist dat haar statutair doel van bijzondere aard is en, derhalve, onderscheiden van het algemeen belang; dat zij een collectief belang verdedigt; dat haar doel door de bestreden norm kan worden geraakt; dat ten slotte niet blijkt dat dit doel niet of niet meer werkelijk wordt nagestreefd.
B.4. L'« Association de Promotion des Droits Humains et des Minorités B.4. De « Association de Promotion des Droits Humains et des Minorités
» est une association sans but lucratif dont le but est, entre autres, » is een vereniging zonder winstoogmerk waarvan het doel onder andere
« de promouvoir les droits humains tels que consacrés notamment par la erin bestaat « de mensenrechten te bevorderen, zoals zij met name zijn
Constitution », ainsi que par toutes les conventions internationales, verankerd in de Grondwet » alsook in alle internationale verdragen, «
de « dénoncer et contester toute atteinte arbitraire aux droits et elke willekeurige aantasting van de rechten en vrijheden die zijn
libertés consacrés par les normes de droit interne ou de droit verankerd in de internrechtelijke of internationaalrechtelijke normen
international » et « d'ester en justice [...] dans tous les litiges aan te klagen en te bestrijden », « in rechte te treden [...] in alle
auxquels peut donner lieu l'application des normes de droit interne ou geschillen waartoe de toepassing van de internrechtelijke of
international relatives aux droits humains [et aux droits] des internationaalrechtelijke normen inzake mensenrechten en [rechten van]
minorités » (article 3 de ses statuts, publiés aux annexes du Moniteur minderheden aanleiding kan geven » (artikel 3 van haar statuten,
belge du 27 novembre 2013). bekendgemaakt in de bijlagen bij het Belgisch Staatsblad van 27
november 2013).
B.5.1. Ce but se distingue de l'intérêt général et relève de la B.5.1. Dat doel onderscheidt zich van het algemeen belang en valt
défense d'un intérêt collectif. onder de verdediging van een collectief belang.
Il n'apparaît pas, en outre, que l'association requérante ne poursuit Bovendien blijkt niet dat de verzoekende vereniging haar doel niet
pas réellement son but. werkelijk nastreeft.
B.5.2. Les dispositions attaquées obligent les locataires d'un B.5.2. Bij de bestreden bepalingen wordt de huurders van een sociale
logement social à « disposer d'une aptitude linguistique [au] woning de verplichting opgelegd « over een taalvaardigheid van het
néerlandais ». Nederlands [te] beschikken ».
Elles concernent dès lors le droit à un logement décent, garanti par Zij betreffen bijgevolg het recht op een behoorlijke huisvesting, dat
l'article 23, alinéa 3, 3°, de la Constitution. is gewaarborgd bij artikel 23, derde lid, 3°, van de Grondwet.
Les dispositions attaquées sont donc susceptibles d'affecter De bestreden bepalingen kunnen het door de verzoekende vereniging
directement et défavorablement le but statutaire poursuivi par nagestreefde statutaire doel, dat onder meer erin bestaat dat recht te
l'association requérante, qui consiste notamment à promouvoir ce bevorderen, dus rechtstreeks en ongunstig raken.
droit. B.6. Celle-ci justifie de l'intérêt requis. B.6. De vereniging doet blijken van het vereiste belang.
Quant au premier moyen Ten aanzien van het eerste middel
En ce qui concerne la recevabilité Wat de ontvankelijkheid betreft
B.7. Le premier moyen est pris, entre autres, de la violation de B.7. Het eerste middel is onder meer afgeleid uit de schending van
l'article 16bis de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes artikel 16bis van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming
institutionnelles, lu en combinaison avec les articles 10, 11 et 30 de der instellingen, in samenhang gelezen met de artikelen 10, 11 en 30
la Constitution. van de Grondwet.
B.8. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale B.8. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere
du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens de la wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen
requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het
garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de
dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in
auraient été transgressées par ces dispositions. welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn
B.9. Les développements du premier moyen n'indiquent pas en quoi la geschonden. B.9. In de uiteenzetting van het eerste middel wordt niet aangegeven
in welk opzicht de bestreden bepaling artikel 16bis van de bijzondere
disposition attaquée violerait l'article 16bis de la loi spéciale du 8 wet van 8 augustus 1980, in samenhang gelezen met de in B.7 vermelde
août 1980, lu en combinaison avec les dispositions de la Constitution bepalingen van de Grondwet, zou schenden.
mentionnées en B.7. B.10. En ce qu'il est pris de la violation résultant de la lecture B.10. In zoverre het is afgeleid uit de schending van die in samenhang
combinée de ces dispositions, le premier moyen est irrecevable. gelezen bepalingen, is het eerste middel niet ontvankelijk.
En ce qui concerne le fondement du moyen Wat de gegrondheid van het eerste middel betreft
B.11. Le premier moyen est pris de la violation de l'article 16bis de B.11. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van artikel 16bis
la loi spéciale du 8 août 1980 par l'article 92, § 3, alinéa 1er, 7°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 door het in B.2.3
du Code flamand du Logement, cité en B.2.3, en ce que l'obligation aangehaalde artikel 92, § 3, eerste lid, 7°, van de Vlaamse Wooncode,
d'aptitude linguistique que la disposition attaquée fait aux personnes in zoverre met de verplichting van taalvaardigheid die bij de
domiciliées dans une habitation sociale sise dans une commune bestreden bepaling wordt opgelegd aan personen die hun woonplaats
périphérique ne respecterait pas les garanties données aux hebben in een sociale woning die in een randgemeente is gelegen, de
francophones domiciliés dans l'une ou l'autre de ces communes. waarborgen voor de Franstaligen die hun woonplaats hebben in een van
die gemeenten, niet in acht zouden worden genomen.
B.12. L'article 16bis de la loi spéciale du 8 août 1980, inséré par B.12. Artikel 16bis van de bijzondere wet van 8 augustus 1980,
l'article 9 de la loi spéciale du 13 juillet 2001 puis modifié par ingevoegd bij artikel 9 van de bijzondere wet van 13 juli 2001 en
l'article 2 de la loi spéciale du 19 juillet 2012, dispose : vervolgens gewijzigd bij artikel 2 van de bijzondere wet van 19 juli
« Les décrets [...] des régions [...] ne peuvent porter préjudice aux 2012, bepaalt : « De decreten [...] van [...] de gewesten [...] mogen geen afbreuk
garanties existantes au 14 octobre 2012 dont bénéficient les doen aan de op 14 oktober 2012 bestaande waarborgen die de
francophones dans les communes citées à l'article 7 des lois sur Franstaligen genieten in de gemeenten genoemd in artikel 7 van de
l'emploi des langues en matière administrative, coordonnées le 18 wetten op het gebruik van de talen in bestuurszaken, gecoördineerd op
juillet 1966 [...] ». 18 juli 1966 [...] ».
L'article 7 des lois coordonnées le 18 juillet 1966, modifié par Artikel 7 van de op 18 juli 1966 gecoördineerde wetten, gewijzigd bij
l'article 2 de la loi du 23 décembre 1970, dispose : artikel 2 van de wet van 23 december 1970, bepaalt :
« Sont dotées d'un statut propre, les communes de Drogenbos, Kraainem, « De gemeenten Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode,
Linkebeek, Rhode-Saint-Genèse, Wemmel et Wezembeek-Oppem. Wemmel en Wezembeek-Oppem worden begiftigd met een eigen regeling.
En vue de l'application des dispositions suivantes et notamment celles Met het oog op de toepassing van de volgende bepalingen en
du chapitre IV, ces communes sont considérées comme des communes à inzonderheid die van hoofdstuk IV worden deze gemeenten beschouwd als
régime spécial. Elles sont dénommées ci-après ' communes périphériques gemeenten met een speciale regeling. Zij worden hierna ' randgemeenten
' ». ' genoemd ».
B.13.1. Dans l'avis qu'elle a donné sur l'avant-projet de décret qui B.13.1. In het advies dat zij heeft uitgebracht over het voorontwerp
est à l'origine du décret attaqué du 10 mars 2017, la section de van decreet dat aan de oorsprong ligt van het bestreden decreet van 10
législation du Conseil d'Etat remarquait que le texte qui lui était maart 2017, merkte de afdeling wetgeving van de Raad van State op dat
soumis ne prévoyait aucune règle particulière relative aux habitations de tekst die haar was voorgelegd, niet voorzag in enige bijzondere
regel met betrekking tot de sociale woningen gelegen in een
sociales sises dans une commune périphérique et qu'à la différence de randgemeente en dat, in tegenstelling tot de vroegere versie van
la version antérieure de l'article 92, § 3, alinéa 1er, 7°, du Code artikel 92, § 3, eerste lid, 7°, van de Vlaamse Wooncode, de ontworpen
flamand du logement, le texte en projet ne précisait pas que tekst niet preciseerde dat de aan de huurder opgelegde
l'obligation d'aptitude linguistique faite au locataire valait « sans taalkennisverplichting gold « zonder afbreuk te doen aan de
porter préjudice aux facilités linguistiques » (Doc. parl., Parlement taalfaciliteiten » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2016-2017, nr.
flamand, 2016-2017, n° 1045/1, p. 37). 1045/1, p. 37).
L'exposé des motifs du projet de décret qui est à l'origine du décret In de memorie van toelichting bij het ontwerp van decreet dat aan de
du 10 mars 2017 précise que, selon la section de législation du oorsprong ligt van het decreet van 10 maart 2017, wordt gepreciseerd
Conseil d'Etat, il convient en principe de prévoir une exception à dat, volgens de afdeling wetgeving van de Raad van State, in beginsel
cette obligation d'aptitude linguistique pour les « locataires in een uitzondering op die taalkennisverplichting dient te worden
d'habitations sociales sises dans les communes périphériques [...] qui voorzien voor de « huurders van sociale woningen gelegen in de
font usage des facilités linguistiques ». Le même exposé indique que [randgemeenten] die gebruikmaken van de taalfaciliteiten ». In
c'est pour donner suite à cette observation du Conseil d'Etat que les dezelfde memorie wordt vermeld dat, om aan die opmerking van de Raad
mots « sans porter préjudice aux facilités linguistiques » utilisés van State tegemoet te komen, de woorden « zonder afbreuk te doen aan
dans la version antérieure de l'article 92, § 3, alinéa 1er, 7°, du de taalfaciliteiten » gebruikt in de vorige versie van artikel 92, §
Code flamand du logement ont été ajoutés dans l'article 92, § 3, 3, eerste lid, 7°, van de Vlaamse Wooncode zijn toegevoegd in artikel
alinéa 1er, 7°, inséré par le décret du 10 mars 2017 (ibid., p. 11). 92, § 3, eerste lid, 7°, ingevoegd bij het decreet van 10 maart 2017
(ibid., p. 11).
B.13.2. Par son arrêt n° 101/2008, la Cour a observé que, pour que ces B.13.2. Bij zijn arrest nr. 101/2008 merkte het Hof op dat, opdat die
mots « aient une portée réelle », ils devaient être compris comme woorden « een reële betekenis hebben », zij in die zin dienen te
excluant l'application de la règle à laquelle ils étaient liés aux « worden begrepen dat zij de toepassing van de regel waarmee zij verband
locataires de logements sociaux [...] situés dans les communes de la houden, op de « huurders van [...] sociale woningen die zijn gelegen
périphérie ou de la frontière linguistique [...] qui entendent in de rand- en taalgemeenten, en die deze taalfaciliteiten wensen te
bénéficier de ces facilités linguistiques ». genieten », uitsluiten.
B.13.3. Il résulte de ce qui précède que l'obligation d'aptitude B.13.3. Uit het voorgaande volgt dat de taalkennisverplichting vermeld
linguistique énoncée par l'article 92, § 3, alinéa 1er, 7°, du Code in artikel 92, § 3, eerste lid, 7°, van de Vlaamse Wooncode, ingevoegd
flamand du logement, inséré par le décret du 10 mars 2017, ne bij het decreet van 10 maart 2017, niet van toepassing is op de
s'applique pas au locataire francophone d'une habitation sociale sise Franstalige huurder van een sociale woning die is gelegen in een
dans une commune périphérique visée par l'article 16bis de la loi randgemeente zoals bedoeld in artikel 16bis van de bijzondere wet van
spéciale du 8 août 1980. 8 augustus 1980.
La disposition attaquée ne porte donc pas atteinte aux « garanties De bestreden bepaling doet derhalve geen afbreuk aan de « bestaande
existantes » dont il est question dans l'article 16bis de la loi waarborgen » waarvan sprake in artikel 16bis van de bijzondere wet van
spéciale du 8 août 1980. 8 augustus 1980.
B.14. Sous réserve de ce qui est dit en B.13.3, le premier moyen n'est B.14. Onder voorbehoud van hetgeen is vermeld in B.13.3, is het eerste
pas fondé en ce qu'il est pris de la violation de cette dernière middel, in zoverre het is afgeleid uit de schending van die laatste
disposition. bepaling, niet gegrond.
Quant au deuxième moyen Ten aanzien van het tweede middel
En ce qui concerne la recevabilité Wat de ontvankelijkheid betreft
Les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec De artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met
l'article 31 de la Charte sociale européenne révisée artikel 31 van het herziene Europees Sociaal Handvest
B.15. Le deuxième moyen est, entre autres, pris de la violation, par B.15. Het tweede middel is onder meer afgeleid uit de schending, door
l'article 2 du décret du 10 mars 2017, des articles 10 et 11 de la artikel 2 van het decreet van 10 maart 2017, van de artikelen 10 en 11
Constitution, lus en combinaison avec l'article 31 de la partie II de van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 31 van deel II van
la Charte sociale européenne révisée. het Herziene Europees Sociaal Handvest.
B.16. Il ressort de la déclaration du Royaume de Belgique consignée B.16. Uit de verklaring van het Koninkrijk België die is opgenomen in
dans l'instrument de ratification de cette Charte, tel qu'il a été
déposé le 2 mars 2004 auprès du secrétaire général du Conseil de de akte van bekrachtiging van dat Handvest, zoals zij op 2 maart 2004
bij de secretaris-generaal van de Raad van Europa is neergelegd
l'Europe (Moniteur belge, 10 mai 2004, pp. 37424 et 37430), ainsi que (Belgisch Staatsblad, 10 mei 2004, pp. 37424 en 37430), alsook uit de
de la notification déposée le 10 juin 2015 à la même autorité op 10 juni 2015 bij dezelfde autoriteit neergelegde kennisgeving
(Moniteur belge, 29 juin 2015, p. 37198), que l'Etat ne se considère (Belgisch Staatsblad, 29 juni 2015, p. 37198), blijkt dat de Staat
pas comme lié par l'article 31 de la partie II de cette Charte. zich niet gebonden acht door artikel 31 van deel II van dat Handvest.
B.17. En ce qu'il est pris de la violation de cette disposition B.17. In zoverre het is afgeleid uit de schending van die
internationale, lue en combinaison avec les articles 10 et 11 de la internationale bepaling, in samenhang gelezen met de artikelen 10 en
Constitution, le deuxième moyen est irrecevable. 11 van de Grondwet, is het tweede middel niet ontvankelijk.
Les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec De artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met
l'article 34 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne artikel 34 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie
B.18. Le deuxième moyen est aussi pris de la violation, par l'article B.18. Het tweede middel is ook afgeleid uit de schending, door artikel
2 du décret du 10 mars 2017, des articles 10 et 11 de la Constitution, 2 van het decreet van 10 maart 2017, van de artikelen 10 en 11 van de
lus en combinaison avec l'article 34 de la Charte des droits Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 34 van het Handvest van de
fondamentaux de l'Union européenne. grondrechten van de Europese Unie.
B.19. L'article 51, paragraphe 1, de la Charte dispose : B.19. Artikel 51, lid 1, van het Handvest bepaalt :
« Les dispositions de la présente Charte s'adressent [...] aux Etats « De bepalingen van dit Handvest zijn gericht [...], uitsluitend
membres uniquement lorsqu'ils mettent en oeuvre le droit de l'Union. wanneer zij het recht van de Unie ten uitvoer brengen, tot de
En conséquence, ils respectent les droits, observent les principes et lidstaten. Derhalve eerbiedigen zij de rechten, leven zij de
en promeuvent l'application, conformément à leurs compétences beginselen na en bevorderen zij de toepassing ervan overeenkomstig hun
respectives et dans le respect des limites des compétences de l'Union respectieve bevoegdheden en met inachtneming van de grenzen van de
telles qu'elles lui sont conférées dans les traités ». bevoegdheden zoals deze in de Verdragen aan de Unie zijn toegedeeld ».
B.20. L'article 2 du décret du 10 mars 2017 n'a pas pour objet de B.20. Artikel 2 van het decreet van 10 maart 2017 heeft niet als doel
mettre en oeuvre le droit de l'Union européenne. het recht van de Europese Unie ten uitvoer te leggen.
Il ne pourrait donc être jugé comme étant incompatible avec l'article
34 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne. Het zou dus niet onverenigbaar kunnen worden geacht met artikel 34 van
B.21. En ce qu'il est pris de la violation de cette disposition het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.
B.21. In zoverre het is afgeleid uit de schending van die
internationale, lue en combinaison avec les articles 10 et 11 de la internationale bepaling, in samenhang gelezen met de artikelen 10 en
Constitution, le deuxième moyen est irrecevable. 11 van de Grondwet, is het tweede middel niet ontvankelijk.
En ce qui concerne le fondement du deuxième moyen Wat de gegrondheid van het tweede middel betreft
L'article 23 de la Constitution Artikel 23 van de Grondwet
B.22. Il ressort des développements du deuxième moyen que la Cour est B.22. Uit de uiteenzetting van het tweede middel blijkt dat het Hof
aussi invitée à statuer sur la compatibilité de l'article 92, § 3, ook wordt verzocht uitspraak te doen over de verenigbaarheid van
alinéa 1er, 6° et 7°, du Code flamand du logement avec l'article 23, artikel 92, § 3, eerste lid, 6° en 7°, van de Vlaamse Wooncode met
alinéa 2 et alinéa 3, 3°, de la Constitution, en ce que les artikel 23, tweede lid en derde lid, 3°, van de Grondwet, in zoverre
dispositions attaquées obligent les personnes qui, en tant que de personen die, als huurder, een sociale woning betrekken die is
locataires, occupent une habitation sociale sise dans une commune de gelegen in een andere gemeente van het Nederlandse taalgebied dan een
la région de langue néerlandaise autre que l'une des communes de la van de taalgrensgemeenten, bij de bestreden bepalingen ertoe worden
frontière linguistique à disposer d'une aptitude linguistique au verplicht over een taalvaardigheid van het Nederlands te beschikken.
néerlandais. In het middel wordt aangeklaagd dat die verplichting het
Le moyen reproche à cette obligation de réduire le degré de protection beschermingsniveau van het recht op huisvesting van die personen
du droit au logement de ces personnes en subordonnant leur droit de vermindert doordat hun recht om in die woning te blijven afhankelijk
rester dans ce logement au respect de cette obligation. wordt gemaakt van de inachtneming van die verplichting.
B.23. L'article 23 de la Constitution dispose que chacun a le droit de B.23. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt dat ieder het recht heeft om
mener une vie conforme à la dignité humaine. A cette fin, les een menswaardig leven te leiden. Daartoe waarborgen de onderscheiden
différents législateurs garantissent, en tenant compte des obligations wetgevers, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de
correspondantes, les droits économiques, sociaux et culturels et ils economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden
déterminent les conditions de leur exercice. L'article 23 de la voor de uitoefening bepalen. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt niet
Constitution ne précise pas ce qu'impliquent ces droits dont seul le wat die rechten, waarvan enkel het beginsel wordt uitgedrukt,
principe est exprimé, chaque législateur étant chargé de les garantir, impliceren, waarbij elke wetgever ermee is belast die rechten te
conformément à l'alinéa 2 de cet article, en tenant compte des waarborgen, overeenkomstig het tweede lid van dat artikel, rekening
obligations correspondantes. houdend met de overeenkomstige plichten.
L'article 23, alinéa 3, 3°, de la Constitution range le « droit à un Bij artikel 23, derde lid, 3°, van de Grondwet wordt bij de
logement décent » parmi les droits économiques, sociaux et culturels economische, sociale en culturele rechten die de wetskrachtige normen
que les normes législatives doivent garantir. moeten waarborgen, het « recht op een behoorlijke huisvesting »
L'article 23 de la Constitution contient une obligation de standstill gerangschikt. Artikel 23 van de Grondwet bevat een standstill-verplichting die eraan
qui interdit au législateur compétent de réduire significativement le in de weg staat dat de bevoegde wetgever het beschermingsniveau dat
degré de protection offert par la législation applicable, sans wordt geboden door de van toepassing zijnde wetgeving, in aanzienlijke
qu'existent pour ce faire des motifs d'intérêt général. mate vermindert zonder dat daarvoor redenen zijn die verband houden
met het algemeen belang.
B.24. L'article 11 du Pacte international relatif aux droits B.24. Artikel 11 van het Internationaal Verdrag inzake economische,
économiques, sociaux et culturels dispose : sociale en culturele rechten bepaalt :
« 1. Les Etats parties au présent Pacte reconnaissent le droit de « 1. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag erkennen het recht van
toute personne à un niveau de vie suffisant pour elle-même et sa een ieder op een behoorlijke levensstandaard voor zichzelf en zijn
famille, y compris [...] un logement [suffisant], ainsi qu'à une gezin, daarbij inbegrepen behoorlijke [...] huisvesting, en op steeds
amélioration constante de ses conditions d'existence. Les Etats betere levensomstandigheden. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag
parties prendront des mesures appropriées pour assurer la réalisation nemen passende maatregelen om de verwezenlijking van dit recht te
de ce droit [...] ». verzekeren [...] ».
En ce qu'il reconnaît le droit de toute personne à un « logement In zoverre daarbij het recht van eenieder op een « behoorlijke
suffisant », ce texte a une portée analogue à celle de l'article 23, huisvesting » wordt erkend, heeft die tekst een draagwijdte die
alinéa 3, 3°, de la Constitution. Les garanties consacrées par ces analoog is met die van artikel 23, derde lid, 3°, van de Grondwet. De
deux textes constituent un ensemble indissociable.
La Cour peut donc tenir compte de la disposition internationale in die beide teksten verankerde waarborgen vormen een onlosmakelijk
précitée lors de l'examen de la validité de la disposition législative geheel. Bij het onderzoek van de geldigheid van de bestreden wetskrachtige
attaquée au regard de l'article 23, alinéa 3, 3°, de la Constitution. bepaling ten aanzien van artikel 23, derde lid, 3°, van de Grondwet
B.25. En ce qui concerne la personne qui, en tant que locataire, kan het Hof dus rekening houden met de voormelde internationale
occupe une habitation sociale sise dans une commune périphérique au bepaling. B.25. Wat de persoon betreft die, als huurder, een sociale woning
sens de l'article 7 des lois coordonnées le 18 juillet 1966, betrekt die gelegen is in een randgemeente in de zin van artikel 7 van
l'obligation critiquée d'aptitude linguistique résulte de l'article de op 18 juli 1966 gecoördineerde wetten, is de bekritiseerde
92, § 3, alinéa 1er, 7°, du Code flamand du logement. Comme il est dit en B.13.3, l'obligation énoncée par cette disposition ne s'applique pas au locataire francophone d'une habitation sociale sise dans une commune périphérique. Elle ne réduit donc pas le degré de protection du droit à un logement décent de cette catégorie de locataires. B.26.1. En ce qui concerne le locataire non francophone qui occupe une habitation sociale sise dans une commune périphérique et le locataire qui occupe une habitation sociale sise dans une commune de la région de langue néerlandaise autre que l'une des communes de la frontière taalkennisverplichting het gevolg van artikel 92, § 3, eerste lid, 7°, van de Vlaamse Wooncode. Zoals in B.13.3 is vermeld, is de in die bepaling geformuleerde verplichting niet van toepassing op de Franstalige huurder van een sociale woning gelegen in een randgemeente. Zij vermindert dus niet het beschermingsniveau van het recht op een behoorlijke huisvesting van een dergelijke huurder. B.26.1. De niet-Franstalige huurder die een sociale woning betrekt die in een randgemeente is gelegen en de huurder die een sociale woning betrekt die in een andere gemeente van het Nederlandse taalgebied is gelegen dan een van de taalgrensgemeenten, worden bij artikel 92, § 3,
linguistique, l'article 92, § 3, alinéa 1er, 7°, et l'article 92, § 3, eerste lid, 7°, en artikel 92, § 3, eerste lid, 6°, van de Vlaamse
alinéa 1er, 6°, du Code flamand du logement les obligent à disposer Wooncode ertoe verplicht over een niveau van taalvaardigheid van het
d'un niveau de maîtrise de la langue néerlandaise qui correspond au Nederlands te beschikken dat overeenstemt met het niveau A1 van het
niveau A1 du Cadre européen commun de référence pour les langues. Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen.
Ce niveau A1 est « le niveau le plus élémentaire d'utilisation de la Dat niveau A1 is « het laagste niveau van generatief taalgebruik, het
langue à titre personnel - celui où l'apprenant est capable punt waarop leerders op een eenvoudige manier interactief kunnen zijn,
d'interactions simples; peut répondre à des questions simples sur eenvoudige vragen kunnen stellen en beantwoorden over zichzelf, over
lui-même, l'endroit où il vit, les gens qu'il connaît et les choses waar ze wonen, over wie ze kennen en over dingen die ze hebben,
qu'il a, et en poser; peut intervenir avec des énoncés simples dans eenvoudige uitspraken kunnen doen en beantwoorden op het gebied van
les domaines qui le concernent ou qui lui sont familiers et y répondre primaire behoeften of over zeer vertrouwde onderwerpen, en niet meer
également, en ne se contentant pas de répéter des expressions toutes uitsluitend vertrouwen op een zeer beperkt, lexicaal geordend
faites et préorganisées » (Cadre européen commun de référence pour les repertoire van situatiegebonden frasen » (Gemeenschappelijk Europees
langues, 3.6). La personne qui a atteint ce niveau peut « comprendre Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen, 3.6). De persoon die dat
et utiliser des expressions familières et quotidiennes ainsi que des
énoncés très simples qui visent à satisfaire des besoins concrets », « niveau heeft bereikt, kan « vertrouwde dagelijkse uitdrukkingen en
se présenter ou présenter quelqu'un et poser à une personne des basiszinnen, gericht op de bevrediging van concrete behoeften,
questions la concernant - par exemple, sur son lieu d'habitation, ses begrijpen en gebruiken », « zichzelf aan anderen voorstellen en [...]
relations, ce qui lui appartient, etc. - et [...] répondre au même vragen stellen en beantwoorden over persoonlijke gegevens zoals waar
type de questions » et « communiquer de façon simple si hij/zij woont, wie hij/zij kent en dingen die hij/zij bezit » en « op
l'interlocuteur parle lentement et distinctement et se montre een simpele wijze reageren, aangenomen dat de andere persoon langzaam
coopératif » (ibid., 3.3). en duidelijk praat en bereid is om te helpen » (ibid., 3.3).
Les locataires précités doivent donc avoir une « connaissance de base De voormelde huurders moeten dus een « basiskennis » van het
» du néerlandais (Doc. parl., Parlement flamand, 2016-2017, n° 1045/1, Nederlands hebben (Parl. St., Vlaams Parlement, 2016-2017, nr. 1045/1,
pp. 3, 5-9; ibid., n° 1045/2, pp. 4-5, 9-10) qui leur permet de parler pp. 3, 5-9; ibid., nr. 1045/2, pp. 4-5, 9-10) die hen in staat stelt «
quelques mots de néerlandais. Le niveau de connaissance assez bas qui een mondje Nederlands te spreken ». Het redelijk lage kennisniveau dat
est exigé doit uniquement leur permettre de communiquer avec leurs wordt vereist, moet hen alleen in staat stellen met hun buren te
voisins pour, par exemple, leur demander quand a lieu le ramassage communiceren om, bijvoorbeeld, hun te vragen wanneer het vuilnis wordt
public des ordures (Ann., Parlement flamand, 22 février 2017, n° 26, p. 51). opgehaald (Hand., Vlaams Parlement, 22 februari 2017, nr. 26, p. 51).
B.26.2. Comme cela ressort de la version antérieure de l'article 92, § B.26.2. Zoals blijkt uit de vorige versie van artikel 92, § 3, eerste
3, alinéa 1er, 6° et 7°, du Code flamand du logement, avant l'entrée lid, 6° en 7°, van de Vlaamse Wooncode, waren dezelfde huurders, vóór
en vigueur des dispositions attaquées, les mêmes locataires n'étaient de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen, niet ertoe gehouden
pas tenus de disposer d'un niveau de maîtrise de la langue over een niveau van beheersing van de Nederlandse taal te beschikken
néerlandaise correspondant au niveau A1 du Cadre européen commun de dat overeenstemt met het niveau A1 van het Gemeenschappelijk Europees
référence pour les langues. Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen.
La portée de l'obligation d'ordre linguistique prévue par ces textes De draagwijdte van de taalvereiste waarin bij die teksten was
était plus limitée. Ces locataires n'étaient tenus que d'« avoir la voorzien, was beperkter. Die huurders waren enkel ertoe gehouden «
volonté d'apprendre le néerlandais » en vue d'atteindre un niveau de bereid te zijn om Nederlands te leren » teneinde een kennisniveau te
connaissance correspondant au niveau A1 précité. Par son arrêt n° bereiken dat overeenstemt met het voormelde niveau A1. Bij zijn arrest
101/2008 du 10 juillet 2008, la Cour a relevé qu'il ne s'agissait que nr. 101/2008 van 10 juli 2008 wees het Hof erop dat het enkel ging om
d'une obligation de moyen. een inspanningsverbintenis.
B.26.3. Les dispositions attaquées transforment cette obligation de B.26.3. Bij de bestreden bepalingen wordt die inspanningsverbintenis
moyen en une obligation de résultat (Doc. parl., Parlement flamand, omgezet in een resultaatsverbintenis (Parl. St., Vlaams Parlement,
2016-2017, n° 1045/2, p. 4; Ann., Parlement flamand, 22 février 2017, 2016-2017, nr. 1045/2, p. 4; Hand., Vlaams Parlement, 22 februari
n° 26, pp. 50 et 53). 2017, nr. 26, pp. 50 en 53).
B.27. Pour apprécier si l'obligation décrite en B.26.1 entraîne une B.27. Om te beoordelen of de in B.26.1 beschreven verplichting een
aanzienlijke achteruitgang met zich meebrengt van het niveau van
réduction significative du degré de protection du droit à un logement bescherming van het recht op een behoorlijke huisvesting dat bestond
décent qui existait lorsque l'obligation décrite en B.26.2 était en toen de in B.26.2 beschreven verplichting van kracht was, dient
vigueur, il y a lieu de tenir compte du contexte législatif des rekening te worden gehouden met de wettelijke context van de bestreden
dispositions attaquées. bepalingen.
B.28. Avant l'entrée en vigueur des dispositions attaquées, le B.28. Vóór de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen kon de
candidat à la location d'une habitation sociale, qui était tenu d'« kandidaat-huurder van een sociale woning, die ertoe gehouden was «
avoir la volonté d'apprendre le néerlandais » ne pouvait être inscrit bereid te zijn om Nederlands aan te leren » enkel in het
dans le registre des candidats du bailleur que s'il avait démontré kandidatenregister van de verhuurder worden ingeschreven indien hij
cette volonté (article 93, § 1er, alinéa 2, 2° et 3°, du Code flamand die bereidheid had aangetoond (artikel 93, § 1, tweede lid, 2° en 3°,
du logement, inséré par l'article 7, 2°, du décret du 15 décembre 2006). van de Vlaamse Wooncode, ingevoegd bij artikel 7, 2°, van het decreet van 15 december 2006).
Depuis l'entrée en vigueur des dispositions attaquées, l'inscription Sinds de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen is de
d'un candidat n'est plus soumise à aucune condition d'ordre inschrijving van een kandidaat niet langer aan enige taalvoorwaarde
linguistique (article 93, § 1er, du même Code, tel qu'il a été modifié onderworpen (artikel 93, § 1, van dezelfde Code, zoals gewijzigd bij
par l'article 3, 1°, du décret du 10 mars 2017). artikel 3, 1°, van het decreet van 10 maart 2017).
Désormais, le bailleur doit seulement informer formellement le Voortaan dient de verhuurder de kandidaat alleen uitdrukkelijk op de
candidat de l'obligation linguistique énoncée dans les dispositions hoogte te brengen van de in de bestreden bepalingen geformuleerde
attaquées (article 93, § 1er, alinéa 5, du même Code, tel qu'il a été taalverplichting (artikel 93, § 1, vijfde lid, van dezelfde Code,
modifié par l'article 3, 2°, du décret du 10 mars 2017). zoals gewijzigd bij artikel 3, 2°, van het decreet van 10 maart 2017).
B.29.1. Avant l'entrée en vigueur des dispositions attaquées, une B.29.1. Vóór de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen kon een
habitation sociale ne pouvait être attribuée au candidat inscrit visé sociale woning slechts aan de in B.28 vermelde ingeschreven kandidaat
en B.28 que si celui-ci avait, au préalable, démontré sa volonté worden toegewezen indien die vooraf zijn bereidheid om het Nederlands
d'apprendre le néerlandais (article 95, § 1er, alinéa 1er, 2° et 3°, te leren had aangetoond (artikel 95, § 1, eerste lid, 2° en 3°, van de
du Code flamand du logement, inséré par l'article 8 du décret du 15 Vlaamse Wooncode, ingevoegd bij artikel 8 van het decreet van 15
décembre 2006, puis modifié par l'article 50, 1°, du décret du 31 mai december 2006, vervolgens gewijzigd bij artikel 50, 1°, van het
2013 « portant modification de divers décrets relatifs au logement »). decreet van 31 mei 2013 « houdende wijziging van diverse decreten met
betrekking tot wonen »).
Depuis l'entrée en vigueur des dispositions attaquées, l'attribution Sinds de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen is de toewijzing
d'une habitation sociale à un candidat n'est plus soumise à aucune van een sociale woning aan een kandidaat niet langer aan enige
condition d'ordre linguistique (article 95, § 1er, du même Code, tel taalvoorwaarde onderworpen (artikel 95, § 1, van dezelfde Code, zoals
que modifié par l'article 4 du décret du 10 mars 2017). gewijzigd bij artikel 4 van het decreet van 10 maart 2017).
B.29.2. Avant l'entrée en vigueur des dispositions attaquées, le B.29.2. Vóór de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen kon de
bailleur d'une habitation sociale pouvait, moyennant un préavis, verhuurder van een sociale woning, mits een opzeggingstermijn in acht
résilier le bail relatif à une habitation sociale en raison d'un werd genomen, de huurovereenkomst met betrekking tot een sociale
manquement grave ou durable du locataire à son obligation d'« avoir la woning opzeggen wegens een ernstige of blijvende tekortkoming van de
huurder met betrekking tot zijn verplichting « bereid te zijn om
volonté d'apprendre le néerlandais » (article 98, § 3, alinéa 1er, 2°, Nederlands te leren » (artikel 98, § 3, eerste lid, 2°, van de Vlaamse
du Code flamand du logement, remplacé par l'article 10 du décret du 15 Wooncode, vervangen bij artikel 10 van het decreet van 15 december
décembre 2006, puis modifié par l'article 42, 4°, du décret du 14 2006, vervolgens gewijzigd bij artikel 42, 4°, van het decreet van 14
octobre 2016 « modifiant divers décrets relatifs au logement » et par oktober 2016 « houdende wijziging van diverse decreten met betrekking
l'article 52, 10°, du décret du 31 mai 2013). tot wonen » en bij artikel 52, 10°, van het decreet van 31 mei 2013).
Depuis l'entrée en vigueur des dispositions attaquées, le manquement Sinds de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen kan de
du locataire d'une habitation sociale à l'obligation linguistique tekortkoming van de huurder van een sociale woning met betrekking tot
précitée ne peut plus justifier la résiliation du bail (article 98, § de voormelde taalverplichting niet langer de opzegging van de
3, alinéa 1er, 2°, du même Code, tel qu'il a été modifié par l'article huurovereenkomst verantwoorden (artikel 98, § 3, eerste lid, 2°, van
5 du décret du 10 mars 2017). dezelfde Code, zoals gewijzigd bij artikel 5 van het decreet van 10
B.29.3. Avant l'entrée en vigueur des dispositions attaquées, il ne maart 2017). B.29.3. Vóór de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen kon van
de kandidaat-huurder van een sociale woning of van de huurder van een
pouvait être exigé une « volonté d'apprendre le néerlandais » du dergelijke woning geen « bereidheid om Nederlands te leren » worden
candidat à la location d'une habitation sociale ou du locataire d'une geëist wanneer die aan de hand van een medisch attest kon bewijzen dat
telle habitation lorsque celui-ci pouvait prouver, au moyen d'une het wegens een ernstige ziekte of een mentale of fysieke handicap voor
attestation médicale, qu'il lui était durablement impossible hem blijvend onmogelijk was om een kennis van het Nederlands te
d'acquérir une connaissance du néerlandais correspondant au niveau A1 verwerven die overeenstemt met het niveau A1 van het Gemeenschappelijk
du Cadre européen commun de référence pour les langues en raison d'une
maladie grave ou d'un handicap mental ou physique (article 92, § 3, 6° Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen (artikel 92, § 3,
et 7°, du Code flamand du logement; article 93, § 1er, alinéa 1er, 2° 6° en 7°, van de Vlaamse Wooncode; artikel 93, § 1, eerste lid, 2° en
et 3°, du même Code, inséré par l'article 7, 2°, du décret du 15 3°, van dezelfde Code, ingevoegd bij artikel 7, 2°, van het decreet
décembre 2006; article 95, § 1er, alinéa 1er, 2° et 3°, du même Code, van 15 december 2006; artikel 95, § 1, eerste lid, 2° en 3°, van
inséré par l'article 8 du décret du 15 décembre 2006, puis modifié par dezelfde Code, ingevoegd bij artikel 8 van het decreet van 15 december
l'article 50, 1°, du décret du 31 mai 2013). 2006, vervolgens gewijzigd bij artikel 50, 1°, van het decreet van 31
Comme il est dit en B.28, l'obligation d'aptitude linguistique énoncée mei 2013). Zoals in B.28 is vermeld, wordt de in de bestreden bepalingen
par les dispositions attaquées n'est pas mise à la charge du candidat geformuleerde taalvaardigheidsverplichting niet opgelegd aan de
à la location d'une habitation sociale et ne concerne que le locataire kandidaat-huurder van een sociale woning en betreft zij enkel de
d'une telle habitation. Ce dernier est cependant exempté de cette huurder van een dergelijke woning. Die laatste wordt echter van die
obligation, non seulement lorsqu'une maladie grave ou un handicap verplichting vrijgesteld, niet alleen wanneer een ernstige ziekte of
mental ou physique rend l'acquisition du niveau requis de connaissance een mentale of fysieke handicap de verwerving van het vereiste niveau
van kennis van het Nederlands blijvend onmogelijk maakt, maar ook
du néerlandais durablement impossible, mais aussi lorsque cette wanneer die onmogelijkheid het gevolg is van beperkte cognitieve
impossibilité résulte d'aptitudes cognitives limitées (article 92, § vaardigheden (artikel 92, § 3, derde lid, van dezelfde Code, ingevoegd
3, alinéa 3, du même Code, inséré par l'article 2, 3°, du décret du 10 bij artikel 2, 3°, van het decreet van 10 maart 2007).
mars 2007). B.29.4. Comme il est dit en B.28, le candidat à la location d'une B.29.4. Zoals in B.28 is vermeld, wordt de kandidaat-huurder van een
habitation sociale est formellement informé de l'obligation d'aptitude sociale woning vanaf zijn inschrijving in het kandidatenregister
linguistique énoncée par les dispositions attaquées dès son uitdrukkelijk op de hoogte gebracht van de in de bestreden bepalingen
inscription dans le registre des candidats, ce qui lui permet geformuleerde taalvaardigheidsverplichting, hetgeen hem in staat stelt
d'entreprendre dès ce moment les démarches utiles au respect de cette vanaf dat ogenblik de nodige stappen te zetten om die toekomstige
obligation future (Doc. parl., Parlement flamand, 2016-2017, n° verplichting in acht te nemen (Parl. St., Vlaams Parlement, 2016-2017,
1045/1, pp. 3, 5 et 14; ibid., n° 1045/2, p. 9). Comme il est dit en nr. 1045/1, pp. 3, 5 en 14; ibid., nr. 1045/2, p. 9). Zoals in B.29.1
B.29.1, le locataire d'une habitation sociale n'est pas pour autant is vermeld, is de huurder van een sociale woning evenwel niet ertoe
tenu de disposer de la connaissance requise du néerlandais au moment gehouden op het ogenblik van de inwerkingtreding van de
de l'entrée en vigueur du contrat de location. Il dispose encore, à huurovereenkomst over de vereiste kennis van het Nederlands te
compter de ce moment, d'un délai pour acquérir cette connaissance beschikken. Vanaf dat ogenblik beschikt hij nog over een termijn om
(article 92, § 3, 6° et 7°, du Code flamand du logement). die kennis te verwerven (artikel 92, § 3, 6° en 7°, van de Vlaamse
En outre, si, pour des raisons professionnelles, médicales ou Wooncode). Indien hij om beroepsmatige, medische of persoonlijke redenen
personnelles, il n'est temporairement pas en mesure d'acquérir le tijdelijk niet in staat is om binnen de opgelegde termijn het vereiste
niveau de connaissance requis dans le délai imparti, il peut kennisniveau te verwerven, kan hij bovendien daartoe het voordeel van
bénéficier d'un délai supplémentaire pour ce faire (article 92, § 3, een extra termijn genieten (artikel 92, § 3, derde lid, van de Vlaamse
alinéa 3, du Code flamand du logement, inséré par l'article 2, 3°, du décret du 10 mars 2007). Wooncode, ingevoegd bij artikel 2, 3°, van het decreet van 10 maart 2007).
B.29.5. Lorsque le locataire d'une habitation sociale ne respecte pas B.29.5. Wanneer de huurder van een sociale woning de in de bestreden
l'obligation d'aptitude linguistique énoncée par les dispositions bepalingen geformuleerde taalkennisverplichting niet naleeft, kan de
attaquées, le bailleur peut, à certaines conditions et si le locataire verhuurder, onder bepaalde voorwaarden, en indien de huurder daarmee
y consent, accompagner ou faire accompagner celui-ci en vue du respect instemt, hem begeleiden of laten begeleiden met het oog op de
de cette obligation (article 92, § 3, alinéa 2, du Code flamand du inachtneming van die verplichting (artikel 92, § 3, tweede lid, van de
logement, inséré par l'article 2, 3°, du décret du 10 mars 2007). Vlaamse Wooncode, ingevoegd bij artikel 2, 3°, van het decreet van 10 maart 2007).
B.29.6. Le locataire d'une habitation sociale a accès à une large B.29.6. De huurder van een sociale woning heeft toegang tot een ruim
offre de cours de néerlandais gratuits (Doc. parl., Parlement flamand, aanbod kosteloze cursussen Nederlands (Parl. St., Vlaams Parlement,
2016-2017, n° 1045/1, pp. 4, 5 et 7-8; ibid., n° 1045/2, p. 4). 2016-2017, nr. 1045/1, pp. 4, 5 en 7-8; ibid., nr. 1045/2, p. 4).
B.29.7. Enfin, la connaissance de base du néerlandais visée par les B.29.7. Tot slot is de in de bestreden bepalingen beoogde basiskennis
dispositions attaquées est, en tout état de cause, utile au locataire van het Nederlands in elk geval nuttig voor de huurder van een in het
d'une habitation sociale sise en région de langue néerlandaise. Cette Nederlandse taalgebied gelegen sociale woning. Die kennis kan hem in
connaissance peut lui permettre de mieux comprendre la portée des staat stellen de draagwijdte van de rechten en plichten die
droits et obligations qui découlent du bail conclu, de faire valoir voortvloeien uit de gesloten huurovereenkomst beter te begrijpen, die
ces droits et de respecter ces obligations, notamment en communiquant rechten te doen gelden en die plichten in acht te nemen, met name door
avec les personnes qui pourront, si nécessaire, l'aider à cette fin. te communiceren met de personen die hem, indien nodig, daartoe zullen
L'absence d'une connaissance de base du néerlandais peut compromettre kunnen helpen. De ontstentenis van een basiskennis van het Nederlands kan de
la sécurité et la qualité de vie dans les immeubles d'habitations veiligheid en de leefbaarheid in de sociale wooncomplexen in het
sociales en raison d'une communication déficiente entre les locataires gedrang brengen wegens een gebrekkige communicatie tussen de huurders
ainsi qu'entre ces derniers et le bailleur, du fait que ces personnes alsook tussen die laatsten en de verhuurder, omdat die personen niet
ne disposeraient pas d'une langue commune. Un locataire social peut en over een gemeenschappelijke taal zouden beschikken. Een sociale
outre être lésé parce qu'il n'est pas en mesure d'exprimer une demande huurder kan bovendien worden benadeeld omdat hij niet in staat is een
en rapport avec ses droits (Doc. parl., Parlement flamand, 2016-2017, vraag in verband met zijn rechten uit te drukken (Parl. St., Vlaams
n° 1045/1, pp. 3, 6 et 7). Parlement, 2016-2017, nr. 1045/1, pp. 3, 6 en 7).
Dans ces circonstances, la connaissance du néerlandais imposée par les In die omstandigheden draagt de bij de bestreden bepalingen opgelegde
dispositions attaquées contribue à la mise en oeuvre du droit à un kennis van het Nederlands bij tot de inwerkingstelling van het recht
logement décent des locataires visés par ces dispositions. op een behoorlijke huisvesting van de bij die bepalingen beoogde
B.29.8. Il résulte de ce qui précède que, depuis l'entrée en vigueur huurders. B.29.8. Uit het voorgaande volgt dat, sinds de inwerkingtreding van de
des dispositions attaquées, l'obligation d'ordre linguistique liée à bestreden bepalingen, de taalverplichting die verbonden is aan het
la location d'une habitation sociale n'entraîne dès lors pas une huren van een sociale woning, derhalve geen vermindering van het
réduction du degré de protection du droit à un logement. niveau van bescherming van het recht op huisvesting met zich
B.30. En ce qu'il est pris de la violation de l'article 23, alinéa 3, meebrengt. B.30. In zoverre het is afgeleid uit de schending van artikel 23,
3°, de la Constitution, le deuxième moyen n'est pas fondé. derde lid, 3°, van de Grondwet, is het tweede middel niet gegrond.
Les articles 10 et 11 de la Constitution De artikelen 10 en 11 van de Grondwet
B.31. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen
B.31. Le deuxième moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 10 en 11 van de Grondwet door artikel 92, § 3, eerste lid, 6° en 7°,
de la Constitution par l'article 92, § 3, alinéa 1er, 6° et 7°, du van de Vlaamse Wooncode, in zoverre de bestreden bepalingen een
Code flamand du logement, en ce que les dispositions attaquées
introduiraient une différence de traitement entre deux catégories de verschil in behandeling zouden invoeren tussen twee categorieën van
locataires d'une habitation sociale soumis à l'obligation de disposer huurders van een sociale woning die onderworpen zijn aan de
du niveau requis de connaissance du néerlandais : d'une part, celui verplichting om te beschikken over het vereiste niveau van kennis van
qui dispose du niveau de connaissance requis et, d'autre part, celui het Nederlands : enerzijds, diegene die over het vereiste kennisniveau
qui ne dispose pas encore de ce niveau de connaissance. beschikt en, anderzijds, diegene die nog niet over dat kennisniveau
B.32. Les dispositions attaquées énoncent une obligation d'aptitude beschikt. B.32. Bij de bestreden bepalingen wordt een taalkennisverplichting
linguistique qui vaut pour ces deux catégories de locataires d'une geformuleerd die geldt voor die beide categorieën van huurders van een
habitation sociale. sociale woning.
Elles ne font aucune distinction entre eux. La différence de Daarbij wordt tussen hen geen enkel onderscheid gemaakt. Het
traitement critiquée est donc inexistante. bekritiseerde verschil in behandeling is dus onbestaande.
B.33. En ce qu'il est pris de la violation des articles 10 et 11 de la B.33. In zoverre het is afgeleid uit de schending van de artikelen 10
Constitution, le deuxième moyen n'est pas fondé. en 11 van de Grondwet, is het tweede middel niet gegrond.
Quant au troisième moyen Ten aanzien van het derde middel
B.34. Le troisième moyen est pris de la violation, par la phrase B.34. Het derde middel is afgeleid uit de schending, door de laatste
finale du 6° et du 7° de l'article 92, § 3, alinéa 1er, du Code zin van het 6° en het 7° van het in B.2.3 aangehaalde artikel 92, § 3,
flamand du logement, cité en B.2.3, de l'article 78 de la loi spéciale eerste lid, van de Vlaamse Wooncode, van artikel 78 van de bijzondere
du 8 août 1980 ainsi que des articles 10 et 11 de la Constitution, lus wet van 8 augustus 1980 alsook van de artikelen 10 en 11 van de
en combinaison avec le principe de la sécurité juridique. Grondwet, in samenhang gelezen met het rechtszekerheidsbeginsel.
B.35. En vertu de l'article 142, alinéa 2, de la Constitution et de B.35. Krachtens artikel 142, tweede lid, van de Grondwet en artikel 1
l'article 1er de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof is
constitutionnelle, la Cour est compétente pour statuer sur les recours
en annulation d'une loi, d'un décret ou d'une règle visée à l'article het Hof bevoegd om uitspraak te doen op de beroepen tot vernietiging
134 de la Constitution pour cause de violation des règles qui sont van een wet, een decreet of een in artikel 134 van de Grondwet
bedoelde regel, wegens schending van de regels die door of krachtens
établies par la Constitution ou en vertu de celle-ci pour déterminer de Grondwet zijn vastgesteld voor het bepalen van de onderscheiden
les compétences respectives de l'autorité fédérale, des communautés et bevoegdheid van de federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten
des régions et pour cause de violation des articles du titre II (« Des en wegens schending van de artikelen van titel II (« De Belgen en hun
Belges et de leurs droits ») et des articles 143, § 1er, 170, 172 et rechten ») en van de artikelen 143, § 1, 170, 172 en 191 van de
191 de la Constitution. Grondwet.
B.36. L'article 78 de la loi spéciale du 8 août 1980 dispose : B.36. Artikel 78 van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 bepaalt :
« Le Gouvernement n'a d'autres pouvoirs que ceux que lui attribuent « De Regering heeft geen andere macht dan die welke de Grondwet en de
formellement la Constitution et les lois et décrets portés en vertu de wetten en decreten krachtens de Grondwet uitgevaardigd, haar
celle-ci ». uitdrukkelijk toekennen ».
Cette règle n'a pas pour objet de déterminer les compétences Die regel strekt niet ertoe de onderscheiden bevoegdheid van de
respectives de l'autorité fédérale et des entités fédérées. federale overheid en de deelentiteiten te bepalen.
La Cour n'est donc pas compétente pour statuer sur le respect de cette Het Hof is dus niet bevoegd om uitspraak te doen over de inachtneming
règle. van die regel.
B.37. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, les moyens de la requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles auraient été transgressées par ces dispositions. Cette exigence n'est pas de pure forme. Elle vise à fournir à la Cour ainsi qu'aux institutions et aux personnes qui peuvent adresser un mémoire à la Cour un exposé clair et univoque des moyens. B.38. Le principe de la sécurité juridique interdit au législateur de porter atteinte sans justification objective et raisonnable à l'intérêt que possèdent les sujets de droit d'être en mesure de prévoir les conséquences juridiques de leurs actes. B.39. L'exposé du troisième moyen ne permet pas de comprendre en quoi les dispositions attaquées violeraient ce principe, lu en combinaison B.37. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 moeten de middelen van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn geschonden. Die vereiste is niet louter formeel. Zij strekt ertoe aan het Hof alsook aan de instellingen en de personen die een memorie tot het Hof kunnen richten, een duidelijke en ondubbelzinnige uiteenzetting van de middelen te verstrekken. B.38. Het rechtszekerheidsbeginsel verbiedt de wetgever om zonder objectieve en redelijke verantwoording afbreuk te doen aan het belang van de rechtsonderhorigen om in staat te zijn de rechtsgevolgen van hun handelingen te voorzien. B.39. De uiteenzetting van het derde middel maakt het niet mogelijk te begrijpen in welk opzicht de bestreden bepalingen dat beginsel, in
avec les articles 10 et 11 de la Constitution. B.40. Le troisième moyen est irrecevable. Par ces motifs, la Cour, sous réserve de ce qui est dit en B.13.3, rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 17 octobre 2019. Le greffier, F. Meersschaut Le président, samenhang gelezen met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, zouden schenden. B.40. Het derde middel is niet ontvankelijk. Om die redenen, het Hof, onder voorbehoud van hetgeen is vermeld in B.13.3, verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 17 oktober 2019. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter,
F. Daoût F. Daoût
^