← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 131/2019 du 10 octobre 2019 Numéro du rôle : 7038 En cause :
le recours en annulation de l'article 148 du décret de la Région flamande du 6 juillet 2018 « modifiant
diverses dispositions du Décret provincial du 9 décembr La
Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 131/2019 du 10 octobre 2019 Numéro du rôle : 7038 En cause : le recours en annulation de l'article 148 du décret de la Région flamande du 6 juillet 2018 « modifiant diverses dispositions du Décret provincial du 9 décembr La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...) | Uittreksel uit arrest nr. 131/2019 van 10 oktober 2019 Rolnummer 7038 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 148 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 6 juli 2018 « houdende wijziging van diverse bepalingen van het Provinciede Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 131/2019 du 10 octobre 2019 | Uittreksel uit arrest nr. 131/2019 van 10 oktober 2019 |
Numéro du rôle : 7038 | Rolnummer 7038 |
En cause : le recours en annulation de l'article 148 du décret de la | In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 148 van het decreet |
Région flamande du 6 juillet 2018 « modifiant diverses dispositions du | van het Vlaamse Gewest van 6 juli 2018 « houdende wijziging van |
Décret provincial du 9 décembre 2005 », introduit par M. V.D. et | diverse bepalingen van het Provinciedecreet van 9 december 2005 », |
autres. | ingesteld door M. V.D. en anderen. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen, | samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. |
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et R. Leysen, assistée du | Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en R. Leysen, |
greffier F. Meersschaut, présidée par le président A. Alen, | bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 3 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 3 november |
novembre 2018 et parvenue au greffe le 6 novembre 2018, un recours en | 2018 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 6 |
annulation de l'article 148 du décret de la Région flamande du 6 | november 2018, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 148 |
juillet 2018 « modifiant diverses dispositions du Décret provincial du | van het decreet van het Vlaamse Gewest van 6 juli 2018 « houdende |
wijziging van diverse bepalingen van het Provinciedecreet van 9 | |
9 décembre 2005 » (publié au Moniteur belge du 27 septembre 2018) a | december 2005 » (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 27 |
été introduit par M. V.D., D.M., J.C. et M.A., assistés et représentés | september 2018) door M. V.D., D.M., J.C. en M.A., bijgestaan en |
par Me P. Vande Casteele, avocat au barreau d'Anvers. | vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele, advocaat bij de balie te Antwerpen. |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. La disposition attaquée abroge l'article 187 du décret provincial | B.1. De bestreden bepaling heft artikel 187 van het Provinciedecreet |
du 9 décembre 2005. Cet article permettait aux habitants d'ester en justice au nom de la province. Il disposait : « Si la députation ou le conseil provincial décident [lire : omettent] d'ester en justice, un ou plusieurs habitants peuvent intervenir en justice au nom de la province, pour autant qu'ils garantissent de supporter personnellement les frais de procédure ainsi que d'assurer la condamnation à des dommages et intérêts ou une amende pour procédure téméraire et vexatoire ou pour un recours qui pourrait être prononcé. Ce droit est également ouvert aux personnes morales dont le siège social est établi dans la province. La province ne peut pas accepter une transaction quant à la procédure ou y renoncer sans l'accord de ceux qui auront lancé la procédure en son nom. Sous peine d'irrecevabilité, des personnes visées aux alinéas premier et deux ne peuvent ester en justice au nom de la province que lorsqu'ils ont signifié la pièce introductive à la députation, et ont préalablement mis en demeure la députation à cause de l'inaction et | op. Dat artikel voorzag in de mogelijkheid voor inwoners om namens de provincie in rechte op te treden. Het artikel bepaalde : « Als de deputatie of de provincieraad nalaten in rechte op te treden, kunnen een of meer inwoners in rechte optreden namens de provincie, mits zij onder zekerheidstelling aanbieden om persoonlijk de kosten van het geding te dragen en in te staan voor de veroordeling tot schadevergoeding of boete wegens tergend en roekeloos geding of hoger beroep die kan worden uitgesproken. Dit recht staat ook open voor de rechtspersonen waarvan de maatschappelijke zetel in de provincie is gevestigd. De provincie kan over het geding geen dading aangaan of er afstand van doen zonder instemming van degene die het geding in haar naam heeft gevoerd. Op straffe van onontvankelijkheid kunnen personen, vermeld in het eerste en het tweede lid, slechts namens de provincie in rechte optreden indien zij het gedinginleidende stuk aan de deputatie hebben betekend, en, daaraan voorafgaand, de deputatie wegens het |
lorsqu'aucune intervention en justice action de la part de | niet-optreden in gebreke hebben gesteld en na een termijn van tien |
l'administration provinciale n'a eu lieu dans un délai de dix jours | dagen na de betekening van deze ingebrekestelling geen optreden in |
après la notification de cette mise en demeure. En cas d'urgence, | rechte vanwege het provinciebestuur heeft plaatsgevonden. In geval van |
aucune mise en demeure préalable n'est requise ». | hoogdringendheid is geen voorafgaande ingebrekestelling vereist ». |
B.2. L'article 187, abrogé, du décret provincial du 9 décembre 2005 | B.2. Het opgeheven artikel 187 van het Provinciedecreet is nauw |
est étroitement lié à l'article 194 du décret communal du 15 juillet | verwant met artikel 194 van het Gemeentedecreet, dat eveneens werd |
2005, abrogé quant à lui par l'article 577 du décret du 22 décembre | opgeheven, bij artikel 577 van het decreet van 22 december 2017 « over |
2017 « sur l'administration locale ». La Cour a annulé cette | het lokaal bestuur ». Die opheffing is vernietigd bij het arrest nr. |
abrogation par son arrêt n° 129/2019. L'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005 dispose : « Si le collège des bourgmestre et échevins ou le conseil communal omet d'agir en droit, un ou plusieurs habitants peuvent agir en droit au nom de la commune, à condition qu'ils garantissent de supporter personnellement les frais de procédure ainsi que d'assurer la condamnation à des dommages et intérêts ou une amende pour procédure téméraire et vexatoire ou pour un recours qui pourrait être prononcé. Ce droit est également ouvert aux personnes morales dont le siège social est établi dans la commune. La commune ne pourra pas accepter une transaction quant à la procédure ou y renoncer sans l'accord de ceux qui auront lancé la procédure en son nom. Sous peine d'irrecevabilité, les personnes visées aux alinéas premier et deux ne peuvent agir en droit au nom de la commune que si elles ont notifié l'acte introductif d'instance au collège des bourgmestre et échevins et, préalablement, ont mis en demeure le collège des | 129/2019. Artikel 194 van het Gemeentedecreet bepaalt : « Als het college van burgemeester en schepenen of de gemeenteraad nalaten in rechte op te treden, kunnen een of meer inwoners in rechte optreden namens de gemeente, mits zij onder zekerheidstelling aanbieden om persoonlijk de kosten van het geding te dragen en in te staan voor de veroordeling tot schadevergoeding of boete wegens tergend en roekeloos geding of hoger beroep die kan worden uitgesproken. Dit recht staat ook open voor de rechtspersonen waarvan de maatschappelijke zetel in de gemeente is gevestigd. De gemeente kan over het geding geen dading aangaan of er afstand van doen zonder instemming van degene die het geding in haar naam heeft gevoerd. Op straffe van onontvankelijkheid kunnen personen vermeld in het eerste en tweede lid slechts namens de gemeente in rechte optreden indien zij de gedinginleidende akte aan het college van burgemeester en schepenen hebben betekend en, daaraan voorafgaand, het college van |
bourgmestre et échevins en raison de l'inaction, et si, après un délai | burgemeester en schepenen wegens het niet-optreden in gebreke hebben |
de dix jours suivant cette notification de la mise en demeure, aucune | gesteld en na een termijn van tien dagen na de betekening van deze |
action en droit de la part de l'administration communale n'a eu lieu. | ingebrekestelling geen optreden in rechte vanwege het gemeentebestuur |
En cas d'urgence, une mise en demeure préalable n'est pas requise ». | heeft plaatsgevonden. In geval van hoogdringendheid is geen voorafgaande ingebrekestelling vereist ». |
B.3.1. L'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005 trouve son | B.3.1. Artikel 194 van het Gemeentedecreet gaat terug op artikel 271, |
origine dans l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale et | |
dans l'article 150 de la loi communale du 30 mars 1836. | |
Selon les travaux préparatoires de l'article 150 de la loi communale | § 1, van de Nieuwe Gemeentewet en op artikel 150 van de Gemeentewet |
du 30 mars 1836, cette disposition visait le cas où la commune refuse | van 30 maart 1836. |
d'intervenir et laisse se produire des infractions aux dépens de | Volgens de parlementaire voorbereiding van artikel 150 van de |
Gemeentewet van 30 maart 1836 beoogde die bepaling het geval waarbij | |
de gemeente weigert op te treden en inbreuken laat geschieden ten | |
certains habitants (Pasin., 1836, p. 388). Ainsi, les intérêts de la | koste van bepaalde inwoners (Pasin., 1836, p. 388). Aldus worden de |
commune sont protégés contre l'inaction de sa propre administration. | belangen van de gemeente beschermd tegen het stilzitten van haar eigen bestuur. |
Lorsque, par l'article 187 du décret provincial du 9 décembre 2005, le | Toen de Vlaamse decreetgever met artikel 187 van het Provinciedecreet |
législateur décrétal flamand a autorisé les habitants d'une province à | de inwoners van de provincies toeliet om namens de provincie waarvan |
agir en justice au nom de celle-ci, il s'est référé au droit analogue | zij inwoner zijn, in rechte op te treden, verwees hij naar het |
qui existait déjà au niveau communal (Doc. parl., Parlement flamand, | overeenkomstige recht dat op gemeentelijk vlak reeds bestond (Parl. |
2005-2006, n° 473/1, p. 81). | St., Vlaams Parlement, 2005-2006, nr. 473/1, p. 81). |
B.3.2. La possibilité pour les habitants d'une commune d'ester en | B.3.2. De mogelijkheid voor inwoners om namens de gemeente in rechte |
justice au nom de celle-ci a connu un regain d'intérêt à la suite de | |
l'instauration de l'action en cessation environnementale, par la loi | op te treden, kreeg een hernieuwde belangstelling na de invoering van |
du 12 janvier 1993 « concernant un droit d'action en matière de | de milieustakingsvordering bij de wet van 12 januari 1993 « |
protection de l'environnement ». L'article 1er de cette loi dispose : | betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu ». Artikel 1 van die wet bepaalt : |
« Sans préjudice des compétences d'autres juridictions en vertu | « Onverminderd de bevoegdheid van andere rechtscolleges op basis van |
d'autres dispositions légales, le président du tribunal de première | andere wetsbepalingen, stelt de voorzitter van de rechtbank van eerste |
instance, à la requête du procureur du Roi, d'une autorité | aanleg, op verzoek van de procureur des Konings, van een |
administrative ou d'une personne morale ayant dans son objet social la | administratieve overheid of van een rechtspersoon die de bescherming |
protection de l'environnement, ayant défini dans ses statuts le | van het leefmilieu tot doel heeft, die in zijn statuten het |
territoire auquel s'étend son activité et remplissant les conditions | grondgebied heeft omschreven tot waar zijn bedrijvigheid zich |
prévues à l'article 17, alinéa 2, 1° à 4°, du Code judiciaire, | uitstrekt en die de voorwaarden voorzien in artikel 17, tweede lid, 1° |
constate l'existence d'un acte même pénalement réprimé, constituant | tot 4°, van het Gerechtelijk Wetboek vervult, het bestaan vast van een |
zelfs onder het strafrecht vallende handeling, die een kennelijke | |
une violation manifeste ou une menace grave de violation d'une de | inbreuk is of een ernstige dreiging vormt voor een inbreuk op één of |
plusieurs dispositions des lois, décrets, ordonnances, règlements ou | meer bepalingen van wetten, decreten, ordonnanties, verordeningen of |
arrêtés relatifs à la protection de l'environnement. | besluiten betreffende de bescherming van het leefmilieu. |
Il peut ordonner la cessation d'actes qui ont formé un commencement | Hij kan de staking bevelen van handelingen waarvan de uitvoering reeds |
d'exécution ou imposer des mesures visant à prévenir l'exécution de | is begonnen of maatregelen opleggen ter preventie van de uitvoering |
ces actes ou à empêcher des dommages à l'environnement. Avant tout | ervan of ter voorkoming van schade aan het leefmilieu. Voor elk debat |
débat au fond, une tentative de conciliation aura lieu. | over de grond van de zaak moet een verzoeningspoging plaatshebben. |
Le président peut accorder au contrevenant un délai pour se conformer | De voorzitter kan aan de overtreder een termijn toestaan om aan de |
aux mesures ordonnées ». | opgelegde maatregelen te voldoen ». |
B.3.3. L'article 1er, alinéa 1er, de la loi du 12 janvier 1993 accorde | B.3.3. Artikel 1, eerste lid, van de wet van 12 januari 1993 verleent |
un droit d'action en matière de protection de l'environnement | een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu aan onder |
notamment à une « autorité administrative ». Parmi les autorités | meer een « administratieve overheid ». Tot de administratieve |
administratives visées à l'article 1er de la loi figurent les communes | overheden bedoeld in artikel 1 van de wet behoren de gemeenten en de |
et les provinces. Par conséquent, cette disposition habilite une | provincies. Bijgevolg kan een gemeente of een provincie op grond van |
commune ou une province à introduire une action en cessation en vue de | die bepaling een vordering tot staking instellen ter bescherming van |
protéger l'environnement ou d'empêcher une menace grave pour | het leefmilieu of ter voorkoming van een ernstige dreiging voor het |
l'environnement sur son territoire, pour autant que la protection de | leefmilieu op haar grondgebied voor zover die bescherming van dat |
cet aspect de l'environnement relève de sa compétence (Cass., 14 | aspect van het leefmilieu tot haar bevoegdheid behoort (Cass., 14 |
février 2002, C.99.0032.N). | februari 2002, C.99.0032.N). |
La commune ou la province est réputée avoir un intérêt à cet égard | De gemeente of provincie wordt geacht in een dergelijk geval een |
(Cass., 14 février 2002, précité; dans le même sens, Cass., 10 mars | belang te hebben (Cass., 14 februari 2002, voormeld; in dezelfde zin |
2008, C.06.0173.N). En conséquence, la commune ou la province ne doit | Cass., 10 maart 2008, C.06.0173.N). Bijgevolg moet de gemeente of |
provincie niet doen blijken van een eigen belang in de zin van artikel | |
pas justifier d'un intérêt propre au sens de l'article 17 du Code | 17 van het Gerechtelijk Wetboek. Hun vorderingsrecht vloeit |
judiciaire. Son droit d'action découle directement de la loi du 12 | rechtstreeks voort uit de wet van 12 januari 1993. |
janvier 1993. B.3.4. La lecture combinée des dispositions précitées fait apparaître | B.3.4. Uit de combinatie van de voormelde bepalingen volgt dat een |
qu'un habitant peut introduire une action en cessation au nom de la | inwoner een vordering tot staking namens de gemeente of provincie kan |
commune ou de la province lorsque les organes compétents s'abstiennent | instellen, als de bevoegde organen nalaten dat te doen. Vermits die |
de le faire. Puisque cette action est introduite « au nom » de la | vordering « namens » de gemeente of provincie wordt ingesteld, treedt |
commune ou de la province, l'habitant agit dans ce cas en tant que | die inwoner in dat geval op als vertegenwoordiger van de gemeente of |
représentant de la commune ou de la province. Dès lors, cet habitant | provincie. Bijgevolg dient die inwoner in dat geval evenmin van een |
ne doit pas non plus justifier dans ce cas d'un intérêt au sens de l'article 17 du Code judiciaire. | belang in de zin van artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek te doen blijken. |
B.4.1. La Cour s'est déjà prononcée à plusieurs reprises sur le droit | B.4.1. Het Hof heeft zich reeds meermaals over het in het geding |
d'action en cause des habitants. | zijnde vorderingsrecht van de inwoners uitgesproken. |
B.4.2. Par ses arrêts nos 70/2007 du 26 avril 2007 et 121/2007 du 19 | B.4.2. Bij zijn arresten nrs. 70/2007 van 26 april 2007 en 121/2007 |
septembre 2007, rendus sur questions préjudicielles, la Cour a dit | van 19 september 2007, gewezen op prejudiciële vragen, heeft het Hof |
pour droit que l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993, lu en | voor recht gezegd dat artikel 1 van de wet van 12 januari 1993, in |
combinaison avec l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale, | samenhang gelezen met artikel 271, § 1, van de Nieuwe Gemeentewet, de |
ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution lorsque ces | artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet schendt, wanneer die |
dispositions sont interprétées en ce sens qu'un habitant d'une commune | bepalingen in die zin worden geïnterpreteerd dat een inwoner van een |
peut intenter une action en cessation au nom de cette commune, même si | gemeente namens die gemeente een vordering tot staking kan instellen, |
l'acte contesté est conforme à une autorisation ou à un avis favorable | zelfs indien de betwiste handeling in overeenstemming is met een |
de cette commune. | vergunning of een gunstig advies van die gemeente. |
En effet, l'article 159 de la Constitution n'empêche pas une autorité | Artikel 159 van de Grondwet belet een administratieve overheid immers |
administrative d'invoquer devant un juge l'illégalité d'une décision | niet om voor een rechter de onwettigheid aan te voeren van een besluit |
qu'elle a elle-même prise. On ne saurait en outre alléguer que la | dat zij zelf heeft genomen. Er zou ook niet kunnen worden aangevoerd |
commune - et donc également l'habitant qui agit au nom de la commune - | dat de gemeente - en dus ook de inwoner die namens de gemeente |
n'a aucun intérêt à semblable action, étant donné qu'une commune qui | optreedt - geen belang zou hebben bij een dergelijke vordering, |
intente une action en cessation sur la base de l'article 1er de la loi | vermits een gemeente, die op grond van artikel 1 van de wet van 12 |
du 12 janvier 1993 en vue de protéger l'environnement ou de prévenir | januari 1993 een vordering tot staking instelt ter bescherming van het |
leefmilieu of ter voorkoming van een ernstige dreiging voor het | |
une menace grave pour l'environnement sur son territoire est réputée | leefmilieu op haar grondgebied, wordt geacht een belang te hebben |
avoir un intérêt (Cass., 14 février 2002, précité; Cass., 10 mars | (Cass., 14 februari 2002, voormeld; Cass., 10 maart 2008, voormeld). |
2008, précité). Ce cas de figure ne se présente pas lorsque les | Dat is anders wanneer de inwoners namens de gemeente of de provincie |
habitants d'une commune ou d'une province introduisent une action | een burgerlijke vordering instellen of een strafvordering op gang |
civile au nom de celle-ci, ou lorsqu'ils intentent une action publique | |
au nom de l'une ou l'autre par le biais d'une constitution de partie | brengen door burgerlijkepartijstelling of indien zij namens de |
civile, ou lorsqu'ils introduisent au nom de la commune ou de la | gemeente of de provincie een annulatieberoep bij een administratief |
province un recours en annulation auprès d'une juridiction | |
administrative ou un recours en annulation auprès de la Cour. Dans ces | rechtscollege of een beroep tot vernietiging bij het Hof indienen. In |
situations, ils doivent toujours démontrer l'intérêt de la commune ou | die gevallen dienen zij steeds voor de gemeente of de provincie het |
de la province au procès au sens de l'article 17 du Code judiciaire ou | procesbelang in de zin van artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek of |
son intérêt à introduire un recours, ou ils doivent démontrer que la | haar belang om een beroep in te dienen, aan te tonen, dan wel aan te |
commune ou la province est victime d'une infraction. | tonen dat de gemeente of de provincie het slachtoffer is van een |
B.4.3. Par son arrêt n° 29/2011 du 24 février 2011, rendu sur question | misdrijf. B.4.3. Bij zijn arrest nr. 29/2011 van 24 februari 2011, gewezen op |
préjudicielle, la Cour devait se prononcer sur la constitutionnalité | een prejudiciële vraag, diende het Hof zich uit te spreken over de |
de l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993, lu en combinaison avec | grondwettigheid van artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 |
betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, | |
l'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005, dans | in samenhang gelezen met artikel 194 van het Gemeentedecreet van 15 |
l'interprétation selon laquelle la commune n'aurait pas la possibilité | juli 2005, in die zin geïnterpreteerd dat de gemeente niet de |
de se faire assister par un avocat de son choix dans une procédure | mogelijkheid zou hebben om zich in een procedure die door een inwoner |
qu'un habitant a introduite au nom de cette commune. | namens die gemeente is ingeleid, te laten bijstaan door een zelf |
gekozen advocaat. | |
Par cet arrêt, la Cour a jugé que le fait qu'une action soit intentée | Het Hof heeft bij dat arrest geoordeeld dat het feit dat een vordering |
au nom de la commune par un de ses habitants n'empêche pas que le | is ingeleid namens de gemeente door een inwoner, niet belet dat het |
collège des bourgmestre et échevins ait le droit de choisir lui-même | college van burgemeester en schepenen het recht heeft om zelf een |
un conseil et de le désigner (B.13). Les dispositions précitées ne | raadsman te kiezen en aan te stellen (B.13). De voormelde bepalingen |
limitent donc pas le droit, pour la commune, de choisir librement un | beperken bijgevolg het recht van de gemeente om vrij een raadsman te |
conseil (B.14). | kiezen niet (B.14). |
B.4.4. Par son arrêt n° 9/2014 du 23 janvier 2014, la Cour s'est | B.4.4. Bij zijn arrest nr. 9/2014 van 23 januari 2014 heeft het Hof |
prononcée sur un recours en annulation des dispositions qui limitaient | geoordeeld over een beroep tot vernietiging van de bepalingen die het |
le droit des habitants d'agir au nom de la commune ou de la province, | recht van de inwoners om namens de gemeente of de provincie op te |
comme le prévoient l'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005 | treden, zoals daarin is voorzien in artikel 194 van het |
et l'article 187 du décret provincial du 9 décembre 2005, aux cas où | Gemeentedecreet en in artikel 187 van het Provinciedecreet, beperkten |
un dommage est causé à l'environnement. | tot de gevallen waarin schade aan het leefmilieu wordt toegebracht. |
La Cour a conclu que la suppression, dans toutes les matières qui ne | Het Hof besloot dat de afschaffing, in alle aangelegenheden die geen |
concernent pas l'environnement au sens strict, de la possibilité pour | betrekking hebben op het leefmilieu sensu stricto, van de mogelijkheid |
les habitants de défendre l'intérêt général de leur commune ou de leur | van de inwoners om het algemeen belang van hun gemeente of provincie |
province contre l'inaction infondée de leur administration ne pouvait | te beschermen tegen het onverantwoorde stilzitten van hun bestuur, |
être justifiée. Par conséquent, la Cour a annulé, dans l'article 194 | niet kon worden verantwoord. Bijgevolg vernietigde het in artikel 194 |
du décret communal du 15 juillet 2005, les mots « et si cette inaction | |
résulte en des dommages environnementaux et en une menace grave de | |
dommages environnementaux, » et, dans l'article 187 du décret | van het Gemeentedecreet en in artikel 187 van het Provinciedecreet de |
provincial du 9 décembre 2005, les mots « et lorsque suite à cette | woorden « en als gevolg van dit stilzitten het leefmilieu schade |
inaction des dommages à l'environnement ont été causés ou lorsqu'une | toegebracht wordt of een ernstige dreiging op schade aan het |
telle menace se produit, ». | leefmilieu ontstaat, ». |
B.4.5. Par son arrêt n° 60/2016 du 28 avril 2016, rendu sur question | B.4.5. Bij zijn arrest nr. 60/2016 van 28 april 2016, gewezen op |
préjudicielle, la Cour a estimé que les droits de la défense des | prejudiciële vraag, was het Hof van oordeel dat de rechten van |
communes sont restreints de manière disproportionnée si la commune, | verdediging van de gemeenten op onevenredige wijze worden beperkt |
représentée par son collège des bourgmestre et échevins, ne peut | indien de gemeente, vertegenwoordigd door haar college van |
participer à l'instance concernant l'action en cessation introduite | burgemeester en schepenen, enkel kan deelnemen aan het door een |
par un habitant sur la base de l'article 194 du décret communal du 15 | inwoner op grond van artikel 194 van het Gemeentedecreet en artikel 1 |
juillet 2005 et de l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 que pour | van de wet van 12 januari 1993 ingestelde geding betreffende de |
soutenir la demande de l'habitant. La Cour a toutefois conclu à une | vordering tot staking, om de vordering van de inwoner te ondersteunen. |
Het Hof besloot evenwel dat die bepalingen anders kunnen worden | |
autre interprétation possible de ces dispositions, selon laquelle la | geïnterpreteerd, in die zin dat de gemeente, vertegenwoordigd door |
commune, représentée par son collège des bourgmestre et échevins, peut | haar college van burgemeester en schepenen, in het voormelde geding |
aussi exposer son propre point de vue dans l'instance précitée et, le | ook haar eigen visie ter zake kan uiteenzetten en die vordering in |
cas échéant, contester cette demande. | voorkomend geval kan betwisten. |
Il appartient au juge qui a été saisi de l'affaire d'apprécier la | Het komt aan de rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt toe te |
recevabilité et le bien-fondé de la demande qui a été introduite par | oordelen over de ontvankelijkheid en de gegrondheid van de vordering |
un habitant au nom de la commune. Le fait que la commune, représentée | die door een inwoner namens de gemeente is ingesteld. De omstandigheid |
par son collège des bourgmestre et échevins, peut exposer son point de | dat de gemeente, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester |
vue sur cette demande et, le cas échéant, contester cette demande dans | en schepenen, haar visie over die vordering kan uiteenzetten en die |
vordering in voorkomend geval kan betwisten in het kader van een op | |
le cadre d'une procédure contradictoire, ne porte nullement atteinte | tegenspraak gevoerde procedure, doet op geen enkele wijze afbreuk aan |
au droit des habitants d'ester en justice au nom de la commune et de | het recht van de inwoners om namens de gemeente in rechte op te treden |
faire trancher le litige par un juge. | en het geschil door een rechter te laten beslechten. |
B.5.1. Le recours en annulation présentement examiné concerne | B.5.1. Het thans voorliggende beroep tot vernietiging betreft de |
l'abrogation intégrale de l'article 187 du décret provincial du 9 | algehele opheffing van artikel 187 van het Provinciedecreet. |
décembre 2005. | |
Les parties requérantes invoquent deux moyens, qui sont tous les deux | De verzoekende partijen voeren twee middelen aan, die beide zijn |
pris d'une violation des articles 7bis, 10, 11, 13, 22, 23, 27, 159, | afgeleid uit een schending van de artikelen 7bis, 10, 11, 13, 22, 23, |
170, 171 et 172 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec des | 27, 159, 170, 171 en 172 van de Grondwet, al dan niet in samenhang |
dispositions du droit de l'Union européenne et des dispositions | gelezen met Unierechtelijke en verdragsrechtelijke bepalingen en - |
conventionnelles et, uniquement en ce qui concerne le second moyen, | enkel wat het tweede middel betreft - met het gezag van gewijsde van |
avec l'autorité de chose jugée des arrêts nos 9/2014 et 60/2016 de la | de arresten nrs. 9/2014 en 60/2016. |
Cour. B.5.2. Le Gouvernement flamand fait valoir que les moyens sont | B.5.2. De Vlaamse Regering werpt op dat de middelen gedeeltelijk niet |
partiellement irrecevables, au motif qu'ils n'exposent pas | ontvankelijk zijn omdat zij niet voldoende uiteenzetten in welk |
suffisamment en quoi la disposition attaquée violerait les règles | opzicht de aangevoerde regels door de bestreden bepaling zouden zijn |
invoquées. | geschonden. |
B.5.3. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale | B.5.3. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere |
du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens de la | wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen |
requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour | van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het |
garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les | Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de |
dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles | bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in |
auraient été transgressées par ces dispositions. | welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn |
La Cour examine les moyens dans la mesure où ils satisfont à cette | geschonden. Het Hof onderzoekt de middelen in zoverre zij aan dat vereiste |
exigence. | voldoen. |
B.6.1. Dans le premier moyen, les parties requérantes font tout | B.6.1. In het eerste middel voeren de verzoekende partijen allereerst |
d'abord valoir que la disposition attaquée viole l'article 23, alinéa | aan dat de bestreden bepaling artikel 23, derde lid, 4°, van de |
3, 4°, de la Constitution, en ce qu'elle empêche les citoyens de | Grondwet schendt doordat zij de burgers verhindert om de bescherming |
poursuivre la protection de l'environnement. | van het leefmilieu na te streven. |
B.6.2. L'article 23 de la Constitution dispose que chacun a le droit | B.6.2. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt dat ieder het recht heeft om |
de mener une vie conforme à la dignité humaine. A cette fin, les | een menswaardig leven te leiden. Daartoe waarborgen de onderscheiden |
différents législateurs garantissent, en tenant compte des obligations | wetgevers, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de |
correspondantes, les droits économiques, sociaux et culturels, et | economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden |
déterminent les conditions de leur exercice. Ces droits comprennent | voor de uitoefening bepalen. Die rechten omvatten onder meer het recht |
notamment le droit à la protection d'un environnement sain. Il relève | op de bescherming van een gezond leefmilieu. Het behoort tot de |
du pouvoir d'appréciation de chaque législateur de déterminer les | beoordelingsbevoegdheid van elke wetgever de maatregelen te bepalen |
mesures qu'il estime adéquates et opportunes pour réaliser cet objectif. | die hij adequaat en opportuun acht om dat doel te verwezenlijken. |
En vertu de l'article 7bis de la Constitution, chaque législateur | Krachtens artikel 7bis van de Grondwet dient elke wetgever bij de |
doit, dans l'exercice de ses compétences, poursuivre les objectifs | uitoefening van zijn bevoegdheden de doelstellingen na te streven van |
d'un développement durable, dans ses dimensions sociales, économiques | een duurzame ontwikkeling in haar sociale, economische en |
et environnementales, en tenant compte de la solidarité entre les | milieugebonden aspecten, rekening houdend met de solidariteit tussen |
générations. | de generaties. |
B.6.3. En raison de l'usage fréquent de l'action en cessation | B.6.3. Door het veelvuldig gebruik van de milieustakingsvordering, |
environnementale par les habitants qui agissent en justice au nom de | door de inwoners die namens de gemeente of de provincie in rechte |
la commune ou de la province, l'abrogation de l'article 194 du décret | optreden, valt de opheffing van artikel 194 van het Gemeentedecreet en |
communal du 15 juillet 2005 et de l'article 187 du décret provincial | artikel 187 van het Provinciedecreet binnen het toepassingsgebied van |
du 9 décembre 2005 relève du champ d'application de l'article 23, | artikel 23, derde lid, 4°, van de Grondwet dat het recht op de |
alinéa 3, 4°, de la Constitution, qui garantit le droit à la | bescherming van een gezond leefmilieu waarborgt. |
protection d'un environnement sain. | |
B.7.1. L'article 23 de la Constitution contient une obligation de | B.7.1. Artikel 23 van de Grondwet bevat een standstill-verplichting |
standstill qui interdit au législateur compétent de réduire | die eraan in de weg staat dat de bevoegde wetgever het |
significativement le degré de protection offert par la législation | beschermingsniveau dat wordt geboden door de van toepassing zijnde |
applicable, sans qu'existent pour ce faire des motifs d'intérêt général. | wetgeving, in aanzienlijke mate vermindert zonder dat daarvoor redenen |
zijn die verband houden met het algemeen belang. | |
B.7.2. Dans les matières qui relèvent des compétences provinciales, il | B.7.2. In de materies die tot de provinciale bevoegdheden behoren, |
revient aux autorités provinciales de faire cesser ou de prévenir des | komt het aan de provinciale overheden toe om onwettige handelingen te |
actes illicites et, au besoin, d'agir en justice à cette fin. | doen ophouden of te voorkomen en om daartoe desnoods in rechte op te |
L'article 187 du décret provincial du 9 décembre 2005 visait à | treden. Artikel 187 van het Provinciedecreet beoogde de inwoners van |
permettre aux habitants d'une province d'agir en justice au nom de la | een provincie in de mogelijkheid te stellen om namens de provincie in |
province si la députation ou le conseil provincial s'en abstiennent à | rechte op te treden indien de deputatie of de provincieraad dat ten |
tort. En effet, l'intérêt général de la province - en ce compris celui | onrechte nalaten. Het algemeen belang van de provincie - met inbegrip |
des finances provinciales - peut être mis en péril par l'inaction de | van de provinciale financiën - kan immers in het gedrang komen door |
la députation ou du conseil provincial. | het stilzitten van de deputatie of de provincieraad. |
Bien que la possibilité d'agir en justice au nom de la province fût | Hoewel de mogelijkheid om namens de provincie in rechte op te treden |
soumise à certaines conditions, elle constituait, dans de nombreux | aan bepaalde voorwaarden was onderworpen, was zij in vele gevallen de |
cas, la seule option dont les citoyens individuels disposaient pour | enige weg voor individuele burgers om het rechterlijk toezicht op |
soumettre des actes illicites au contrôle juridictionnel. En abrogeant | onwettige handelingen te activeren. De opheffing van die mogelijkheid, |
cette possibilité, la disposition attaquée réduit significativement le | door de bestreden bepaling, houdt een aanzienlijke vermindering in van |
degré de protection existant. | het bestaande beschermingsniveau. |
B.7.3. La Cour doit dès lors examiner si cette mesure est justifiée | B.7.3. Het Hof dient derhalve te onderzoeken of daarvoor redenen zijn |
par des motifs d'intérêt général. | die verband houden met het algemeen belang. |
B.8. En matière de politique environnementale, la Cour doit, compte | B.8. Op het vlak van het milieubeleid dient het Hof, rekening houdend |
tenu de l'obligation faite aux législateurs régionaux par l'article | met de verplichting die op grond van artikel 23, derde lid, 4°, van de |
23, alinéa 3, 4°, de la Constitution de garantir le droit à la | Grondwet voor de gewestwetgevers geldt om het recht op de bescherming |
protection d'un environnement sain, respecter l'appréciation de ces | van een gezond leefmilieu te waarborgen, het oordeel van die wetgevers |
législateurs quant à l'intérêt général, sauf si cette appréciation est | betreffende het algemeen belang te eerbiedigen, tenzij dat oordeel |
déraisonnable. | onredelijk is. |
B.9.1. Le Gouvernement flamand invoque plusieurs motifs pour justifier | B.9.1. De Vlaamse Regering haalt een aantal redenen aan ter |
la mesure attaquée. Tout d'abord, il fait valoir que la ratio legis du | verantwoording van de bestreden maatregel. Zij voert allereerst aan |
droit des habitants d'une province d'agir au nom de celle-ci est | dat de ratio legis van het vorderingsrecht van inwoners namens de |
dépassée. Ainsi qu'il est mentionné en B.3.1, ce droit a été conçu à | provincie achterhaald is. Zoals vermeld in B.3.1, is dat recht opgevat |
l'exemple du droit correspondant qui existait déjà au niveau communal. | naar het voorbeeld van het overeenkomstige recht dat op gemeentelijk |
Quand, en 1836, le législateur a adopté l'article 150 de la loi | vlak reeds bestond. Toen de wetgever in 1836 artikel 150 van de |
communale, il entendait, selon le Gouvernement flamand, trouver une | Gemeentewet aannam, beoogde hij volgens de Vlaamse Regering een |
solution à la situation dans laquelle une commune n'osait pas ou ne | oplossing te bieden voor de situatie waarin een gemeente niet durfde |
voulait pas intervenir contre des habitants influents de la commune. A | of wilde optreden tegen vooraanstaande inwoners van de gemeente. De |
l'époque, la composition des conseils communaux n'était pas | gemeenteraden waren niet op dezelfde wijze representatief samengesteld |
représentative de la même manière qu'aujourd'hui et le collège des | zoals vandaag het geval is en het college van burgemeester en |
bourgmestre et échevins n'était pas élu par le conseil communal, mais | schepenen werd niet verkozen door de gemeenteraad maar benoemd door de |
nommé par le gouvernement. | regering. |
B.9.2. Le motif qui est allégué ressort aussi des travaux | B.9.2. De aangehaalde reden blijkt ook uit de parlementaire |
préparatoires du décret du 22 décembre 2017 « sur l'administration | voorbereiding van het decreet van 22 december 2017 « over het lokaal |
locale », qui a abrogé l'article 194 du décret communal du 15 juillet 2005 : | bestuur », dat artikel 194 van het Gemeentedecreet heeft opgeheven : |
« Lorsque le législateur national a adopté, en 1836, l'article 150 de | « Toen de nationale wetgever in 1836 artikel 150 van de Gemeentewet |
la loi communale (le précurseur de l'article 194 du décret communal), | aannam (de voorloper van artikel 194 van het Gemeentedecreet) wilde |
celui-ci souhaitait trouver une solution à la situation où une petite | hij een oplossing bieden voor de situatie waarin een kleinere gemeente |
commune n'osait pas ou ne voulait pas agir contre un des habitants les | niet durfde of niet wilde optreden tegen een van de meest |
plus influents de la commune. Cette possibilité ne peut être dissociée | vooraanstaande inwoners van de gemeente. Die mogelijkheid kan niet los |
du contexte historique de l'organisation administrative, plus | gezien worden van de toenmalige context van de bestuurlijke |
précisément de la circonstance que la composition des conseils | organisatie, meer bepaald de omstandigheid dat gemeenteraden niet op |
communaux n'était pas représentative de la même manière qu'aujourd'hui | dezelfde manier representatief zijn samengesteld zoals dat op vandaag |
et que le collège des bourgmestre et échevins était nommé par le | het geval is, en dat het college van burgemeester en schepenen werd |
gouvernement. En cas d'inaction des autorités communales, un autre | benoemd door de regering. Bij stilzitten van de gemeentelijke |
habitant pouvait donc, au nom de la commune, faire le nécessaire, | overheden, kon een andere inwoner dus, namens de gemeente, het nodige |
grâce à l'article 150 de la loi communale, prévu à cet effet » (Doc. | doen, met het daartoe voorziene artikel 150 van de Gemeentewet » |
parl., Parlement flamand, 2017-2018, n° 1353/1, p. 19). | (Parl. St., Vlaams Parlement, 2017-2018, nr. 1353/1, p. 19). |
B.9.3. Il va de soi que c'est au législateur décrétal qu'il appartient | B.9.3. Het komt vanzelfsprekend de decreetgever toe de bestaande |
wetgeving aan te passen aan de gewijzigde maatschappelijke | |
d'adapter la législation existante au contexte social actuel. Après | omstandigheden. Nadat hij vanaf 1 januari 2002 de bevoegdheid verwierf |
que l'article 6, § 1er, VIII, alinéa 1er, 1°, de la loi spéciale du 8 | om, op grond van artikel 6, § 1, VIII, eerste lid, 1°, van de |
août 1980 de réformes institutionnelles lui a conféré, à partir du 1er | bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, de |
janvier 2002, le pouvoir de régler le fonctionnement des institutions | werking van de provinciale en gemeentelijke instellingen te regelen, |
provinciales et communales, le législateur décrétal flamand a | |
explicitement repris le droit des habitants d'une commune d'agir au | heeft de Vlaamse decreetgever het vorderingsrecht van inwoners namens |
nom de celle-ci dans l'article 194 du décret communal du 15 juillet | de gemeente uitdrukkelijk overgenomen in artikel 194 van het |
2005. Le droit des habitants d'une province d'agir au nom de celle-ci | Gemeentedecreet van 15 juli 2005. Het vorderingsrecht van inwoners |
a été instauré pour la première fois par l'article 187 du décret | namens de provincie werd voor het eerst ingevoerd bij artikel 187 van |
provincial du 9 décembre 2005. Il y a lieu d'en déduire que, dans le | het Provinciedecreet van 9 december 2005. Daaruit moet worden afgeleid |
contexte administratif contemporain aussi, le législateur décrétal a fait sien le concept du droit des habitants d'une province d'agir au nom de celle-ci. B.10.1. Dans le prolongement du motif précité, le Gouvernement flamand fait valoir en outre que le droit des habitants d'une province d'agir au nom de celle-ci, notamment en combinaison avec l'action en cessation environnementale, est difficilement conciliable avec le fonctionnement normal de la démocratie locale. Il ne se justifierait pas qu'une décision de ne pas ester en justice, prise par un organe démocratique, puisse être contournée à l'initiative d'un habitant individuel. B.10.2. Le motif invoqué ressort également des travaux préparatoires | dat de decreetgever, ook in de hedendaagse bestuurlijke context, zich het vorderingsrecht van inwoners namens de provincie heeft toegeëigend. B.10.1. In het verlengde van de voormelde reden, voert de Vlaamse Regering voorts aan dat het vorderingsrecht van inwoners namens de provincie, met name in combinatie met de milieustakingsvordering, op gespannen voet staat met de normale werking van de plaatselijke democratie. Het zou niet verantwoord zijn dat een beslissing van een democratisch orgaan om niet in rechte op te treden, op initiatief van een individuele inwoner kan worden omzeild. B.10.2. De aangehaalde reden blijkt ook uit de parlementaire |
du décret, précité, du 22 décembre 2017 « sur l'administration locale | voorbereiding van het voormelde decreet van 22 december 2017 « over |
» : | het lokaal bestuur » : |
« Une certaine jurisprudence a fait de l'article 194 du décret communal une arme contre la commune, ce que le législateur n'a pas voulu. Cette disposition signifierait en effet que les habitants peuvent également agir au nom de la commune contre la commune, notamment pour contester un projet expressément soutenu par le conseil communal et le collège. Cette situation est difficilement compatible avec le fonctionnement normal de la démocratie locale. En effet, il n'est pas logique et démocratiquement justifié qu'une décision de la commune, prise démocratiquement, ou le choix délibéré de ne pas agir soient ensuite soumis à un contrôle judiciaire sur la base d'une demande introduite, au nom de la commune elle-même, par (un ou plusieurs, mais néanmoins | « Bepaalde rechtspraak maakte van artikel 194 van het Gemeentedecreet een door de wetgever onbedoeld wapen tegen de gemeente. Het artikel zou immers betekenen dat inwoners ook namens de gemeente kunnen optreden tegen de gemeente, namelijk om een project dat uitdrukkelijk door de gemeenteraad en het college gesteund wordt, aan te vallen. Die situatie staat op gespannen voet met de normale werking van de plaatselijke democratie. Het is inderdaad weinig zinnig en democratisch verantwoord, dat een eerder democratisch tot stand gekomen beslissing van een gemeente, of de weloverwogen keuze om niet op te treden, vervolgens aan een rechterlijke controle wordt onderworpen op een verzoek dat daartoe, namens de gemeente zelf, wordt ingediend door (één of meer, maar niettemin een minderheid van) haar |
une minorité de) ses habitants » (ibid., p. 20). | inwoners » (ibid., p. 20). |
B.10.3. Ainsi qu'il a déjà été observé dans l'arrêt n° 60/2016 en ce | B.10.3. Zoals in het arrest nr. 60/2016 reeds werd opgemerkt ten |
qui concerne le droit des habitants d'une commune d'agir au nom de | aanzien van het vorderingsrecht van inwoners namens de gemeente, is |
celle-ci, l'inaction de la commune n'est pas nécessairement une | het stilzitten van de gemeente niet noodzakelijkerwijs een gevolg van |
conséquence d'une négligence ou d'une mauvaise volonté par rapport à | een nalatigheid of onwilligheid om het gemeentelijk belang te |
la défense de l'intérêt communal, mais peut traduire tout autant un | behartigen, doch kan het evenzeer de uiting zijn van een weloverwogen |
choix mûrement réfléchi parce que la commune juge qu'aucune illégalité | keuze, omdat de gemeente van oordeel is dat geen onwettigheid is |
n'a été commise et qu'il n'y a donc pas lieu d'introduire une action | begaan en er dus geen aanleiding is om een stakingsvordering in te |
en cessation. | stellen. |
Toutefois, le fait qu'un habitant ne partage pas cette vision ne porte | Aan die democratisch gelegitimeerde keuze wordt evenwel geen afbreuk |
pas atteinte à ce choix légitimé démocratiquement. L'action en droit | gedaan door een inwoner die een andere mening is toegedaan. Zijn |
de cet habitant, au nom de la commune ou de la province, tend | optreden in rechte, namens de gemeente of provincie, beoogt slechts de |
uniquement à soumettre au contrôle juridictionnel la légalité d'un | wettigheid van een betwiste handeling aan de rechterlijke toetsing te |
acte contesté et consolide ainsi sa participation à l'Etat de droit | onderwerpen en bestendigt op die manier zijn participatie aan de |
démocratique. Le respect de l'Etat de droit constitue une condition | democratische rechtsstaat. De eerbiediging van de rechtsstaat is een |
essentielle pour la protection de tous les droits fondamentaux, parmi | essentiële voorwaarde voor de bescherming van alle grondrechten, |
lesquels le droit à la protection d'un environnement sain. En outre, | waaronder het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu. |
le juge déclarera l'action ou le recours non fondé si aucune | Bovendien zal de rechter de vordering of het beroep ongegrond |
illégalité n'a été commise. | verklaren indien geen onwettigheid werd begaan. |
B.11.1. Le Gouvernement flamand fait valoir ensuite que l'habitant | B.11.1. Vervolgens voert de Vlaamse Regering aan dat de inwoner |
dispose entre-temps d'autres instruments juridiques afin de | inmiddels over andere juridische instrumenten beschikt, ter vrijwaring |
sauvegarder un droit subjectif, un intérêt personnel ou un intérêt | van een subjectief recht, een persoonlijk belang of een collectief |
collectif. | belang. |
B.11.2. Le motif invoqué ressort également des travaux préparatoires | B.11.2. De aangehaalde reden blijkt ook uit de parlementaire |
du décret, précité, du 22 décembre 2017 « sur l'administration locale | voorbereiding van het voormelde decreet van 22 december 2017 « over |
» : | het lokaal bestuur » : |
« Il faut en outre tenir compte du fait que les habitants d'une | « Daarbij is er rekening mee te houden dat inwoners van een gemeente |
commune disposent actuellement de toute une série d'instruments | thans over een hele reeks aan juridische instrumenten beschikken, wat |
juridiques, pour assurer leur protection juridique contre une autorité | betreft hun rechtsbescherming tegen een in gebreke blijvende overheid |
défaillante (comme les possibilités de recours administratif et les | (zoals administratieve beroepsmogelijkheden en inspraakmogelijkheden), |
possibilités de participation), ou pour contester des décisions prises | of om op te komen tegen door de gemeentelijke overheid genomen |
par l'autorité communale, instruments qui n'existaient pas en 1836 | beslissingen, die in 1836 niet bestonden (zoals onder meer de in de |
(notamment la possibilité, qui a connu une forte évolution dans la | rechtspraktijk sterk geëvolueerde mogelijkheid om, ter vrijwaring van |
pratique juridique, de saisir un juge (des référés) afin de | subjectieve rechten, een (kortgeding)rechter te vatten met toepassing |
sauvegarder des droits subjectifs, par application de l'article 159 de | van artikel 159 van de Grondwet, of artikel 14, § 3, van de |
la Constitution ou de l'article 14, § 3, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat) » (ibid., p. 20). | Gecoördineerde Wetten op de Raad van State) » (ibid., p. 20). |
B.11.3. Un habitant qui justifie d'un droit subjectif ou d'un intérêt | B.11.3. Een inwoner die doet blijken van een subjectief recht of een |
personnel ne se trouve pas entravé, par la disposition abrogatoire | persoonlijk belang wordt door de bestreden opheffingsbepaling in zijn |
attaquée, dans sa possibilité d'agir en justice. | optreden in rechte niet gehinderd. |
Un habitant qui agit en justice sur la base de l'article 187 du décret | Een inwoner die op grond van artikel 187 van het Provinciedecreet in |
provincial du 9 décembre 2005 n'agit toutefois pas en son nom propre, | rechte optreedt, treedt evenwel niet op uit eigen naam, maar enkel uit |
mais uniquement au nom et en tant que représentant de la province. | naam en als vertegenwoordiger van de provincie. De vordering dient te |
L'action doit être fondée sur un droit de la province et a pour but de | steunen op een recht van de provincie en heeft tot doel een collectief |
défendre un intérêt collectif. Par conséquent, un habitant d'une | belang te verdedigen. Bijgevolg vermag een inwoner van een provincie |
province ne peut agir en justice au nom de celle-ci que pour autant | slechts namens haar in rechte op te treden voor zover de provincie in |
que la province en question soit elle-même recevable à agir. | kwestie zelf een ontvankelijke vordering kan instellen. |
B.11.4. Le Gouvernement flamand renvoie, en particulier, à la | B.11.4. De Vlaamse Regering verwijst in het bijzonder naar de |
possibilité pour les associations environnementales d'agir en justice | mogelijkheid voor milieuverenigingen om in rechte op te treden ter |
en vue de sauvegarder un intérêt collectif. | vrijwaring van een collectief belang. |
B.11.5. Le motif invoqué ressort également des travaux préparatoires | B.11.5. De aangehaalde reden blijkt ook uit de parlementaire |
du décret, précité, du 22 décembre 2017 « sur l'administration locale | voorbereiding van het voormelde decreet van 22 december 2017 « over |
» : | het lokaal bestuur » : |
« En outre, il n'arrive que rarement, voire jamais, que l'habitant qui | « Dat de procederende inwoner geen belang heeft bij de veroordeling |
agit en justice n'ait aucun intérêt à la condamnation de la partie | van de tegenpartij, is bovendien zelden tot nooit het geval mocht dit |
adverse. A supposer que cela soit tout de même le cas, il faut savoir | wel het geval zijn dan is het zo dat op het moment dat de wetgever |
qu'au moment où le législateur décrétal a inscrit cette disposition | deze bepaling in het gemeentedecreet had ingeschreven de federale |
dans le décret communal, le législateur fédéral n'avait pas encore | wetgever nog geen ruime mogelijkheden had voorzien ten aanzien van |
prévu, pour les associations, de possibilités étendues pour leur | verenigingen om in functie van hun maatschappelijk doel |
permettre d'introduire des actions en fonction de leur objet social et | rechtsvorderingen in te stellen en uit hoofde van hun doel een belang |
pour leur reconnaître un intérêt du fait de leur objet social. Ainsi, | te veronderstellen. Zo beschikken milieubewegingen vandaag over een |
les associations environnementales disposent aujourd'hui d'un droit | autonoom recht om vorderingen in te stellen en beschikt de burger die |
autonome pour introduire des actions et le citoyen qui n'aurait aucun | over geen persoonlijk belang zou beschikken dus over een alternatief |
intérêt personnel dispose donc d'une autre solution, sans devoir - | en hoeft hij - om de rechtsbescherming die de grondwet inzake |
pour préserver la protection juridique en matière environnementale, | milieubescherming biedt te behouden - niet terug te vallen op een |
offerte par la Constitution - recourir à une procédure exceptionnelle | uitzonderlijke procedure die ooit in het gemeentedecreet is terecht |
apparue jadis dans le décret communal et lui permettant d'introduire | gekomen en waarbij aan een burger een vorderingsrecht namens de |
une action au nom de sa commune » (ibid., p. 47). | gemeenten werd toegekend » (ibid., p. 47). |
B.11.6. Certes, l'existence d'une autre possibilité pour soumettre la | B.11.6. Het bestaan van een alternatieve mogelijkheid om de wettigheid |
légalité d'un acte contesté au contrôle juridictionnel peut justifier | van een betwiste handeling aan de rechterlijke toetsing te |
qu'un autre accès au juge soit limité. Cependant, l'existence d'une | onderwerpen, kan weliswaar verantwoorden dat een andere toegang tot de |
autre voie d'accès au juge ne constitue pas un motif d'intérêt général | rechter wordt beperkt. Het bestaan van een alternatieve toegang tot de |
pouvant justifier la réduction significative du degré de protection | rechter biedt evenwel geen reden van algemeen belang die de |
aanzienlijke vermindering van het bestaande beschermingsniveau kan | |
existant. Il en est d'autant plus ainsi lorsque cette autre voie est | verantwoorden. Dat geldt des te meer wanneer die alternatieve toegang |
plus difficile d'accès, en ce qu'elle contraint les habitants de la | een hogere drempel opwerpt doordat zij de inwoners van de provincie |
province à s'associer. | ertoe noopt zich te verenigen. |
B.12. Enfin, il appartient au juge de sanctionner un éventuel abus | B.12. Het komt ten slotte aan de rechter toe om een eventueel misbruik |
commis par les habitants. C'est à cette fin, du reste, que l'article | begaan door de inwoners te bestraffen. Daartoe vereist artikel 187 van |
187 du décret provincial du 9 décembre 2005 requiert que l'habitant | het Provinciedecreet overigens dat de inwoner die namens de provincie |
qui agit en justice au nom de la province constitue une garantie pour | in rechte optreedt, een zekerheidstelling moet aanbieden om |
supporter personnellement les frais de la procédure - ce qui inclut | persoonlijk de kosten van het geding - waartoe ook de |
également l'indemnité de procédure - et pour répondre de la | rechtsplegingsvergoeding behoort - te dragen en in te staan voor de |
condamnation au paiement de dommages et intérêts ou de l'amende qui | veroordeling tot schadevergoeding of boete wegens tergend en roekeloos |
pourrait être prononcée pour procédure ou recours téméraire et | geding of hoger beroep die kan worden uitgesproken. |
vexatoire. B.13. En abrogeant le droit d'action au nom de la province, le | B.13. Door de opheffing van het vorderingsrecht namens de provincie |
législateur décrétal a réduit significativement le degré de protection | heeft de decreetgever het beschermingsniveau dat werd geboden door de |
offert par la législation applicable, sans qu'existent pour ce faire | van toepassing zijnde wetgeving in aanzienlijke mate verminderd zonder |
des motifs d'intérêt général. | dat daarvoor redenen zijn die verband houden met het algemeen belang. |
Le premier moyen est fondé, en ce qu'il est pris d'une violation de | Het eerste middel is gegrond in zoverre het is afgeleid uit een |
l'article 23 de la Constitution. | schending van artikel 23 van de Grondwet. |
B.14. Le Gouvernement flamand demande à la Cour de limiter | B.14. De Vlaamse Regering verzoekt het Hof de vernietiging te beperken |
l'annulation au droit des habitants d'agir en justice pour sauvegarder | tot het vorderingsrecht van inwoners ter vrijwaring van het |
l'environnement. | leefmilieu. |
Contrairement à ce que soutient le Gouvernement flamand, l'obligation | |
de standstill est applicable en ce qui concerne non seulement le droit | In weerwil van wat zij betoogt, geldt de standstill-verplichting niet |
à la protection d'un environnement sain, mais aussi tous les autres | enkel ter bescherming van het recht op een gezond leefmilieu, maar van |
droits mentionnés dans l'article 23 de la Constitution. Il appartient | alle in artikel 23 van de Grondwet vermelde rechten. Het komt de |
au législateur décrétal, lorsqu'il souhaite limiter le droit d'action | |
des habitants, de tenir compte de cette disposition ainsi que des articles 10 et 11 de la Constitution. La demande du Gouvernement flamand ne peut être accueillie. B.15. Il résulte de ce qui précède que la disposition attaquée doit être annulée. Les autres griefs ne sauraient donner lieu à une annulation plus étendue. L'annulation de la disposition attaquée a pour effet de faire renaître l'article 187 du décret provincial du 9 décembre 2005. Ainsi que la Cour l'a déjà précisé par son arrêt n° 9/2014, cette disposition doit dès lors être interprétée en ce sens que les habitants peuvent encore agir en justice si la province, après mise en | decreetgever toe die bepaling alsook de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in acht te nemen, wanneer hij het vorderingsrecht van inwoners wenst te beperken. Het verzoek van de Vlaamse Regering kan niet worden ingewilligd. B.15. Uit hetgeen voorafgaat vloeit voort dat de bestreden bepaling dient te worden vernietigd. De overige grieven kunnen niet tot een ruimere vernietiging leiden. Door de vernietiging van de bestreden bepaling herleeft artikel 187 van het Provinciedecreet. Zoals het Hof reeds in zijn arrest nr. 9/2014 heeft gepreciseerd, dient die bepaling aldus te worden geïnterpreteerd dat de inwoners alsnog in rechte kunnen optreden indien de provincie na de |
demeure, n'introduit qu'une action pro forma. Il revient au juge saisi | ingebrekestelling slechts een rechtsvordering pro forma instelt. Het |
de l'affaire de ne déclarer irrecevable l'action intentée par les | komt aan de rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt, toe de door |
habitants qu'après avoir constaté que l'action introduite par la | de inwoners ingestelde vordering pas onontvankelijk te verklaren nadat |
députation ou par le conseil provincial est recevable et contient des | hij heeft vastgesteld dat de door de deputatie of de provincieraad |
moyens pertinents ou après avoir constaté que la députation ou le | ingestelde vordering ontvankelijk is en relevante middelen bevat of |
conseil provincial ne se sont pas abusivement désistés de l'instance | dat de deputatie of provincieraad niet abusievelijk afstand van geding |
ou n'ont pas conclu une transaction préjudiciable. | heeft gedaan, noch een nadelige dading heeft gesloten. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
annule l'article 148 du décret de la Région flamande du 6 juillet 2018 | vernietigt artikel 148 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 6 |
« modifiant diverses dispositions du Décret provincial du 9 décembre | juli 2018 « houdende wijziging van diverse bepalingen van het |
2005 ». | Provinciedecreet van 9 december 2005 ». |
Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue | Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, |
allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
1989 sur la Cour constitutionnelle, le 10 octobre 2019. | het Grondwettelijk Hof, op 10 oktober 2019. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
A. Alen | A. Alen |