Extrait de l'arrêt n° 66/2013 du 16 mai 2013 Numéro du rôle : 5400 En cause : le recours en annulation des articles 7, 9 et 11 de la loi du 7 novembre 2011 portant des dispositions fiscales et diverses, introduit par l'ASBL « Ligue des Contri La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...) | Uittreksel uit arrest nr. 66/2013 van 16 mei 2013 Rolnummer 5400 In zake : het beroep tot vernietiging betreffende de artikelen 7, 9 en 11 van de wet van 7 november 2011 houdende fiscale en diverse bepalingen, ingesteld door de vzw « Liga van Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 66/2013 du 16 mai 2013 | Uittreksel uit arrest nr. 66/2013 van 16 mei 2013 |
Numéro du rôle : 5400 | Rolnummer 5400 |
En cause : le recours en annulation des articles 7, 9 et 11 de la loi | In zake : het beroep tot vernietiging betreffende de artikelen 7, 9 en |
du 7 novembre 2011 portant des dispositions fiscales et diverses, | 11 van de wet van 7 november 2011 houdende fiscale en diverse |
introduit par l'ASBL « Ligue des Contribuables » et autres. | bepalingen, ingesteld door de vzw « Liga van belastingplichtigen » en |
La Cour constitutionnelle, | anderen. Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de |
Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, | rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. |
J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du | Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F. |
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse, | Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 10 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 10 mei 2012 |
mai 2012 et parvenue au greffe le 14 mai 2012, un recours en | ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 14 mei |
annulation des articles 7, 9 et 11 de la loi du 7 novembre 2011 | 2012, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 7, 9 en 11 |
portant des dispositions fiscales et diverses (publiée au Moniteur | van de wet van 7 november 2011 houdende fiscale en diverse bepalingen |
belge du 10 novembre 2011, troisième édition) a été introduit par | (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 10 november 2011, derde |
l'ASBL « Ligue des Contribuables », dont le siège social est établi à | editie) door de vzw « Liga van belastingplichtigen », met |
1000 Bruxelles, rue Lens 13, Alexis Chevalier, demeurant à 5080 | maatschappelijke zetel te 1000 Brussel, Lensstraat 13, Alexis |
Chevalier, wonende te 5080 Rhisnes, rue D'Arthey 7, Olivier Laurent, | |
Rhisnes, rue D'Arthey 7, Olivier Laurent, demeurant à 1050 Bruxelles, | wonende te 1050 Brussel, Scepterstraat 84, Frédéric Ledain, wonende te |
rue du Sceptre 84, Frédéric Ledain, demeurant à 3740 Bilzen, Broekem | 3740 Bilzen, Broekem 19A, en Pierre-Yves Novalet, wonende te 1380 |
19A, et Pierre-Yves Novalet, demeurant à 1380 Lasne, route de l'Etat 5. | Lasne, route de l'Etat 5. |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
Quant aux dispositions attaquées | Ten aanzien van de bestreden bepalingen |
B.1.1. Les articles 7, 9 et 11 de la loi du 7 novembre 2011 portant | B.1.1. De artikelen 7, 9 en 11 van de wet van 7 november 2011 houdende |
des dispositions fiscales et diverses disposent : | fiscale en diverse bepalingen bepalen : |
« Art. 7.Dans l'article 319bis, alinéa 2, [du Code des impôts sur les |
« Art. 7.In artikel 319bis, tweede lid, [van het Wetboek van de |
revenus 1992,] inséré par la loi du 27 décembre 2006, les mots ' à | inkomstenbelastingen 1992,] ingevoegd bij de wet van 27 december 2006, |
l'article 318. ' sont remplacés par les mots ' aux articles 318, 322, | worden de woorden ' bedoeld in artikel 318. ' vervangen door de |
§§ 2 à 4, et 327, § 3. ' ». | woorden ' bedoeld in de artikelen 318, 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3. ' |
». « Art. 9.In artikel 333/1 van hetzelfde Wetboek, ingevoegd bij de wet |
|
« Art. 9.Dans l'article 333/1 du même Code, inséré par la loi du 14 |
van 14 april 2011, worden de volgende wijzigingen aangebracht : |
avril 2011, les modifications suivantes sont apportées : | |
1° dans le § 1er, l'alinéa 1er est remplacé par ce qui suit : | 1° in § 1 wordt het eerste lid vervangen als volgt : |
' Dans les cas visés aux articles 322, § 2, et 327, § 3, alinéa 2, | ' In de gevallen bedoeld in de artikelen 322, § 2, en 327, § 3, tweede |
l'administration informe le contribuable de l'indice ou des indices de | lid, stelt de administratie de belastingplichtige in kennis van de |
fraude fiscale ou des éléments sur la base desquels elle estime que | aanwijzing of de aanwijzingen van belastingontduiking of van de |
les investigations menées peuvent éventuellement conduire à une | gegevens op grond waarvan zij meent dat het gevoerde onderzoek tot een |
application de l'article 341 et qui justifient une demande de | eventuele toepassing van artikel 341 leidt en die een vraag om |
renseignements auprès d'un établissement financier. Cette notification | inlichtingen bij een financiële instelling rechtvaardigen. Deze |
s'effectue par lettre recommandée simultanément à l'envoi de la | kennisgeving gebeurt bij aangetekende brief gelijktijdig met het |
demande de renseignements précitée. '; | verzenden van de voormelde vraag om inlichtingen. '; |
2° le § 1er est complété par un alinéa rédigé comme suit : | 2° paragraaf 1 wordt aangevuld met een lid luidende : |
' L'alinéa 1er n'est pas d'application aux demandes de renseignements | ' Het eerste lid is evenmin van toepassing op de vragen vanwege de in |
provenant d'administrations étrangères telles que visées à l'article 322, § 4. '; | artikel 322, § 4, bedoelde buitenlandse administraties. '; |
3° dans le § 2, 2°, les mots ' à l'article 322, § 2, ' sont remplacés | 3° in § 2, 2°, worden de woorden ' artikel 322, § 2, ' vervangen door |
par les mots ' aux articles 322, § 2, et 327, § 3, alinéa 2, '; | de woorden ' de artikelen 322, § 2, en 327, § 3, tweede lid, '; |
4° dans le § 2, 5°, les mots ' l'article 322, §§ 2 à 4. ' sont | 4° in § 2, 5°, worden de woorden ' artikel 322, §§ 2 tot 4. ' |
remplacés par les mots ' les articles 322, §§ 2 à 4, et 327, § 3, | vervangen door de woorden ' de artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, |
alinéa 2. ' ». | tweede lid. ' ». |
« Art.11. Les articles 7 à 9 produisent leurs effets le 1er juillet | « Art. 11.De artikelen 7 tot 9 hebben uitwerking met ingang van 1 |
2011 à l'exception de l'article 9, 1°, qui entre en vigueur le premier | juli 2011 met uitzondering van artikel 9, 1°, dat in werking treedt op |
jour du mois qui suit celui de la publication de la présente loi au | de eerste dag van de maand na die waarin deze wet is bekendgemaakt in |
Moniteur belge. | het Belgisch Staatsblad. |
L'article 2 est applicable aux plus-values réalisées à partir de la | Artikel 2 is van toepassing op de meerwaarden gerealiseerd vanaf het |
période imposable qui se rattache à l'exercice d'imposition 2012 ». | belastbare tijdperk dat aan aanslagjaar 2012 is verbonden ». |
B.1.2. Tels qu'ils ont été modifiés par ces dispositions, les articles | B.1.2. Zoals zij zijn gewijzigd bij die bepalingen, bepalen de |
319bis et 333/1 du Code des impôts sur les revenus 1992 (CIR 1992) disposent : | artikelen 319bis en 333/1 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (WIB 1992) : |
« Art. 319bis.Les fonctionnaires chargés du recouvrement disposent de |
« Art. 319bis.De met de invordering belaste ambtenaren beschikken |
tous les pouvoirs d'investigation prévus par le présent Code en vue | over alle onderzoeksbevoegdheden bepaald in dit Wetboek teneinde de |
d'établir la situation patrimoniale du débiteur pour assurer le | vermogenssituatie van de schuldenaar te bepalen met het oog op het |
recouvrement des impôts et des précomptes dus en principal et | invorderen van de belasting en de voorheffingen verschuldigd in |
additionnels, des accroissements d'impôts et des amendes | hoofdsom en opcentiemen, van de belastingverhogingen en |
administratives, des intérêts et des frais. | administratieve boeten, van de interesten en van de kosten. |
Les pouvoirs des fonctionnaires chargés du recouvrement visés à | De in het eerste lid bedoelde bevoegdheden van de ambtenaren belast |
l'alinéa 1er s'exercent également sans les limitations prévues à | met de invordering worden eveneens uitgeoefend zonder de beperkingen |
l'égard des établissements visés aux articles 318, 322, §§ 2 à 4 et | ten aanzien van de instellingen bedoeld in de artikelen 318, 322, §§ 2 |
327, § 3 ». | tot 4, en 327, § 3 ». |
« Art. 333/1.§ 1er. Dans les cas visés aux articles 322, § 2, et 327, |
« Art. 333/1.§ 1. In de gevallen bedoeld in de artikelen 322, § 2, en |
§ 3, alinéa 2, l'administration informe le contribuable de l'indice ou | 327, § 3, tweede lid, stelt de administratie de belastingplichtige in |
des indices de fraude fiscale ou des éléments sur la base desquels | kennis van de aanwijzing of de aanwijzingen van belastingontduiking of |
elle estime que les investigations menées peuvent éventuellement | van de gegevens op grond waarvan zij meent dat het gevoerde onderzoek |
conduire à une application de l'article 341 et qui justifient une | tot een eventuele toepassing van artikel 341 leidt en die een vraag om |
demande de renseignements auprès d'un établissement financier. Cette | inlichtingen bij een financiële instelling rechtvaardigen. Deze |
notification s'effectue par lettre recommandée simultanément à l'envoi | kennisgeving gebeurt bij aangetekende brief gelijktijdig met het |
de la demande de renseignements précitée. | verzenden van de voormelde vraag om inlichtingen. |
L'alinéa 1er ne s'applique pas lorsque les droits du Trésor sont en | Het eerste lid is niet van toepassing als de rechten van de Schatkist |
péril. La notification s'effectue le cas échéant post factum par envoi | in gevaar zijn. De kennisgeving gebeurt desgevallend post factum bij |
recommandé à la poste, au plus tard 30 jours après l'envoi de la | een ter post aangetekende brief, uiterlijk 30 dagen na het verzenden |
demande de renseignements visée à l'alinéa 1er. | van de in het eerste lid vermelde vraag om inlichtingen. |
L'alinéa 1er n'est pas d'application aux demandes de renseignements | Het eerste lid is evenmin van toepassing op de vragen vanwege de in |
provenant d'administrations étrangères telles que visées à l'article | artikel 322, § 4, bedoelde buitenlandse administraties. |
322, § 4. § 2. L'administration fiscale fournit une fois par an au ministre un | § 2. De belastingadministratie bezorgt de minister eenmaal per jaar |
rapport qui contient, entre autres, les informations suivantes : | een verslag dat onder meer volgende informatie bevat : |
1° le nombre de fois que, conformément à l'article 318, alinéa 2, une | 1° het aantal keer dat in overeenstemming met artikel 318, tweede lid, |
enquête a été menée auprès d'établissements financiers et que des | een onderzoek is gevoerd bij financiële instellingen en gegevens zijn |
données ont été utilisées en vue de l'imposition de leurs clients; | gebruikt met het oog op het belasten van hun cliënten; |
2° le nombre de fois que, conformément aux articles 322, § 2, et 327, | 2° het aantal keren dat in overeenstemming met de artikelen 322, § 2, |
§ 3, alinéa 2, une enquête a été menée et que des données ont été | en 327, § 3, tweede lid, een onderzoek is gevoerd en gegevens zijn |
demandées auprès d'établissements financiers; | opgevraagd bij financiële instellingen; |
3° les indices concrets, répartis en catégories, par lesquels les | 3° de concrete aanwijzingen, opgedeeld in categorieën, waardoor de |
personnes visées à l'article 322, § 2, alinéa 2, se sont laissé guider | personen bedoeld in artikel 322, § 2, tweede lid, zich hebben laten |
dans leur décision d'accorder une autorisation; | leiden bij hun beslissing om een machtiging te verlenen; |
4° le nombre de décisions positives et négatives des directeurs; | 4° het aantal positieve en negatieve beslissingen van de directeuren; |
5° une évaluation globale, tant sur le plan technique que juridique, | 5° een globale evaluatie, zowel op technisch vlak als op juridisch |
de la manière dont a été menée la procédure selon les articles 322, §§ 2 à 4, et 327, § 3, alinéa 2. | vlak van de wijze waarop de procedure volgens de artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, tweede lid is gevoerd. |
Ce rapport est publié par le Ministre des Finances et transmis à la | Dit verslag wordt openbaar gemaakt door de Minister van Financiën en |
Chambre des représentants ». | overgezonden aan de Kamer van volksvertegenwoordigers ». |
B.1.3. L'article 318 auquel se réfèrent les dispositions attaquées | B.1.3. Artikel 318, waarnaar in de bestreden bepalingen wordt |
énonce : | verwezen, luidt : |
« Par dérogation aux dispositions de l'article 317, et sans préjudice | « In afwijking van de bepalingen van artikel 317, en onverminderd de |
de l'application des articles 315, 315bis et 316, l'administration | toepassing van de artikelen 315, 315bis en 316, is de administratie |
n'est pas autorisée à recueillir, dans les comptes, livres et | |
documents des établissements de banque, de change, de crédit et | niet gemachtigd om in de rekeningen, boeken en documenten van de |
d'épargne, des renseignements en vue de l'imposition de leurs clients. | bank-, wissel-, krediet- en spaarinstellingen inlichtingen in te |
Si cependant, l'enquête effectuée sur base des articles 315, 315bis et | zamelen met het oog op het belasten van hun cliënten. |
316 a fait apparaître des éléments concrets permettant de présumer | Indien evenwel, het op basis van de artikelen 315, 315bis en 316 |
uitgevoerd onderzoek concrete elementen aan het licht brengt die het | |
l'existence ou la préparation d'un mécanisme de fraude fiscale, le | bestaan of de voorbereiding van een mechanisme van belastingontduiking |
fonctionnaire désigné à cette fin par le Ministre des Finances peut | kunnen doen vermoeden, kan de ambtenaar die hiertoe wordt aangesteld |
door de Minister van Financiën een ambtenaar met de graad van ten | |
prescrire à un fonctionnaire du grade d'inspecteur au moins, de | minste inspecteur ermee belasten uit de rekeningen, boeken en |
relever dans les comptes, livres et documents de l'établissement, les | documenten van de instelling inlichtingen te putten die het mogelijk |
renseignements permettant de compléter l'enquête et de déterminer les | maken het onderzoek te voltooien en de door deze cliënt verschuldigde |
impôts dus par ce client ». | belastingen te bepalen ». |
Avant sa modification par l'article 166 de la loi-programme (I) du 29 | Vóór de wijziging ervan bij artikel 166 van de programmawet (I) van 29 |
mars 2012, entré en vigueur le 16 avril 2012, l'article 322 du CIR | maart 2012, in werking getreden op 16 april 2012, luidde artikel 322 |
1992, auquel se réfèrent les dispositions attaquées, était libellé | van het WIB 1992, waarnaar in de bestreden bepalingen wordt verwezen |
comme suit : | als volgt : |
« § 1er. L'administration peut, en ce qui concerne un contribuable | « § 1. De administratie mag, wat een bepaalde belastingplichtige |
déterminé, recueillir des attestations écrites, entendre des tiers, | betreft, geschreven attesten inzamelen, derden horen, een onderzoek |
procéder à des enquêtes et requérir, dans le délai qu'elle fixe, ce | instellen, en binnen de door haar bepaalde termijn, welke wegens |
délai pouvant être prolongé pour de justes motifs, des personnes | wettige redenen kan worden verlengd, van natuurlijke of |
physiques ou morales, ainsi que des associations n'ayant pas la | rechtspersonen, alsook van verenigingen zonder rechtspersoonlijkheid |
personnalité juridique, la production de tous renseignements qu'elle | alle inlichtingen vorderen die zij nodig acht om de juiste heffing van |
juge nécessaires à l'effet d'assurer la juste perception de l'impôt. | de belasting te verzekeren. |
Toutefois, le droit d'entendre des tiers et de procéder à des enquêtes | Nochtans mag het recht om derden te horen en om een onderzoek in te |
ne peut être exercé que par un agent ayant un grade supérieur à celui | stellen slechts worden uitgeoefend door een ambtenaar met een hogere |
de contrôleur. | graad dan die van controleur. |
§ 2. Lorsque l'administration dispose dans le cadre de l'enquête d'un | § 2. Wanneer de administratie bij het onderzoek over één of meer |
ou de plusieurs indices de fraude fiscale ou lorsque l'administration | aanwijzingen van belastingontduiking beschikt of wanneer de |
envisage de déterminer la base imposable | administratie zich voorneemt om de belastbare grondslag te bepalen |
conformément à l'article 341, un établissement de banque, de change, | overeenkomstig artikel 341, wordt een bank-, wissel-, krediet- of |
de crédit ou d'épargne est considéré comme un tiers soumis sans | spaarinstelling als een derde beschouwd waarop de bepalingen van |
restriction à l'application des dispositions du paragraphe 1er. | paragraaf 1 onverminderd van toepassing zijn. |
Le cas échéant, un fonctionnaire du grade de directeur au moins, | In voorkomend geval kan een ambtenaar met minstens de graad van |
désigné à cet effet par le Ministre des Finances, peut prescrire à un | directeur, die hiertoe werd aangesteld door de Minister van Financiën, |
fonctionnaire du grade d'inspecteur au moins de réclamer auprès d'un | een ambtenaar met de graad van ten minste inspecteur ermee belasten om |
établissement de banque, de change, de crédit et d'épargne tout | bij een bank-, wissel-, krediet- en spaarinstelling elke inlichting op |
renseignement pouvant être utile pour déterminer le montant des | te vragen die nuttig kan zijn om het bedrag van de belastbare |
revenus imposables du contribuable. | inkomsten van de belastingplichtige te bepalen. |
L'agent désigné par le ministre peut uniquement accorder | De door de minister aangestelde ambtenaar mag de machtiging slechts |
l'autorisation : | verlenen : |
1° après que l'agent qui mène l'enquête a réclamé au cours de | 1° nadat de ambtenaar die het onderzoek voert, de inlichtingen en |
l'enquête les informations et données relatives aux comptes, par le | gegevens met betrekking tot de rekeningen tijdens het onderzoek |
biais d'une demande de renseignements telle que visée à l'article 316, | middels een vraag om inlichtingen als bedoeld in artikel 316 heeft |
et a stipulé clairement à cette occasion qu'il peut requérir | gevraagd en bij die vraag duidelijk heeft aangegeven dat hij de |
l'application de l'article 322, § 2, si le contribuable dissimule les | toepassing van artikel 322, § 2, kan vragen indien de |
informations demandées ou s'il refuse de les communiquer. La mission | belastingplichtige de gevraagde gegevens verborgen houdt of ze weigert |
visée à l'alinéa 2 ne peut prendre cours qu'à l'expiration du délai | te verschaffen. De opdracht bedoeld in het tweede lid kan pas |
visé à l'article 316; | aanvangen wanneer de termijn bepaald in artikel 316 is verlopen; |
2° après avoir constaté que l'enquête effectuée implique une | 2° nadat hij heeft vastgesteld dat het gevoerde onderzoek een |
application éventuelle de l'article 341 ou qu'elle a fourni un ou plusieurs indices de fraude fiscale et qu'il existe des présomptions que le contribuable dissimule des données à ce sujet auprès d'un établissement visé à l'alinéa 2 ou refuse de les communiquer lui-même. § 3. Tout établissement de banque, de change, de crédit et d'épargne est tenu de communiquer les données suivantes à un point de contact central tenu par la Banque Nationale de Belgique : l'identité des clients et les numéros de leurs comptes et contrats. | eventuele toepassing van artikel 341 uitwijst of één of meer aanwijzingen van belastingontduiking heeft opgeleverd en dat er vermoedens zijn dat de belastingplichtige gegevens daarover bij een in het tweede lid bedoelde instelling verborgen houdt of dat de belastingplichtige weigert om die gegevens zelf te verschaffen. § 3. Iedere bank- wissel-, krediet- en spaarinstelling is er toe gehouden om volgende gegevens kenbaar te maken bij een centraal aanspreekpunt dat door de Nationale Bank van België wordt gehouden : de identiteit van de cliënten en de nummers van hun rekeningen en contracten. Wanneer de door de minister aangestelde ambtenaar bedoeld in paragraaf |
Lorsque l'agent désigné par le ministre, visé au paragraphe 2, alinéa | 2, derde lid, heeft vastgesteld dat het gevoerde onderzoek bedoeld in |
3, a constaté que l'enquête visée au paragraphe 2, a révélé un ou | paragraaf 2, één of meer aanwijzingen van belastingontduiking heeft |
plusieurs indices de fraude fiscale, il peut demander au point de | opgeleverd, kan hij de beschikbare gegevens over die |
contact central les données disponibles relatives à ce contribuable. | belastingplichtige opvragen bij dat centraal aanspreekpunt. |
Le Roi détermine le mode de fonctionnement du point de contact | De Koning bepaalt de werking van het centraal aanspreekpunt. |
central. § 4. Les paragraphes 2 et 3 sont également applicables lorsqu'un Etat | § 4. De paragrafen 2 en 3 zijn eveneens van toepassing wanneer een |
étranger requiert des renseignements : | inlichting wordt gevraagd door een buitenlandse Staat : |
1° soit dans le cas visé à l'article 338, § 5; | 1° hetzij in het geval bedoeld in artikel 338, § 5; |
2° soit conformément aux dispositions relatives à l'échange de | 2° hetzij overeenkomstig de bepalingen met betrekking tot de |
uitwisseling van inlichtingen in een van toepassing zijnde | |
renseignements figurant dans une convention préventive de la double | overeenkomst tot het vermijden van dubbele belasting of een andere |
imposition qui est applicable ou une autre convention internationale | internationale overeenkomst in het kader waarvan de wederkerigheid is |
garantissant la réciprocité. | gewaarborgd. |
La demande de l'Etat étranger est assimilée à un indice visé au | De vraag van de buitenlandse Staat wordt gelijkgesteld met een |
paragraphe 2. Dans ce cas, l'agent désigné par le ministre accorde, | aanwijzing als bedoeld in paragraaf 2. In dat geval verleent de door |
par dérogation au paragraphe 2, l'autorisation sur la base de la | de minister aangestelde ambtenaar, in afwijking van paragraaf 2, de |
demande de l'Etat étranger ». | machtiging op basis van de vraag gesteld door de buitenlandse Staat ». |
Quant à la recevabilité | Ten aanzien van de ontvankelijkheid |
En ce qui concerne l'intérêt | Wat het belang betreft |
B.2.1. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt des parties | B.2.1. De Ministerraad betwist het belang van de verzoekende partijen |
requérantes à agir à l'encontre de l'article 9 de la loi du 7 novembre | om in rechte op te treden tegen artikel 9 van de wet van 7 november |
2011, qui ne concernerait que les contribuables étrangers. | 2011, dat alleen betrekking zou hebben op de buitenlandse |
belastingplichtigen. | |
B.2.2. Dès lors que les demandes de renseignements provenant | B.2.2. Aangezien de vragen om inlichtingen die uitgaan van |
d'administrations étrangères visées à l'article 322, § 4, du CIR 1992 | buitenlandse administraties bedoeld in artikel 322, § 4, van het WIB |
1992, betrekking kunnen hebben op belastingplichtigen wier bescherming | |
peuvent concerner des contribuables dont la protection relève de | valt onder het maatschappelijk doel van de vzw « Liga van |
l'objet social de l'ASBL « Ligue des Contribuables », cette personne | belastingplichtigen », doet die rechtspersoon blijken van het vereiste |
morale justifie de l'intérêt à agir à l'encontre de l'article 9 de la | belang om in rechte op te treden tegen artikel 9 van de wet van 7 |
loi du 7 novembre 2011. | november 2011. |
B.2.3. Etant donné que l'intérêt d'au moins une des parties | B.2.3. Aangezien het belang van minstens een van de verzoekende |
requérantes est établi, il n'est pas nécessaire d'examiner l'intérêt | partijen is aangetoond, dient het belang van de andere partijen die |
des autres parties qui ont introduit conjointement la requête dans | het verzoekschrift in die zaak gezamenlijk hebben ingediend, niet te |
cette affaire. | worden onderzocht. |
L'exception est rejetée. | De exceptie wordt verworpen. |
En ce qui concerne l'objet du recours | Wat het onderwerp van het beroep betreft |
B.3.1. Le Conseil des ministres estime que la Cour doit limiter | B.3.1. De Ministerraad is van mening dat het Hof het onderwerp van het |
l'objet du recours en annulation à l'article 9, 2°, de la loi du 7 | beroep tot vernietiging moet beperken tot artikel 9, 2°, van de wet |
novembre 2011 et à l'article 11, alinéa 1er, en ce qu'il fixe la prise | van 7 november 2011 en tot artikel 11, eerste lid, ervan, in zoverre |
des effets des articles 7 et 9 de cette loi. | daarin de inwerkingtreding van de artikelen 7 en 9 van die wet wordt |
B.3.2. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale | vastgesteld. B.3.2. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere |
du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens de la requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles auraient été transgressées par ces dispositions. Cette disposition exige donc que les parties requérantes indiquent quels sont les articles qui, selon elles, violent les normes mentionnées dans les moyens, dont la Cour garantit le respect. La Cour doit déterminer l'étendue du recours en annulation en fonction du contenu de la requête, et notamment sur la base de l'exposé des moyens. Elle limite son examen aux dispositions au sujet desquelles il est exposé en quoi elles violeraient les dispositions invoquées dans les moyens. B.3.3. Il ressort de la requête que seuls l'article 7, l'article 9, | wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn geschonden. Die bepaling vereist derhalve dat de verzoekende partijen aangeven welke de artikelen zijn die volgens hen een schending uitmaken van de in de middelen uiteengezette normen waarvan het Hof de naleving verzekert. Het Hof dient de omvang van het beroep tot vernietiging te bepalen aan de hand van de inhoud van het verzoekschrift, inzonderheid op basis van de uiteenzetting van de middelen. Het beperkt zijn onderzoek tot de bepalingen waarvan wordt uiteengezet in welk opzicht zij de in de middelen aangevoerde bepalingen zouden schenden. B.3.3. Uit het verzoekschrift blijkt dat alleen artikel 7, artikel 9, |
2°, et l'article 11, alinéa 1er, en ce qu'il fixe la prise d'effet des | 2°, en artikel 11, eerste lid, in zoverre het de inwerkingtreding van |
articles 7 et 9 de la loi du 7 novembre 2011, font l'objet des | de artikelen 7 en 9 vaststelt, van de wet van 7 november 2011 door de |
critiques des parties requérantes. | verzoekende partijen worden bekritiseerd. |
B.3.4. Le recours est par conséquent irrecevable en ce qu'il est | B.3.4. Het beroep is derhalve niet ontvankelijk in zoverre het is |
dirigé contre les modifications apportées à l'article 333/1 du CIR | gericht tegen de wijzigingen die in artikel 333/1 van het WIB 1992 |
1992 par les 1°, 3° et 4° de l'article 9 de la loi du 7 novembre 2011. | zijn aangebracht bij artikel 9, 1°, 3° en 4°, van de wet van 7 november 2011. |
Il est également irrecevable en ce qu'il est dirigé contre l'alinéa 2 | Het is eveneens niet ontvankelijk in zoverre het is gericht tegen het |
de l'article 11 de la loi du 7 novembre 2011, ainsi que contre | tweede lid van artikel 11 van de wet van 7 november 2011, alsook tegen |
l'alinéa 1er de cet article en ce qu'il fixe l'entrée en vigueur | het eerste lid van dat artikel, in zoverre het de inwerkingtreding |
d'autres articles que les articles 7 et 9, 2°, de cette loi. | vaststelt van andere artikelen dan de artikelen 7 en 9, 2°, van die wet. |
Quant au fond | Ten gronde |
En ce qui concerne l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 | Wat artikel 7 van de wet van 7 november 2011 betreft |
B.4.1. Les parties requérantes prennent un moyen de la violation des | B.4.1. De verzoekende partijen leiden een middel af uit de schending |
articles 10, 11, 22 et 29 de la Constitution, lus en combinaison avec | van de artikelen 10, 11, 22 en 29 van de Grondwet, in samenhang |
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme. Elles | gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de |
estiment que l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 a pour effet de | mens. Zij zijn van mening dat artikel 7 van de wet van 7 november 2011 |
supprimer toute limite au pouvoir d'investigation des fonctionnaires | een einde maakt aan elke beperking van de onderzoeksbevoegdheid van de |
chargés du recouvrement, c'est-à-dire les receveurs, en ce qui | met de invordering belaste ambtenaren, met andere woorden de |
concerne les comptes bancaires de leurs débiteurs, les contribuables. | ontvangers, wat betreft de bankrekeningen van hun schuldenaars, de |
Elles font valoir par ailleurs que, si la modification apportée à | belastingplichtigen. Daarnaast voeren zij aan dat, indien de wijziging |
l'article 319bis du CIR 1992 par l'article 7 de la loi du 7 novembre | die is aangebracht in artikel 319bis van het WIB 1992 bij artikel 7 |
2011 doit être comprise comme permettant également aux receveurs | van de wet van 7 november 2011 in die zin moet begrepen dat zij het de |
d'avoir accès au point de contact central institué par l'article 322, | ontvangers eveneens mogelijk maakt toegang te hebben tot het centraal |
§ 3, ce qu'elles contestent, cette disposition méconnaît les | aanspreekpunt dat is opgericht bij artikel 322, § 3, hetgeen zij |
dispositions constitutionnelles invoquées. | betwisten, die bepaling in strijd is met de aangevoerde |
grondwetsbepalingen. | |
B.4.2. Le Conseil des ministres considère que le moyen doit être | B.4.2. De Ministerraad is van mening dat het middel onontvankelijk |
déclaré irrecevable en ce qu'il invoque la violation des articles 22 | moet worden verklaard in zoverre het de schending aanvoert van de |
et 29 de la Constitution par l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 | artikelen 22 en 29 van de Grondwet door artikel 7 van de wet van 7 |
en raison du fait que les informations obtenues par le receveur | november 2011 door het feit dat de door de ontvanger verkregen |
pourraient être transmises à l'agent taxateur, parce que les parties | inlichtingen zouden kunnen worden meegedeeld aan de aanslagambtenaar, |
ne précisent pas dans leur requête comment les informations peuvent | omdat de partijen in hun verzoekschrift niet preciseren hoe de |
être transmises. | gegevens kunnen worden meegedeeld. |
Aux termes de la requête, les renseignements obtenus par les | Luidens het verzoekschrift kunnen de inlichtingen die worden verkregen |
fonctionnaires chargés du recouvrement sont susceptibles d'être | door de met de invordering belaste ambtenaren, aan alle andere |
communiqués à tous les autres fonctionnaires de l'administration | ambtenaren van de belastingadministratie, met inbegrip van diegenen |
fiscale, y compris à ceux qui sont chargés de déterminer la base | die zijn belast met het vaststellen van de belastbare grondslag en met |
imposable et d'établir l'impôt. Dans leur mémoire en réponse, les | de vestiging van de belasting, worden meegedeeld. In hun memorie van |
parties requérantes font référence à cet égard aux articles 335 et 336 | antwoord verwijzen de verzoekende partijen in dat opzicht naar de |
du CIR 1992 et à un arrêt de la Cour de cassation du 18 novembre 2010 | artikelen 335 en 336 van het WIB 1992 en naar een arrest van het Hof |
(Pas., 2010, n° 683). | van Cassatie van 18 november 2010 (Arr. Cass., 2010, nr. 683). |
B.4.3. Le grief relatif à la transmission des renseignements obtenus | B.4.3. De grief in verband met de overdracht van de gegevens die de |
par les fonctionnaires chargés du recouvrement aux autres | met de invordering belaste ambtenaren hebben verkregen, aan de andere |
fonctionnaires de l'administration fiscale ressort à suffisance de la | ambtenaren van de belastingadministratie blijkt voldoende uit het |
requête. | verzoekschrift. |
L'exception est rejetée. | De exceptie wordt verworpen. |
B.5.1. L'article 319bis, alinéa 2, du CIR 1992 trouve son origine dans | B.5.1. Artikel 319bis, tweede lid, van het WIB 1992 vindt zijn |
l'article 8 de la loi-programme (I) du 27 décembre 2006 et disposait | oorsprong in artikel 8 van de programmawet (I) van 27 december 2006 en |
jusqu'à sa modification par l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 : | bepaalde, tot de wijziging ervan bij artikel 7 van de wet van 7 november 2011 : |
« Les pouvoirs des fonctionnaires chargés du recouvrement visés à | « De in het eerste lid bedoelde bevoegdheden van de ambtenaren belast |
l'alinéa 1er s'exercent également sans les limitations prévues à | met de invordering worden eveneens uitgeoefend zonder de beperkingen |
l'égard des établissements visés à l'article 318 ». | ten aanzien van de instellingen bedoeld in artikel 318 ». |
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a | Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever |
voulu accroître les pouvoirs des fonctionnaires chargés du | de bevoegdheden van de met de invordering van de belasting belaste |
recouvrement de l'impôt : | ambtenaren heeft willen uitbreiden : |
« Cela implique donc que les fonctionnaires chargés du recouvrement | « Dit impliceert dus dat de ambtenaren belast met de invordering, |
peuvent, sans que les limitations de pouvoirs prévues à l'article 318, | zonder dat de beperkingen van bevoegdheid voorzien in artikel 318, WIB |
CIR 92 leur soient applicables, prendre connaissance de tous les | 92 op hen van toepassing zijn, kennis kunnen nemen van alle gegevens |
éléments relatifs à la détermination de la situation patrimoniale d'un | met betrekking tot de vaststelling van de vermogenstoestand van een |
débiteur d'impôts, qui sont détenus par un ou plusieurs établissements | belastingschuldige die worden bijgehouden door een of verschillende |
visés à l'article 318, CIR 92, tout en excluant que les éléments ainsi | instellingen bepaald bij artikel 318, WIB 92, waarbij wordt |
communiqués soient utilisés en vue de l'établissement de l'impôt dû | uitgesloten dat de aldus medegedeelde gegevens met het oog op de |
vestiging van de door deze schuldenaar verschuldigde belasting worden | |
par ce débiteur » (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2773/001, p. 18). | gebruikt » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2773/001, p. 18). |
B.5.2. A la suite des modifications apportées à l'article 322 du CIR | B.5.2. Naar aanleiding van de wijzigingen die in artikel 322 van het |
1992 et à l'insertion d'un article 333/1 dans ce Code par les articles | WIB 1992 zijn aangebracht en van de invoeging van een artikel 333/1 in |
55 et 56 de la loi du 14 avril 2011 portant des dispositions diverses, | dat Wetboek bij de artikelen 55 en 56 van de wet van 14 april 2011 |
le législateur a voulu, par l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011, | houdende diverse bepalingen, heeft de wetgever, met artikel 7 van de |
adapter l'article 319bis, alinéa 2, du CIR 1992 pour que les | wet van 7 november 2011, artikel 319bis, tweede lid, van het WIB 1992 |
fonctionnaires chargés du recouvrement de l'impôt ne soient pas tenus | willen aanpassen opdat de met de invordering van de belasting belaste |
de suivre les mêmes règles que les fonctionnaires taxateurs. L'exposé | ambtenaren niet ertoe gehouden zouden zijn dezelfde regels als de |
aanslagambtenaren te volgen. De memorie van toelichting vermeldt | |
des motifs mentionne à ce sujet : | dienaangaande : |
« Afin de permettre aux fonctionnaires du recouvrement, dans le cadre | « Teneinde de invorderingsambtenaren toe te laten om in het kader van |
de leur mission spécifique, de pouvoir continuer de demander aux | |
établissements de banque, de change, de crédit ou d'épargne des | hun specifieke opdracht aan bank-, wissel-, krediet- en |
informations sur leurs clients, tendant à établir leur situation | spaarinstellingen te kunnen blijven inlichtingen vragen betreffende |
patrimoniale, sans devoir respecter les conditions prévues aux | hun cliënten met het oog op het vaststellen van hun vermogenstoestand, |
articles 322, §§ 2 à 4 et 327, § 3, CIR 92, comme c'est actuellement | zonder de in de artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, WIB 92, |
vermelde voorwaarden te moeten naleven, zoals dit nu al het geval is | |
déjà le cas relativement aux informations demandées en application de | met betrekking tot de inlichtingen die worden gevraagd bij toepassing |
l'article 318, CIR 92, l'article 319bis, CIR 92 a été adapté. | van artikel 318, WIB 92, wordt artikel 319bis, WIB 92 aangepast. |
Le point de contact central mentionné à l'article 322, § 3, CIR 92 | Het centraal aanspreekpunt bedoeld in artikel 322, § 3, WIB 92 zal |
sera conformément à l'article 322, § 1er, CIR 92, considéré comme un | overeenkomstig artikel 322, § 1, WIB 92 door de ontvangers als een |
tiers par les receveurs » (Doc. parl., Chambre, 2010-2011, DOC | derde beschouwd worden » (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC |
53-1737/001, p. 6). | 53-1737/001, p. 6). |
B.6. La collecte et le traitement des données relatives aux comptes et | B.6. Het inwinnen en het verwerken van gegevens in verband met |
transactions financières constituent une ingérence dans le droit au | rekeningen en financiële transacties vormen een inmenging in het |
respect de la vie privée des personnes concernées, ainsi que des | privéleven van de betrokken personen, alsook van de personen met wie |
personnes qui ont réalisé des opérations financières avec celles-ci. | zij die financiële verrichtingen hebben gedaan. |
Même si la collecte et le traitement de telles données ne permettent | Ook al maken het inwinnen en het verwerken van dergelijke gegevens het |
pas toujours de pénétrer directement dans des communications qui | niet altijd mogelijk rechtstreeks binnen te dringen in de |
peuvent concerner la vie privée dans ce qu'elle a de plus intime, ces | communicaties die betrekking kunnen hebben op het privéleven in zijn |
mesures d'investigation peuvent cependant révéler des informations | meest intieme vorm, toch kunnen die onderzoeksmaatregelen min of meer |
plus ou moins précises et concordantes sur « la conduite, les opinions | nauwkeurige en eensluidende gegevens aan het licht brengen over « het |
ou les sentiments » de la personne qui en fait l'objet (voy. mutatis | gedrag, de meningen of de gevoelens » van de persoon die daarvan het |
mutandis, CEDH, 2 septembre 2010, Uzun c. Allemagne, § 52). | voorwerp uitmaakt (zie mutatis mutandis, EHRM, 2 september 2010, Uzun |
t. Duitsland, § 52). | |
La Cour doit dès lors veiller à ce que le législateur, lorsqu'il crée | Het Hof moet bijgevolg erover waken dat de wetgever, wanneer hij voor |
des possibilités pour l'administration fiscale de prendre connaissance | de belastingadministratie mogelijkheden creëert om inzage te hebben |
de données relatives aux comptes et transactions financières, respecte | van gegevens met betrekking tot rekeningen en financiële transacties, |
les conditions dans lesquelles une telle ingérence dans le droit à la | de voorwaarden naleeft waaronder een dergelijke inmenging in het recht |
protection de la vie privée et, le cas échéant, de la vie familiale | op de bescherming van het privéleven en, in voorkomend geval, van het |
est admissible au regard de l'article 22 de la Constitution, lu en | gezinsleven toelaatbaar is in het licht van artikel 22 van de |
combinaison avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de | Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag |
l'homme. | voor de rechten van de mens. |
B.7. Selon les parties requérantes, les dispositions attaquées | B.7. Volgens de verzoekende partijen zouden de bestreden bepalingen |
devraient également être contrôlées à la lumière des garanties prévues | ook moeten worden getoetst in het licht van de waarborgen waarin |
par l'article 29 de la Constitution. | artikel 29 van de Grondwet voorziet. |
Cette disposition, qui garantit le secret des lettres, interdit en | Die bepaling, die het briefgeheim waarborgt, verbiedt in beginsel dat |
principe que le courrier puisse être intercepté et ouvert. | de briefwisseling kan worden onderschept en geopend. |
Les dispositions attaquées, qui n'autorisent pas l'administration | De bestreden bepalingen, die de belastingadministratie niet toestaan |
fiscale à intercepter le courrier entre les établissements financiers | de briefwisseling tussen de financiële instellingen en hun cliënten te |
et leurs clients, ne violent donc pas l'article 29 de la Constitution. | onderscheppen, schenden derhalve artikel 29 van de Grondwet niet. |
B.8.1. L'article 22 de la Constitution a pour objet de protéger les | B.8.1. Artikel 22 van de Grondwet heeft tot doel de personen te |
personnes contre les ingérences dans leur vie privée et familiale. | beschermen tegen inmengingen in hun privéleven en gezinsleven. |
La Cour doit dès lors encore vérifier si l'obligation faite aux | Het Hof moet bijgevolg nog nagaan of de verplichting voor de |
établissements financiers de divulguer à l'administration fiscale la | financiële instellingen om aan de belastingadministratie de |
correspondance qu'ils ont échangée avec leurs clients est compatible | briefwisseling vrij te geven die zij met hun cliënten hebben gehad, |
avec le droit au respect de la vie privée. | bestaanbaar is met het recht op eerbiediging van het privéleven. |
B.8.2. Il ressort des travaux préparatoires de l'article 22 de la | B.8.2. Uit de parlementaire voorbereiding van artikel 22 van de |
Constitution que le Constituant a entendu chercher « à mettre le plus | Grondwet blijkt dat de Grondwetgever « een zo groot mogelijke |
possible la proposition en concordance avec l'article 8 de la | concordantie [heeft willen nastreven] met artikel 8 van het Europees |
Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des | Verdrag tot Bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele |
libertés fondamentales [...], afin d'éviter toute contestation sur le | vrijheden (EVRM), teneinde betwistingen over de inhoud van dit |
contenu respectif de l'article de la Constitution et de l'article 8 de | Grondwetsartikel respectievelijk art. 8 van het EVRM te vermijden » |
la [Convention] » (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 997/5, p. 2). | (Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 997/5, p. 2). |
B.8.3. Les droits que garantissent l'article 22 de la Constitution et | B.8.3. De rechten die bij artikel 22 van de Grondwet en bij artikel 8 |
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme ne sont | van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens worden |
pas absolus. Bien que l'article 22 de la Constitution reconnaisse à | gewaarborgd, zijn niet absoluut. Hoewel artikel 22 van de Grondwet aan |
chacun le droit au respect de sa vie privée et familiale, cette disposition ajoute en effet immédiatement : « sauf dans les cas et conditions fixés par la loi ». Cette disposition constitutionnelle garantit donc qu'aucune ingérence des autorités dans le droit au respect de la vie privée et familiale ne puisse intervenir si elle n'est pas prévue par des règles suffisamment précises, adoptées par une assemblée délibérante démocratiquement élue, toute ingérence dans ce droit devant répondre à un besoin social impérieux et être proportionnée à l'objectif légitime poursuivi. | eenieder het recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn gezinsleven toekent, voegt die bepaling daaraan immers onmiddellijk toe : « behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald ». Die grondwetsbepaling waarborgt derhalve dat geen enkele overheidsinmenging in het recht op eerbiediging van het privéleven en het gezinsleven kan plaatsvinden dan krachtens voldoende precieze regels aangenomen door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering, waarbij elke inmenging in dat recht dient te beantwoorden aan een dwingende maatschappelijke behoefte en evenredig dient te zijn met de nagestreefde wettige doelstelling. |
B.9. L'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 poursuit un objectif | B.9. Artikel 7 van de wet van 7 november 2011 streeft een doel van |
d'intérêt général au sens de l'article 8.2 de la Convention européenne | algemeen belang na in de zin van artikel 8.2 van het Europees Verdrag |
des droits de l'homme, en ce que le recouvrement efficace de l'impôt | voor de rechten van de mens, in zoverre de doeltreffende invordering |
vise à garantir l'égalité des citoyens devant la loi fiscale et à | van de belasting ertoe strekt de gelijkheid van de burgers voor de |
sauvegarder les intérêts du Trésor, ce qui est nécessaire pour assurer | fiscale wet te waarborgen en de belangen van de Schatkist te |
« le bien-être économique du pays ». | vrijwaren, wat noodzakelijk is om « het economisch welzijn van het |
land » te verzekeren. | |
B.10. La Cour doit encore vérifier si cette ingérence satisfait au | B.10. Het Hof moet voorts nagaan of die inmenging voldoet aan het |
principe de légalité et si elle est raisonnablement justifiée. | wettigheidsbeginsel en of zij redelijk is verantwoord. |
B.11.1. En réservant au législateur compétent le pouvoir de fixer dans | B.11.1. Door aan de bevoegde wetgever de bevoegdheid voor te behouden |
om te bepalen in welke gevallen en onder welke voorwaarden het recht | |
quels cas et à quelles conditions il peut être porté atteinte au droit | op eerbiediging van het privéleven kan worden aangetast, waarborgt |
au respect de la vie privée, l'article 22 de la Constitution garantit | artikel 22 van de Grondwet iedere burger dat geen enkele inmenging in |
à tout citoyen qu'aucune immixtion dans ce droit ne peut avoir lieu | dat recht toegelaten is dan krachtens de regels die zijn aangenomen |
qu'en vertu de règles adoptées par une assemblée délibérante, | door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering. |
démocratiquement élue. Outre cette exigence de légalité formelle, l'article 22 de la | Naast die formele wettigheidsvereiste legt artikel 22 van de Grondwet |
Constitution impose également que l'ingérence dans le droit au respect | eveneens de verplichting op dat de inmenging in het recht op |
de la vie privée soit libellée en des termes clairs et suffisamment | eerbiediging van het privéleven in duidelijke en voldoende nauwkeurige |
précis qui permettent d'appréhender de manière prévisible les | bewoordingen wordt geformuleerd die het mogelijk maken de hypothesen |
hypothèses dans lesquelles le législateur autorise pareille ingérence | te voorzien waarin de wetgever een dergelijke inmenging in het recht |
dans le droit au respect de la vie privée. | op eerbiediging van het privéleven toestaat. |
De même, l'exigence de prévisibilité à laquelle la loi doit satisfaire | Evenzo houdt de vereiste van voorzienbaarheid waaraan de wet moet |
pour être jugée conforme à l'article 8 de la Convention européenne des | voldoen om in overeenstemming te worden bevonden met artikel 8 van het |
droits de l'homme implique que sa formulation soit assez précise pour | Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in dat de formulering |
que tout individu puisse prévoir, à un degré raisonnable dans les | ervan voldoende precies is zodat elk individu in de gegeven |
circonstances de la cause, les conséquences pouvant résulter d'un acte | omstandigheden in redelijke mate de gevolgen van een bepaalde |
déterminé (CEDH, 17 février 2004, Maestri c. Italie, § 30). | handeling kan voorzien (EHRM, 17 februari 2004, Maestri t. Italië, § |
La loi doit offrir des garanties contre les atteintes arbitraires de | 30). De wet moet waarborgen bieden tegen willekeurige aantastingen door de |
la puissance publique au droit au respect de la vie privée, à savoir | overheid van het recht op eerbiediging van het privéleven, namelijk |
en délimitant le pouvoir d'appréciation des autorités concernées avec | door de beoordelingsbevoegdheid van de betrokken overheden op |
une netteté suffisante, d'une part, et en prévoyant un contrôle | voldoende duidelijke wijze af te bakenen, enerzijds, en door in een |
juridictionnel effectif, d'autre part (voy., entre autres, CEDH, 4 mai | effectief jurisdictioneel toezicht te voorzien, anderzijds (zie, onder |
2000, Rotaru c. Roumanie, § 55; 6 juin 2006, Segerstedt-Wiberg c. | andere, EHRM, 4 mei 2000, Rotaru t. Roemenië, § 55; 6 juni 2006, |
Suède, § 76; 4 juillet 2006, Lupsa c. Roumanie, § 34). | Segerstedt-Wiberg t. Zweden, § 76; 4 juli 2006, Lupsa t. Roemenië, § 34). |
B.11.2. L'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 autorise une | B.11.2. Artikel 7 van de wet van 7 november 2011 staat een inmenging, |
ingérence de l'administration dans la vie privée du contribuable en | door de administratie, toe in het privéleven van de belastingplichtige |
vue d'établir la situation patrimoniale de celui-ci afin d'assurer le | teneinde zijn vermogenssituatie vast te stellen om de invordering van |
recouvrement de l'impôt, sans lui imposer de respecter les conditions | de belasting te verzekeren, zonder haar ertoe te verplichten te |
prévues aux articles 322, §§ 2 à 4, et 327, § 3, du CIR 1992. Le recouvrement de l'impôt intervient à un moment où la dette d'impôt est établie et dans l'hypothèse où elle n'est pas payée par le contribuable. La disposition attaquée satisfait dès lors au principe de légalité. B.12. La Cour doit encore examiner si l'ingérence dans le droit au respect de la vie privée du contribuable et des personnes avec lesquelles il a effectué des opérations financières est raisonnablement justifiée. A cet effet, il y a lieu de vérifier la pertinence et la suffisance des motifs invoqués pour justifier cette ingérence ainsi que de s'assurer du respect du principe de proportionnalité. B.13. En autorisant l'administration à s'ingérer dans la vie privée du | voldoen aan de voorwaarden bepaald in de artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, van het WIB 1992. De invordering van de belasting gebeurt op een ogenblik dat de belastingschuld is vastgesteld en in de hypothese dat zij niet is betaald door de belastingplichtige. De bestreden bepaling voldoet dus aan het wettigheidsbeginsel. B.12. Het Hof moet voorts nagaan of de inmenging in het recht op eerbiediging van het privéleven van de belastingplichtige en van de personen met wie hij financiële verrichtingen heeft gedaan, redelijk is verantwoord. Daartoe dient te worden nagegaan of de motieven die zijn aangevoerd om die inmenging te verantwoorden, relevant en toereikend zijn, alsook of het evenredigheidsbeginsel is nageleefd. B.13. Door de administratie toe te staan zich te mengen in het privéleven van de belastingplichtige teneinde zijn vermogenssituatie |
contribuable en vue d'établir la situation patrimoniale de celui-ci | vast te stellen om de invordering van de belasting te verzekeren, |
afin d'assurer le recouvrement de l'impôt, sans l'obliger à respecter | zonder haar ertoe te verplichten de voorwaarden bepaald in de |
les conditions prévues aux articles 322, §§ 2 à 4, et 327, § 3, du CIR | artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, van het WIB 1992 na te leven, |
1992, l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 traite de manière | behandelt artikel 7 van de wet van 7 november 2011 de |
différente les contribuables, selon qu'une atteinte à leur vie privée | belastingplichtigen op een verschillende manier naargelang hun |
intervient au moment de l'établissement de l'impôt ou au moment du | privéleven wordt aangetast op het ogenblik van de vestiging van de |
recouvrement de celui-ci. | belasting dan wel op het ogenblik van de invordering ervan. |
Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, il s'agit de | In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert, gaat het om |
catégories comparables. | vergelijkbare categorieën. |
La différence de traitement peut toutefois se justifier objectivement | Het verschil in behandeling kan evenwel objectief en redelijk worden |
et raisonnablement par le fait que l'atteinte portée au droit à la vie | verantwoord door het feit dat de aantasting van het recht op het |
privée en vue du recouvrement de l'impôt ne nécessite pas autant de | privéleven met het oog op de invordering van de belasting niet |
recherches que la détermination du montant des revenus imposables du | evenveel opzoekingen vergt als het vaststellen van het bedrag van de |
belastbare inkomsten van de belastingplichtige. De | |
contribuable. Les pouvoirs d'investigation dont disposent les | onderzoeksbevoegdheden waarover de met de invordering belaste |
fonctionnaires chargés du recouvrement visent uniquement à établir la | ambtenaren beschikken, beogen uitsluitend de vaststelling van de |
situation patrimoniale du débiteur pour assurer le recouvrement de | vermogenssituatie van de schuldenaar teneinde de invordering van de |
l'impôt. Les conditions prévues par les articles 322, §§ 2 à 4, et | belasting te verzekeren. De voorwaarden bepaald in de artikelen 322, |
327, § 3, du CIR 1992 pour la recherche de renseignements permettant | §§ 2 tot 4, en 327, § 3, van het WIB 1992 inzake het zoeken naar |
la détermination du montant des revenus imposables du contribuable | gegevens aan de hand waarvan het bedrag van de belastbare inkomsten |
sont pertinentes lorsqu'il s'agit d'établir l'impôt sur la base | van de belastingplichtige kan worden vastgesteld, zijn relevant |
d'indices de fraude fiscale ou de distorsion entre les revenus | wanneer het erom gaat de belasting te vestigen op basis van |
déclarés et le niveau de vie du contribuable; elles ne le sont pas | aanwijzingen van belastingontduiking of een vertekening tussen de |
lorsqu'il s'agit de recouvrer un impôt dû. | aangegeven inkomsten en de gegoedheid van de belastingplichtige; zij |
Par ailleurs, seuls des renseignements nécessaires à l'établissement | zijn dat niet wanneer het erom gaat een verschuldigde belasting in te |
de la situation patrimoniale du débiteur en vue du recouvrement de | vorderen. Overigens, alleen inlichtingen die noodzakelijk zijn om de |
l'impôt peuvent être sollicités auprès des établissements financiers | vermogenssituatie van de schuldenaar vast te stellen met het oog op de |
par les fonctionnaires chargés du recouvrement, ces fonctionnaires | invordering van de belasting kunnen worden opgevraagd bij de |
étant de surcroît tenus de respecter, lors de la collecte et du | financiële instellingen door de met de invordering belaste ambtenaren, |
traitement de ces renseignements, les prescriptions de la loi du 8 | waarbij die ambtenaren bovendien ertoe zijn gehouden, bij de inwinning |
en verwerking van die inlichtingen, de voorschriften na te leven van | |
décembre 1992 « relative à la protection de la vie privée à l'égard | de wet van 8 december 1992 « tot bescherming van de persoonlijke |
des traitements de données à caractère personnel », dans les limites | levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens », |
de son champ d'application matériel. | binnen de perken van het materiële toepassingsgebied ervan. |
En outre, « celui qui intervient, à quelque titre que ce soit, dans | Bovendien is « hij die, uit welken hoofde ook, optreedt bij de |
l'application des lois fiscales [...] est tenu de garder, en dehors de | toepassing van de belastingwetten [...], buiten het uitoefenen van |
l'exercice de ses fonctions, le secret le plus absolu au sujet de tout | zijn ambt, verplicht tot de meest volstrekte geheimhouding aangaande |
ce dont il a eu connaissance par suite de l'exécution de sa mission » | alle zaken waarvan hij wegens de uitvoering van zijn opdracht kennis |
(article 337, alinéa 1er, du CIR 1992). La violation de ce secret | heeft » (artikel 337, eerste lid, van het WIB 1992). De schending van |
professionnel est punie conformément à l'article 458 du Code pénal | dat beroepsgeheim wordt bestraft overeenkomstig artikel 458 van het |
(article 453 du CIR 1992). Cette obligation implique que | Strafwetboek (artikel 453 van het WIB 1992). Die verplichting |
l'administration fiscale ne peut utiliser ou communiquer à des tiers | impliceert dat de belastingadministratie geen bij een financiële |
des informations relatives à la vie privée du contribuable obtenues | instelling verkregen inlichtingen betreffende het privéleven van een |
auprès d'un établissement financier qui ne seraient pas nécessaires à | belastingplichtige die niet noodzakelijk zouden zijn om een juiste |
assurer la juste perception de l'impôt. | inning van de belasting te waarborgen, mag gebruiken of aan derden mag |
Enfin, il ressort clairement des travaux préparatoires cités en B.5.1 | meedelen. Ten slotte blijkt uit de in B.5.1 en B.5.2 aangehaalde parlementaire |
et B.5.2 que le législateur a exclu que les informations obtenues pour | voorbereiding duidelijk dat de wetgever heeft uitgesloten dat de |
permettre le recouvrement de l'impôt soient utilisées pour | inlichtingen die worden verkregen om de invordering van de belasting |
l'établissement de l'impôt et que le point de contact central | mogelijk te maken, zouden worden gebruikt voor de vestiging van de |
mentionné à l'article 322, § 3, CIR 1992 est, conformément à l'article | belasting en dat het in artikel 322, § 3, van het WIB 1992 vermelde |
322, § 1er, CIR 1992, considéré par les receveurs comme un tiers. | centraal aanspreekpunt, overeenkomstig artikel 322, § 1, van het WIB |
1992, door de ontvangers wordt beschouwd als een derde. | |
B.14. Le moyen n'est pas fondé. | B.14. Het middel is niet gegrond. |
Quant à l'article 9, 2°, de la loi du 7 novembre 2011 | Wat artikel 9, 2°, van de wet van 7 november 2011 betreft |
B.15. Les parties requérantes prennent un moyen de la violation des | B.15. De verzoekende partijen leiden een middel af uit de schending |
articles 10, 11, 22 et 29 de la Constitution, lus en combinaison avec | van de artikelen 10, 11, 22 en 29 van de Grondwet, in samenhang |
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme. | gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de |
L'article 9 de la loi du 7 novembre 2011 a supprimé l'obligation | mens. Artikel 9 van de wet van 7 november 2011 heeft een einde gemaakt |
d'informer le contribuable lorsque la demande de renseignements | aan de verplichting om de belastingplichtige in te lichten wanneer de |
provient d'un Etat étranger. Les parties requérantes considèrent cette | vraag om inlichtingen uitgaat van een buitenlandse Staat. De |
disposition comme discriminatoire et non respectueuse du droit à la | verzoekende partijen zijn van mening dat die bepaling discriminerend |
vie privée. | is en afbreuk doet aan het recht op het privéleven. |
B.16. L'article 9, 2°, de la loi du 7 novembre 2011 insère dans | B.16. Artikel 9, 2°, van de wet van 7 november 2011 voegt in artikel |
l'article 333/1, § 1er, du CIR 1992 un alinéa qui dispose que l'alinéa | 333/1, § 1, van het WIB 1992 een lid in dat bepaalt dat het eerste lid |
1er du paragraphe 1er n'est pas d'application aux demandes de | van paragraaf 1 niet van toepassing is op de vragen om inlichtingen |
renseignements provenant d'administrations étrangères, visées à | uitgaande van buitenlandse administraties, bedoeld in artikel 322, § |
l'article 322, § 4. | 4. |
B.17. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 7 novembre | B.17. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 7 november |
2011 que, selon le législateur, l'obligation d'information relève de | 2011 blijkt dat volgens de wetgever de informatieplicht onder de |
la responsabilité de l'administration étrangère. L'exposé des motifs | verantwoordelijkheid van de buitenlandse administratie valt. De |
indique : | memorie van toelichting vermeldt : |
« En effet, lorsqu'une administration étrangère pose une telle | « Wanneer een buitenlandse administratie een aanvraag doet, moet |
demande, il est censé, vu les procédures particulières pour de telles | immers worden geacht, gelet op de bijzondere procedures voor |
demandes, que l'administration étrangère a effectué préalablement les | dergelijke vragen, dat de buitenlandse administratie vooraf reeds de |
investigations nécessaires auprès du contribuable même de sorte qu'une | nodige onderzoeksverrichtingen bij de belastingplichtige zelf heeft |
notification préalable [ne] mènerait qu'à une perte de temps inutile » | verricht zodat de voorafgaande kennisgeving enkel kan leiden tot |
(Doc. parl., Chambre, 2010-2011, Doc 53-1737/001, p. 7). | nutteloos tijdverlies » (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC 53-1737/001, p. 7). |
Dans son avis, la section de législation du Conseil d'Etat s'est | In haar advies heeft de afdeling wetgeving van de Raad van State zich |
interrogée sur la justification de la différence de traitement en | afgevraagd of het verschil in behandeling, op het vlak van de |
matière de notification entre les demandes d'origine nationale et | kennisgeving, tussen de vragen die uitgaan van België en die welke |
celles provenant de l'étranger. Elle a mis en doute la perte de temps | uitgaan van het buitenland verantwoord is. Zij heeft twijfels geuit |
invoquée, dès lors que « conformément à l'article 331/1, § 1er, du CIR | bij het aangevoerde tijdsverlies, aangezien het « in kennis stellen |
92, l'information relative à la demande de l'Etat étranger de lever le | van het verzoek van de buitenlandse Staat om het bankgeheim te |
doorbreken [...] overeenkomstig artikel 331/1, § 1, eerste lid WIB 92 | |
secret bancaire est simultanée à la demande de renseignements à la | gelijktijdig gebeurt met het verzoek om inlichtingen bij de bank » |
banque » (Doc. parl., Chambre, 2010-2011, Doc 53-1737/001, p. 26). La | (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC 53-1737/001, p. 26). De afdeling |
section de législation du Conseil d'Etat a par ailleurs relevé une | wetgeving van de Raad van State heeft overigens een tegenstrijdigheid |
contradiction entre l'exposé des motifs, qui part de l'idée que le | opgemerkt tussen de memorie van toelichting, waarin wordt uitgegaan |
van de idee dat de belastingplichtige is ingelicht door de | |
contribuable a été informé par l'administration étrangère, et les | buitenlandse administratie, en de uitleg van de gemachtigde die stelt |
explications du délégué, qui considère que l'information du | dat de kennisgeving aan de belastingplichtige problemen kan doen |
contribuable peut poser problème à l'administration étrangère (ibid.). | rijzen voor de buitenlandse administratie (ibid.). Het wetsontwerp |
Le projet de loi a maintenu la disposition malgré l'avis de la section | heeft de bepaling behouden, ondanks het advies van de afdeling |
de législation. L'exposé des motifs indique à cet égard : | wetgeving. De memorie van toelichting vermeldt daaromtrent : |
« Par contre, le gouvernement est d'avis qu'il est nécessaire de | « Daarentegen is de regering van mening dat het noodzakelijk is de |
conserver le complément à l'article 333/1, § 1er, CIR 92 en ce qui | aanvulling aan artikel 333/1, § 1, WIB 92 met betrekking tot het niet |
moeten toesturen van een kennisgeving aan een buitenlandse | |
concerne la non-expédition d'une notification à un contribuable | belastingplichtige te behouden. De Raad van State gaat er in het |
étranger. Le Conseil d'Etat semble, dans son avis n° 49 856/1, partir | advies nr. 49 856/1 blijkbaar van uit dat in de andere landen een |
du fait que, dans les autres pays, une règle similaire existe en | gelijkaardige regel bestaat inzake het vragen van inlichtingen aan |
matière de demande de renseignements à des établissements financiers. Rien n'est toutefois moins vrai. Dans la plupart des pays, il n'y a aucune limitation de la possibilité de demander de tels renseignements. Dans ce sens, il est dès lors tout à fait pertinent que le fonctionnaire délégué, en réponse à une demande du Conseil d'Etat, signale que l'envoi d'une notification par l'administration belge pourrait mettre l'investigation dans l'autre Etat en danger. L'administration étrangère doit en effet entreprendre toutes les démarches dans le cadre de ses propres compétences pour obtenir les renseignements demandés mais cela implique donc rarement qu'une notification doive être envoyée au contribuable étranger. Dans l'hypothèse où l'administration étrangère est dans l'obligation de faire une notification conformément à ses règles de droit interne, cela devra nécessairement se produire au moment où la question est posée à l'administration belge; qui sur ce point n'est qu'une simple personne intermédiaire entre l'administration étrangère et l'établissement financier belge. Pour ces raisons, il ne semble pas opportun d'envoyer une notification depuis la Belgique » (Doc. parl., Chambre, 2010-2011, Doc 53-1737/001, | financiële instellingen. Niets is echter minder waar. In de meeste landen is er geen enkele beperking van de mogelijkheid om dergelijke inlichtingen te vragen. In die zin is het dan ook terecht dat de gedelegeerde ambtenaar in antwoord op een vraag vanwege de Raad van State opmerkt dat een eventuele toezending van een kennisgeving door de Belgische administratie het onderzoek in de andere Staat in gevaar kan brengen. De buitenlandse administratie moet immers effectief alle stappen ondernemen binnen haar eigen bevoegdheden om de vereiste inlichtingen te bekomen maar dit impliceert dus zelden dat er een kennisgeving aan de buitenlandse belastingplichtige moet worden verzonden. In het geval de buitenlandse administratie krachtens haar internrechtelijke regels verplicht is een kennisgeving te doen, zal dat noodzakelijkerwijs moeten gebeuren op het ogenblik dat de vraag aan de Belgische administratie wordt gesteld die op dat punt enkel een tussenpersoon is tussen de buitenlandse administratie en de Belgische financiële instelling. Om die redenen lijkt het niet opportuun om vanuit België een kennisgeving toe te sturen » (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC |
pp. 7 et 8). | 53-1737/001, pp. 7 en 8). |
B.18. Comme la Cour l'a précisé dans son arrêt n° 6/2013 du 14 février | B.18. Zoals het Hof heeft gepreciseerd in zijn arrest nr. 6/2013 van |
2013, les exigences procédurales « constituent des garanties | 14 februari 2013 vormen de procedurele vereisten « belangrijke |
importantes contre les ingérences arbitraires dans la vie privée du | waarborgen tegen willekeurige inmengingen in het privéleven van de |
contribuable et des personnes avec lesquelles il a effectué des | belastingplichtige en van de personen met wie hij financiële |
opérations financières ». La Cour a pris en compte dans cet arrêt la | verrichtingen heeft gedaan ». Het Hof heeft in dat arrest rekening |
notification au contribuable, telle qu'elle est prévue par l'article | gehouden met de kennisgeving aan de belastingplichtige, zoals bepaald |
333/1, § 1er, alinéa 1er, du CIR 1992, pour conclure que l'obligation | in artikel 333/1, § 1, eerste lid, van het WIB 1992 om te besluiten |
faite aux établissements financiers de divulguer à l'administration | dat de verplichting voor de financiële instellingen om aan de |
fiscale la correspondance qu'ils ont échangée avec leurs clients est | belastingadministratie de briefwisseling vrij te geven die zij met hun |
compatible avec le droit au respect de la vie privée dans les | cliënten hebben gehad verenigbaar is met het recht op de eerbiediging |
conditions fixées par la loi. | van het privéleven onder de bij de wet bepaalde voorwaarden. |
La différence de traitement en matière de notification entre les | Het verschil in behandeling inzake de kennisgeving tussen de vragen |
demandes de l'administration selon qu'elles sont faites à la requête | van de administratie naargelang die al dan niet het gevolg zijn van |
d'un Etat étranger ou non est sans justification raisonnable. | een verzoek van een buitenlandse Staat is niet redelijk verantwoord. |
L'article 322, § 4, du CIR 1992 prévoit, en effet, que la demande de | Artikel 322, § 4, van het WIB 1992 bepaalt immers dat de vraag van de |
l'Etat étranger est assimilée à un indice de fraude fiscale. La | buitenlandse Staat wordt gelijkgesteld met een aanwijzing van |
notification au contribuable constitue dès lors une garantie | belastingontduiking. De kennisgeving aan de belastingplichtige vormt |
importante contre l'ingérence dans sa vie privée. | derhalve een belangrijke waarborg tegen de inmenging in zijn |
privéleven. | |
B.19. Le moyen est fondé. | B.19. Het middel is gegrond. |
B.20. Afin d'éviter les importantes difficultés administratives que | B.20. Teneinde belangrijke administratieve moeilijkheden te vermijden |
pourrait entraîner l'effet rétroactif de l'annulation, il convient, en | die de terugwerkende kracht van de vernietiging zou veroorzaken, |
application de l'article 8, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier | dienen de gevolgen van de vernietigde bepaling, met toepassing van |
1989 sur la Cour constitutionnelle, de maintenir les effets de la | artikel 8, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
disposition annulée comme il est indiqué au dispositif. | Grondwettelijk Hof, te worden gehandhaafd zoals aangegeven in het |
beschikkend gedeelte. | |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
- annule l'article 9, 2°, de la loi du 7 novembre 2011 portant des | - vernietigt artikel 9, 2°, van de wet van 7 november 2011 houdende |
dispositions fiscales et diverses; | fiscale en diverse bepalingen; |
- maintient les effets de la disposition annulée à l'égard de toutes | - handhaaft de gevolgen van de vernietigde bepaling ten aanzien van |
les applications qui en auraient été faites avant la publication du | alle toepassingen die ervan zouden zijn gemaakt vóór de bekendmaking |
présent arrêt au Moniteur belge; | van dit arrest in het Belgisch Staatsblad; |
- rejette le recours pour le surplus. | - verwerpt het beroep voor het overige. |
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en | Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, |
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 16 mai 2013. | het Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 16 mei 2013. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | De voorzitter, |
R. Henneuse | R. Henneuse |