← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 136/2016 du 20 octobre 2016 Numéro du rôle : 6288 En cause :
les questions préjudicielles concernant les articles 1382 et 1383 du Code civil et l'article 29bis de
la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligat La Cour constitutionnelle, composée
des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...)"
| Extrait de l'arrêt n° 136/2016 du 20 octobre 2016 Numéro du rôle : 6288 En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 1382 et 1383 du Code civil et l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligat La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...) | Uittreksel uit arrest nr. 136/2016 van 20 oktober 2016 Rolnummer 6288 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek en artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aanspr Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 136/2016 du 20 octobre 2016 | Uittreksel uit arrest nr. 136/2016 van 20 oktober 2016 |
| Numéro du rôle : 6288 | Rolnummer 6288 |
| En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 1382 | In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 1382 en 1383 van |
| et 1383 du Code civil et l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 | het Burgerlijk Wetboek en artikel 29bis van de wet van 21 november |
| relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de | 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake |
| véhicules automoteurs, posées par le Tribunal de première instance | motorrijtuigen, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste |
| francophone de Bruxelles. | aanleg te Brussel. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de |
| Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. | rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. |
| Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée | Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. |
| du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, | Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
| Par jugement du 12 octobre 2015 en cause de l'Union européenne contre | Bij vonnis van 12 oktober 2015 in zake de Europese Unie tegen de |
| la Société des transports intercommunaux de Bruxelles (STIB), dont | Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel (MIVB), |
| l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 10 novembre 2015, le | waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 10 |
| Tribunal de première instance francophone de Bruxelles a posé les | november 2015, heeft de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te |
| questions préjudicielles suivantes : | Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
| 1. « Les articles 1382 et 1383 du Code civil, interprétés en ce sens | 1. « Schenden de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, in |
| que le dommage subi par l'employeur public lorsqu'un de ses agents est | die zin geïnterpreteerd dat de door de openbare werkgever geleden |
| schade wanneer een van zijn personeelsleden het slachtoffer is van een | |
| victime d'un accident qui est indemnisable au sens de ces dispositions | ongeval dat voor vergoeding in aanmerking komt in de zin van die |
| se limite aux montants payés sans bénéficier des prestations de | bepalingen, zich beperkt tot de betaalde bedragen zonder de |
| travail en contrepartie violent-ils les articles 10 et 11 de la | arbeidsprestaties als tegenprestatie te genieten, de artikelen 10 en |
| 11 van de Grondwet in zoverre de openbare werkgevers, in die | |
| Constitution en ce que, dans cette interprétation, les employeurs | interpretatie, verschillend worden behandeld naargelang zij dergelijke |
| publics sont traités différemment selon qu'ils ont subi un tel dommage | schade hebben geleden of andere uitbetalingen hebben moeten verrichten |
| ou qu'ils ont dû opérer d'autres décaissements qui n'auraient pas dû | die zonder het ongeval niet hadden moeten worden verricht, terwijl er |
| l'être sans l'accident alors que, dans les deux cas, il y a eu perte | in beide gevallen sprake is geweest van het verlies van een voordeel |
| d'un avantage mesuré par la comparaison de la situation de la victime | dat wordt bepaald door het vergelijken van de situatie van het |
| avant et après la faute ? »; | slachtoffer vóór en na de fout ? »; |
| 2. « L'article 29bis de loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance | 2. « Schendt artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende |
| de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, in | |
| obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs, | die zin geïnterpreteerd dat de door de openbare werkgever geleden |
| interprété en ce sens que le dommage subi par l'employeur public | schade wanneer een van zijn personeelsleden als zwakke weggebruiker |
| lorsqu'un de ses agents est, en tant qu'usager faible, victime d'un | het slachtoffer is van een ongeval dat voor vergoeding in aanmerking |
| accident qui est indemnisable au sens de cette disposition se limite | komt in de zin van die bepaling, zich beperkt tot de betaalde bedragen |
| aux montants payés sans bénéficier des prestations de travail en | zonder de arbeidsprestaties als tegenprestatie te genieten, de |
| contrepartie viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce | artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre de openbare werkgevers, |
| que, dans cette interprétation, les employeurs publics sont traités | in die interpretatie, verschillend worden behandeld naargelang zij |
| différemment selon qu'ils ont subi un tel dommage ou qu'ils ont dû | dergelijke schade hebben geleden of andere uitbetalingen hebben moeten |
| opérer d'autres décaissements qui n'auraient pas dû l'être sans | verrichten die zonder het ongeval niet hadden moeten worden verricht, |
| l'accident alors que, dans les deux cas, il y a eu perte d'un avantage | terwijl er in beide gevallen sprake is geweest van het verlies van een |
| mesuré par la comparaison de la situation de la victime avant et après | voordeel dat wordt bepaald door het vergelijken van de situatie van |
| le fait dommageable ? ». | het slachtoffer vóór en na het schadeverwekkende feit ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. Les questions préjudicielles portent sur les articles 1382 et | B.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de artikelen 1382 en |
| 1383 du Code civil et sur l'article 29bis de la loi du 21 novembre | 1383 van het Burgerlijk Wetboek en op artikel 29bis van de wet van 21 |
| 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en | november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering |
| matière de véhicules automoteurs (ci-après : la loi du 21 novembre | inzake motorrijtuigen (hierna : de wet van 21 november 1989). |
| 1989). L'article 1382 du Code civil dispose : | Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : |
| « Tout fait quelconque de l'homme, qui cause à autrui un dommage, | « Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt |
| oblige celui par la faute duquel il est arrivé, à le réparer ». | veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden ». |
| L'article 1383 du Code civil dispose : | Artikel 1383 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : |
| « Chacun est responsable du dommage qu'il a causé non seulement par | « Ieder is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke hij door |
| zijn daad, maar ook voor die welke hij door zijn nalatigheid of door | |
| son fait, mais encore par sa négligence ou par son imprudence ». | zijn onvoorzichtigheid heeft veroorzaakt ». |
| L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989, tel qu'il a été modifié | Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989, zoals gewijzigd bij de |
| par la loi du 19 janvier 2001, dispose : | wet van 19 januari 2001, bepaalt : |
| « § 1er. En cas d'accident de la circulation impliquant un ou | « § 1. Bij een verkeersongeval waarbij een of meer motorrijtuigen |
| plusieurs véhicules automoteurs, aux endroits visés à l'article 2, § 1er, | betrokken zijn, op de plaatsen bedoeld in artikel 2, § 1, wordt, met |
| et à l'exception des dégâts matériels et des dommages subis par le | uitzondering van de stoffelijke schade en de schade geleden door de |
| conducteur de chaque véhicule automoteur impliqué, tous les dommages | bestuurder van elk van de betrokken motorrijtuigen, alle schade |
| subis par les victimes et leurs ayants droit et résultant de lésions corporelles ou du décès, y compris les dégâts aux vêtements, sont réparés solidairement par les assureurs qui, conformément à la présente loi, couvrent la responsabilité du propriétaire, du conducteur ou du détenteur des véhicules automoteurs. La présente disposition s'applique également si les dommages ont été causés volontairement par le conducteur. En cas d'accident de la circulation impliquant un véhicule automoteur lié à une voie ferrée, l'obligation de réparer les dommages prévue à l'alinéa précédent incombe au propriétaire de ce véhicule. Les dommages occasionnés aux prothèses fonctionnelles sont considérés comme des lésions corporelles. Il y a lieu d'entendre par prothèses fonctionnelles : les moyens utilisés par la victime pour compenser des déficiences corporelles. | geleden door de slachtoffers en hun rechthebbenden en voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het overlijden, met inbegrip van de kledijschade, hoofdelijk vergoed door de verzekeraars die de aansprakelijkheid van de eigenaar, de bestuurder of de houder van de motorrijtuigen overeenkomstig deze wet dekken. Deze bepaling is ook van toepassing indien de schade opzettelijk werd veroorzaakt door de bestuurder. Bij een verkeersongeval waarbij een motorrijtuig is betrokken dat aan spoorstaven is gebonden, rust de verplichting tot schadevergoeding die in het voorgaande lid is bepaald, op de eigenaar van het motorrijtuig. Schade aan functionele prothesen wordt beschouwd als lichamelijke schade. Onder functionele prothesen wordt verstaan : de door het slachtoffer gebruikte middelen om lichamelijke gebreken te compenseren. |
| L'article 80 de la loi du 9 juillet 1975 relative au contrôle des | Artikel 80 van de wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der |
| entreprises d'assurance s'applique à cette indemnisation. Toutefois, | verzekeringsondernemingen is van toepassing op deze schadevergoeding. |
| si l'accident résulte d'un cas fortuit, l'assureur reste tenu. | Wanneer het ongeval evenwel door toeval gebeurde, blijft de |
| Les dispositions du présent article s'appliquent également aux | verzekeraar tot vergoeding gehouden. |
| accidents de la circulation, au sens de l'alinéa 1er, impliquant des | De bepalingen van dit artikel zijn tevens van toepassing op de |
| véhicules automoteurs qui sont exemptés de l'obligation d'assurance en | verkeersongevallen in de zin van het eerste lid waarbij motorrijtuigen |
| vertu de l'article 10 de la présente loi et dont les propriétaires ont | zijn betrokken die krachtens artikel 10 van deze wet vrijgesteld zijn |
| fait usage de cette exemption. | van de verplichting tot verzekering en wanneer de eigenaars van die |
| motorrijtuigen gebruik hebben gemaakt van die vrijstelling. | |
| Les victimes âgées de plus de 14 ans qui ont voulu l'accident et ses | Slachtoffers die ouder zijn dan 14 jaar en het ongeval en zijn |
| conséquences ne peuvent se prévaloir des dispositions visées à | gevolgen hebben gewild, kunnen zich niet beroepen op de bepalingen van |
| l'alinéa 1. | het eerste lid. |
| Cette obligation d'indemnisation est exécutée conformément aux | Deze vergoedingsplicht wordt uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke |
| dispositions légales relatives à l'assurance de la responsabilité en | bepalingen betreffende de aansprakelijkheidsverzekering in het |
| général et à l'assurance de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs en particulier, pour autant que le présent article n'y déroge pas. § 2. Le conducteur d'un véhicule automoteur et ses ayants droit ne peuvent se prévaloir du présent article, sauf si le conducteur agit en qualité d'ayant droit d'une victime qui n'était pas conducteur et à condition qu'il n'ait pas causé intentionnellement les dommages. § 3. Il faut entendre par véhicule automoteur tout véhicule visé à l'article 1er de la présente loi, à l'exclusion des fauteuils roulants automoteurs susceptibles d'être mis en circulation par une personne handicapée. | algemeen en de aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen in het bijzonder, voorzover daarvan in dit artikel niet wordt afgeweken. § 2. De bestuurder van een motorrijtuig en zijn rechthebbenden kunnen zich niet beroepen op de bepalingen van dit artikel, tenzij de bestuurder optreedt als rechthebbende van een slachtoffer dat geen bestuurder was en op voorwaarde dat hij de schade niet opzettelijk heeft veroorzaakt. § 3. Onder motorrijtuig moet worden verstaan ieder voertuig bedoeld in artikel 1 van deze wet met uitzondering van rolstoelen met een eigen aandrijving die door gehandicapten in het verkeer kunnen worden gebracht. |
| § 4. L'assureur ou le fonds commun de garantie automobile sont | § 4. De verzekeraar of het gemeenschappelijk waarborgfonds treden in |
| subrogés dans les droits de la victime contre les tiers responsables | de rechten van het slachtoffer tegen de in gemeen recht aansprakelijke |
| en droit commun. | derden. |
| Les indemnités versées en exécution du présent article ne peuvent | De vergoedingen, die ter uitvoering van dit artikel werden uitgekeerd, |
| faire l'objet de compensation ou de saisie en vue du paiement des | zijn niet vatbaar voor beslag of schuldvergelijking met het oog op de |
| autres indemnités dues à raison de l'accident de la circulation. | vordering van andere vergoedingen wegens het verkeersongeval. |
| § 5. Les règles de la responsabilité civile restent d'application pour | § 5. De regels betreffende de burgerrechtelijke aansprakelijkheid |
| tout ce qui n'est pas régi expressément par le présent article ». | blijven van toepassing op alles wat niet uitdrukkelijk bij dit artikel wordt geregeld ». |
| B.2. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec les articles 10 | B.2. Aan het Hof worden prejudiciële vragen gesteld over de |
| et 11 de la Constitution de ces dispositions, interprétées en ce sens que le dommage subi par l'employeur public lorsqu'un de ses agents est victime d'un accident indemnisable au sens de ces dispositions, est limité aux « montants payés sans bénéficier de prestations de travail en contrepartie », ce qui traiterait ainsi distinctement les employeurs publics « selon qu'ils ont subi un tel dommage ou qu'ils ont dû opérer d'autres décaissements qui n'auraient pas dû l'être sans l'accident alors que, dans les deux cas, il y a eu perte d'un avantage mesuré par la comparaison de la situation de la victime avant et après | bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van die bepalingen, in die zin geïnterpreteerd dat de door de openbare werkgever geleden schade, wanneer een van zijn personeelsleden het slachtoffer is van een ongeval dat voor vergoeding in aanmerking komt in de zin van die bepalingen, is beperkt tot « de betalingen die zijn verricht zonder tegenprestaties van arbeid te genieten », hetgeen de openbare werkgevers aldus op onderscheiden wijze zou behandelen « naargelang zij dergelijke schade hebben geleden of andere uitbetalingen hebben moeten verrichten die zonder het ongeval niet hadden moeten worden verricht, terwijl er in beide gevallen sprake is geweest van het verlies van een voordeel dat wordt bepaald door het vergelijken van de situatie van het slachtoffer vóór en na het |
| le fait dommageable ». | schadeverwekkende feit ». |
| La première question préjudicielle porte sur les articles 1382 et 1383 | De eerste prejudiciële vraag heeft betrekking op de artikelen 1382 en |
| du Code civil; la seconde question préjudicielle porte sur l'article | 1383 van het Burgerlijk Wetboek; de tweede prejudiciële vraag heeft |
| 29bis de la loi du 21 novembre 1989. | betrekking op artikel 29bis van de wet van 21 november 1989. |
| B.3.1. Le litige devant le juge a quo oppose l'Union européenne à la | B.3.1. In het geschil voor de verwijzende rechter staat de Europese |
| Société des transports intercommunaux de Bruxelles (STIB), concernant | Unie tegenover de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te |
| Brussel (MIVB), met betrekking tot het dodelijk ongeval met een | |
| l'accident mortel d'un piéton, fonctionnaire européen, renversé par un tram. | voetganger, Europees ambtenaar, die door een tram is aangereden. |
| L'Union européenne réclame le remboursement des décaissements opérés | De Europese Unie vordert de terugbetaling van de uitbetalingen die ten |
| en faveur des héritiers du fonctionnaire décédé, couvrant des frais | gunste van de erfgenamen van de overleden ambtenaar zijn verricht, en |
| médicaux et funéraires, la rémunération garantie, le capital décès et | die medische en begrafeniskosten, de gewaarborgde bezoldiging, het |
| des pensions d'orphelins. Ces dépenses sont fondées, respectivement, | kapitaal bij overlijden en wezenpensioenen dekken. Die uitgaven zijn |
| sur les articles 72, 70, alinéa 1er, 73 et 80 du Statut des | respectievelijk gebaseerd op de artikelen 72, 70, lid 1, 73 en 80 van |
| fonctionnaires de l'Union européenne (ci-après : le Statut), tel qu'il | het Statuut van de ambtenaren van de Europese Unie (hierna : het |
| a été fixé par le règlement (CEE, Euratom, CECA) n° 259/68 du Conseil | Statuut), zoals het is vastgesteld bij de verordening (EEG, EURATOM, |
| du 29 février 1968, modifié à plusieurs reprises. | EGKS) nr. 259/68 van de Raad van 29 februari 1968, die herhaalde malen |
| Ces montants payés aux ayants droit de la victime sont réclamés par | is gewijzigd. Die bedragen die aan de rechthebbenden van het slachtoffer zijn |
| l'Union européenne, employeur de la victime, à la STIB, en tant que | betaald, worden door de Europese Unie, werkgever van het slachtoffer, |
| teruggevorderd van de MIVB als eigenaar van het rijtuig dat aan | |
| propriétaire du véhicule lié à une voie ferrée visé à l'article 29bis, | spoorstaven is gebonden, bedoeld in artikel 29bis, § 1, tweede lid, |
| § 1er, alinéa 2, de la loi du 21 novembre 1989. | van de wet van 21 november 1989. |
| B.3.2.1. L'Union européenne exerce, à titre principal, un recours | B.3.2.1. De Europese Unie oefent, in hoofdorde, een rechtstreeks |
| direct en sa qualité d'employeur de la victime, qu'autorise l'article | verhaal uit in haar hoedanigheid van werkgever van het slachtoffer, |
| 85bis, § 4, du Statut, et, à titre subsidiaire, un recours | dat bij artikel 85bis, lid 4, van het Statuut wordt toegestaan, en, in |
| subrogatoire fondé sur l'article 85bis, § 1er, du Statut. | ondergeschikte orde, een subrogatoir verhaal op grond van artikel 85bis, lid 1, van het Statuut. |
| B.3.2.2. L'article 85bis, unique disposition du chapitre 5 intitulé « | B.3.2.2. Artikel 85bis, de enige bepaling van hoofdstuk 5 met als |
| Subrogation de l'Union », du Statut dispose : | opschrift « Subrogatie van de [Europese] Unie », van het Statuut |
| « 1. Lorsque la cause du décès, d'un accident ou d'une maladie dont | bepaalt : « 1. Wanneer het overlijden, een ongeval of een ziekte van een in dit |
| est victime une personne visée au présent statut est imputable à un | |
| tiers, l'Union est, dans la limite des obligations statutaires lui | Statuut bedoelde persoon aan een derde is te wijten, treedt de Unie, |
| incombant consécutivement à l'événement dommageable, subrogée de plein | voor zover er voor hen uit de schadebrengende gebeurtenis op grond van |
| droit à la victime ou à ses ayants droit dans leurs droits et actions | dit Statuut verplichtingen voortvloeien, van rechtswege in alle |
| contre le tiers responsable. | rechten en rechtsvorderingen van die persoon of zijn |
| 2. Entrent notamment dans le domaine couvert par la subrogation visée | rechtsverkrijgenden ten aanzien van de aansprakelijke derde. |
| au paragraphe 1 : | 2. De in lid 1 bedoelde subrogatie is met name van toepassing in de |
| volgende gevallen : | |
| - les rémunérations maintenues, conformément à l'article 59, au | - de bezoldiging die overeenkomstig artikel 59 aan de ambtenaar |
| fonctionnaire durant la période de son incapacité temporaire de | gedurende zijn tijdelijke arbeidsongeschiktheid is uitbetaald, |
| travail, - les versements effectués conformément à l'article 70 à la suite du | - de betalingen die overeenkomstig artikel 70 zijn verricht als gevolg |
| décès d'un fonctionnaire ou ancien fonctionnaire titulaire d'une | van het overlijden van een ambtenaar of gepensioneerd ambtenaar, |
| pension, - les prestations servies au titre des articles 72 et 73 et des | - de uitkeringen en vergoedingen uit hoofde van de artikelen 72 en 73 |
| réglementations prises pour leur application, concernant la couverture | en van de desbetreffende uitvoeringsbepalingen, betreffende de |
| ziektekosten en ongevallenverzekering, | |
| des risques de maladie et d'accident, | - de vergoeding van de kosten van het vervoer van het stoffelijk |
| - le paiement des frais de transport du corps, visé à l'article 75, | overschot als bedoeld in artikel 75, |
| - les versements de suppléments d'allocations familiales intervenant, | - de uitbetaling van extra gezinstoelagen uit hoofde van artikel 67, |
| conformément à l'article 67 paragraphe 3 et à l'article 2 paragraphes | |
| 3 et 5 de l'annexe VII, en raison de la maladie grave, de l'infirmité | lid 3, en artikel 2, lid 3 en lid 5, van bijlage VII, wegens een |
| ou du handicap atteignant un enfant à charge, | ernstige ziekte, gebrek of handicap van een kind ten laste, |
| - les versements d'allocations d'invalidité intervenant à la suite | - de uitbetaling van invaliditeitsuitkeringen op grond van een ongeval |
| d'un accident ou d'une maladie entraînant pour le fonctionnaire une | of ziekte waardoor het de ambtenaar blijvend niet mogelijk is zijn |
| incapacité définitive d'exercer ses fonctions, | werkzaamheden te verrichten, |
| - les versements de pensions de survie intervenant à la suite du décès | - de uitbetaling van overlevingspensioenen als gevolg van het |
| du fonctionnaire ou de l'ancien fonctionnaire ou du décès du conjoint | overlijden van een ambtenaar of gewezen ambtenaar of het overlijden |
| ni fonctionnaire ni agent temporaire d'un fonctionnaire ou d'un ancien | van de echtgenoot van een ambtenaar of gepensioneerd ambtenaar, die |
| fonctionnaire titulaire d'une pension, | zelf geen ambtenaar of tijdelijk functionaris is, |
| - les versements de pensions d'orphelins intervenant sans limitation | - de uitbetaling van wezenpensioenen zonder inachtneming van enige |
| d'âge au profit d'un enfant de fonctionnaire ou ancien fonctionnaire | leeftijdsgrens ten behoeve van het kind van een ambtenaar of gewezen |
| lorsque cet enfant est atteint d'une maladie grave, d'une infirmité ou | ambtenaar na diens overlijden wanneer dit kind ernstig ziek is of een |
| d'un handicap l'empêchant de subvenir à ses besoins après le décès de | gebrek of handicap heeft, waardoor het niet in zijn behoeften kan |
| son auteur. | voorzien. |
| 3. Toutefois, la subrogation de l'Union ne s'étend pas aux droits à | 3. De subrogatie van de Unie strekt zich evenwel niet uit tot de |
| indemnisation portant sur des chefs de préjudice de caractère purement | rechten op schadeloosstelling uit hoofde van strikt persoonlijke |
| personnel, tels que, notamment, le préjudice moral, le pretium | schade zoals met name schadeloosstelling wegens immateriële schade en |
| doloris, ainsi que la part des préjudices esthétiques et d'agrément | smartegeld, alsmede dat deel van de schade wegens esthetisch verlies |
| dépassant le montant de l'indemnité qui aurait été allouée de ces | en gederfde levensvreugde dat het bedrag van de eventuele vergoeding |
| chefs par application de l'article 73. | uit hoofde van artikel 73 te boven gaat. |
| 4. Les dispositions des paragraphes 1, 2 et 3 ne peuvent faire | 4. Het bepaalde in de leden 1, 2 en 3 kan geen beletsel vormen voor |
| obstacle à l'exercice d'une action directe de la part de l'Union ». | het instellen van een rechtstreekse vordering van de kant van de Unie ». |
| B.3.2.3. Il ressort de la jurisprudence de la Cour de justice de | B.3.2.3. Uit de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese |
| l'Union européenne que « la subrogation prévue à l'article 85bis du | Unie blijkt dat « de in artikel 85bis van het Ambtenarenstatuut |
| statut des fonctionnaires est une subrogation de plein droit » (CJUE, | |
| 9 septembre 2004, arrêt Clinique La Ramée, C-397/02, point 15), et que | bedoelde subrogatie een subrogatie van rechtswege is » (HvJ, 9 |
| september 2004, C-397/02, arrest Clinique La Ramée, punt 15), en dat | |
| l'article 85bis du Statut « n'a pas pour objet de modifier les règles | artikel 85bis van het Statuut « geen wijziging brengt in de nationale |
| nationales applicables pour déterminer si et dans quelle mesure la | regels volgens welke moet worden vastgesteld, of en in hoeverre de |
| responsabilité du tiers auteur du dommage doit être engagée. La | derde die de schade heeft veroorzaakt, aansprakelijk is. |
| responsabilité de ce dernier demeure soumise aux règles de fond que | De aansprakelijkheid van de derde blijft onderworpen aan de materiële |
| doit normalement appliquer la juridiction nationale saisie par la | regels die de nationale rechter bij wie het slachtoffer de vordering |
| victime, c'est-à-dire, en principe, à la législation de l'Etat membre | instelt, normaliter moet toepassen, dat wil zeggen in beginsel aan de |
| wettelijke regeling van de lidstaat op het grondgebied waarvan de | |
| sur le territoire duquel le dommage est survenu » (CJUE, 9 septembre | schade is ontstaan » (HvJ, 9 september 2004, C-397/02, arrest Clinique |
| 2004, arrêt Clinique La Ramée, C-397/02, point 17; voy. aussi CJUE, 15 | La Ramée, punt 17; zie ook HvJ, 15 oktober 2015, C-494/14, arrest |
| octobre 2015, arrêt Union européenne c. Axa Belgium SA, C-494/14, | Europese Unie t. Axa Belgium SA, punt 18). |
| point 18). Tant le recours subrogatoire que le recours direct de l'Union | Zowel het subrogatoir verhaal als het rechtstreeks verhaal van de |
| européenne restent dès lors soumis aux dispositions nationales en | Europese Unie blijven dan ook onderworpen aan de nationale bepalingen |
| matière de responsabilité civile. | inzake burgerrechtelijke aansprakelijkheid. |
| B.3.2.4. En ce qui concerne le recours direct exercé par l'Union | B.3.2.4. Met betrekking tot het door de Europese Unie uitgeoefende |
| européenne, le juge a quo a, dans son jugement de renvoi, estimé que | rechtstreeks verhaal heeft de verwijzende rechter in zijn |
| l'Union européenne était un « ayant droit » au sens de l'article 29bis | verwijzingsvonnis geoordeeld dat de Europese Unie een « rechthebbende |
| de la loi du 21 novembre 1989, et a décidé de poser à la Cour les présentes questions préjudicielles. B.3.2.5. C'est au juge a quo qu'il appartient en règle de décider de l'application au litige dont il est saisi des dispositions qu'il soumet au contrôle de la Cour. Celle-ci ne pourrait contester la pertinence de la question préjudicielle que si l'appréciation du juge a quo n'était manifestement pas justifiée, ce qui n'est pas le cas en l'espèce. B.3.2.6. En ce qui concerne le recours subrogatoire exercé par l'Union européenne, le juge a quo a décidé de surseoir à statuer compte tenu d'une question préjudicielle qu'il avait, dans le cadre d'un litige | » in de zin van artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 was en heeft hij beslist om het Hof de voorliggende prejudiciële vragen te stellen. B.3.2.5. Het komt in de regel aan de verwijzende rechter toe te beslissen over de toepassing van de bepalingen die hij aan het Hof ter toetsing voorlegt, op het geschil dat bij hem aanhangig is gemaakt. Het Hof zou de relevantie van de prejudiciële vraag slechts kunnen betwisten indien de beoordeling van de verwijzende rechter klaarblijkelijk niet verantwoord zou zijn, hetgeen te dezen niet het geval is. B.3.2.6. Met betrekking tot het door de Europese Unie uitgeoefende subrogatoir verhaal heeft de verwijzende rechter beslist om de uitspraak aan te houden, rekening houdend met een prejudiciële vraag die hij in het kader van een vorig geschil aan het Hof van Justitie |
| antérieur, posée à la Cour de justice concernant la notion de « tiers | over het begrip « aansprakelijke derde » had gesteld. |
| responsable ». La Cour de justice a répondu à cette question par l'arrêt du 15 | Het Hof van Justitie heeft die vraag bij het voormelde arrest van 15 |
| octobre 2015 précité, et a notamment décidé que la notion de « tiers | oktober 2015 beantwoord en met name beslist dat het in artikel 85bis, |
| responsable » visée dans l'article 85bis, § 1er, du Statut doit « | lid 1, van het Statuut bedoelde begrip « aansprakelijke derde » « |
| recevoir une interprétation autonome et uniforme au sein de l'ordre | binnen de rechtsorde van de Unie autonoom en uniform moet worden |
| juridique de l'Union » (CJUE, arrêt Union européenne c. Axa Belgium | uitgelegd » (HvJ, 15 oktober 2015, C-494/14, arrest Europese Unie t. |
| SA, C-494/14, point 28) et « vise toute personne, y compris les | Axa Belgium SA, punt 28) en « ziet op elke persoon, met inbegrip van |
| assureurs, tenue, en vertu du droit national, de réparer le dommage | de verzekeraar, die naar nationaal recht verplicht is om de door het |
| subi par la victime ou par ses ayants droit » (ibid., point 36). | slachtoffer of diens rechtverkrijgenden geleden schade te vergoeden » (ibid., punt 36). |
| B.3.3. Les présentes questions préjudicielles concernent par | B.3.3. De voorliggende prejudiciële vragen hebben bijgevolg betrekking |
| conséquent le recours direct de l'Union européenne par lequel celle-ci | op het rechtstreeks verhaal van de Europese Unie waarmee zij, in haar |
| réclame, en sa qualité d'employeur d'une victime d'un accident de la | hoedanigheid van werkgever van een slachtoffer van een door een tram |
| circulation causé par un tram, le remboursement des frais médicaux et | veroorzaakt verkeersongeval, de terugbetaling vordert van de medische |
| funéraires, de la rémunération garantie, du capital décès et de | en begrafeniskosten, van de gewaarborgde bezoldiging, van het kapitaal |
| pensions d'orphelins. | bij overlijden en van wezenpensioenen. |
| B.4.1. La partie intimée devant le juge a quo et le Conseil des | B.4.1. De geïntimeerde partij voor de verwijzende rechter en de |
| ministres estiment, à titre principal, que les questions | Ministerraad zijn in hoofdorde van mening dat de prejudiciële vragen |
| préjudicielles posées n'appellent pas de réponse, étant donné que la | geen antwoord behoeven, in zoverre het bekritiseerde verschil in |
| différence de traitement critiquée ne résulterait pas des dispositions | behandeling niet zou voortvloeien uit de in het geding zijnde |
| en cause, mais de leur interprétation et de leur application, la | bepalingen, maar uit de interpretatie en de toepassing ervan, |
| détermination concrète du dommage relevant de l'appréciation du juge | aangezien de concrete vaststelling van de schade onder de beoordeling |
| du fond. | van de feitenrechter valt. |
| B.4.2. Lorsque, comme en l'espèce, les questions posées portent sur la | B.4.2. Wanneer de gestelde vragen, zoals te dezen, betrekking hebben |
| constitutionnalité des dispositions en cause, dans l'interprétation | op de grondwettigheid van de in het geding zijnde bepalingen, in de |
| précisée par le juge a quo, ces questions relèvent de la compétence de | door de verwijzende rechter gepreciseerde interpretatie, behoren die |
| la Cour, en vertu de l'article 142, alinéa 2, 2°, de la Constitution. | vragen tot de bevoegdheid van het Hof krachtens artikel 142, tweede lid, 2°, van de Grondwet. |
| B.4.3. Contrairement à ce qu'allègue la partie intimée devant le juge | B.4.3. In tegenstelling tot hetgeen de geïntimeerde partij voor de |
| a quo, les questions préjudicielles ne prêtent pas à confusion, et | verwijzende rechter aanvoert, geven de prejudiciële vragen geen |
| concernent clairement le dommage de l'employeur d'une victime d'un | aanleiding tot verwarring en hebben zij duidelijk betrekking op de |
| accident de la circulation. | schade van de werkgever van een slachtoffer van een verkeersongeval. |
| B.4.4. Enfin, c'est en règle à la juridiction qui interroge la Cour | B.4.4. Ten slotte staat het in de regel aan het rechtscollege dat een |
| qu'il appartient d'apprécier si la réponse à une question | prejudiciële vraag aan het Hof stelt, om te oordelen of het antwoord |
| préjudicielle est utile à la solution du litige qu'elle doit trancher. | op een prejudiciële vraag nuttig is voor het oplossen van het geschil |
| dat het moet beslechten. | |
| Le fait que les articles 1382 et 1383 du Code civil aient ou non été | Het feit dat de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek al |
| expressément invoqués par la partie appelante devant le juge a quo | dan niet uitdrukkelijk zijn aangevoerd door de appellante voor de |
| n'est dès lors pas déterminant pour apprécier l'utilité d'une réponse | verwijzende rechter, is dan ook niet doorslaggevend om het nut van een |
| aux questions posées. | antwoord op de gestelde vragen te beoordelen. |
| B.4.5. L'exception est rejetée. | B.4.5. De exceptie wordt verworpen. |
| B.5.1. Les questions préjudicielles portant, respectivement, sur les | B.5.1. De prejudiciële vragen die respectievelijk betrekking hebben op |
| articles 1382 et 1383 du Code civil et sur l'article 29bis de la loi | de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek en op artikel |
| du 21 novembre 1989, invitent à comparer l'étendue du dommage subi par | 29bis van de wet van 21 november 1989, nopen tot het vergelijken van |
| l'employeur public lorsqu'un de ses agents est victime d'un accident | de omvang van de door de openbare werkgever geleden schade wanneer een |
| van zijn personeelsleden het slachtoffer is van een ongeval dat voor | |
| indemnisable au sens de ces dispositions. Dès lors que ce dommage | vergoeding in aanmerking komt in de zin van die bepalingen. Aangezien |
| serait, selon la jurisprudence de la Cour de cassation, limité aux « | die schade zich volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie zou |
| montants payés sans bénéficier de prestations de travail en | beperken tot « de betalingen die zijn verricht zonder tegenprestaties |
| contrepartie », le juge a quo interroge la Cour sur une éventuelle | van arbeid te genieten », stelt de verwijzende rechter het Hof vragen |
| différence de traitement injustifiée entre les employeurs publics qui | over een eventueel onverantwoord verschil in behandeling tussen de |
| ont subi un dommage limité aux montants payés sans bénéficier de | openbare werkgevers die schade hebben geleden die zich beperkt tot de |
| uitbetalingen die zijn verricht zonder arbeidsprestaties te genieten | |
| prestations de travail et ceux qui ont dû opérer d'autres | en diegenen die andere uitbetalingen hebben moeten verrichten die |
| décaissements qui n'auraient pas dû l'être sans l'accident. | zonder het ongeval niet hadden moeten worden verricht. |
| B.5.2. Il ressort des faits de la cause et de la motivation de la | B.5.2. Uit de feiten van de zaak en uit de motivering van de |
| décision de renvoi que les questions préjudicielles portent sur la | verwijzingsbeslissing blijkt dat de prejudiciële vragen betrekking |
| compatibilité avec les articles 10 et 11 de la Constitution des | hebben op de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de |
| dispositions en cause, interprétées en ce sens que le dommage, qui | Grondwet, van de in het geding zijnde bepalingen, in die zin |
| conditionne le droit à une indemnisation intégrale, est limité aux « | geïnterpreteerd dat de schade, die een voorwaarde is voor het recht op |
| montants payés sans bénéficier de prestations de travail en | integrale schadevergoeding, wordt beperkt tot « de betalingen die zijn |
| contrepartie », c'est-à-dire, selon le juge a quo, les seules | verricht zonder tegenprestaties van arbeid te genieten », die volgens |
| rémunérations, à l'exclusion d'autres décaissements. | de verwijzende rechter in die zin worden opgevat dat zij alleen de |
| bezoldigingen betreffen, met uitsluiting van andere uitbetalingen. | |
| Quant à la première question préjudicielle | Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag |
| B.6. La première question préjudicielle invite à comparer la situation | B.6. De eerste prejudiciële vraag noopt tot het vergelijken van de |
| d'employeurs publics, en ce qui concerne la notion de dommage | situatie van openbare werkgevers, met betrekking tot het begrip « |
| indemnisable au sens des articles 1382 et 1383 du Code civil, au | vergoedbare schade » in de zin van de artikelen 1382 en 1383 van het |
| regard de décaissements opérés lorsqu'un de leurs agents est victime | Burgerlijk Wetboek, ten aanzien van uitbetalingen die zijn verricht |
| wanneer een van hun personeelsleden het slachtoffer van een | |
| d'un accident de la circulation. | verkeersongeval is. |
| B.7.1. Lorsque l'accident constitue également un accident du travail | B.7.1. Wanneer het ongeval eveneens een arbeidsongeval of een ongeval |
| ou survenu sur le chemin du travail, l'employeur public est subrogé | op de weg naar en van het werk is, treedt de openbare werkgever in de |
| dans les droits de la victime de l'accident du travail, conformément à | rechten van het slachtoffer van het arbeidsongeval, overeenkomstig |
| l'article 14bis, § 3, de la loi du 3 juillet 1967 « sur la prévention | artikel 14bis, § 3, van de wet van 3 juli 1967 « betreffende de |
| ou la réparation des dommages résultant des accidents du travail, des | preventie van of de schadevergoeding voor arbeidsongevallen, voor |
| accidents survenus sur le chemin du travail et des maladies | ongevallen op de weg naar en van het werk en voor beroepsziekten in de |
| professionnelles dans le secteur public ». | overheidssector ». |
| Lorsque l'accident n'est pas un accident du travail ou survenu sur le | Wanneer het ongeval geen arbeidsongeval of ongeval op de weg naar en |
| chemin du travail, les employeurs publics disposent également d'un | van het werk is, beschikken de openbare werkgevers eveneens over een |
| droit de subrogation légale (voy., pour les services publics fédéraux, | recht op wettelijke (zie, voor de federale overheidsdiensten, artikel |
| l'article 160 de la loi du 21 décembre 1994 « portant des dispositions | 160 van de wet van 21 december 1994 « houdende sociale en diverse |
| sociales et diverses ») ou conventionnelle. | bepalingen ») of bedongen subrogatie. |
| Cette action subrogatoire permet à l'employeur public d'agir en lieu | Die subrogatoire vordering maakt het de openbare werkgever mogelijk op |
| et place de la victime, dans les limites du dommage subi directement | te treden in de plaats van het slachtoffer, binnen de perken van de |
| par cette dernière, calculé, en règle, sur la base du salaire net. | schade die rechtstreeks door dat slachtoffer is geleden en die, in de |
| regel, op basis van het nettoloon wordt berekend. | |
| B.7.2. En vertu de l'article 85bis, §§ 1er à 3, du Statut, cité en | B.7.2. Krachtens het in B.3.2.2 aangehaalde artikel 85bis, leden 1 tot |
| B.3.2.2, l'Union européenne est subrogée de plein droit à la victime | 3, van het Statuut treedt de Europese Unie van rechtswege in alle |
| ou à ses ayants droit dans leurs droits et actions contre le tiers | rechten en rechtsvorderingen van het slachtoffer of zijn |
| rechtverkrijgenden ten aanzien van de derde die met name aansprakelijk | |
| responsable, notamment, d'un accident ayant entraîné le décès d'un | is voor een ongeval dat tot het overlijden van een Europese ambtenaar |
| fonctionnaire européen. Conformément à l'article 85bis, § 2, du | heeft geleid. Overeenkomstig artikel 85bis, lid 2, van het Statuut |
| Statut, ce droit d'action subrogatoire vise notamment les versements | heeft dat subrogatoir vorderingsrecht met name betrekking op de |
| effectués conformément à l'article 70 du même Statut à la suite du | betalingen die overeenkomstig artikel 70 van hetzelfde Statuut zijn |
| verricht als gevolg van het overlijden van een ambtenaar of | |
| décès d'un fonctionnaire ou ancien fonctionnaire titulaire d'une | gepensioneerd ambtenaar en op de uitkeringen en vergoedingen uit |
| pension et les prestations servies au titre des articles 72 et 73 du | hoofde van de artikelen 72 en 73 van het Statuut. |
| Statut. Conformément à l'article 85bis, § 4, du Statut, ce droit de | Overeenkomstig artikel 85bis, lid 4, van het Statuut vormt dat |
| subrogation ne fait pas obstacle à l'exercice de l'action directe de | subrogatierecht geen beletsel voor het instellen van de rechtstreekse |
| la part de l'Union. L'action directe de l'Union européenne, en sa | vordering van de kant van de Europese Unie. De rechtstreekse vordering |
| qualité d'employeur, peut dès lors se cumuler avec l'action | van de Europese Unie, in haar hoedanigheid van werkgever, kan dan ook |
| subrogatoire et doit s'exercer conformément aux dispositions | worden gecumuleerd met de subrogatoire vordering en dient |
| nationales en la matière. | overeenkomstig de nationale bepalingen ter zake te worden ingesteld. |
| B.8.1. En droit belge, la réponse à la question de savoir si | B.8.1. In het Belgische recht is het antwoord op de vraag of de |
| l'employeur public dispose aussi, pour obtenir le remboursement des | openbare werkgever, teneinde de terugbetaling van de gedragen lasten |
| te verkrijgen, eveneens beschikt over een vordering op grond van | |
| charges supportées, d'une action fondée sur l'article 1382 du Code | artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek en of de door de publieke |
| civil et si les paiements effectués par l'employeur public (sur la | werkgever uitgevoerde betalingen (op basis van zijn wettelijke, |
| base de son obligation législative, réglementaire ou contractuelle et | reglementaire of contractuele verplichting en zonder in ruil daarvoor |
| arbeidsprestaties te verkrijgen) een vergoedbaar nadeel vormen, | |
| sans obtenir de prestations de travail en contrepartie) constituent un | waarbij tussen dat nadeel en de fout van de derde een oorzakelijk |
| préjudice indemnisable, en relation causale avec la faute du tiers, a | verband bestaat, in de rechtspraak van het Hof van Cassatie |
| connu une évolution dans la jurisprudence de la Cour de cassation. | geëvolueerd. Het heeft die vraag in het verleden ontkennend |
| Elle y a dans le passé répondu négativement. Depuis 2001, elle | beantwoord. Sinds 2001 kent het het voordeel van artikel 1382 van het |
| reconnaît le bénéfice de l'article 1382 du Code civil à l'employeur, | Burgerlijk Wetboek toe aan de werkgever, die dus niet langer stuit op |
| lequel ne se heurte donc plus aux restrictions découlant de l'action | de beperkingen die voortvloeien uit de subrogatoire vordering. Het |
| subrogatoire. Elle décide en effet : | beslist immers : |
| « Attendu qu'en vertu des articles 1382 et 1383 du Code civil, celui qui cause à autrui un dommage par sa faute est tenu d'indemniser intégralement ce dommage, ce qui implique le rétablissement du préjudicié dans l'état où il serait demeuré si l'acte dont il se plaint n'avait pas été commis; Que l'autorité qui, à la suite de la faute d'un tiers, est tenue, en vertu d'une obligation légale ou réglementaire qui lui incombe, de continuer à payer le traitement et les cotisations dues sur ce traitement sans recevoir des prestations de travail en contrepartie, a droit à une indemnité dans la mesure où elle subit ainsi un dommage; | « Overwegende dat, krachtens de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, degene die door zijn schuld aan een ander schade berokkent, verplicht is deze schade integraal te vergoeden, wat impliceert dat de benadeelde teruggeplaatst wordt in de toestand waarin hij zich zou hebben bevonden indien die daad waarover hij zich beklaagt, niet was gesteld; Dat de overheid die ingevolge de fout van een derde krachtens de op haar rustende wettelijke of reglementaire verplichtingen de wedde en de op die wedde rustende bijdragen moet doorbetalen zonder arbeidsprestaties te ontvangen, gerechtigd is op schadevergoeding voor zover zij hierdoor schade lijdt; |
| Qu'en effet, l'existence d'une obligation contractuelle, légale ou | Dat immers het bestaan van een contractuele, wettelijke of |
| réglementaire n'exclut pas qu'il y ait un dommage au sens de l'article | reglementaire verplichting niet uitsluit dat schade, in de zin van |
| 1382 du Code civil, sauf s'il résulte de la teneur ou de la portée de | artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek ontstaat, tenzij wanneer, |
| la convention, de la loi ou du règlement, que la dépense ou la | blijkens de inhoud of de strekking van de overeenkomst, de wet of het |
| prestation à intervenir doit définitivement rester à charge de celui | reglement, de te verrichten uitgave of prestatie definitief voor |
| qui s'y est obligé ou qui doit l'exécuter en vertu de la loi ou du | rekening moet blijven van diegene die zich ertoe heeft verbonden of |
| règlement » (Cass., 19 février 2001, Pas., 2001, n° 99; voy. aussi : | die ze ingevolge de wet of het reglement moet verrichten » (Cass., 19 |
| februari 2001, Arr. Cass., 2001, nr. 99; zie eveneens : Cass., 30 | |
| Cass., 30 janvier 2002, Pas., 2002, n° 63; 4 mars 2002, Pas., 2002, n° | januari 2002, Arr. Cass., 2002, nr. 63; 4 maart 2002, Arr. Cass., |
| 154; 9 avril 2003, Pas., 2003, n° 235; 10 avril 2003, Pas., 2003, n° | 2002, nr. 154; 9 april 2003, Arr. Cass., 2003, nr. 235; 10 april 2003, |
| 245; 3 décembre 2003, Pas., 2003, n° 614; 23 février 2004, Pas., 2004, | Arr. Cass., 2003, nr. 245; 3 december 2003, Arr. Cass., 2003, nr. 614; |
| n° 94; 16 janvier 2006, Pas., 2006, n° 35; 1er octobre 2007, Pas., | 23 februari 2004, Arr. Cass., 2004, nr. 94; 16 januari 2006, nr. 35; 1 |
| 2007, n° 443; 18 novembre 2011, Pas., 2011, n° 625; 14 mai 2012, Pas., | oktober 2007, Arr. Cass., 2007, nr. 443; 18 november 2011, Arr. Cass., |
| 2011, nr. 625; 14 mei 2012, Arr. Cass., 2012, nr. 298; 3 mei 2013, | |
| 2012, n° 298; 3 mai 2013, Pas., 2013, n° 279; 23 octobre 2013, Pas., | Arr. Cass., 2013, nr. 279; 23 oktober 2013, Arr. Cass., 2013, nr. |
| 2013, n° 543). | 543). |
| B.8.2. En vertu de cette jurisprudence, l'existence d'un dommage | B.8.2. Krachtens die rechtspraak wordt het bestaan van vergoedbare |
| indemnisable au sens des articles 1382 et 1383 du Code civil, subi | schade in de zin van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk |
| personnellement par l'employeur public de la victime d'un accident | Wetboek, die persoonlijk is geleden door de openbare werkgever van het |
| slachtoffer van een ongeval dat door de fout van een derde is | |
| causé par la faute d'un tiers et qui peut se cumuler avec son action | veroorzaakt en die kan worden gecumuleerd met zijn subrogatoire |
| subrogatoire, s'apprécie à l'aune des « montants payés sans recevoir | vordering, beoordeeld in het licht van « de betalingen die zijn |
| de prestations de travail en contrepartie », « sauf s'il résulte de la | verricht zonder tegenprestaties van arbeid te genieten », « tenzij |
| teneur ou de la portée de la convention, de la loi ou du règlement, | wanneer, blijkens de inhoud of de strekking van de overeenkomst, de |
| que la dépense ou la prestation à intervenir doit définitivement | wet of het reglement, de te verrichten uitgave of prestatie definitief |
| rester à charge de celui qui s'y est obligé ou qui doit l'exécuter en | voor rekening moet blijven van diegene die zich ertoe heeft verbonden |
| vertu de la loi ou du règlement ». | of die ze ingevolge de wet of het reglement moet verrichten ». |
| La question de savoir si la dépense ou la prestation doit ou non | De vraag of de uitgave of de prestatie al dan niet definitief voor |
| rester définitivement à charge de l'employeur public qui y est obligé | rekening moet blijven van de openbare werkgever die ertoe is verplicht |
| sur la base de la convention, de la loi ou du règlement, relève de | op basis van de overeenkomst, de wet of het reglement, valt onder de |
| l'appréciation du juge du fond en fonction de la teneur ou de la | beoordeling van de feitenrechter blijkens de inhoud of de strekking |
| portée du contrat, de la loi ou du règlement (Cass., 7 mai 2015, Pas., | van de overeenkomst, de wet of het reglement (Cass., 7 mei 2015, Arr. |
| 2015, n° 296). | Cass., 2015, nr. 296). |
| B.8.3. Lorsque l'employeur public doit, en raison de l'incapacité de | B.8.3. Wanneer de openbare werkgever door de arbeidsongeschiktheid van |
| travail frappant son agent victime d'un accident causé par un tiers, | zijn personeelslid dat het slachtoffer is van een ongeval dat door een |
| continuer à payer à cet agent, en vertu des obligations | derde is veroorzaakt, krachtens de contractuele, wettelijke of |
| contractuelles, légales ou réglementaires qui lui incombent, la | reglementaire verplichtingen die op hem rusten, aan dat personeelslid |
| rémunération et les charges afférentes à cette rémunération, sans | de bezoldiging en de lasten met betrekking tot die bezoldiging moet |
| blijven betalen, zonder tegenprestaties van arbeid te ontvangen, heeft | |
| recevoir de prestations de travail en contrepartie, il a dès lors | hij bijgevolg recht op een vergoeding voor die persoonlijke schade op |
| droit à une indemnisation pour ce dommage personnel sur la base du | grond van het gemeen recht van de aansprakelijkheid dat uit de |
| droit commun de la responsabilité découlant des articles 1382 et 1383 | artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek voortvloeit. |
| du Code civil. L'action directe fondée sur ces dispositions permet ainsi à | De rechtstreekse vordering op grond van die bepalingen biedt de |
| l'employeur d'obtenir le remboursement des rémunérations brutes, et | werkgever aldus de mogelijkheid om de terugbetaling te verkrijgen van |
| non des rémunérations nettes qu'il peut réclamer en exerçant les | de brutolonen, en niet van de nettolonen die hij kan vorderen door de |
| droits de la victime sur la base de son action subrogatoire (voy., par | rechten van het slachtoffer op grond van zijn subrogatoire vordering |
| exemple, Cass., 23 octobre 2013, Pas., 2013, n° 543; 4 février 2014, | uit te oefenen (zie, bijvoorbeeld, Cass., 23 oktober 2013, Arr. Cass., |
| Pas., 2014, n° 92). | 2013, nr. 543; 4 februari 2014, Arr. Cass., 2014, nr. 92). |
| B.8.4.1. Lorsque la demande d'indemnisation portait sur d'autres | B.8.4.1. Wanneer de vordering tot schadevergoeding betrekking had op |
| dépenses que des rémunérations, la jurisprudence de la Cour de | andere uitgaven dan bezoldigingen, is de rechtspraak van het Hof van |
| cassation a également évolué. | Cassatie eveneens geëvolueerd. |
| Tout d'abord, ont été considérés comme constituant un dommage | |
| indemnisable des frais médicaux exposés par l'Etat en faveur d'un | Aanvankelijk werd geoordeeld dat medische kosten die door de Staat |
| militaire temporairement incapable (Cass., 4 mars 2002, Pas., 2002, n° | zijn gemaakt voor een tijdelijk arbeidsongeschikte militair (Cass., 4 |
| maart 2002, Arr. Cass., 2002, nr. 154; 1 oktober 2007, Arr. Cass., | |
| 154; 1er octobre 2007, Pas., 2007, n° 443), ou des débours découlant | 2007, nr. 443), of uitgaven die voortvloeien uit het overlijden van |
| du décès d'un fonctionnaire européen (voy. Cass., 16 janvier 2006, | een Europese ambtenaar (zie Cass., 16 januari 2006, Arr. Cass., 2006, |
| Pas., 2006, n° 35). | nr. 35), vergoedbare schade uitmaakten. |
| B.8.4.2. A partir de 2006, la Cour de cassation a considéré que « le | B.8.4.2. Vanaf 2006 heeft het Hof van Cassatie geoordeeld dat, « in de |
| but de la loi ou du règlement qui oblige un employeur intervenant à | mate een wettelijke of reglementaire norm een werkgever die optreedt |
| titre d'assureur à débourser des sommes dont le montant est supérieur | als verzekeraar, verplicht sommen te betalen waarvan het bedrag groter |
| à celui qu'il aurait dû payer en tant qu'employeur pour des | is dan wat hij als werkgever zou hebben betaald voor gepresteerde |
| prestations de services, est de laisser ces sommes définitivement à | diensten, [...] deze norm tot strekking [heeft] dat die sommen |
| charge de l'employeur » et a conclu que le versement par l'employeur | definitief ten laste blijven van die werkgever » en heeft het besloten |
| public d'une rente pour incapacité de travail permanente partielle ne | dat het storten, door de openbare werkgever, van een rente wegens |
| constitue « pas un dommage récupérable auprès du tiers responsable » | gedeeltelijke blijvende arbeidsongeschiktheid « geen schade [uitmaakt] |
| (Cass., 9 janvier 2006, Pas., 2006, n° 22). | die hij kan terugvorderen van de aansprakelijke derde » (Cass., 9 |
| januari 2006, Arr. Cass., 2006, nr. 22). | |
| Ne constituant pas la contrepartie de prestations de travail dont | Werden niet als vergoedbare schade beschouwd omdat zij geen |
| l'employeur aurait bénéficié en l'absence de l'accident, n'ont pas été | tegenprestatie vormen voor arbeidsprestaties die de werkgever zou |
| considérés comme un dommage indemnisable : une rente pour incapacité | hebben genoten indien het ongeval zich niet had voorgedaan : een rente |
| permanente partielle (Cass., 12 novembre 2008, Pas., 2008, n° 627; | wegens gedeeltelijke blijvende arbeidsongeschiktheid (Cass., 12 |
| Cass., 2 mars 2012, Pas., 2012, n° 144; Cass., 24 mai 2013, Pas., | november 2008, Arr. Cass., 2008, nr. 627; 2 maart 2012, Arr. Cass., |
| 2013, n° 317), une pension d'invalidité d'un employé mis prématurément | 2012, nr. 144; 24 mei 2013, Arr. Cass., 2013, nr. 317), een |
| à la pension en raison d'une incapacité permanente due à la faute d'un | invaliditeitspensioen van een werknemer die voortijdig op rust is |
| gesteld wegens een blijvende arbeidsongeschiktheid die aan de fout van | |
| tiers (Cass., 26 mai 2009, Pas., 2009, n° 343; 19 juin 2015, Pas., | een derde te wijten is (Cass., 26 mei 2009, Arr. Cass., 2009, nr. 343; |
| 2015, n° 317), une indemnité pour incapacité versée au-delà de | 19 juni 2015, Arr. Cass., 2015, nr. 317), een vergoeding voor |
| arbeidsongeschiktheid die is uitbetaald na het verstrijken van de | |
| l'expiration du contrat de travail (Cass., 14 mai 2012, Pas., 2012, n° | arbeidsovereenkomst (Cass., 14 mei 2012, Arr. Cass., 2012, nr. 298), |
| 298), une rente versée au conjoint survivant (Cass., 24 janvier 2013, | een aan de langstlevende echtgenoot uitgekeerde rente (Cass., 24 |
| Pas., 2013, n° 59; 24 janvier 2013, Pas., 2013, n° 61), des pensions | januari 2013, Arr. Cass., 2013, nr. 59; 24 januari 2013, Arr. Cass., |
| d'orphelins (Cass., 24 janvier 2013, Pas., 2013, n° 61), ou des frais | 2013, nr. 61), wezenpensioenen (Cass., 24 januari 2013, Arr. Cass., |
| funéraires (Cass., 24 janvier 2013, Pas., 2013, n° 59). | 2013; nr. 61) of begrafeniskosten (Cass., 24 januari 2013, Arr. Cass., |
| B.8.4.3. En ce qui concerne plus particulièrement le versement par | 2013, nr. 59). B.8.4.3. Wat meer bepaald de betaling, door de Europese Unie, van |
| l'Union européenne de pensions ou d'une rente versée au conjoint | pensioenen of van een rente aan de langstlevende echtgenoot of aan de |
| survivant ou aux orphelins d'un fonctionnaire européen, la Cour de | wezen van een Europese ambtenaar betreft, heeft het Hof van Cassatie |
| cassation a jugé qu'un tel versement ne pouvait être considéré comme | geoordeeld dat een dergelijke betaling niet als vergoedbare schade in |
| un dommage indemnisable au sens des articles 1382 et 1383 du Code | de zin van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek kon |
| civil : | worden beschouwd : |
| « Lorsque, à la suite de l'accident mortel de l'un de ses agents, | « Wanneer de Europese Unie, na het dodelijk ongeval van een van haar |
| l'Union européenne est tenue, en vertu du statut des fonctionnaires | personeelsleden, krachtens het statuut van de ambtenaren van de |
| des Communautés européennes, de verser des pensions d'orphelins en | Europese Gemeenschappen, ertoe gehouden is een wezenpensioen aan de |
| faveur des enfants ou de survie en faveur de la veuve ou de la | kinderen of een overlevingspensioen aan de weduwe of aan de vorige |
| précédente épouse de cet agent, le [paiement] de ces pensions, qui ne | echtgenote van dat personeelslid uit te keren, vormt de betaling van |
| constitue pas la contrepartie des prestations de travail dont elle | die pensioenen, die geen tegenprestatie zijn voor de dienstprestaties |
| die zij zou hebben ontvangen indien het ongeval zich niet zou hebben | |
| aurait bénéficié en l'absence de l'accident, n'est pas un dommage | voorgedaan, geen vergoedbare schade in de zin van de artikelen 1382 en |
| réparable au sens des articles 1382 et 1383 du Code civil » (Cass., 24 | 1383 Burgerlijk Wetboek » (Cass., 24 januari 2013, Arr. Cass., 2013, |
| janvier 2013, Pas., 2013, n° 61). | nr. 61). |
| De même, en ce qui concerne le versement par l'Union européenne d'une | Evenzo, met betrekking tot het storten, door de Europese Unie, van een |
| pension à un travailleur admis prématurément à la pension en raison | pensioen aan een werknemer die voortijdig op rust is gesteld wegens |
| d'une incapacité permanente de travail causée par la faute d'un tiers, | een blijvende arbeidsongeschiktheid die door de fout van een derde is |
| la Cour de cassation a jugé : | veroorzaakt, heeft het Hof geoordeeld : |
| « La pension d'invalidité, en effet, ne constitue pas une rémunération | « Het invaliditeitspensioen is immers geen wedde betaald zonder de |
| payée sans contrepartie normale mais une allocation de sécurité | normale tegenprestatie, maar een socialezekerheidsuitkering die het |
| sociale qui couvre le risque d'incapacité permanente de travail et | risico van blijvende arbeidsongeschiktheid dekt en die de werkgever in |
| qui, dans le secteur public, est prise en charge par l'employeur. | de publieke sector ten laste neemt. |
| Lorsqu'en vertu du statut des fonctionnaires des Communautés | Wanneer de Europese Unie krachtens het statuut van de ambtenaren van |
| européennes, l'Union européenne doit verser une pension d'invalidité à | de Europese Gemeenschappen een invaliditeitspensioen dient uit te |
| un membre du personnel admis à la pension d'office ensuite d'une | keren aan een personeelslid dat ambtshalve werd gepensioneerd wegens |
| incapacité permanente de travail en raison des lésions encourues par | een blijvende invaliditeit ingevolge door de fout van een derde |
| la faute d'un tiers, le paiement de cette pension, qui ne constitue | opgelopen letsels, dan vormt de betaling van dit pensioen dat geen |
| pas une contrepartie pour les prestations de service que l'Union | tegenprestatie is voor de dienstprestaties die de Europese Unie zou |
| européenne aurait perçues si l'accident n'était pas survenu, ne | hebben ontvangen indien het ongeval zich niet zou hebben voorgedaan, |
| constitue pas un dommage indemnisable au sens des articles 1382 et | geen vergoedbare schade in de zin van de artikelen 1382 en 1383 |
| 1383 du Code civil » (Cass., 19 juin 2015, Pas., 2015, n° 317). | Burgerlijk Wetboek » (Cass., 19 juni 2015, Arr. Cass., 2015, nr. 317). |
| B.8.5. Il ressort de cette jurisprudence, en particulier de l'arrêt | B.8.5. Uit die rechtspraak, inzonderheid uit het voormelde arrest van |
| précité du 19 juin 2015, que, dans le cadre de l'action directe de | 19 juni 2015, blijkt dat, in het kader van de rechtstreekse vordering |
| l'employeur public fondée sur les articles 1382 et 1383 du Code civil, pouvant se cumuler à son action subrogatoire, seuls peuvent constituer un dommage indemnisable les paiements opérés sans bénéficier de la contrepartie normale de prestations de travail. Les employeurs publics sont dès lors, en ce qui concerne leurs possibilités de recours direct, traités différemment selon la nature des dépenses qu'ils exposent à l'égard de la victime d'un accident causé par un tiers et de ses ayants droit. La Cour doit examiner si cette différence de traitement est raisonnablement justifiée. B.9. Conformément au droit belge en la matière, l'Union européenne dispose, outre de son action subrogatoire, d'une action directe fondée | van de openbare werkgever op grond van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, die met zijn subrogatoire vordering kan worden gecumuleerd, enkel de betalingen die zijn verricht zonder van de normale tegenprestatie van arbeid te genieten, vergoedbare schade kunnen uitmaken. De openbare werkgevers worden, met betrekking tot hun mogelijkheden van rechtstreeks verhaal, dan ook verschillend behandeld volgens de aard van de uitgaven die zij maken ten aanzien van het slachtoffer van een ongeval dat is veroorzaakt door een derde en ten aanzien van zijn rechthebbenden. Het Hof dient te onderzoeken of dat verschil in behandeling redelijk verantwoord is. B.9. Overeenkomstig het Belgische recht ter zake beschikt de Europese Unie, naast haar subrogatoire vordering, over een rechtstreekse |
| sur les articles 1382 et 1383 du Code civil, afin de réclamer le | vordering op grond van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk |
| remboursement de principe des décaissements opérés à la suite du décès | Wetboek, teneinde de principiële terugbetaling te vorderen van de |
| uitbetalingen die zijn verricht naar aanleiding van het overlijden van | |
| accidentel d'un fonctionnaire européen (voy. Cass., 16 janvier 2006, | een Europese ambtenaar ten gevolge van een ongeval (zie Cass., 16 |
| Pas., 2006, n° 35). | januari 2006, Arr. Cass., 2006, nr. 35). |
| Rekening houdend met de in B.8 aangehaalde rechtspraak kunnen echter | |
| enkel de betalingen die een tegenprestatie vormen voor de | |
| Compte tenu de la jurisprudence citée en B.8, seuls peuvent toutefois | arbeidsprestaties die de Europese Unie normaal zou hebben genoten |
| être pris en considération comme étant des dommages indemnisables pour | indien het ongeval zich niet had voorgedaan, als vergoedbare schade |
| l'employeur sur la base des articles 1382 et 1383 du Code civil les | voor de werkgever op grond van de artikelen 1382 en 1383 van het |
| paiements qui constituent une contrepartie pour les prestations de | Burgerlijk Wetboek in aanmerking komen. |
| travail dont l'Union européenne aurait bénéficié si l'accident n'était | |
| pas survenu. B.10.1. La Cour de justice a jugé que le Statut « ne peut pas être | B.10.1. Het Hof van Justitie heeft geoordeeld dat het Statuut « niet |
| interprété en ce sens que, dans le cadre d'une action directe en vertu | aldus kan worden uitgelegd dat, in het kader van een rechtstreekse |
| de l'article 85bis, paragraphe 4, de ce statut, les prestations que | vordering krachtens artikel 85bis, lid 4, van dat Statuut, de |
| uitkeringen die de Unie verplicht is te betalen uit hoofde van, | |
| l'Union est tenue d'honorer au titre, d'une part, de l'article 73 | enerzijds, artikel 73 van dat Statuut, dat beoogt de risico's van |
| dudit statut, visant à couvrir les risques de maladie et d'accident | ziekte en ongevallen te dekken, en, anderzijds, artikel 78, van |
| et, d'autre part, de l'article 78 de ce même statut pour le versement | datzelfde Statuut, dat betrekking heeft op de betaling van een |
| d'une pension d'invalidité doivent définitivement rester à sa charge » | invaliditeitspensioen, definitief voor haar rekening moeten blijven » |
| (CJUE, 15 octobre 2015, arrêt Union européenne c. Axa Belgium SA, | (HvJ, 15 oktober 2015, C-494/14, arrest Europese Unie t. Axa Belgium |
| C-494/14, point 44). | SA, punt 44). |
| B.10.2. La circonstance que la Cour de justice indique que ces | B.10.2. De omstandigheid dat het Hof van Justitie aangeeft dat die |
| montants ne doivent pas définitivement rester à charge de l'Union, en | bedragen, krachtens de draagwijdte van het Statuut, niet definitief |
| voor rekening van de Unie moeten blijven, houdt evenwel niet in dat de | |
| vertu de la portée du Statut, ne signifie toutefois pas que leur | betaling ervan, wanneer het overlijden van de Europese ambtenaar te |
| paiement, lorsque le décès du fonctionnaire européen est dû à un | wijten is aan een ongeval dat door een derde is veroorzaakt, |
| accident causé par un tiers, s'identifie nécessairement à la notion de | noodzakelijkerwijs wordt gelijkgesteld met het begrip « schade » in de |
| dommage au sens des articles 1382 et 1383 du Code civil belge. | zin van de artikelen 1382 en 1383 van het Belgische Burgerlijk |
| Comme il est dit en B.3.2.3, l'action directe de l'Union reste, à cet | Wetboek. Zoals in B.3.2.3 is vermeld, blijft de rechtstreekse vordering van de |
| égard, soumise aux règles nationales applicables en la matière, dont | Unie in dat verband onderworpen aan de ter zake van toepassing zijnde |
| nationale regels, waaronder de toepassingsvoorwaarden van de artikelen | |
| les conditions d'application des articles 1382 et 1383 du Code civil, | 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, met name het bestaan van |
| notamment l'existence d'un dommage, déterminé et apprécié par le juge national. | schade, die door de nationale rechter wordt vastgesteld en beoordeeld. |
| B.11.1. Comme il est dit en B.8, l'employeur public s'est vu, à la | B.11.1. Zoals in B.8 is vermeld, kreeg de openbare werkgever, |
| suite de l'évolution de la jurisprudence de la Cour de cassation, | ingevolge de evolutie in de rechtspraak van het Hof van Cassatie, een |
| reconnaître un droit de recours direct fondé sur les articles 1382 et | rechtstreeks verhaalrecht toegekend op grond van de artikelen 1382 en |
| 1383 du Code civil, se cumulant à l'action subrogatoire lui permettant | 1383 van het Burgerlijk Wetboek, dat wordt gecumuleerd met de |
| d'exercer les droits de la victime ou de ses ayants droit. | subrogatoire vordering die het hem mogelijk maakt de rechten van het |
| slachtoffer of van zijn rechthebbenden uit te oefenen. | |
| Cette action directe, qui s'écarte de la logique de l'action | Die rechtstreekse vordering, die afwijkt van de logica van de |
| subrogatoire légalement ou conventionnellement prévue, permet ainsi à | subrogatoire vordering waarin bij wet of bij overeenkomst is voorzien, |
| l'employeur public de la victime d'un accident d'obtenir le | maakt het de openbare werkgever van het slachtoffer van een ongeval |
| remboursement des rémunérations brutes et non seulement des | aldus mogelijk de terugbetaling te verkrijgen van de brutolonen en |
| rémunérations nettes payées au travailleur pendant la durée de son | niet enkel van de nettolonen die tijdens de duur van de |
| incapacité. B.11.2. Dans l'interprétation selon laquelle le dommage indemnisable, | arbeidsongeschiktheid aan de werknemer zijn betaald. |
| au sens de ces dispositions, est limité aux paiements opérés sans la | B.11.2. In de interpretatie dat de vergoedbare schade, in de zin van |
| contrepartie normale de prestations de travail, cette limitation est | die bepalingen, is beperkt tot de betalingen die zonder de normale |
| fondée sur un critère de distinction objectif et pertinent. | tegenprestatie van arbeid zijn verricht, berust die beperking op een |
| En effet, le dommage purement économique supporté par l'employeur | objectief en pertinent criterium van onderscheid. |
| public d'une victime d'un accident de la circulation est, dans ce | De louter economische schade die is geleden door de openbare werkgever |
| contexte, défini en lien direct avec le fonctionnement normal de la | van een slachtoffer van een verkeersongeval, wordt in die context |
| relation de travail, qui est elle-même à l'origine du dommage supporté | immers bepaald in rechtstreeks verband met de normale werking van de |
| par l'employeur de la victime. | arbeidsrelatie, die zelf aan de oorsprong ligt van de door de |
| werkgever van het slachtoffer geleden schade. | |
| B.11.3. Lorsque l'employeur public assume, en outre, des prestations | B.11.3. Wanneer de openbare werkgever bovendien prestaties voor zijn |
| relevant d'un régime de sécurité sociale, les dépenses liées à de | rekening neemt die onder een socialezekerheidsstelsel vallen, |
| telles prestations dépassent ce que l'employeur est en droit | overschrijden de uitgaven in verband met dergelijke prestaties hetgeen |
| d'attendre de son agent en raison de l'exécution normale de la | de werkgever wegens de normale uitvoering van de arbeidsrelatie van |
| relation de travail. Le dommage que subirait l'employeur public en | zijn personeelslid mag verwachten. De schade die de openbare werkgever |
| raison de dépenses liées à de telles prestations ne pourrait | zou lijden wegens uitgaven in verband met dergelijke prestaties, zou |
| d'ailleurs être considéré comme étant personnel. | trouwens niet kunnen worden beschouwd als persoonlijke schade. |
| B.11.4. Cette interprétation n'entraîne, par ailleurs, pas d'effets disproportionnés. L'employeur public dispose en effet, à l'égard des autres dépenses que celles visées en B.11.2, d'une action subrogatoire qui lui permet d'obtenir une indemnisation, même si celle-ci est limitée à ce que la victime elle-même pourrait obtenir. Il peut, par ailleurs, s'assurer pour couvrir le risque lié à ces décaissements. En l'espèce, comme il est dit en B.7.2, l'article 85bis, §§ 1er à 3, du Statut, accorde à l'Union, de plein droit, une action subrogatoire lui permettant, notamment, de postuler le remboursement des versements | B.11.4. Die interpretatie brengt daarenboven geen onevenredige gevolgen met zich mee. De openbare werkgever beschikt immers over een subrogatoire vordering ten aanzien van de andere uitgaven dan die bedoeld in B.11.2, die het hem mogelijk maakt een vergoeding te verkrijgen, zelfs indien die is beperkt tot hetgeen het slachtoffer zelf zou kunnen verkrijgen. Hij kan zich daarenboven verzekeren om het risico in verband met die uitbetalingen te dekken. Te dezen, zoals in B.7.2 is vermeld, wordt bij artikel 85bis, leden 1 tot 3, van het Statuut aan de Unie van rechtswege een subrogatoire vordering toegekend die haar met name de mogelijkheid biedt de terugbetaling te vorderen van de betalingen die overeenkomstig artikel |
| effectués conformément à l'article 70 du Statut à la suite du décès | 70 van het Statuut zijn verricht als gevolg van het overlijden van een |
| ambtenaar en van de uitkeringen en vergoedingen uit hoofde van de | |
| d'un fonctionnaire et des prestations servies au titre des articles 72 | artikelen 72 en 73 van het Statuut. De Europese Unie is bovendien de |
| begunstigde van een verzekering die de financiële gevolgen dekt van de | |
| et 73 du Statut. L'Union européenne est en outre le bénéficiaire d'une | statutaire verplichtingen die uit artikel 73 van het Statuut |
| assurance couvrant les conséquences pécuniaires des obligations | voortvloeien (zie HvJ, 24 oktober 1996, C-76/95, Commissie t. Royale |
| statutaires découlant de l'article 73 du Statut (voy. CJUE, 24 octobre | belge SA). B.11.5. Ten slotte maakt de beoordeling van de schade in het licht van |
| 1996, Commission c. Royale belge SA, C-76/95). | de ontstentenis van een normale tegenprestatie van arbeid het mogelijk |
| B.11.5. Enfin, l'appréciation du dommage à l'aune de l'absence de | een billijk evenwicht tussen de belangen van de verschillende |
| contrepartie normale de prestations de travail permet de ménager un | betrokken partijen tot stand te brengen, aangezien de openbare |
| juste équilibre entre les intérêts des différentes parties concernées, | werkgever een rechtstreekse vordering geniet die met een subrogatoire |
| l'employeur public bénéficiant d'une action directe se cumulant à une | vordering wordt gecumuleerd, terwijl de persoon die ertoe is gehouden |
| action subrogatoire, tandis que la personne tenue de l'indemniser ne | hem te vergoeden, de storting van prestaties die voortvloeien uit |
| devra pas prendre en charge le versement de prestations qui procèdent | keuzes eigen aan de in het geding zijnde arbeidsrelatie, en die niet |
| d'options propres à la relation de travail en cause, et qui peuvent se | in verhouding kunnen blijken met de rechtstreeks door het slachtoffer |
| révéler sans commune mesure avec le dommage subi directement par la | geleden schade waartoe de subrogatoire vordering in beginsel is |
| victime auquel est, en principe, limitée l'action subrogatoire. | beperkt, niet ten laste zal moeten nemen. |
| B.12. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.12. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
| Quant à la seconde question préjudicielle | Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag |
| B.13. Dans la décision de renvoi, le juge a quo a jugé que l'Union | B.13. In de verwijzingsbeslissing heeft de verwijzende rechter |
| européenne était un « ayant droit » au sens de l'article 29bis de la | geoordeeld dat de Europese Unie een « rechthebbende » in de zin van |
| loi du 21 novembre 1989. | artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 was. |
| La Cour examine la seconde question préjudicielle dans cette interprétation. | Het Hof onderzoekt de tweede prejudiciële vraag in die interpretatie. |
| B.14.1. L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 organise un | B.14.1. Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 organiseert een |
| systeem van objectieve aansprakelijkheid van de bestuurders van | |
| système de responsabilité objective des conducteurs de véhicules | motorrijtuigen dat afwijkt van het gemeen recht van de burgerlijke |
| automoteurs dérogatoire au droit commun de la responsabilité civile, | aansprakelijkheid, aangezien de bestuurder van een motorrijtuig dat |
| le conducteur d'un véhicule automoteur impliqué dans un accident ne | bij een ongeval is betrokken zich niet kan onttrekken aan zijn |
| pouvant pas s'exonérer de son obligation de réparation des dommages | verplichting om de door de slachtoffers geleden schade te herstellen |
| subis par les victimes en invoquant l'absence de faute dans son chef. | door zich te beroepen op de afwezigheid van een door hem begane fout. |
| L'obligation d'indemniser le dommage subi par les victimes d'un | De verplichting om de door de slachtoffers van een verkeersongeval en |
| accident de la route et leurs ayants droit est mise à charge des | hun rechthebbenden geleden schade te vergoeden, wordt ten laste gelegd |
| assureurs qui couvrent la responsabilité du propriétaire, du | van de verzekeraars die de aansprakelijkheid van de eigenaar, de |
| conducteur ou du détenteur des véhicules automoteurs. | bestuurder of de houder van de motorrijtuigen dekken. |
| B.14.2. Par la disposition en cause, le législateur vise à | B.14.2. Met de in het geding zijnde bepaling beoogt de wetgever de |
| l'indemnisation automatique des victimes réputées faibles d'accidents | automatische schadevergoeding voor de zwak geachte slachtoffers van |
| de la circulation et de leurs ayants droit (Doc. parl., Sénat, | verkeersongevallen en hun rechthebbenden (Parl. St., Senaat, |
| 1993-1994, n° 980-1, p. 9), ce qui permet d'accélérer l'indemnisation | 1993-1994, nr. 980-1, p. 9), waardoor de schadeloosstelling van |
| des victimes d'accidents de la circulation : | slachtoffers van verkeersongevallen kan worden versneld : |
| « La mise en circulation de véhicules automoteurs crée donc | « Het in het verkeer brengen van motorrijtuigen schept werkelijk een |
| véritablement un risque important pour l'intégrité physique des | |
| personnes qui se trouvent dans une position de faiblesse évidente | belangrijk risico voor de fysieke integriteit van personen die zich in |
| vis-à-vis des véhicules automoteurs, qu'elles soient elles-mêmes | een klaarblijkelijk zwakke positie ten aanzien van motorrijtuigen |
| transportées à bord de l'un de ces véhicules ou qu'elles soient | bevinden, hetzij in de hoedanigheid van vervoerde passagier, hetzij |
| simplement des piétons ou des cyclistes. | gewoon als voetgangers of fietsers. |
| [...] | [...] |
| Il existe, par conséquent, de nombreux cas dans lesquels, à la | Bijgevolg bestaan er vele gevallen waar de door het slachtoffer wegens |
| souffrance subie par la victime en raison des lésions corporelles | lichamelijke letsels [geleden] schade gepaard gaat met zwaarwegende |
| qu'elle a subies s'ajoutent de graves conséquences financières pour | financiële gevolgen voor hemzelf en zijn gezin. |
| elle-même et pour sa famille. | |
| De même, lorsque la victime d'un accident est décédée, sa famille peut | Evenzo kan, wanneer het slachtoffer ingevolge een ongeval overlijdt, |
| se retrouver dans une situation pécuniaire difficile qui aggrave | zijn familie in een hachelijke financiële toestand terecht komen, |
| encore la douleur qu'elle éprouve ». | waardoor het haar toegebrachte leed nog verergert ». |
| B.14.3. A la suite de l'arrêt n° 92/98 du 15 juillet 1998, le | B.14.3. Ingevolge het arrest nr. 92/98 van 15 juli 1998 heeft de |
| législateur a, par la loi du 19 janvier 2001, étendu le régime | wetgever, bij de wet van 19 januari 2001, de regeling van de |
| d'indemnisation automatique des victimes d'un accident de la route aux | automatische vergoeding van de slachtoffers van een verkeersongeval |
| véhicules automoteurs liés à une voie ferrée, en mettant l'obligation | uitgebreid tot de motorrijtuigen die aan spoorstaven zijn gebonden, |
| d'indemnisation à charge des propriétaires de ces véhicules. | door de verplichting tot vergoeding ten laste van de eigenaars van die |
| rijtuigen te leggen. | |
| B.14.4. Selon le paragraphe 5 de l'article 29bis de la loi du 21 | B.14.4. Volgens paragraaf 5 van artikel 29bis van de wet van 21 |
| novembre 1989, « les règles de la responsabilité civile restent | november 1989 « [blijven] de regels betreffende de burgerrechtelijke |
| d'application pour tout ce qui n'est pas régi expressément par [cette | aansprakelijkheid [...] van toepassing op alles wat niet uitdrukkelijk |
| disposition législative] ». | bij [die wetsbepaling] wordt geregeld ». |
| Le régime d'indemnisation établi par l'article 29bis de la loi du 21 | De bij artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 ingevoerde |
| novembre 1989 couvre « tous les dommages subis par les victimes et | vergoedingsregeling dekt « alle schade geleden door de slachtoffers en |
| leurs ayants droit et résultant de lésions corporelles ou du décès, y | hun rechthebbenden en voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het |
| compris les dégâts aux vêtements », à l'exception des dégâts matériels | overlijden, met inbegrip van de kledijschade », met uitzondering van |
| subis par les victimes et leurs ayants droit à la suite de l'accident | de stoffelijke schade die is geleden door de slachtoffers en hun |
| rechthebbenden ingevolge het verkeersongeval waarbij een motorrijtuig | |
| de la circulation impliquant un véhicule automoteur (Cass., 7 février | is betrokken (Cass., 7 februari 2011, Arr. Cass., 2011, nr. 109). |
| 2011, Pas., 2011, n° 109). | Daaruit vloeit voort dat artikel 29bis van de wet van 21 november |
| Il en résulte qu'en se référant à « tous les dommages subis par les | 1989, door te verwijzen naar « alle schade geleden door de |
| victimes et leurs ayants droit », dont ceux résultant du décès, | slachtoffers en hun rechthebbenden », waaronder die voortvloeiend uit |
| l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 ne déroge pas au droit | het overlijden, niet afwijkt van het gemeen recht van de |
| commun de la responsabilité civile en ce qui concerne la notion de | burgerrechtelijke aansprakelijkheid met betrekking tot het begrip « |
| dommage indemnisable. | vergoedbare schade ». |
| B.15. La différence de traitement critiquée dans la seconde question | B.15. Het in de tweede prejudiciële vraag bekritiseerde verschil in |
| préjudicielle ne trouve dès lors pas sa source dans cette disposition, | behandeling vindt zijn oorsprong dan ook niet in die bepaling, maar |
| mais dans les seuls articles 1382 et 1383 du Code civil. | enkel in de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek. |
| Dans sa réponse à la première question préjudicielle, la Cour a conclu | In zijn antwoord op de eerste prejudiciële vraag heeft het Hof |
| à la compatibilité, avec les articles 10 et 11 de la Constitution, des | besloten tot de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de |
| articles 1382 et 1383 du Code civil, interprétés en ce sens que le | Grondwet, van de artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, in |
| dommage subi par l'employeur public, lorsqu'un de ses agents est | die zin geïnterpreteerd dat de schade geleden door de openbare |
| werkgever, wanneer een van zijn personeelsleden het slachtoffer is van | |
| victime d'un accident qui est indemnisable au sens de ces | een ongeval dat voor vergoeding in aanmerking komt in de zin van die |
| dispositions, est limité aux paiements qu'il a opérés sans bénéficier | bepalingen, beperkt is tot de betalingen die hij heeft verricht zonder |
| de la contrepartie normale de prestations de travail. | de normale tegenprestatie van arbeid te genieten. |
| B.16. Il n'y a dès lors pas lieu de répondre à la seconde question | B.16. De tweede prejudiciële vraag dient bijgevolg niet te worden |
| préjudicielle. | beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| - Les articles 1382 et 1383 du Code civil, interprétés en ce sens que | - De artikelen 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek, in die zin |
| le dommage subi par l'employeur public lorsqu'un de ses agents est | geïnterpreteerd dat de schade geleden door de openbare werkgever |
| wanneer een van zijn personeelsleden het slachtoffer is van een | |
| victime d'un accident qui est indemnisable au sens de ces dispositions | ongeval dat voor vergoeding in aanmerking komt in de zin van die |
| est limité aux paiements qu'il a opérés sans bénéficier de la | bepalingen, is beperkt tot de betalingen die hij heeft verricht zonder |
| contrepartie normale de prestations de travail, ne violent pas les | de normale tegenprestatie van arbeid te genieten, schenden de |
| articles 10 et 11 de la Constitution. | artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
| - La seconde question préjudicielle n'appelle pas de réponse. | - De tweede prejudiciële vraag behoeft geen antwoord. |
| Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
| la Cour constitutionnelle, le 20 octobre 2016. | op 20 oktober 2016. |
| Le greffier, | De griffier, |
| F. Meersschaut | F. Meersschaut |
| Le président, | De voorzitter, |
| J. Spreutels | J. Spreutels |