Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 177/2014 du 4 décembre 2014 Numéro du rôle : 5838 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 14, 807 et 1042 du Code judiciaire, posées par le Tribunal de première instance de Bruxelles. La Cour co composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, P. (...)"
Extrait de l'arrêt n° 177/2014 du 4 décembre 2014 Numéro du rôle : 5838 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 14, 807 et 1042 du Code judiciaire, posées par le Tribunal de première instance de Bruxelles. La Cour co composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, P. (...) Uittreksel uit arrest nr. 177/2014 van 4 december 2014 Rolnummer : 5838 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 14, 807 en 1042 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. Het Gro samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters J.-P. Snappe, T. Merckx-Van(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 177/2014 du 4 décembre 2014 Uittreksel uit arrest nr. 177/2014 van 4 december 2014
Numéro du rôle : 5838 Rolnummer : 5838
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 14, 807 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 14, 807 en
et 1042 du Code judiciaire, posées par le Tribunal de première 1042 van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van
instance de Bruxelles. eerste aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges J.-P. samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de
Snappe, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée rechters J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet en R.
du greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 21 janvier 2014 en cause de Ali Abdoullah contre Bij vonnis van 21 januari 2014 in zake Ali Abdoullah tegen de
l'association des copropriétaires de l'immeuble « Eden Roc », dont vereniging van mede-eigenaars van het gebouw « Eden Roc », waarvan de
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 7 février 2014, le expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 7 februari 2014,
Tribunal de première instance de Bruxelles a posé les questions heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende
préjudicielles suivantes : prejudiciële vragen gesteld :
« 1. Les articles 14, 807 et 1042 du Code judiciaire sont-ils « 1. Zijn de artikelen 14, 807 en 1042 van het Gerechtelijk Wetboek in
contraires aux articles 10 et 11 de la Constitution, le cas échéant strijd met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in voorkomend geval
lus en combinaison avec les principes du respect des droits de la in samenhang gelezen met de beginselen van de inachtneming van de
défense et de loyauté procédurale, en ce qu'ils soumettent la demande rechten van de verdediging en van de loyauteit van de procesvoering,
nouvelle formée pour la première fois en degré d'appel aux conditions in zoverre zij de nieuwe vordering die voor de eerste maal in hoger
prévues par l'article 807 du même code, alors que la demande beroep is ingesteld, aan de in artikel 807 van hetzelfde Wetboek
reconventionnelle formée pour la première fois en degré d'appel n'est bedoelde voorwaarden onderwerpen, terwijl de tegenvordering die voor
de eerste maal in hoger beroep is ingesteld, niet aan andere
pas soumise à d'autres conditions que la qualité et l'intérêt ? voorwaarden dan de hoedanigheid en het belang wordt onderworpen ?
2. Les articles 14, 807 et 1042 du Code judiciaire sont-ils contraires 2. Zijn de artikelen 14, 807 en 1042 van het Gerechtelijk Wetboek, in
aux articles 10 et 11 de la Constitution, le cas échéant lus en die zin geïnterpreteerd dat de tegenvordering die voor de eerste maal
in hoger beroep is ingesteld, enkel ontvankelijk is indien zij berust
combinaison avec les principes du respect des droits de la défense et op een feit dat of een akte die is aangevoerd in de eerste conclusies
de loyauté procédurale, interprétés en ce sens que la demande die door de verweerder zijn neergelegd of wanneer zij een verweer
reconventionnelle introduite pour la première fois en degré d'appel [vormt] op de hoofdvordering of [strekt] tot schuldvergelijking, in
n'est recevable que si elle est fondée sur un fait ou un acte invoqué strijd met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in voorkomend geval
dans les premières conclusions déposées par le défendeur ou in samenhang gelezen met de beginselen van de inachtneming van de
[lorsqu'elle constitue] une défense à l'action principale ou [tend] à rechten van de verdediging en van de loyauteit van de procesvoering ?
la compensation ? ». ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Les questions préjudicielles portent sur les articles 14, 807 et B.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de artikelen 14, 807
1042 du Code judiciaire. en 1042 van het Gerechtelijk Wetboek.
L'article 14 du Code judiciaire dispose : Artikel 14 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt :
« La demande reconventionnelle est la demande incidente formée par le « De tegenvordering is een tussenvordering die de verweerder instelt
défendeur et qui tend à faire prononcer une condamnation à charge du demandeur ». om tegen de eiser een veroordeling te doen uitspreken ».
L'article 807 du Code judiciaire dispose : Artikel 807 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt :
« La demande dont le juge est saisi peut être étendue ou modifiée, si « Een vordering die voor de rechter aanhangig is, kan uitgebreid of
les conclusions nouvelles, contradictoirement prises, sont fondées sur gewijzigd worden, indien de nieuwe, op tegenspraak genomen conclusies,
un fait ou un acte invoqué dans la citation, même si leur berusten op een feit of akte in de dagvaarding aangevoerd, zelfs
qualification juridique est différente ». indien hun juridische omschrijving verschillend is ».
L'article 1042 du Code judiciaire dispose : Artikel 1042 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt :
« Pour autant qu'il n'y soit pas dérogé par les dispositions du « Voor zover de bepalingen van dit boek er niet van afwijken zijn de
présent livre, les règles relatives à l'instance sont applicables aux voies de recours ». regels van het geding toepasselijk op de rechtsmiddelen ».
B.2.1. Les questions préjudicielles invitent la Cour à examiner la B.2.1. In de prejudiciële vragen wordt het Hof verzocht de
compatibilité de ces dispositions avec les articles 10 et 11 de la bestaanbaarheid te onderzoeken van die bepalingen met de artikelen 10
Constitution, éventuellement combinés avec les principes du respect en 11 van de Grondwet, eventueel in samenhang gelezen met de
des droits de la défense et de loyauté procédurale, en ce qu'elles beginselen van de rechten van de verdediging en van de loyauteit van
soumettent la demande nouvelle formée pour la première fois en degré de procesvoering, in zoverre zij de nieuwe vordering die voor de
d'appel aux conditions prévues par l'article 807 du même Code, alors eerste maal in hoger beroep is ingesteld, aan de in artikel 807 van
que la demande reconventionnelle formée pour la première fois en degré hetzelfde Wetboek bedoelde voorwaarden onderwerpen, terwijl de
d'appel : tegenvordering die voor de eerste maal in hoger beroep is ingesteld :
- ne serait pas soumise à d'autres conditions de recevabilité que la - niet aan andere ontvankelijkheidsvereisten dan de hoedanigheid en
qualité et l'intérêt (première question préjudicielle), ou het belang zou worden onderworpen (eerste prejudiciële vraag), of
- ne serait recevable que « si elle est fondée sur un fait ou un acte - enkel ontvankelijk zou zijn « indien zij berust op een feit dat of
invoqué dans les premières conclusions déposées par le défendeur ou een akte die is aangevoerd in de eerste conclusies die door de
[lorsqu'elle constitue] une défense à l'action principale ou [tend] à verweerder zijn neergelegd of wanneer zij een verweer [vormt] op de
la compensation » (seconde question préjudicielle). hoofdvordering of [strekt] tot schuldvergelijking » (tweede
B.2.2. Il ressort des faits de la cause et de la motivation de la prejudiciële vraag). B.2.2. Uit de feiten van de zaak en uit de motivering van de
décision de renvoi que la comparaison vise, d'une part, la situation verwijzingsbeslissing blijkt dat de vergelijking betrekking heeft op,
du demandeur originaire qui, étant soumis aux conditions de l'article enerzijds, de situatie van de oorspronkelijke eiser die, aangezien hij
807 du Code judiciaire, ne peut étendre ou modifier sa demande aan de voorwaarden van artikel 807 van het Gerechtelijk Wetboek is
originaire en degré d'appel que dans les limites d'un fait ou d'un onderworpen, zijn oorspronkelijke vordering in hoger beroep enkel kan
acte invoqué dans la citation, et, d'autre part, la situation du uitbreiden of wijzigen binnen de perken van een feit dat of van een
défendeur originaire qui introduit pour la première fois en degré akte die in de dagvaarding is aangevoerd, en, anderzijds, de situatie
d'appel une demande reconventionnelle, selon qu'on interprète les van de oorspronkelijke verweerder die voor de eerste maal in hoger
dispositions en cause comme le soumettant ou non aux conditions de beroep een tegenvordering instelt, naargelang de in het geding zijnde
bepalingen in die zin worden geïnterpreteerd dat zij hem al dan niet
l'article 807 du Code judiciaire. aan de voorwaarden van artikel 807 van het Gerechtelijk Wetboek
B.2.3. Dès lors que les deux questions préjudicielles concernent les onderwerpen. B.2.3. Aangezien beide prejudiciële vragen betrekking hebben op de
conditions de recevabilité d'une demande reconventionnelle formée pour vereisten voor de ontvankelijkheid van een tegenvordering die voor de
la première fois en degré d'appel, la Cour les examine ensemble. eerste maal in hoger beroep is ingesteld, onderzoekt het Hof ze samen.
B.3.1. L'article 807 précité du Code judiciaire requiert des liens B.3.1. Het voormelde artikel 807 van het Gerechtelijk Wetboek vereist
étroits entre la demande originaire et la demande étendue ou modifiée. een nauwe band tussen de oorspronkelijke vordering en de uitgebreide
of gewijzigde vordering. Die bepaling strekt immers ertoe het recht
Cette disposition tend, en effet, à garantir les droits de la défense van verdediging van de oorspronkelijke verweerder te waarborgen en te
du défendeur originaire et à éviter qu'après avoir pris connaissance voorkomen dat die verweerder, die aan de hand van de gedinginleidende
des faits ou actes fondant la demande originaire par l'acte akte kennis heeft gekregen van de feiten of handelingen die aan de
introductif d'instance, ce défendeur ne soit surpris par l'allégation oorspronkelijke vordering ten grondslag liggen, zou worden verrast
de faits nouveaux ou d'actes non mentionnés dans l'acte introductif. door het aanvoeren van nieuwe feiten of handelingen die niet in de
inleidende akte zijn vermeld.
B.3.2. La demande reconventionnelle est, aux termes de l'article 14 du B.3.2. De tegenvordering is, luidens artikel 14 van het Gerechtelijk
Code judiciaire, la demande incidente par laquelle le défendeur tend à Wetboek, een tussenvordering die de verweerder instelt om tegen de
faire condamner le demandeur originaire. oorspronkelijke eiser een veroordeling te doen uitspreken.
Lorsqu'elle est formée au premier degré de juridiction, la demande Wanneer zij in eerste aanleg wordt ingesteld, hoeft de tegenvordering
reconventionnelle ne doit pas nécessairement présenter un lien avec la niet noodzakelijk een verband te vertonen met de oorspronkelijke
demande originaire et est recevable jusqu'à la clôture des débats. La vordering en is zij ontvankelijk tot de sluiting van de debatten. De
demande reconventionnelle est donc autonome par rapport à la demande tegenvordering staat dus los van de oorspronkelijke vordering, zodat
originaire, de sorte que l'article 807 du Code judiciaire n'est pas artikel 807 van het Gerechtelijk Wetboek niet van toepassing is op het
applicable à son introduction. instellen ervan.
B.3.3. La Cour a, par son arrêt n° 77/2007 du 10 mai 2007, jugé B.3.3. Bij zijn arrest nr. 77/2007 van 10 mei 2007 heeft het Hof het
verschil in behandeling tussen de oorspronkelijke eiser die de
vordering wenst te wijzigen of uit te breiden en de oorspronkelijke
verweerder die in eerste aanleg een tegenvordering instelt,
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution la différence bestaanbaar geacht met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
de traitement entre le demandeur originaire qui souhaite modifier ou B.4.1. Overeenkomstig artikel 1042 van het Gerechtelijk Wetboek is
étendre la demande et le défendeur originaire qui introduit une
demande reconventionnelle au premier degré de juridiction. artikel 807 van het Gerechtelijk Wetboek van toepassing op de
B.4.1. Conformément à l'article 1042 du Code judiciaire, l'article 807
du Code judiciaire s'applique à la demande par laquelle le demandeur vordering waarmee de oorspronkelijke eiser zijn oorspronkelijke
originaire souhaite étendre ou modifier sa demande originaire en degré vordering in hoger beroep wenst uit te breiden of te wijzigen (Cass.,
d'appel (Cass., 29 novembre 2002, Pas., 2002, n° 645; 18 février 2010, 29 november 2002, Arr. Cass., 2002, nr. 645; 18 februari 2010, Arr.
Pas., 2010, n° 107). Cass., 2010, nr. 107).
B.4.2. L'article 807 du Code judiciaire poursuit le but légitime B.4.2. Artikel 807 van het Gerechtelijk Wetboek streeft het wettig
d'accorder une protection particulière des droits du défendeur doel na een bijzondere bescherming toe te kennen aan de rechten van de
originaire confronté à une modification de la demande originaire en oorspronkelijke verweerder die wordt geconfronteerd met een wijziging
exigeant, d'abord, que celle-ci fasse l'objet de conclusions van de oorspronkelijke vordering door te vereisen, allereerst, dat zij
contradictoires et, ensuite, qu'elle trouve un fondement dans les het voorwerp uitmaakt van conclusies op tegenspraak en, vervolgens,
faits ou les actes invoqués dans l'acte introductif d'instance. dat zij een grondslag vindt in de feiten of handelingen die in de
gedinginleidende akte worden aangevoerd.
En première instance comme en degré d'appel, l'application de cette Zowel in eerste aanleg als in hoger beroep wordt de toepassing van die
disposition au demandeur originaire qui souhaite étendre ou modifier bepaling op de oorspronkelijke eiser die zijn vordering wenst uit te
sa demande se justifie par le fait que ce dernier a eu toute la breiden of te wijzigen, verantwoord door het feit dat die laatste met
latitude, par l'acte introductif d'instance, de définir les de gedinginleidende akte alle vrijheid heeft gehad om zijn aanspraken
prétentions qu'il entendait faire valoir à l'encontre du défendeur et ten aanzien van de verweerder te definiëren en het onderwerp van het
de circonscrire ainsi l'objet du litige. geschil aldus te omschrijven.
B.5.1. Le demandeur sur reconvention, lorsqu'il formule sa demande au B.5.1. De eiser op tegenvordering definieert, wanneer hij zijn
premier degré de juridiction, définit pour la première fois l'objet vordering in eerste aanleg instelt, voor het eerst het onderwerp van
des prétentions qu'il entend obtenir du demandeur originaire. Le zijn aanspraken ten aanzien van de oorspronkelijke eiser. De eiser op
demandeur sur reconvention se trouve à cet égard dans la situation du tegenvordering bevindt zich in dat opzicht in de situatie van de
demandeur originaire, lorsque celui-ci introduit sa demande. oorspronkelijke eiser wanneer deze zijn vordering indient.
B.5.2. En degré d'appel, par contre, la jurisprudence constante de la B.5.2. In hoger beroep daarentegen wordt in de vaste rechtspraak van
Cour de cassation considère qu'« en vertu des articles 807 à 810 et het Hof van Cassatie geoordeeld dat « krachtens de artikelen 807 tot
1042 du Code judiciaire, les demandes reconventionnelles peuvent être 810 en 1042 van het Gerechtelijk Wetboek, tegenvorderingen voor het
formées pour la première fois en degré d'appel, lorsqu'elles sont eerst in hoger beroep kunnen ingesteld worden indien zij berusten op
fondées sur un fait ou un acte invoqué dans la citation ou
lorsqu'elles constituent une défense à l'action principale ou tendent een feit of handeling in de dagvaarding aangevoerd of een verweer op
à la compensation » (Cass., 22 janvier 2004, Pas., 2004, n° 39; voy. de hoofdvordering uitmaken of tot compensatie strekken » (Cass., 22
januari 2004, Arr. Cass., 2004, nr. 39; zie eveneens Cass., 10 april
aussi 10 avril 1978, Pas., 1978, I, p. 890; 4 décembre 1989, Pas., 1978, Arr. Cass., 1978, II, p. 917; 4 december 1989, Arr. Cass.,
1990, n° 216; 18 janvier 1991, Pas., 1991, n° 259; 14 octobre 2005, 1989-1990, nr. 216; 18 januari 1991, Arr. Cass., 1990-1991, nr. 259;
Pas., 2005, n° 513; 23 février 2006, Pas., 2006, n° 106). B.5.3. Lorsque le défendeur originaire introduit pour la première fois en degré d'appel une demande reconventionnelle, il formule seulement à ce moment l'objet de prétentions qu'il entend obtenir du demandeur originaire, alors même qu'il a eu toute latitude pour définir en première instance l'objet des prétentions qu'il entendait obtenir de ce dernier. Il serait contraire à la protection des droits du demandeur originaire confronté à une demande reconventionnelle formée pour la première fois en degré d'appel que le défendeur originaire ne soit pas soumis aux 14 oktober 2005, Arr. Cass., 2005, nr. 513; 23 februari 2006, Arr. Cass., 2006, nr. 106). B.5.3. Wanneer de oorspronkelijke verweerder voor de eerste maal in hoger beroep een tegenvordering instelt, formuleert hij slechts op dat ogenblik het onderwerp van zijn aanspraken ten aanzien van de oorspronkelijke eiser, ook al heeft hij alle vrijheid gehad om het onderwerp van zijn aanspraken ten aanzien van deze laatste in eerste aanleg te definiëren. Het zou in strijd zijn met de bescherming van de rechten van de oorspronkelijke eiser die wordt geconfronteerd met een tegenvordering die voor de eerste maal in hoger beroep is ingesteld, dat de
conditions auxquelles une demande peut être étendue ou modifiée, oorspronkelijke verweerder niet wordt onderworpen aan de in artikel
prévues par l'article 807 du Code judiciaire. En effet, bien qu'il n'existe pas de droit à un double degré de juridiction, il serait contraire à l'égalité des justiciables, parties dans une même procédure portée devant un même juge, de ne pas pouvoir bénéficier des mêmes garanties. Rien n'empêche par ailleurs le défendeur originaire, s'il n'est pas dans les conditions pour introduire pour la première fois une demande reconventionnelle en appel, d'introduire par voie séparée une demande principale et d'invoquer les faits ou les actes nouveaux au fondement de ses prétentions nouvelles. B.6. La première question préjudicielle, qui est fondée sur une lecture erronée des dispositions en cause, n'appelle pas de réponse. Compte tenu de l'interprétation mentionnée en B.5.2, la seconde 807 van het Gerechtelijk Wetboek bedoelde voorwaarden waaronder een vordering kan worden uitgebreid of gewijzigd. Hoewel er geen recht op een dubbele aanleg bestaat, zou het immers in strijd zijn met de gelijkheid van de rechtzoekenden, partijen in een zelfde procedure die voor een zelfde rechter is gebracht, dat zij niet dezelfde waarborgen kunnen genieten. Overigens belet niets de oorspronkelijke verweerder, indien hij niet in de voorwaarden verkeert om voor de eerste maal een tegenvordering in hoger beroep in te stellen, afzonderlijk een hoofdvordering in te stellen en de nieuwe feiten of handelingen aan te voeren waarop zijn nieuwe aanspraken berusten. B.6. De eerste prejudiciële vraag, die op een verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepalingen is gebaseerd, behoeft geen antwoord. Rekening houdend met de in B.5.2 vermelde interpretatie, dient de
question préjudicielle appelle une réponse négative. tweede prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- La première question préjudicielle n'appelle pas de réponse. - De eerste prejudiciële vraag behoeft geen antwoord.
- Les articles 14, 807 et 1042 du Code judiciaire ne violent pas les - De artikelen 14, 807 en 1042 van het Gerechtelijk Wetboek schenden
articles 10 et 11 de la Constitution. de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof,
la Cour constitutionnelle, le 4 décembre 2014. op 4 december 2014.
Le greffier, De griffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
Le président, De voorzitter,
J. Spreutels J. Spreutels
^