Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 42/2017 du 30 mars 2017 Numéro du rôle : 6374 En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 1382, 1383 et 1384 du Code civil et l'article 136, § 2, de la loi relative à l'assurance obligatoire soin La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 42/2017 du 30 mars 2017 Numéro du rôle : 6374 En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 1382, 1383 et 1384 du Code civil et l'article 136, § 2, de la loi relative à l'assurance obligatoire soin La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...) Uittreksel uit arrest nr. 42/2017 van 30 maart 2017 Rolnummer 6374 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek en artikel 136, § 2, van de wet betreffende de verplichte verzekering voo Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 42/2017 du 30 mars 2017 Uittreksel uit arrest nr. 42/2017 van 30 maart 2017
Numéro du rôle : 6374 Rolnummer 6374
En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 1382,
1383 et 1384 du Code civil et l'article 136, § 2, de la loi relative à In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 1382, 1383 en 1384
van het Burgerlijk Wetboek en artikel 136, § 2, van de wet betreffende
de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en
l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, gesteld door het Hof van
juillet 1994, posées par la Cour d'appel de Gand. Beroep te Gent.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président E. De Groot, Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 18 février 2016 en cause de Dirk Baekelant contre Bij arrest van 18 februari 2016 in zake Dirk Baekelant tegen de vzw «
l'ASBL « Maria Middelares », Alexis Vercruyssen, Jacobus Van Tichelen Maria Middelares », Alexis Vercruyssen, Jacobus Van Tichelen en de
et l'Alliance nationale des mutualités chrétiennes, dont l'expédition Landsbond der Christelijke Mutualiteiten, waarvan de expeditie ter
est parvenue au greffe de la Cour le 4 mars 2016, la Cour d'appel de griffie van het Hof is ingekomen op 4 maart 2016, heeft het Hof van
Gand a posé les questions préjudicielles suivantes : Beroep te Gent de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. Les articles 1382, 1383 et 1384 du Code civil violent-ils les « 1. Schenden de artikelen 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk
articles 10 et 11 de la Constitution, qui contiennent une interdiction Wetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, inhoudende een verbod
de discrimination, s'ils sont interprétés en ce sens que la victime van discriminatie, wanneer ze zo geïnterpreteerd worden dat een
d'un sinistre entraînant un dommage, consistant en une incapacité de slachtoffer van een schadegeval waarbij de schade bestaande uit
travail et une perte de revenus, qui est qualifié de perte d'une arbeidsongeschiktheid en inkomstenverlies gekwalificeerd wordt als een
chance peut obtenir une indemnité plus élevée que la victime d'un verlies van een kans, een hogere vergoeding kan bekomen dan een van
sinistre entraînant le même dommage, de la même ampleur, consistant en een schadegeval waarbij een zelfde even grote schade bestaande
une incapacité de travail et une perte de revenus, lorsque ce dommage arbeidsongeschiktheid en inkomstenverlies gekwalificeerd wordt als een
est qualifié de dommage matériel effectif ? effectieve materiële schade ?
2. Les articles 1382, 1383 et 1384 du Code civil, combinés avec 2. Schenden de artikelen 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek
l'article 136, § 2, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins in samenlezing met artikel 136 § 2 van de wet betreffende de
de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, violent-ils les verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen
articles 10 et 11 de la Constitution, qui contiennent une interdiction gecoördineerd op 14 juli 1994 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
de discrimination, s'ils sont interprétés en ce sens qu'un organisme inhoudende een verbod op discriminatie, wanneer ze zo geïnterpreteerd
d'assurance maladie qui paie des prestations (allocations worden dat een ziekteverzekeringsinstelling die uitkeringen
journalières) à un assuré victime d'un sinistre dont un tiers est (dagvergoedingen) betaalt aan een verzekerde, slachtoffer van een
responsable ne peut pas réclamer le remboursement de ses prestations schadegeval waarvoor een derde aansprakelijk is, waarbij de schade van
au tiers responsable lorsque le dommage subi par l'assuré est défini de verzekerde wordt omschreven als verlies van een kans, haar
comme une perte d'une chance, alors qu'un organisme d'assurance uitkeringen niet kan verhalen op de derde aansprakelijke, en een
maladie qui paie des prestations (allocations journalières) à un ziekteverzekeringsinstelling die uitkeringen (dagvergoedingen) betaalt
assuré victime d'un sinistre dont un tiers est responsable peut aan een verzekerde, slachtoffer van een schadegeval waarvoor een derde
réclamer le remboursement de ses prestations au tiers responsable aansprakelijk is, waarbij de schade van de verzekerde wordt omschreven
lorsque le dommage de l'assuré est défini comme un dommage matériel als een effectieve materiële schade aan inkomstenverlies, haar
effectif consistant en une perte de revenus, alors que, dans les deux uitkeringen wel kan verhalen op de derde aansprakelijke, terwijl in
cas, l'état de santé de l'assuré est le même, que, dans les deux cas, beide gevallen de gezondheidssituatie van de verzekerde dezelfde is,
il y a un tiers responsable, que, dans les deux cas, les mêmes terwijl er in beide gevallen een derde aansprakelijke is, terwijl in
prestations sont payées et que, dans les deux cas, l'assuré lui-même beide gevallen dezelfde uitkeringen worden betaald en terwijl in beide
peut au moins prétendre à un paiement intégral des prestations, gevallen de verzekerde zelf minstens aanspraak kan maken op een
indépendamment de ce qu'il récupérera encore auprès du tiers volledige betaling van de uitkeringen ongeacht wat hij bij de
responsable ? aansprakelijke derde nog verder zal recupereren ?
3. Les articles 1382, 1383 et 1384 du Code civil, combinés avec 3. Schenden de artikelen 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek
l'article 136, § 2, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins in samenlezing met artikel 136 § 2 van de wet betreffende de
de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, violent-ils les verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen
articles 10 et 11 de la Constitution, qui contiennent une interdiction gecoördineerd op 14 juli 1994 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
de discrimination, s'ils sont interprétés en ce sens qu'un organisme inhoudende een verbod op discriminatie, wanneer ze zo geïnterpreteerd
d'assurance maladie qui paie des prestations (allocations worden dat een ziekteverzekeringsinstelling die uitkeringen
journalières) à un assuré, victime d'un sinistre dont un tiers est (dagvergoedingen) betaalt aan een verzekerde, slachtoffer van een
responsable, ne peut pas réclamer ses prestations au tiers responsable schadegeval waarvoor een derde aansprakelijk is, waarbij de schade van
lorsque le dommage subi par l'assuré est défini comme une perte d'une de verzekerde wordt omschreven als verlies van een kans, haar
chance, alors que l'assuré lui-même, qui a reçu des prestations de la uitkeringen niet kan verhalen op de derde aansprakelijke, en de
part de l'organisme d'assurance maladie par suite de son incapacité de verzekerde zelf, die van de ziekteverzekeringsinstelling als gevolg
travail, ce qui implique que l'organisme d'assurance maladie est van zijn arbeidsongeschiktheid uitkeringen heeft ontvangen waardoor de
légalement subrogé dans les droits de l'assuré à concurrence du ziekteverzekeringsinstelling ten belope van het bedrag van de
montant des prestations, peut recevoir une indemnité, définie comme uitkeringen wettelijk in de rechten van de verzekerde is gesubrogeerd,
une indemnité pour la perte d'une chance, lorsque tant les prestations wel een vergoeding kan ontvangen, omschreven als een vergoeding voor
versées par l'organisme d'assurance maladie que l'indemnité qui doit een verlies van een kans, wanneer zowel de door de
être octroyée à l'assuré sont calculées sur la base de la perte réelle ziekteverzekeringsinstelling gedane uitkeringen als de aan de
verzekerde toe te kennen vergoeding berekend worden op basis van het
de revenus de la victime ? ». werkelijk inkomstenverlies van het slachtoffer ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Les questions préjudicielles concernent les articles 1382, 1383 B.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de artikelen 1382,
et 1384 du Code civil (première question), combinés avec l'article 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek (eerste vraag), in samenhang
136, § 2, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé gelezen met artikel 136, § 2, van de wet betreffende de verplichte
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen,
et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994 (ci-après : loi AMI) gecoördineerd op 14 juli 1994 (hierna : ZIV-Wet) (tweede en derde
(deuxième et troisième questions). vraag).
B.2.1. L'article 1382 du Code civil dispose : B.2.1. Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt :
« Tout fait quelconque de l'homme, qui cause à autrui un dommage, « Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt
oblige celui par la faute duquel il est arrivé, à le réparer ». veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden ».
B.2.2. L'article 1383 du Code civil dispose : B.2.2. Artikel 1383 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt :
« Chacun est responsable du dommage qu'il a causé non seulement par « Ieder is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke hij door
zijn daad, maar ook voor die welke hij door zijn nalatigheid of door
son fait, mais encore par sa négligence ou par son imprudence ». zijn onvoorzichtigheid heeft veroorzaakt ».
B.2.3. L'article 1384 du Code civil dispose : « On est responsable non seulement du dommage que l'on cause par son propre fait, mais encore de celui qui est causé par le fait des personnes dont on doit répondre, ou des choses que l'on a sous sa garde. Le père et la mère sont responsables du dommage causé par leurs enfants mineurs. Les maîtres et les commettants, du dommage causé par leurs domestiques et préposés dans les fonctions auxquelles ils les ont employés. Les instituteurs et les artisans, du dommage causé par leurs élèves et apprentis pendant le temps qu'ils sont sous leur surveillance. La responsabilité ci-dessus a lieu, à moins que les père et mère, instituteurs et artisans, ne prouvent qu'ils n'ont pu empêcher le fait qui donne lieu à cette responsabilité ». B.2.4. Il ressort de la jurisprudence de la Cour de cassation que le dommage réellement subi doit être distingué du dommage qui consiste en la perte d'une chance. La circonstance que le dommage réellement subi B.2.3. Artikel 1384 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : « Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft. De vader en de moeder zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door hun minderjarige kinderen. De meesters en zij die anderen aanstellen, voor de schade door hun dienstboden en aangestelden veroorzaakt in de bediening waartoe zij hen gebezigd hebben. De onderwijzers en de ambachtslieden, voor de schade door hun leerlingen en leerjongens veroorzaakt gedurende de tijd dat deze onder hun toezicht staan. De hierboven geregelde aansprakelijkheid houdt op, indien de ouders, onderwijzers en ambachtslieden bewijzen dat zij de daad welke tot die aansprakelijkheid aanleiding geeft, niet hebben kunnen beletten ». B.2.4. Uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie blijkt dat de werkelijk geleden schade moet worden onderscheiden van de schade die bestaat in het verlies van een kans. De vaststelling dat de werkelijk
ne puisse pas donner lieu à une indemnisation, parce qu'il n'y a pas geleden schade niet voor vergoeding in aanmerking komt omdat geen
de lien de causalité certain entre la faute et le dommage réel, n'exclut pas qu'une indemnité soit accordée pour la perte d'une chance, s'il existe un lien de causalité certain entre la faute et la chance perdue. Cette chance a donc une valeur économique propre. Elle diffère d'autres composantes du préjudice indemnisable par le fait qu'elle porte sur un bénéfice futur, qui n'est que probable. La personne préjudiciée peut ainsi obtenir réparation pour la perte d'une chance, même s'il n'est pas certain que, sans la faute, le résultat espéré aurait été obtenu. Il suffit pour ce faire qu'un lien nécessaire existe entre la faute et la perte de la chance et qu'il s'agisse de la perte d'une chance réelle. L'indemnisation ne consiste pas dans le montant total du préjudice finalement subi ou de l'avantage perdu mais correspond à la valeur économique de la chance zeker oorzakelijk verband bestaat tussen de fout en de werkelijke schade, sluit niet uit dat het verlies van een kans wordt vergoed indien een zeker oorzakelijk verband bestaat tussen de fout en de verloren gegane kans. Die kans heeft aldus een eigen economische waarde. Zij verschilt van andere onderdelen van de voor vergoeding in aanmerking komende schade doordat ermee wordt verwezen naar een toekomstig, doch slechts waarschijnlijk voordeel. De benadeelde kan aldus schadevergoeding verkrijgen voor het verlies van een kans ook al zou zonder de fout het verhoopte resultaat niet met zekerheid zijn verkregen. Het volstaat daarvoor dat tussen de fout en het verlies van een kans een noodzakelijk verband bestaat en dat het verlies een reële kans betreft. De vergoeding bestaat niet in het volledige bedrag van het uiteindelijk geleden nadeel of het verloren voordeel, maar in de eigen economische waarde van de verloren gegane
perdue (Cass., 15 mai 2015, Pas., 2015, n° 311; Cass., 21 avril 2016, kans (Cass., 15 mei 2015, Arr. Cass., 2015, nr. 311; Cass., 21 april
C.15.0286.N). 2016, C.15.0286.N).
L'indemnité que reçoit la personne préjudiciée pour la perte d'une De schadevergoeding die de benadeelde voor het verlies van een kans
chance ne constitue dès lors pas une indemnisation partielle du ontvangt, is bijgevolg geen gedeeltelijke vergoeding van de werkelijk
préjudice réellement subi mais l'indemnisation intégrale de la chance geleden schade, maar een integrale vergoeding van de verloren gegane
perdue. La valeur économique de cette chance est le plus souvent kans. De economische waarde van die kans wordt doorgaans bepaald door
déterminée en multipliant l'avantage que la personne préjudiciée het voordeel dat de benadeelde mocht verwachten wanneer de kans
pouvait espérer si la chance s'était réalisée par le degré de werkelijkheid wordt, te vermenigvuldigen met de graad van
probabilité de réalisation de cette chance. waarschijnlijkheid van verwezenlijking van de kans.
B.3.1. L'article 136, § 2, de la loi AMI dispose : B.3.1. Artikel 136, § 2, van de ZIV-Wet bepaalt :
« Les prestations prévues par la présente loi coordonnée sont refusées « De bij deze gecoördineerde wet bepaalde prestaties worden geweigerd
lorsque le dommage découlant d'une maladie, de lésions, de troubles fonctionnels ou du décès est effectivement réparé en vertu d'une autre législation belge, d'une législation étrangère ou du droit commun. Toutefois, lorsque les sommes accordées en vertu de cette législation ou du droit commun sont inférieures aux prestations de l'assurance, le bénéficiaire a droit à la différence à charge de l'assurance. Pour l'application du présent paragraphe, le montant des prestations accordé par l'autre législation est le montant brut diminué du montant des cotisations de sécurité sociale prélevées sur ces prestations. Les prestations sont octroyées, dans les conditions déterminées par le Roi, en attendant que le dommage soit effectivement réparé en vertu d'une autre législation belge, d'une législation étrangère ou du droit commun. L'organisme assureur est subrogé de plein droit au bénéficiaire; cette subrogation vaut, à concurrence du montant des prestations octroyées, pour la totalité des sommes qui sont dues en vertu d'une législation belge, d'une législation étrangère ou du droit commun et qui réparent partiellement ou totalement le dommage visé à l'alinéa 1er. La convention intervenue entre le débiteur de la réparation et le bénéficiaire n'est pas opposable à l'organisme assureur sans l'accord de ce dernier. Le débiteur de la réparation avertit l'organisme assureur de son intention d'indemniser le bénéficiaire; il transmet à l'organisme assureur, si celui-ci n'y est partie, une copie des accords ou décisions de justice intervenus. Les compagnies d'assurances-responsabilités civile sont assimilées au débiteur de la réparation. Si le débiteur de la réparation omet d'informer l'organisme assureur conformément à l'alinéa précédent, il ne peut opposer à celui-ci les paiements effectués en faveur du bénéficiaire, en cas de double paiement, ces paiements resteront définitivement acquis au bénéficiaire. L'organisme assureur possède un droit propre de poursuite en remboursement des prestations accordées contre le Fonds commun de indien voor de schade voortvloeiend uit ziekte, letsels, functionele stoornissen of overlijden, krachtens een andere Belgische wetgeving, een vreemde wetgeving of in het gemeen recht werkelijk schadeloosstelling is verleend. Belopen de bedragen welke krachtens die wetgeving of het gemeen recht worden verleend evenwel minder dan de prestaties van de verzekering, dan heeft de rechthebbende recht op het verschil ten laste van de verzekering. Voor de toepassing van deze paragraaf is het bedrag van de door de andere wetgeving verleende prestaties gelijk aan het brutobedrag verminderd met het bedrag van de socialezekerheidsbijdragen welke op die prestaties worden ingehouden. De prestaties worden, onder door de Koning bepaalde voorwaarden, toegekend in afwachting dat de schade effectief wordt vergoed krachtens een andere Belgische wetgeving, een vreemde wetgeving of het gemeen recht. De verzekeringsinstelling treedt rechtens in de plaats van de rechthebbende; deze indeplaatsstelling geldt, tot beloop van het bedrag van de verleende prestaties, voor het geheel van de sommen die krachtens een Belgische wetgeving, een buitenlandse wetgeving of het gemeen recht verschuldigd zijn en die de in het eerste lid bedoelde schade geheel of gedeeltelijk vergoeden. De overeenkomst die tot stand gekomen is tussen de rechthebbende en degene die schadeloosstelling verschuldigd is, kan niet tegen de verzekeringsinstelling worden aangevoerd zonder haar instemming. Degene die schadeloosstelling verschuldigd is, verwittigt de verzekeringsinstelling van zijn voornemen om de rechthebbende schadeloos te stellen; hij maakt aan de verzekeringsinstelling, indien deze geen partij is, een kopij over van de tot stand gekomen akkoorden of gerechtelijke beslissingen. De verzekeringsmaatschappijen burgerlijke aansprakelijkheid worden gelijkgesteld met degene die schadeloosstelling is verschuldigd. Indien degene die schadeloosstelling verschuldigd is, nalaat de verzekeringsinstelling in te lichten overeenkomstig het vorige lid, kan hij tegen laatstgenoemde de betalingen die hij verrichtte ten gunste van de rechthebbende niet aanvoeren; ingeval van dubbele betaling blijven deze definitief verworven in hoofde van de rechthebbende. De verzekeringsinstelling heeft een eigen recht van terugvordering van de verleende prestaties tegenover het Gemeenschappelijk waarborgfonds
garantie visé à l'article 49 de la loi du 9 juillet 1975 relative au bedoeld in artikel 49 van de wet van 9 juli 1975 betreffende de
contrôle des entreprises d'assurances, dans les cas visés à l'article controle der verzekeringsondernemingen, in de gevallen bedoeld bij
50 de cette même loi ». artikel 50 van diezelfde wet ».
B.3.2. Les prestations visées par la disposition en cause sont en B.3.2. De in de voormelde bepaling bedoelde prestaties zijn in casu de
l'espèce les indemnités destinées à compenser la perte de capacité uitkeringen bestemd om het verlies aan economische geschiktheid van de
économique du travailleur en incapacité de travail. arbeidsongeschikte werknemer te compenseren.
L'article 100, § 1er, de la loi AMI fixe trois conditions pour In artikel 100, § 1, van de ZIV-Wet worden drie voorwaarden
bénéficier de pareille indemnité. Il faut que le travailleur ait cessé vastgesteld om een dergelijke uitkering te genieten. De werknemer
toute activité, que cette cessation soit la conséquence directe du dient elke werkzaamheid te hebben onderbroken; die onderbreking moet
début ou de l'aggravation de lésions ou de troubles fonctionnels et het rechtstreekse gevolg zijn van het intreden of het verergeren van
que ces derniers entraînent une réduction de capacité de gain d'au letsels of functionele stoornissen; die laatste moeten zijn vermogen
moins deux tiers. tot verdienen met minstens twee derden verminderen.
La réduction de la capacité de gain ne peut être assimilée à la perte De vermindering van zijn vermogen tot verdienen mag niet worden
concrète de salaire que subit l'intéressé à la suite de la cessation gelijkgesteld met het concrete loonverlies dat de betrokkene lijdt als
de son activité. En effet, cette réduction doit être établie en gevolg van het stopzetten van zijn werkzaamheid. Die vermindering
examinant la situation de l'intéressé au regard d'un métier de dient immers te worden bepaald door de situatie van de betrokkene te
référence, compte tenu notamment de sa « condition » et de sa « toetsen aan een referteberoep, waarbij met name rekening wordt
formation » ainsi que de sa profession ou des différentes professions gehouden met zijn « stand » en « opleiding », alsook met zijn beroep
qu'il aurait pu exercer en fonction de sa formation professionnelle. of de verschillende beroepen die hij gelet op zijn beroepsopleiding
zou kunnen uitoefenen.
B.3.3. En vertu de l'article 136, § 2, alinéa 4, de la loi AMI, B.3.3. Op grond van artikel 136, § 2, vierde lid, van de ZIV-Wet
l'organisme assureur est subrogé à l'assuré, à concurrence du montant treedt de verzekeringsinstelling, ten belope van het bedrag van de
des prestations octroyées, dans le cadre de la demande en verleende prestaties, in de plaats van de verzekerde voor het vorderen
indemnisation de droit commun dirigée contre les personnes van de gemeenrechtelijke schadevergoeding van de personen die voor de
responsables de l'incapacité de travail. arbeidsongeschiktheid aansprakelijk zijn.
Par son arrêt du 23 septembre 2013 (Cass., 23 septembre 2013, Pas., Bij zijn arrest van 23 september 2013 heeft het Hof van Cassatie
2013, n° 472), la Cour de cassation a jugé : (Cass., 23 september 2013, Arr. Cass., 2013, nr. 472) geoordeeld :
« 4. Le dommage pour cause d'incapacité de travail visé à l'article 136, § 2, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités consiste en la perte ou la réduction de la capacité d'acquérir grâce à son travail les revenus permettant de subvenir à ses besoins. Ce dommage est le même dommage que le dommage qui fait l'objet de l'indemnité pour incapacité de travail prévue en droit commun. 5. Quiconque réclame réparation est tenu d'établir l'existence d'un lien de causalité entre la faute et le dommage, tel qu'il s'est produit. Ce lien implique que, sans la faute, le dommage ne se serait pas produit, tel qu'il s'est produit. Le juge peut allouer une indemnité pour la perte d'une chance d'obtenir un avantage ou d'éviter un désavantage pour autant que la perte de cette chance résulte d'une faute. Seule la valeur économique de la chance perdue est réparable. Cette valeur ne saurait constituer le montant total du préjudice finalement subi ou de l'avantage finalement perdu. 6. Il s'ensuit que la perte de la chance de récupérer la capacité de travailler ne constitue pas un dommage au sens de l'article 136, § 2, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités. « 4. De in artikel 136, § 2, ZIV-wet bedoelde schade wegens arbeidsongeschiktheid bestaat in het verlies of de vermindering van het vermogen om, door het verrichten van arbeid, inkomsten te verwerven die tot het levensonderhoud kunnen bijdragen. Dit is dezelfde schade als die waarop de gemeenrechtelijke vergoeding voor arbeidsongeschiktheid betrekking heeft. 5. Degene die schadevergoeding vordert moet bewijzen dat er tussen de fout en de schade, zoals die zich heeft voorgedaan, een oorzakelijk verband bestaat. Dit verband veronderstelt dat, zonder de fout, de schade niet had kunnen ontstaan, zoals ze zich heeft voorgedaan. De rechter kan vergoeding toekennen voor het verlies van een kans op het verwerven van een voordeel of het vermijden van een nadeel indien het verlies van deze kans te wijten is aan een fout. Enkel de economische waarde van de verloren gegane kans komt voor vergoeding in aanmerking. Deze waarde kan niet bestaan uit het volledige bedrag van het uiteindelijk geleden nadeel of het verloren voordeel. 6. Hieruit volgt dat het verlies van een kans op herstel van de arbeidsongeschiktheid geen schade is zoals bedoeld in artikel 136, § 2, ZIV-wet.
7. Les juges d'appel ont décidé que : 7. De appelrechters oordelen dat :
- aux termes de l'arrêt interlocutoire rendu le 18 septembre 2006, le - de schade van de eiser volgens het tussenarrest van 18 september
dommage du demandeur consiste en la perte d'une chance de 2006 bestaat in het verlies van een kans op functioneel herstel;
rétablissement fonctionnel; - de omvang van het verlies van deze kans moet vastgesteld worden op
- le taux de la perte de cette chance doit être fixé à 43 p.c. en ce 43 % ingevolge de onzorgvuldigheden van dr. D. en de derde verweerder
que la perte résulte des négligences du Dr. D'Haese et du troisième
défendeur et à 33 p.c. en ce qu'elle résulte des négligences du deuxième défendeur; en op 33 % ingevolge de onzorgvuldigheden van de tweede verweerder;
- la perte de revenus réellement subie par le demandeur s'élève à la - de werkelijke schade van de eiser wegens inkomstenverlies voor de
somme de 44.612,33 euros pour la période d'incapacité temporaire de periode tijdelijke arbeidsongeschiktheid 44.612,33 euro en voor de
travail et à la somme de 449.250,74 euros pour la période d'incapacité periode van blijvende arbeidsongeschiktheid 449.250,74 euro, hetzij
permanente de travail, soit à une somme totale de 498.863,06 [lire : samen 498.863,06 [lees : 493.863,06] euro, bedraagt;
493.863,06] euros; - l'indemnité pour la perte de revenus subie par le demandeur en - de schadevergoeding verschuldigd voor het inkomstenverlies van de
raison de la perte d'une chance doit être fixée à la somme de eiser ingevolge het verlies van een kans dient bepaald te worden op
493.863,06 euros x 43 p.c., soit 212.361,11 euros; 493.863,06 euro x 43 %, hetzij 212.361,11 euro;
- l'Alliance nationale des mutualités chrétiennes a payé au demandeur - de Landsbond der Christelijke Mutualiteiten uitkeringen tot beloop
des indemnités s'élevant à la somme de 250.075,28 euros. van 250.075,28 euro heeft verricht aan de eiser.
8. Les juges d'appel qui ont décidé dans ces circonstances qu'il y a
lieu d'allouer l'indemnité pour la perte de revenus dans son 8. De appelrechters die in die omstandigheden oordelen dat de
intégralité à la mutuelle au motif qu'il s'agit d'un seul et même vergoeding voor inkomstenverlies volledig toekomt aan het ziekenfonds
dommage et que le fait que le seul dommage réparable consiste en la omdat het om één en dezelfde schade gaat en het feit dat het verlies
perte d'une chance est sans incidence, ne justifient pas légalement van een kans hier vergoedbare schade vormt, daaraan geen afbreuk doet,
leur décision ». verantwoorden hun beslissing niet naar recht ».
B.3.4. Il résulte de cet arrêt que la valeur économique de la chance B.3.4. Uit dat arrest vloeit voort dat de economische waarde van de
perdue constitue un autre dommage que le dommage résultant de verloren gegane kans andere schade betreft dan de schade wegens
l'incapacité de travail, lequel a été indemnisé par l'organisme arbeidsongeschiktheid die de verzekeringsinstelling heeft vergoed
assureur, de sorte que cet organisme assureur ne peut pas être subrogé zodat die verzekeringsinstelling niet in de plaats kan treden van de
à l'assuré afin de récupérer auprès des personnes responsables du verzekerde teneinde de uitgekeerde bedragen terug te vorderen van de
dommage subi par l'assuré les prestations allouées à ce dernier par personen die voor de schade van de verzekerde aansprakelijk zijn.
l'organisme assureur. B.4. De verwijzende rechter wenst van het Hof te vernemen of de
B.4. Le juge a quo demande à la Cour si les articles 1382, 1383 et artikelen 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek, afzonderlijk
1384 du Code civil, considérés séparément (première question beschouwd (eerste prejudiciële vraag) of in samenhang gelezen met
préjudicielle) ou combinés avec l'article 136, § 2, de la loi AMI artikel 136, § 2, van de ZIV-Wet (tweede en derde prejudiciële vraag),
(deuxième et troisième questions préjudicielles), violent les articles
10 et 11 de la Constitution, en ce que, selon l'interprétation de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden, doordat zij in de
précitée de la Cour de cassation, ils donnent lieu à une différence de voormelde interpretatie van het Hof van Cassatie tot een verschil in
traitement tant à l'égard des victimes d'un sinistre qu'à l'égard des behandeling leiden van zowel de slachtoffers van een schadegeval als
organismes assureurs qui ont octroyé des indemnités à la victime van de verzekeringsinstellingen die uitkeringen hebben betaald aan het
assurée. verzekerde slachtoffer.
Lorsque le dommage consistant en une incapacité de travail et une Wanneer de schade bestaande uit arbeidsongeschiktheid en
inkomstenverlies als verlies van een kans wordt gekwalificeerd, zouden
perte de revenus peut être qualifié de perte d'une chance, les de slachtoffers volgens de verwijzende rechter een hogere vergoeding
victimes pourraient recevoir, selon le juge a quo, une indemnisation kunnen ontvangen dan wanneer dezelfde schade als een werkelijk geleden
plus élevée que lorsque ce même préjudice est qualifié de dommage schade wordt gekwalificeerd (eerste prejudiciële vraag).
réellement subi (première question préjudicielle). Verzekeringsinstellingen die uitkeringen hebben betaald aan het
Les organismes assureurs qui ont octroyé des indemnités à la victime slachtoffer van een schadegeval waarvoor een derde aansprakelijk is,
d'un sinistre dont un tiers est responsable ne peuvent pas réclamer le kunnen hun uitkeringen niet verhalen op de derde aansprakelijke
remboursement de ces indemnités au tiers responsable si le dommage wanneer de schade van de verzekerde wordt omschreven als verlies van
subi par l'assuré est qualifié de perte d'une chance, tandis qu'ils een kans, terwijl zij die uitkeringen wel kunnen verhalen wanneer de
peuvent réclamer le remboursement de ces indemnités si le dommage de schade van de verzekerde wordt omschreven als een werkelijk geleden
l'assuré est qualifié de dommage réellement subi (deuxième question schade (tweede prejudiciële vraag) en terwijl ook de verzekerde zelf,
préjudicielle) et ce, alors que l'assuré lui-même, qui a déjà reçu les die reeds de uitkeringen van de verzekeringsinstelling heeft
indemnités de l'organisme assureur, peut aussi être indemnisé pour la ontvangen, een vergoeding voor het verlies van een kans kan ontvangen
perte d'une chance (troisième question préjudicielle). (derde prejudiciële vraag).
B.5. En vertu de l'article 136, § 2, de la loi AMI, la subrogation dont jouit l'organisme assureur concerne l'indemnité octroyée en raison du « dommage découlant d'une maladie, de lésions, de troubles fonctionnels ou du décès [qui] est effectivement réparé en vertu d'une autre législation belge, d'une législation étrangère ou du droit commun ». Elle ne vaut pas pour la réparation du dommage résultant de la perte d'une chance. Les différences de traitement mentionnées dans les questions préjudicielles résultent toutes de cette distinction. Eu égard à leur connexité, les questions préjudicielles doivent être examinées conjointement. B.6. La distinction entre les indemnités accordées en réparation du dommage réellement subi, qui peuvent être récupérées par l'organisme assureur, et l'indemnisation du dommage résultant de la perte d'une chance, qui ne peut pas être récupérée par l'organisme assureur, repose sur un critère objectif qui n'est toutefois pas en rapport avec le but poursuivi. En effet, dans le régime de l'assurance maladie et invalidité, la victime n'a droit à des prestations que dans la mesure où son préjudice n'a pas été réparé d'une autre manière. Ce principe vise en effet à éviter, d'une part, que la communauté supporte des coûts qui ont été occasionnés par un tiers responsable et, d'autre part, que les ayants droit cumulent de manière injustifiée des indemnités allouées pour cause d'incapacité de travail avec une indemnisation de droit commun. L'organisme assureur est subrogé à l'ayant droit pour réclamer l'indemnisation de droit commun. Aucune circonstance ne saurait justifier que l'indemnisation de droit commun octroyée du fait de la perte d'une chance ne puisse pas être réclamée par l'organisme B.5. De subrogatie van de verzekeringsinstelling heeft krachtens artikel 136, § 2, van de ZIV-Wet betrekking op vergoeding van « schade voortvloeiend uit ziekte, letsels, functionele stoornissen of overlijden, [waarvoor] krachtens een andere Belgische wetgeving, een vreemde wetgeving of in het gemeen recht werkelijk schadeloosstelling is verleend ». Zij heeft geen betrekking op de vergoeding van schade voortvloeiend uit het verlies van een kans. De in de prejudiciële vragen vermelde verschillen in behandeling zijn alle een gevolg van dat onderscheid. Gelet op hun onderlinge samenhang dienen de prejudiciële vragen samen te worden onderzocht. B.6. Het onderscheid tussen de vergoeding van de werkelijk geleden schade, die de verzekeringsinstelling kan terugvorderen, en de vergoeding van de schade voortvloeiend uit het verlies van een kans, die de verzekeringsinstelling niet kan terugvorderen, berust op een objectief criterium dat evenwel niet in verband staat met het nagestreefde doel. Het slachtoffer van een schadegeval heeft immers in het stelsel van ziekte en invaliditeit slechts recht op uitkeringen in zoverre zijn schade niet op een andere wijze wordt vergoed. Dat uitgangspunt strekt met name ertoe te vermijden, enerzijds, dat de gemeenschap instaat voor kosten die door een aansprakelijke derde werden veroorzaakt en, anderzijds, dat de rechthebbende de uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid op ongerechtvaardigde wijze met de gemeenrechtelijke vergoeding cumuleert. De verzekeringsinstelling treedt in de plaats van de rechthebbende om de gemeenrechtelijke vergoeding te recupereren. Geen enkel gegeven kan verantwoorden dat de gemeenrechtelijke vergoeding voor het verlies van een kans niet door de verzekeringsinstelling kan worden gerecupereerd, noch dat het slachtoffer de gemeenrechtelijke vergoeding voor het
assureur, ni que la victime reçoive l'indemnisation de droit commun verlies van een kans zou ontvangen zonder dat de
pour la perte d'une chance sans que l'organisme assureur puisse lui verzekeringsinstelling haar prestaties, ten belope van de toegekende
réclamer le remboursement des indemnités qu'il lui a octroyées, à gemeenrechtelijke vergoeding, kan terugvorderen.
concurrence de l'indemnisation de droit commun accordée. Het niet toestaan, ten behoeve van de instellingen van de
Le fait de ne pas permettre aux organismes d'assurance maladie d'être ziekteverzekering, van subrogatie voor de vergoeding van schade
subrogés en ce qui concerne l'indemnisation du dommage résultant de la voortvloeiend uit het verlies van een kans of van de mogelijkheid tot
perte d'une chance ou de ne pas leur offrir la possibilité de réclamer terugvordering van de verleende prestaties ten belope van de
les indemnités octroyées à l'assuré à concurrence de l'indemnisation toegekende gemeenrechtelijke vergoeding, vormt een buitensporige last
de droit commun représente une charge excessive pour les organismes voor de vermelde instellingen en voor de financiën van de
concernés ainsi que pour les finances de l'assurance maladie et ziekteverzekering en leidt bovendien tot een ongerechtvaardigd
entraîne, en outre, une différence de traitement injustifiée entre les verschil in behandeling van de verzekerden.
assurés. B.7. L'article 136, § 2, de la loi AMI, combiné avec les articles B.7. Artikel 136, § 2, van de ZIV-Wet, in samenhang gelezen met de
1382, 1383 et 1384 du Code civil, viole les articles 10 et 11 de la artikelen 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk Wetboek, schendt de
Constitution dans la mesure où il ne subroge pas les organismes artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre het de
assureurs à l'assuré en ce qui concerne l'indemnisation du dommage verzekeringsinstellingen niet in de plaats stelt van de verzekerde
résultant de la perte d'une chance ou dans la mesure où il ne leur voor de vergoeding van schade voortvloeiend uit het verlies van een
confère pas le droit de réclamer le remboursement des prestations kans of hun niet het recht verleent de uitgekeerde prestaties terug te
octroyées à l'assuré à concurrence de l'indemnisation de droit commun vorderen ten belope van de aan de verzekerde toegekende
accordée à ce dernier pour la perte d'une chance. gemeenrechtelijke vergoeding voor het verlies van een kans.
B.8. Les dispositions en cause ne sauraient être interprétées de B.8. De in het geding zijnde bepalingen zouden niet op een
manière conforme à la Constitution sans qu'il soit porté atteinte à la grondwetsconforme wijze kunnen worden geïnterpreteerd zonder afbreuk
définition autonome du dommage que constitue la perte d'une chance. Il te doen aan de zelfstandige betekenis van de schade die bestaat in het
appartient au législateur de prendre en considération cette composante verlies van een kans. Het staat aan de wetgever dat onderdeel van de
du préjudice indemnisable, en permettant la subrogation des organismes voor vergoeding in aanmerking komende schade in beschouwing te nemen,
assureurs en ce qui concerne l'indemnisation d'une chance perdue ou en door de subrogatie van de verzekeringsinstellingen tot de vergoeding
prévoyant un droit au remboursement des indemnités qu'ils ont van de verloren gegane kans uit te breiden of door in een recht van
octroyées, à concurrence de l'indemnisation de droit commun accordée à terugvordering van hun prestaties te voorzien ten belope van de aan de
l'assuré du fait de la chance définitivement perdue. Dans l'attente de verzekerde toegekende gemeenrechtelijke vergoeding van de verloren
l'intervention du législateur, il appartient au juge d'autoriser, gegane kans. In afwachting van het optreden van de wetgever, dient de
selon les circonstances, la subrogation précitée ou le droit au rechter naar gelang van de omstandigheden de vermelde subrogatie of
remboursement précité. het vermelde recht van terugvordering toe te staan.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 136, § 2, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins Artikel 136, § 2, van de wet betreffende de verplichte verzekering
de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, viole les voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli
articles 10 et 11 de la Constitution dans la mesure où il écarte la 1994, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre het de
prise en considération de l'indemnisation du dommage résultant de la
perte d'une chance, telle qu'elle est visée dans les articles 1382, vergoeding van schade voortvloeiend uit het verlies van een kans,
1383 et 1384 du Code civil. zoals bedoeld in de artikelen 1382, 1383 en 1384 van het Burgerlijk
Wetboek, buiten beschouwing laat.
Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 30 mars 2017. op 30 maart 2017.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
E. De Groot E. De Groot
^