Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 66/2013 du 16 mai 2013 Numéro du rôle : 5400 En cause : le recours en annulation des articles 7, 9 et 11 de la loi du 7 novembre 2011 portant des dispositions fiscales et diverses, introduit par l'ASBL « Ligue des Contri La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 66/2013 du 16 mai 2013 Numéro du rôle : 5400 En cause : le recours en annulation des articles 7, 9 et 11 de la loi du 7 novembre 2011 portant des dispositions fiscales et diverses, introduit par l'ASBL « Ligue des Contri La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...) Uittreksel uit arrest nr. 66/2013 van 16 mei 2013 Rolnummer 5400 In zake : het beroep tot vernietiging betreffende de artikelen 7, 9 en 11 van de wet van 7 november 2011 houdende fiscale en diverse bepalingen, ingesteld door de vzw « Liga van Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 66/2013 du 16 mai 2013 Uittreksel uit arrest nr. 66/2013 van 16 mei 2013
Numéro du rôle : 5400 Rolnummer 5400
En cause : le recours en annulation des articles 7, 9 et 11 de la loi In zake : het beroep tot vernietiging betreffende de artikelen 7, 9 en
du 7 novembre 2011 portant des dispositions fiscales et diverses, 11 van de wet van 7 november 2011 houdende fiscale en diverse
introduit par l'ASBL « Ligue des Contribuables » et autres. bepalingen, ingesteld door de vzw « Liga van belastingplichtigen » en
La Cour constitutionnelle, anderen. Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de
Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P.
J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F.
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse, Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 10 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 10 mei 2012
mai 2012 et parvenue au greffe le 14 mai 2012, un recours en ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 14 mei
annulation des articles 7, 9 et 11 de la loi du 7 novembre 2011 2012, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 7, 9 en 11
portant des dispositions fiscales et diverses (publiée au Moniteur van de wet van 7 november 2011 houdende fiscale en diverse bepalingen
belge du 10 novembre 2011, troisième édition) a été introduit par (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 10 november 2011, derde
l'ASBL « Ligue des Contribuables », dont le siège social est établi à editie) door de vzw « Liga van belastingplichtigen », met
1000 Bruxelles, rue Lens 13, Alexis Chevalier, demeurant à 5080 maatschappelijke zetel te 1000 Brussel, Lensstraat 13, Alexis
Chevalier, wonende te 5080 Rhisnes, rue D'Arthey 7, Olivier Laurent,
Rhisnes, rue D'Arthey 7, Olivier Laurent, demeurant à 1050 Bruxelles, wonende te 1050 Brussel, Scepterstraat 84, Frédéric Ledain, wonende te
rue du Sceptre 84, Frédéric Ledain, demeurant à 3740 Bilzen, Broekem 3740 Bilzen, Broekem 19A, en Pierre-Yves Novalet, wonende te 1380
19A, et Pierre-Yves Novalet, demeurant à 1380 Lasne, route de l'Etat 5. Lasne, route de l'Etat 5.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant aux dispositions attaquées Ten aanzien van de bestreden bepalingen
B.1.1. Les articles 7, 9 et 11 de la loi du 7 novembre 2011 portant B.1.1. De artikelen 7, 9 en 11 van de wet van 7 november 2011 houdende
des dispositions fiscales et diverses disposent : fiscale en diverse bepalingen bepalen :
«

Art. 7.Dans l'article 319bis, alinéa 2, [du Code des impôts sur les

«

Art. 7.In artikel 319bis, tweede lid, [van het Wetboek van de

revenus 1992,] inséré par la loi du 27 décembre 2006, les mots ' à inkomstenbelastingen 1992,] ingevoegd bij de wet van 27 december 2006,
l'article 318. ' sont remplacés par les mots ' aux articles 318, 322, worden de woorden ' bedoeld in artikel 318. ' vervangen door de
§§ 2 à 4, et 327, § 3. ' ». woorden ' bedoeld in de artikelen 318, 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3. '
». «

Art. 9.In artikel 333/1 van hetzelfde Wetboek, ingevoegd bij de wet

«

Art. 9.Dans l'article 333/1 du même Code, inséré par la loi du 14

van 14 april 2011, worden de volgende wijzigingen aangebracht :
avril 2011, les modifications suivantes sont apportées :
1° dans le § 1er, l'alinéa 1er est remplacé par ce qui suit : 1° in § 1 wordt het eerste lid vervangen als volgt :
' Dans les cas visés aux articles 322, § 2, et 327, § 3, alinéa 2, ' In de gevallen bedoeld in de artikelen 322, § 2, en 327, § 3, tweede
l'administration informe le contribuable de l'indice ou des indices de lid, stelt de administratie de belastingplichtige in kennis van de
fraude fiscale ou des éléments sur la base desquels elle estime que aanwijzing of de aanwijzingen van belastingontduiking of van de
les investigations menées peuvent éventuellement conduire à une gegevens op grond waarvan zij meent dat het gevoerde onderzoek tot een
application de l'article 341 et qui justifient une demande de eventuele toepassing van artikel 341 leidt en die een vraag om
renseignements auprès d'un établissement financier. Cette notification inlichtingen bij een financiële instelling rechtvaardigen. Deze
s'effectue par lettre recommandée simultanément à l'envoi de la kennisgeving gebeurt bij aangetekende brief gelijktijdig met het
demande de renseignements précitée. '; verzenden van de voormelde vraag om inlichtingen. ';
2° le § 1er est complété par un alinéa rédigé comme suit : 2° paragraaf 1 wordt aangevuld met een lid luidende :
' L'alinéa 1er n'est pas d'application aux demandes de renseignements ' Het eerste lid is evenmin van toepassing op de vragen vanwege de in
provenant d'administrations étrangères telles que visées à l'article 322, § 4. '; artikel 322, § 4, bedoelde buitenlandse administraties. ';
3° dans le § 2, 2°, les mots ' à l'article 322, § 2, ' sont remplacés 3° in § 2, 2°, worden de woorden ' artikel 322, § 2, ' vervangen door
par les mots ' aux articles 322, § 2, et 327, § 3, alinéa 2, '; de woorden ' de artikelen 322, § 2, en 327, § 3, tweede lid, ';
4° dans le § 2, 5°, les mots ' l'article 322, §§ 2 à 4. ' sont 4° in § 2, 5°, worden de woorden ' artikel 322, §§ 2 tot 4. '
remplacés par les mots ' les articles 322, §§ 2 à 4, et 327, § 3, vervangen door de woorden ' de artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3,
alinéa 2. ' ». tweede lid. ' ».
« Art.11. Les articles 7 à 9 produisent leurs effets le 1er juillet «

Art. 11.De artikelen 7 tot 9 hebben uitwerking met ingang van 1

2011 à l'exception de l'article 9, 1°, qui entre en vigueur le premier juli 2011 met uitzondering van artikel 9, 1°, dat in werking treedt op
jour du mois qui suit celui de la publication de la présente loi au de eerste dag van de maand na die waarin deze wet is bekendgemaakt in
Moniteur belge. het Belgisch Staatsblad.
L'article 2 est applicable aux plus-values réalisées à partir de la Artikel 2 is van toepassing op de meerwaarden gerealiseerd vanaf het
période imposable qui se rattache à l'exercice d'imposition 2012 ». belastbare tijdperk dat aan aanslagjaar 2012 is verbonden ».
B.1.2. Tels qu'ils ont été modifiés par ces dispositions, les articles B.1.2. Zoals zij zijn gewijzigd bij die bepalingen, bepalen de
319bis et 333/1 du Code des impôts sur les revenus 1992 (CIR 1992) disposent : artikelen 319bis en 333/1 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 (WIB 1992) :
«

Art. 319bis.Les fonctionnaires chargés du recouvrement disposent de

«

Art. 319bis.De met de invordering belaste ambtenaren beschikken

tous les pouvoirs d'investigation prévus par le présent Code en vue over alle onderzoeksbevoegdheden bepaald in dit Wetboek teneinde de
d'établir la situation patrimoniale du débiteur pour assurer le vermogenssituatie van de schuldenaar te bepalen met het oog op het
recouvrement des impôts et des précomptes dus en principal et invorderen van de belasting en de voorheffingen verschuldigd in
additionnels, des accroissements d'impôts et des amendes hoofdsom en opcentiemen, van de belastingverhogingen en
administratives, des intérêts et des frais. administratieve boeten, van de interesten en van de kosten.
Les pouvoirs des fonctionnaires chargés du recouvrement visés à De in het eerste lid bedoelde bevoegdheden van de ambtenaren belast
l'alinéa 1er s'exercent également sans les limitations prévues à met de invordering worden eveneens uitgeoefend zonder de beperkingen
l'égard des établissements visés aux articles 318, 322, §§ 2 à 4 et ten aanzien van de instellingen bedoeld in de artikelen 318, 322, §§ 2
327, § 3 ». tot 4, en 327, § 3 ».
«

Art. 333/1.§ 1er. Dans les cas visés aux articles 322, § 2, et 327,

«

Art. 333/1.§ 1. In de gevallen bedoeld in de artikelen 322, § 2, en

§ 3, alinéa 2, l'administration informe le contribuable de l'indice ou 327, § 3, tweede lid, stelt de administratie de belastingplichtige in
des indices de fraude fiscale ou des éléments sur la base desquels kennis van de aanwijzing of de aanwijzingen van belastingontduiking of
elle estime que les investigations menées peuvent éventuellement van de gegevens op grond waarvan zij meent dat het gevoerde onderzoek
conduire à une application de l'article 341 et qui justifient une tot een eventuele toepassing van artikel 341 leidt en die een vraag om
demande de renseignements auprès d'un établissement financier. Cette inlichtingen bij een financiële instelling rechtvaardigen. Deze
notification s'effectue par lettre recommandée simultanément à l'envoi kennisgeving gebeurt bij aangetekende brief gelijktijdig met het
de la demande de renseignements précitée. verzenden van de voormelde vraag om inlichtingen.
L'alinéa 1er ne s'applique pas lorsque les droits du Trésor sont en Het eerste lid is niet van toepassing als de rechten van de Schatkist
péril. La notification s'effectue le cas échéant post factum par envoi in gevaar zijn. De kennisgeving gebeurt desgevallend post factum bij
recommandé à la poste, au plus tard 30 jours après l'envoi de la een ter post aangetekende brief, uiterlijk 30 dagen na het verzenden
demande de renseignements visée à l'alinéa 1er. van de in het eerste lid vermelde vraag om inlichtingen.
L'alinéa 1er n'est pas d'application aux demandes de renseignements Het eerste lid is evenmin van toepassing op de vragen vanwege de in
provenant d'administrations étrangères telles que visées à l'article artikel 322, § 4, bedoelde buitenlandse administraties.
322, § 4. § 2. L'administration fiscale fournit une fois par an au ministre un § 2. De belastingadministratie bezorgt de minister eenmaal per jaar
rapport qui contient, entre autres, les informations suivantes : een verslag dat onder meer volgende informatie bevat :
1° le nombre de fois que, conformément à l'article 318, alinéa 2, une 1° het aantal keer dat in overeenstemming met artikel 318, tweede lid,
enquête a été menée auprès d'établissements financiers et que des een onderzoek is gevoerd bij financiële instellingen en gegevens zijn
données ont été utilisées en vue de l'imposition de leurs clients; gebruikt met het oog op het belasten van hun cliënten;
2° le nombre de fois que, conformément aux articles 322, § 2, et 327, 2° het aantal keren dat in overeenstemming met de artikelen 322, § 2,
§ 3, alinéa 2, une enquête a été menée et que des données ont été en 327, § 3, tweede lid, een onderzoek is gevoerd en gegevens zijn
demandées auprès d'établissements financiers; opgevraagd bij financiële instellingen;
3° les indices concrets, répartis en catégories, par lesquels les 3° de concrete aanwijzingen, opgedeeld in categorieën, waardoor de
personnes visées à l'article 322, § 2, alinéa 2, se sont laissé guider personen bedoeld in artikel 322, § 2, tweede lid, zich hebben laten
dans leur décision d'accorder une autorisation; leiden bij hun beslissing om een machtiging te verlenen;
4° le nombre de décisions positives et négatives des directeurs; 4° het aantal positieve en negatieve beslissingen van de directeuren;
5° une évaluation globale, tant sur le plan technique que juridique, 5° een globale evaluatie, zowel op technisch vlak als op juridisch
de la manière dont a été menée la procédure selon les articles 322, §§ 2 à 4, et 327, § 3, alinéa 2. vlak van de wijze waarop de procedure volgens de artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, tweede lid is gevoerd.
Ce rapport est publié par le Ministre des Finances et transmis à la Dit verslag wordt openbaar gemaakt door de Minister van Financiën en
Chambre des représentants ». overgezonden aan de Kamer van volksvertegenwoordigers ».
B.1.3. L'article 318 auquel se réfèrent les dispositions attaquées B.1.3. Artikel 318, waarnaar in de bestreden bepalingen wordt
énonce : verwezen, luidt :
« Par dérogation aux dispositions de l'article 317, et sans préjudice « In afwijking van de bepalingen van artikel 317, en onverminderd de
de l'application des articles 315, 315bis et 316, l'administration toepassing van de artikelen 315, 315bis en 316, is de administratie
n'est pas autorisée à recueillir, dans les comptes, livres et
documents des établissements de banque, de change, de crédit et niet gemachtigd om in de rekeningen, boeken en documenten van de
d'épargne, des renseignements en vue de l'imposition de leurs clients. bank-, wissel-, krediet- en spaarinstellingen inlichtingen in te
Si cependant, l'enquête effectuée sur base des articles 315, 315bis et zamelen met het oog op het belasten van hun cliënten.
316 a fait apparaître des éléments concrets permettant de présumer Indien evenwel, het op basis van de artikelen 315, 315bis en 316
uitgevoerd onderzoek concrete elementen aan het licht brengt die het
l'existence ou la préparation d'un mécanisme de fraude fiscale, le bestaan of de voorbereiding van een mechanisme van belastingontduiking
fonctionnaire désigné à cette fin par le Ministre des Finances peut kunnen doen vermoeden, kan de ambtenaar die hiertoe wordt aangesteld
door de Minister van Financiën een ambtenaar met de graad van ten
prescrire à un fonctionnaire du grade d'inspecteur au moins, de minste inspecteur ermee belasten uit de rekeningen, boeken en
relever dans les comptes, livres et documents de l'établissement, les documenten van de instelling inlichtingen te putten die het mogelijk
renseignements permettant de compléter l'enquête et de déterminer les maken het onderzoek te voltooien en de door deze cliënt verschuldigde
impôts dus par ce client ». belastingen te bepalen ».
Avant sa modification par l'article 166 de la loi-programme (I) du 29 Vóór de wijziging ervan bij artikel 166 van de programmawet (I) van 29
mars 2012, entré en vigueur le 16 avril 2012, l'article 322 du CIR maart 2012, in werking getreden op 16 april 2012, luidde artikel 322
1992, auquel se réfèrent les dispositions attaquées, était libellé van het WIB 1992, waarnaar in de bestreden bepalingen wordt verwezen
comme suit : als volgt :
« § 1er. L'administration peut, en ce qui concerne un contribuable « § 1. De administratie mag, wat een bepaalde belastingplichtige
déterminé, recueillir des attestations écrites, entendre des tiers, betreft, geschreven attesten inzamelen, derden horen, een onderzoek
procéder à des enquêtes et requérir, dans le délai qu'elle fixe, ce instellen, en binnen de door haar bepaalde termijn, welke wegens
délai pouvant être prolongé pour de justes motifs, des personnes wettige redenen kan worden verlengd, van natuurlijke of
physiques ou morales, ainsi que des associations n'ayant pas la rechtspersonen, alsook van verenigingen zonder rechtspersoonlijkheid
personnalité juridique, la production de tous renseignements qu'elle alle inlichtingen vorderen die zij nodig acht om de juiste heffing van
juge nécessaires à l'effet d'assurer la juste perception de l'impôt. de belasting te verzekeren.
Toutefois, le droit d'entendre des tiers et de procéder à des enquêtes Nochtans mag het recht om derden te horen en om een onderzoek in te
ne peut être exercé que par un agent ayant un grade supérieur à celui stellen slechts worden uitgeoefend door een ambtenaar met een hogere
de contrôleur. graad dan die van controleur.
§ 2. Lorsque l'administration dispose dans le cadre de l'enquête d'un § 2. Wanneer de administratie bij het onderzoek over één of meer
ou de plusieurs indices de fraude fiscale ou lorsque l'administration aanwijzingen van belastingontduiking beschikt of wanneer de
envisage de déterminer la base imposable administratie zich voorneemt om de belastbare grondslag te bepalen
conformément à l'article 341, un établissement de banque, de change, overeenkomstig artikel 341, wordt een bank-, wissel-, krediet- of
de crédit ou d'épargne est considéré comme un tiers soumis sans spaarinstelling als een derde beschouwd waarop de bepalingen van
restriction à l'application des dispositions du paragraphe 1er. paragraaf 1 onverminderd van toepassing zijn.
Le cas échéant, un fonctionnaire du grade de directeur au moins, In voorkomend geval kan een ambtenaar met minstens de graad van
désigné à cet effet par le Ministre des Finances, peut prescrire à un directeur, die hiertoe werd aangesteld door de Minister van Financiën,
fonctionnaire du grade d'inspecteur au moins de réclamer auprès d'un een ambtenaar met de graad van ten minste inspecteur ermee belasten om
établissement de banque, de change, de crédit et d'épargne tout bij een bank-, wissel-, krediet- en spaarinstelling elke inlichting op
renseignement pouvant être utile pour déterminer le montant des te vragen die nuttig kan zijn om het bedrag van de belastbare
revenus imposables du contribuable. inkomsten van de belastingplichtige te bepalen.
L'agent désigné par le ministre peut uniquement accorder De door de minister aangestelde ambtenaar mag de machtiging slechts
l'autorisation : verlenen :
1° après que l'agent qui mène l'enquête a réclamé au cours de 1° nadat de ambtenaar die het onderzoek voert, de inlichtingen en
l'enquête les informations et données relatives aux comptes, par le gegevens met betrekking tot de rekeningen tijdens het onderzoek
biais d'une demande de renseignements telle que visée à l'article 316, middels een vraag om inlichtingen als bedoeld in artikel 316 heeft
et a stipulé clairement à cette occasion qu'il peut requérir gevraagd en bij die vraag duidelijk heeft aangegeven dat hij de
l'application de l'article 322, § 2, si le contribuable dissimule les toepassing van artikel 322, § 2, kan vragen indien de
informations demandées ou s'il refuse de les communiquer. La mission belastingplichtige de gevraagde gegevens verborgen houdt of ze weigert
visée à l'alinéa 2 ne peut prendre cours qu'à l'expiration du délai te verschaffen. De opdracht bedoeld in het tweede lid kan pas
visé à l'article 316; aanvangen wanneer de termijn bepaald in artikel 316 is verlopen;
2° après avoir constaté que l'enquête effectuée implique une 2° nadat hij heeft vastgesteld dat het gevoerde onderzoek een
application éventuelle de l'article 341 ou qu'elle a fourni un ou plusieurs indices de fraude fiscale et qu'il existe des présomptions que le contribuable dissimule des données à ce sujet auprès d'un établissement visé à l'alinéa 2 ou refuse de les communiquer lui-même. § 3. Tout établissement de banque, de change, de crédit et d'épargne est tenu de communiquer les données suivantes à un point de contact central tenu par la Banque Nationale de Belgique : l'identité des clients et les numéros de leurs comptes et contrats. eventuele toepassing van artikel 341 uitwijst of één of meer aanwijzingen van belastingontduiking heeft opgeleverd en dat er vermoedens zijn dat de belastingplichtige gegevens daarover bij een in het tweede lid bedoelde instelling verborgen houdt of dat de belastingplichtige weigert om die gegevens zelf te verschaffen. § 3. Iedere bank- wissel-, krediet- en spaarinstelling is er toe gehouden om volgende gegevens kenbaar te maken bij een centraal aanspreekpunt dat door de Nationale Bank van België wordt gehouden : de identiteit van de cliënten en de nummers van hun rekeningen en contracten. Wanneer de door de minister aangestelde ambtenaar bedoeld in paragraaf
Lorsque l'agent désigné par le ministre, visé au paragraphe 2, alinéa 2, derde lid, heeft vastgesteld dat het gevoerde onderzoek bedoeld in
3, a constaté que l'enquête visée au paragraphe 2, a révélé un ou paragraaf 2, één of meer aanwijzingen van belastingontduiking heeft
plusieurs indices de fraude fiscale, il peut demander au point de opgeleverd, kan hij de beschikbare gegevens over die
contact central les données disponibles relatives à ce contribuable. belastingplichtige opvragen bij dat centraal aanspreekpunt.
Le Roi détermine le mode de fonctionnement du point de contact De Koning bepaalt de werking van het centraal aanspreekpunt.
central. § 4. Les paragraphes 2 et 3 sont également applicables lorsqu'un Etat § 4. De paragrafen 2 en 3 zijn eveneens van toepassing wanneer een
étranger requiert des renseignements : inlichting wordt gevraagd door een buitenlandse Staat :
1° soit dans le cas visé à l'article 338, § 5; 1° hetzij in het geval bedoeld in artikel 338, § 5;
2° soit conformément aux dispositions relatives à l'échange de 2° hetzij overeenkomstig de bepalingen met betrekking tot de
uitwisseling van inlichtingen in een van toepassing zijnde
renseignements figurant dans une convention préventive de la double overeenkomst tot het vermijden van dubbele belasting of een andere
imposition qui est applicable ou une autre convention internationale internationale overeenkomst in het kader waarvan de wederkerigheid is
garantissant la réciprocité. gewaarborgd.
La demande de l'Etat étranger est assimilée à un indice visé au De vraag van de buitenlandse Staat wordt gelijkgesteld met een
paragraphe 2. Dans ce cas, l'agent désigné par le ministre accorde, aanwijzing als bedoeld in paragraaf 2. In dat geval verleent de door
par dérogation au paragraphe 2, l'autorisation sur la base de la de minister aangestelde ambtenaar, in afwijking van paragraaf 2, de
demande de l'Etat étranger ». machtiging op basis van de vraag gesteld door de buitenlandse Staat ».
Quant à la recevabilité Ten aanzien van de ontvankelijkheid
En ce qui concerne l'intérêt Wat het belang betreft
B.2.1. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt des parties B.2.1. De Ministerraad betwist het belang van de verzoekende partijen
requérantes à agir à l'encontre de l'article 9 de la loi du 7 novembre om in rechte op te treden tegen artikel 9 van de wet van 7 november
2011, qui ne concernerait que les contribuables étrangers. 2011, dat alleen betrekking zou hebben op de buitenlandse
belastingplichtigen.
B.2.2. Dès lors que les demandes de renseignements provenant B.2.2. Aangezien de vragen om inlichtingen die uitgaan van
d'administrations étrangères visées à l'article 322, § 4, du CIR 1992 buitenlandse administraties bedoeld in artikel 322, § 4, van het WIB
1992, betrekking kunnen hebben op belastingplichtigen wier bescherming
peuvent concerner des contribuables dont la protection relève de valt onder het maatschappelijk doel van de vzw « Liga van
l'objet social de l'ASBL « Ligue des Contribuables », cette personne belastingplichtigen », doet die rechtspersoon blijken van het vereiste
morale justifie de l'intérêt à agir à l'encontre de l'article 9 de la belang om in rechte op te treden tegen artikel 9 van de wet van 7
loi du 7 novembre 2011. november 2011.
B.2.3. Etant donné que l'intérêt d'au moins une des parties B.2.3. Aangezien het belang van minstens een van de verzoekende
requérantes est établi, il n'est pas nécessaire d'examiner l'intérêt partijen is aangetoond, dient het belang van de andere partijen die
des autres parties qui ont introduit conjointement la requête dans het verzoekschrift in die zaak gezamenlijk hebben ingediend, niet te
cette affaire. worden onderzocht.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
En ce qui concerne l'objet du recours Wat het onderwerp van het beroep betreft
B.3.1. Le Conseil des ministres estime que la Cour doit limiter B.3.1. De Ministerraad is van mening dat het Hof het onderwerp van het
l'objet du recours en annulation à l'article 9, 2°, de la loi du 7 beroep tot vernietiging moet beperken tot artikel 9, 2°, van de wet
novembre 2011 et à l'article 11, alinéa 1er, en ce qu'il fixe la prise van 7 november 2011 en tot artikel 11, eerste lid, ervan, in zoverre
des effets des articles 7 et 9 de cette loi. daarin de inwerkingtreding van de artikelen 7 en 9 van die wet wordt
B.3.2. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale vastgesteld. B.3.2. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere
du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens de la requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles auraient été transgressées par ces dispositions. Cette disposition exige donc que les parties requérantes indiquent quels sont les articles qui, selon elles, violent les normes mentionnées dans les moyens, dont la Cour garantit le respect. La Cour doit déterminer l'étendue du recours en annulation en fonction du contenu de la requête, et notamment sur la base de l'exposé des moyens. Elle limite son examen aux dispositions au sujet desquelles il est exposé en quoi elles violeraient les dispositions invoquées dans les moyens. B.3.3. Il ressort de la requête que seuls l'article 7, l'article 9, wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn geschonden. Die bepaling vereist derhalve dat de verzoekende partijen aangeven welke de artikelen zijn die volgens hen een schending uitmaken van de in de middelen uiteengezette normen waarvan het Hof de naleving verzekert. Het Hof dient de omvang van het beroep tot vernietiging te bepalen aan de hand van de inhoud van het verzoekschrift, inzonderheid op basis van de uiteenzetting van de middelen. Het beperkt zijn onderzoek tot de bepalingen waarvan wordt uiteengezet in welk opzicht zij de in de middelen aangevoerde bepalingen zouden schenden. B.3.3. Uit het verzoekschrift blijkt dat alleen artikel 7, artikel 9,
2°, et l'article 11, alinéa 1er, en ce qu'il fixe la prise d'effet des 2°, en artikel 11, eerste lid, in zoverre het de inwerkingtreding van
articles 7 et 9 de la loi du 7 novembre 2011, font l'objet des de artikelen 7 en 9 vaststelt, van de wet van 7 november 2011 door de
critiques des parties requérantes. verzoekende partijen worden bekritiseerd.
B.3.4. Le recours est par conséquent irrecevable en ce qu'il est B.3.4. Het beroep is derhalve niet ontvankelijk in zoverre het is
dirigé contre les modifications apportées à l'article 333/1 du CIR gericht tegen de wijzigingen die in artikel 333/1 van het WIB 1992
1992 par les 1°, 3° et 4° de l'article 9 de la loi du 7 novembre 2011. zijn aangebracht bij artikel 9, 1°, 3° en 4°, van de wet van 7 november 2011.
Il est également irrecevable en ce qu'il est dirigé contre l'alinéa 2 Het is eveneens niet ontvankelijk in zoverre het is gericht tegen het
de l'article 11 de la loi du 7 novembre 2011, ainsi que contre tweede lid van artikel 11 van de wet van 7 november 2011, alsook tegen
l'alinéa 1er de cet article en ce qu'il fixe l'entrée en vigueur het eerste lid van dat artikel, in zoverre het de inwerkingtreding
d'autres articles que les articles 7 et 9, 2°, de cette loi. vaststelt van andere artikelen dan de artikelen 7 en 9, 2°, van die wet.
Quant au fond Ten gronde
En ce qui concerne l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 Wat artikel 7 van de wet van 7 november 2011 betreft
B.4.1. Les parties requérantes prennent un moyen de la violation des B.4.1. De verzoekende partijen leiden een middel af uit de schending
articles 10, 11, 22 et 29 de la Constitution, lus en combinaison avec van de artikelen 10, 11, 22 en 29 van de Grondwet, in samenhang
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme. Elles gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
estiment que l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 a pour effet de mens. Zij zijn van mening dat artikel 7 van de wet van 7 november 2011
supprimer toute limite au pouvoir d'investigation des fonctionnaires een einde maakt aan elke beperking van de onderzoeksbevoegdheid van de
chargés du recouvrement, c'est-à-dire les receveurs, en ce qui met de invordering belaste ambtenaren, met andere woorden de
concerne les comptes bancaires de leurs débiteurs, les contribuables. ontvangers, wat betreft de bankrekeningen van hun schuldenaars, de
Elles font valoir par ailleurs que, si la modification apportée à belastingplichtigen. Daarnaast voeren zij aan dat, indien de wijziging
l'article 319bis du CIR 1992 par l'article 7 de la loi du 7 novembre die is aangebracht in artikel 319bis van het WIB 1992 bij artikel 7
2011 doit être comprise comme permettant également aux receveurs van de wet van 7 november 2011 in die zin moet begrepen dat zij het de
d'avoir accès au point de contact central institué par l'article 322, ontvangers eveneens mogelijk maakt toegang te hebben tot het centraal
§ 3, ce qu'elles contestent, cette disposition méconnaît les aanspreekpunt dat is opgericht bij artikel 322, § 3, hetgeen zij
dispositions constitutionnelles invoquées. betwisten, die bepaling in strijd is met de aangevoerde
grondwetsbepalingen.
B.4.2. Le Conseil des ministres considère que le moyen doit être B.4.2. De Ministerraad is van mening dat het middel onontvankelijk
déclaré irrecevable en ce qu'il invoque la violation des articles 22 moet worden verklaard in zoverre het de schending aanvoert van de
et 29 de la Constitution par l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 artikelen 22 en 29 van de Grondwet door artikel 7 van de wet van 7
en raison du fait que les informations obtenues par le receveur november 2011 door het feit dat de door de ontvanger verkregen
pourraient être transmises à l'agent taxateur, parce que les parties inlichtingen zouden kunnen worden meegedeeld aan de aanslagambtenaar,
ne précisent pas dans leur requête comment les informations peuvent omdat de partijen in hun verzoekschrift niet preciseren hoe de
être transmises. gegevens kunnen worden meegedeeld.
Aux termes de la requête, les renseignements obtenus par les Luidens het verzoekschrift kunnen de inlichtingen die worden verkregen
fonctionnaires chargés du recouvrement sont susceptibles d'être door de met de invordering belaste ambtenaren, aan alle andere
communiqués à tous les autres fonctionnaires de l'administration ambtenaren van de belastingadministratie, met inbegrip van diegenen
fiscale, y compris à ceux qui sont chargés de déterminer la base die zijn belast met het vaststellen van de belastbare grondslag en met
imposable et d'établir l'impôt. Dans leur mémoire en réponse, les de vestiging van de belasting, worden meegedeeld. In hun memorie van
parties requérantes font référence à cet égard aux articles 335 et 336 antwoord verwijzen de verzoekende partijen in dat opzicht naar de
du CIR 1992 et à un arrêt de la Cour de cassation du 18 novembre 2010 artikelen 335 en 336 van het WIB 1992 en naar een arrest van het Hof
(Pas., 2010, n° 683). van Cassatie van 18 november 2010 (Arr. Cass., 2010, nr. 683).
B.4.3. Le grief relatif à la transmission des renseignements obtenus B.4.3. De grief in verband met de overdracht van de gegevens die de
par les fonctionnaires chargés du recouvrement aux autres met de invordering belaste ambtenaren hebben verkregen, aan de andere
fonctionnaires de l'administration fiscale ressort à suffisance de la ambtenaren van de belastingadministratie blijkt voldoende uit het
requête. verzoekschrift.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
B.5.1. L'article 319bis, alinéa 2, du CIR 1992 trouve son origine dans B.5.1. Artikel 319bis, tweede lid, van het WIB 1992 vindt zijn
l'article 8 de la loi-programme (I) du 27 décembre 2006 et disposait oorsprong in artikel 8 van de programmawet (I) van 27 december 2006 en
jusqu'à sa modification par l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 : bepaalde, tot de wijziging ervan bij artikel 7 van de wet van 7 november 2011 :
« Les pouvoirs des fonctionnaires chargés du recouvrement visés à « De in het eerste lid bedoelde bevoegdheden van de ambtenaren belast
l'alinéa 1er s'exercent également sans les limitations prévues à met de invordering worden eveneens uitgeoefend zonder de beperkingen
l'égard des établissements visés à l'article 318 ». ten aanzien van de instellingen bedoeld in artikel 318 ».
Il ressort des travaux préparatoires de cette loi que le législateur a Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt dat de wetgever
voulu accroître les pouvoirs des fonctionnaires chargés du de bevoegdheden van de met de invordering van de belasting belaste
recouvrement de l'impôt : ambtenaren heeft willen uitbreiden :
« Cela implique donc que les fonctionnaires chargés du recouvrement « Dit impliceert dus dat de ambtenaren belast met de invordering,
peuvent, sans que les limitations de pouvoirs prévues à l'article 318, zonder dat de beperkingen van bevoegdheid voorzien in artikel 318, WIB
CIR 92 leur soient applicables, prendre connaissance de tous les 92 op hen van toepassing zijn, kennis kunnen nemen van alle gegevens
éléments relatifs à la détermination de la situation patrimoniale d'un met betrekking tot de vaststelling van de vermogenstoestand van een
débiteur d'impôts, qui sont détenus par un ou plusieurs établissements belastingschuldige die worden bijgehouden door een of verschillende
visés à l'article 318, CIR 92, tout en excluant que les éléments ainsi instellingen bepaald bij artikel 318, WIB 92, waarbij wordt
communiqués soient utilisés en vue de l'établissement de l'impôt dû uitgesloten dat de aldus medegedeelde gegevens met het oog op de
vestiging van de door deze schuldenaar verschuldigde belasting worden
par ce débiteur » (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2773/001, p. 18). gebruikt » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2773/001, p. 18).
B.5.2. A la suite des modifications apportées à l'article 322 du CIR B.5.2. Naar aanleiding van de wijzigingen die in artikel 322 van het
1992 et à l'insertion d'un article 333/1 dans ce Code par les articles WIB 1992 zijn aangebracht en van de invoeging van een artikel 333/1 in
55 et 56 de la loi du 14 avril 2011 portant des dispositions diverses, dat Wetboek bij de artikelen 55 en 56 van de wet van 14 april 2011
le législateur a voulu, par l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011, houdende diverse bepalingen, heeft de wetgever, met artikel 7 van de
adapter l'article 319bis, alinéa 2, du CIR 1992 pour que les wet van 7 november 2011, artikel 319bis, tweede lid, van het WIB 1992
fonctionnaires chargés du recouvrement de l'impôt ne soient pas tenus willen aanpassen opdat de met de invordering van de belasting belaste
de suivre les mêmes règles que les fonctionnaires taxateurs. L'exposé ambtenaren niet ertoe gehouden zouden zijn dezelfde regels als de
aanslagambtenaren te volgen. De memorie van toelichting vermeldt
des motifs mentionne à ce sujet : dienaangaande :
« Afin de permettre aux fonctionnaires du recouvrement, dans le cadre « Teneinde de invorderingsambtenaren toe te laten om in het kader van
de leur mission spécifique, de pouvoir continuer de demander aux
établissements de banque, de change, de crédit ou d'épargne des hun specifieke opdracht aan bank-, wissel-, krediet- en
informations sur leurs clients, tendant à établir leur situation spaarinstellingen te kunnen blijven inlichtingen vragen betreffende
patrimoniale, sans devoir respecter les conditions prévues aux hun cliënten met het oog op het vaststellen van hun vermogenstoestand,
articles 322, §§ 2 à 4 et 327, § 3, CIR 92, comme c'est actuellement zonder de in de artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, WIB 92,
vermelde voorwaarden te moeten naleven, zoals dit nu al het geval is
déjà le cas relativement aux informations demandées en application de met betrekking tot de inlichtingen die worden gevraagd bij toepassing
l'article 318, CIR 92, l'article 319bis, CIR 92 a été adapté. van artikel 318, WIB 92, wordt artikel 319bis, WIB 92 aangepast.
Le point de contact central mentionné à l'article 322, § 3, CIR 92 Het centraal aanspreekpunt bedoeld in artikel 322, § 3, WIB 92 zal
sera conformément à l'article 322, § 1er, CIR 92, considéré comme un overeenkomstig artikel 322, § 1, WIB 92 door de ontvangers als een
tiers par les receveurs » (Doc. parl., Chambre, 2010-2011, DOC derde beschouwd worden » (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC
53-1737/001, p. 6). 53-1737/001, p. 6).
B.6. La collecte et le traitement des données relatives aux comptes et B.6. Het inwinnen en het verwerken van gegevens in verband met
transactions financières constituent une ingérence dans le droit au rekeningen en financiële transacties vormen een inmenging in het
respect de la vie privée des personnes concernées, ainsi que des privéleven van de betrokken personen, alsook van de personen met wie
personnes qui ont réalisé des opérations financières avec celles-ci. zij die financiële verrichtingen hebben gedaan.
Même si la collecte et le traitement de telles données ne permettent Ook al maken het inwinnen en het verwerken van dergelijke gegevens het
pas toujours de pénétrer directement dans des communications qui niet altijd mogelijk rechtstreeks binnen te dringen in de
peuvent concerner la vie privée dans ce qu'elle a de plus intime, ces communicaties die betrekking kunnen hebben op het privéleven in zijn
mesures d'investigation peuvent cependant révéler des informations meest intieme vorm, toch kunnen die onderzoeksmaatregelen min of meer
plus ou moins précises et concordantes sur « la conduite, les opinions nauwkeurige en eensluidende gegevens aan het licht brengen over « het
ou les sentiments » de la personne qui en fait l'objet (voy. mutatis gedrag, de meningen of de gevoelens » van de persoon die daarvan het
mutandis, CEDH, 2 septembre 2010, Uzun c. Allemagne, § 52). voorwerp uitmaakt (zie mutatis mutandis, EHRM, 2 september 2010, Uzun
t. Duitsland, § 52).
La Cour doit dès lors veiller à ce que le législateur, lorsqu'il crée Het Hof moet bijgevolg erover waken dat de wetgever, wanneer hij voor
des possibilités pour l'administration fiscale de prendre connaissance de belastingadministratie mogelijkheden creëert om inzage te hebben
de données relatives aux comptes et transactions financières, respecte van gegevens met betrekking tot rekeningen en financiële transacties,
les conditions dans lesquelles une telle ingérence dans le droit à la de voorwaarden naleeft waaronder een dergelijke inmenging in het recht
protection de la vie privée et, le cas échéant, de la vie familiale op de bescherming van het privéleven en, in voorkomend geval, van het
est admissible au regard de l'article 22 de la Constitution, lu en gezinsleven toelaatbaar is in het licht van artikel 22 van de
combinaison avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag
l'homme. voor de rechten van de mens.
B.7. Selon les parties requérantes, les dispositions attaquées B.7. Volgens de verzoekende partijen zouden de bestreden bepalingen
devraient également être contrôlées à la lumière des garanties prévues ook moeten worden getoetst in het licht van de waarborgen waarin
par l'article 29 de la Constitution. artikel 29 van de Grondwet voorziet.
Cette disposition, qui garantit le secret des lettres, interdit en Die bepaling, die het briefgeheim waarborgt, verbiedt in beginsel dat
principe que le courrier puisse être intercepté et ouvert. de briefwisseling kan worden onderschept en geopend.
Les dispositions attaquées, qui n'autorisent pas l'administration De bestreden bepalingen, die de belastingadministratie niet toestaan
fiscale à intercepter le courrier entre les établissements financiers de briefwisseling tussen de financiële instellingen en hun cliënten te
et leurs clients, ne violent donc pas l'article 29 de la Constitution. onderscheppen, schenden derhalve artikel 29 van de Grondwet niet.
B.8.1. L'article 22 de la Constitution a pour objet de protéger les B.8.1. Artikel 22 van de Grondwet heeft tot doel de personen te
personnes contre les ingérences dans leur vie privée et familiale. beschermen tegen inmengingen in hun privéleven en gezinsleven.
La Cour doit dès lors encore vérifier si l'obligation faite aux Het Hof moet bijgevolg nog nagaan of de verplichting voor de
établissements financiers de divulguer à l'administration fiscale la financiële instellingen om aan de belastingadministratie de
correspondance qu'ils ont échangée avec leurs clients est compatible briefwisseling vrij te geven die zij met hun cliënten hebben gehad,
avec le droit au respect de la vie privée. bestaanbaar is met het recht op eerbiediging van het privéleven.
B.8.2. Il ressort des travaux préparatoires de l'article 22 de la B.8.2. Uit de parlementaire voorbereiding van artikel 22 van de
Constitution que le Constituant a entendu chercher « à mettre le plus Grondwet blijkt dat de Grondwetgever « een zo groot mogelijke
possible la proposition en concordance avec l'article 8 de la concordantie [heeft willen nastreven] met artikel 8 van het Europees
Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des Verdrag tot Bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
libertés fondamentales [...], afin d'éviter toute contestation sur le vrijheden (EVRM), teneinde betwistingen over de inhoud van dit
contenu respectif de l'article de la Constitution et de l'article 8 de Grondwetsartikel respectievelijk art. 8 van het EVRM te vermijden »
la [Convention] » (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 997/5, p. 2). (Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 997/5, p. 2).
B.8.3. Les droits que garantissent l'article 22 de la Constitution et B.8.3. De rechten die bij artikel 22 van de Grondwet en bij artikel 8
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme ne sont van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens worden
pas absolus. Bien que l'article 22 de la Constitution reconnaisse à gewaarborgd, zijn niet absoluut. Hoewel artikel 22 van de Grondwet aan
chacun le droit au respect de sa vie privée et familiale, cette disposition ajoute en effet immédiatement : « sauf dans les cas et conditions fixés par la loi ». Cette disposition constitutionnelle garantit donc qu'aucune ingérence des autorités dans le droit au respect de la vie privée et familiale ne puisse intervenir si elle n'est pas prévue par des règles suffisamment précises, adoptées par une assemblée délibérante démocratiquement élue, toute ingérence dans ce droit devant répondre à un besoin social impérieux et être proportionnée à l'objectif légitime poursuivi. eenieder het recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn gezinsleven toekent, voegt die bepaling daaraan immers onmiddellijk toe : « behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald ». Die grondwetsbepaling waarborgt derhalve dat geen enkele overheidsinmenging in het recht op eerbiediging van het privéleven en het gezinsleven kan plaatsvinden dan krachtens voldoende precieze regels aangenomen door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering, waarbij elke inmenging in dat recht dient te beantwoorden aan een dwingende maatschappelijke behoefte en evenredig dient te zijn met de nagestreefde wettige doelstelling.
B.9. L'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 poursuit un objectif B.9. Artikel 7 van de wet van 7 november 2011 streeft een doel van
d'intérêt général au sens de l'article 8.2 de la Convention européenne algemeen belang na in de zin van artikel 8.2 van het Europees Verdrag
des droits de l'homme, en ce que le recouvrement efficace de l'impôt voor de rechten van de mens, in zoverre de doeltreffende invordering
vise à garantir l'égalité des citoyens devant la loi fiscale et à van de belasting ertoe strekt de gelijkheid van de burgers voor de
sauvegarder les intérêts du Trésor, ce qui est nécessaire pour assurer fiscale wet te waarborgen en de belangen van de Schatkist te
« le bien-être économique du pays ». vrijwaren, wat noodzakelijk is om « het economisch welzijn van het
land » te verzekeren.
B.10. La Cour doit encore vérifier si cette ingérence satisfait au B.10. Het Hof moet voorts nagaan of die inmenging voldoet aan het
principe de légalité et si elle est raisonnablement justifiée. wettigheidsbeginsel en of zij redelijk is verantwoord.
B.11.1. En réservant au législateur compétent le pouvoir de fixer dans B.11.1. Door aan de bevoegde wetgever de bevoegdheid voor te behouden
om te bepalen in welke gevallen en onder welke voorwaarden het recht
quels cas et à quelles conditions il peut être porté atteinte au droit op eerbiediging van het privéleven kan worden aangetast, waarborgt
au respect de la vie privée, l'article 22 de la Constitution garantit artikel 22 van de Grondwet iedere burger dat geen enkele inmenging in
à tout citoyen qu'aucune immixtion dans ce droit ne peut avoir lieu dat recht toegelaten is dan krachtens de regels die zijn aangenomen
qu'en vertu de règles adoptées par une assemblée délibérante, door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering.
démocratiquement élue. Outre cette exigence de légalité formelle, l'article 22 de la Naast die formele wettigheidsvereiste legt artikel 22 van de Grondwet
Constitution impose également que l'ingérence dans le droit au respect eveneens de verplichting op dat de inmenging in het recht op
de la vie privée soit libellée en des termes clairs et suffisamment eerbiediging van het privéleven in duidelijke en voldoende nauwkeurige
précis qui permettent d'appréhender de manière prévisible les bewoordingen wordt geformuleerd die het mogelijk maken de hypothesen
hypothèses dans lesquelles le législateur autorise pareille ingérence te voorzien waarin de wetgever een dergelijke inmenging in het recht
dans le droit au respect de la vie privée. op eerbiediging van het privéleven toestaat.
De même, l'exigence de prévisibilité à laquelle la loi doit satisfaire Evenzo houdt de vereiste van voorzienbaarheid waaraan de wet moet
pour être jugée conforme à l'article 8 de la Convention européenne des voldoen om in overeenstemming te worden bevonden met artikel 8 van het
droits de l'homme implique que sa formulation soit assez précise pour Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in dat de formulering
que tout individu puisse prévoir, à un degré raisonnable dans les ervan voldoende precies is zodat elk individu in de gegeven
circonstances de la cause, les conséquences pouvant résulter d'un acte omstandigheden in redelijke mate de gevolgen van een bepaalde
déterminé (CEDH, 17 février 2004, Maestri c. Italie, § 30). handeling kan voorzien (EHRM, 17 februari 2004, Maestri t. Italië, §
La loi doit offrir des garanties contre les atteintes arbitraires de 30). De wet moet waarborgen bieden tegen willekeurige aantastingen door de
la puissance publique au droit au respect de la vie privée, à savoir overheid van het recht op eerbiediging van het privéleven, namelijk
en délimitant le pouvoir d'appréciation des autorités concernées avec door de beoordelingsbevoegdheid van de betrokken overheden op
une netteté suffisante, d'une part, et en prévoyant un contrôle voldoende duidelijke wijze af te bakenen, enerzijds, en door in een
juridictionnel effectif, d'autre part (voy., entre autres, CEDH, 4 mai effectief jurisdictioneel toezicht te voorzien, anderzijds (zie, onder
2000, Rotaru c. Roumanie, § 55; 6 juin 2006, Segerstedt-Wiberg c. andere, EHRM, 4 mei 2000, Rotaru t. Roemenië, § 55; 6 juni 2006,
Suède, § 76; 4 juillet 2006, Lupsa c. Roumanie, § 34). Segerstedt-Wiberg t. Zweden, § 76; 4 juli 2006, Lupsa t. Roemenië, § 34).
B.11.2. L'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 autorise une B.11.2. Artikel 7 van de wet van 7 november 2011 staat een inmenging,
ingérence de l'administration dans la vie privée du contribuable en door de administratie, toe in het privéleven van de belastingplichtige
vue d'établir la situation patrimoniale de celui-ci afin d'assurer le teneinde zijn vermogenssituatie vast te stellen om de invordering van
recouvrement de l'impôt, sans lui imposer de respecter les conditions de belasting te verzekeren, zonder haar ertoe te verplichten te
prévues aux articles 322, §§ 2 à 4, et 327, § 3, du CIR 1992. Le recouvrement de l'impôt intervient à un moment où la dette d'impôt est établie et dans l'hypothèse où elle n'est pas payée par le contribuable. La disposition attaquée satisfait dès lors au principe de légalité. B.12. La Cour doit encore examiner si l'ingérence dans le droit au respect de la vie privée du contribuable et des personnes avec lesquelles il a effectué des opérations financières est raisonnablement justifiée. A cet effet, il y a lieu de vérifier la pertinence et la suffisance des motifs invoqués pour justifier cette ingérence ainsi que de s'assurer du respect du principe de proportionnalité. B.13. En autorisant l'administration à s'ingérer dans la vie privée du voldoen aan de voorwaarden bepaald in de artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, van het WIB 1992. De invordering van de belasting gebeurt op een ogenblik dat de belastingschuld is vastgesteld en in de hypothese dat zij niet is betaald door de belastingplichtige. De bestreden bepaling voldoet dus aan het wettigheidsbeginsel. B.12. Het Hof moet voorts nagaan of de inmenging in het recht op eerbiediging van het privéleven van de belastingplichtige en van de personen met wie hij financiële verrichtingen heeft gedaan, redelijk is verantwoord. Daartoe dient te worden nagegaan of de motieven die zijn aangevoerd om die inmenging te verantwoorden, relevant en toereikend zijn, alsook of het evenredigheidsbeginsel is nageleefd. B.13. Door de administratie toe te staan zich te mengen in het privéleven van de belastingplichtige teneinde zijn vermogenssituatie
contribuable en vue d'établir la situation patrimoniale de celui-ci vast te stellen om de invordering van de belasting te verzekeren,
afin d'assurer le recouvrement de l'impôt, sans l'obliger à respecter zonder haar ertoe te verplichten de voorwaarden bepaald in de
les conditions prévues aux articles 322, §§ 2 à 4, et 327, § 3, du CIR artikelen 322, §§ 2 tot 4, en 327, § 3, van het WIB 1992 na te leven,
1992, l'article 7 de la loi du 7 novembre 2011 traite de manière behandelt artikel 7 van de wet van 7 november 2011 de
différente les contribuables, selon qu'une atteinte à leur vie privée belastingplichtigen op een verschillende manier naargelang hun
intervient au moment de l'établissement de l'impôt ou au moment du privéleven wordt aangetast op het ogenblik van de vestiging van de
recouvrement de celui-ci. belasting dan wel op het ogenblik van de invordering ervan.
Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, il s'agit de In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert, gaat het om
catégories comparables. vergelijkbare categorieën.
La différence de traitement peut toutefois se justifier objectivement Het verschil in behandeling kan evenwel objectief en redelijk worden
et raisonnablement par le fait que l'atteinte portée au droit à la vie verantwoord door het feit dat de aantasting van het recht op het
privée en vue du recouvrement de l'impôt ne nécessite pas autant de privéleven met het oog op de invordering van de belasting niet
recherches que la détermination du montant des revenus imposables du evenveel opzoekingen vergt als het vaststellen van het bedrag van de
belastbare inkomsten van de belastingplichtige. De
contribuable. Les pouvoirs d'investigation dont disposent les onderzoeksbevoegdheden waarover de met de invordering belaste
fonctionnaires chargés du recouvrement visent uniquement à établir la ambtenaren beschikken, beogen uitsluitend de vaststelling van de
situation patrimoniale du débiteur pour assurer le recouvrement de vermogenssituatie van de schuldenaar teneinde de invordering van de
l'impôt. Les conditions prévues par les articles 322, §§ 2 à 4, et belasting te verzekeren. De voorwaarden bepaald in de artikelen 322,
327, § 3, du CIR 1992 pour la recherche de renseignements permettant §§ 2 tot 4, en 327, § 3, van het WIB 1992 inzake het zoeken naar
la détermination du montant des revenus imposables du contribuable gegevens aan de hand waarvan het bedrag van de belastbare inkomsten
sont pertinentes lorsqu'il s'agit d'établir l'impôt sur la base van de belastingplichtige kan worden vastgesteld, zijn relevant
d'indices de fraude fiscale ou de distorsion entre les revenus wanneer het erom gaat de belasting te vestigen op basis van
déclarés et le niveau de vie du contribuable; elles ne le sont pas aanwijzingen van belastingontduiking of een vertekening tussen de
lorsqu'il s'agit de recouvrer un impôt dû. aangegeven inkomsten en de gegoedheid van de belastingplichtige; zij
Par ailleurs, seuls des renseignements nécessaires à l'établissement zijn dat niet wanneer het erom gaat een verschuldigde belasting in te
de la situation patrimoniale du débiteur en vue du recouvrement de vorderen. Overigens, alleen inlichtingen die noodzakelijk zijn om de
l'impôt peuvent être sollicités auprès des établissements financiers vermogenssituatie van de schuldenaar vast te stellen met het oog op de
par les fonctionnaires chargés du recouvrement, ces fonctionnaires invordering van de belasting kunnen worden opgevraagd bij de
étant de surcroît tenus de respecter, lors de la collecte et du financiële instellingen door de met de invordering belaste ambtenaren,
traitement de ces renseignements, les prescriptions de la loi du 8 waarbij die ambtenaren bovendien ertoe zijn gehouden, bij de inwinning
en verwerking van die inlichtingen, de voorschriften na te leven van
décembre 1992 « relative à la protection de la vie privée à l'égard de wet van 8 december 1992 « tot bescherming van de persoonlijke
des traitements de données à caractère personnel », dans les limites levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens »,
de son champ d'application matériel. binnen de perken van het materiële toepassingsgebied ervan.
En outre, « celui qui intervient, à quelque titre que ce soit, dans Bovendien is « hij die, uit welken hoofde ook, optreedt bij de
l'application des lois fiscales [...] est tenu de garder, en dehors de toepassing van de belastingwetten [...], buiten het uitoefenen van
l'exercice de ses fonctions, le secret le plus absolu au sujet de tout zijn ambt, verplicht tot de meest volstrekte geheimhouding aangaande
ce dont il a eu connaissance par suite de l'exécution de sa mission » alle zaken waarvan hij wegens de uitvoering van zijn opdracht kennis
(article 337, alinéa 1er, du CIR 1992). La violation de ce secret heeft » (artikel 337, eerste lid, van het WIB 1992). De schending van
professionnel est punie conformément à l'article 458 du Code pénal dat beroepsgeheim wordt bestraft overeenkomstig artikel 458 van het
(article 453 du CIR 1992). Cette obligation implique que Strafwetboek (artikel 453 van het WIB 1992). Die verplichting
l'administration fiscale ne peut utiliser ou communiquer à des tiers impliceert dat de belastingadministratie geen bij een financiële
des informations relatives à la vie privée du contribuable obtenues instelling verkregen inlichtingen betreffende het privéleven van een
auprès d'un établissement financier qui ne seraient pas nécessaires à belastingplichtige die niet noodzakelijk zouden zijn om een juiste
assurer la juste perception de l'impôt. inning van de belasting te waarborgen, mag gebruiken of aan derden mag
Enfin, il ressort clairement des travaux préparatoires cités en B.5.1 meedelen. Ten slotte blijkt uit de in B.5.1 en B.5.2 aangehaalde parlementaire
et B.5.2 que le législateur a exclu que les informations obtenues pour voorbereiding duidelijk dat de wetgever heeft uitgesloten dat de
permettre le recouvrement de l'impôt soient utilisées pour inlichtingen die worden verkregen om de invordering van de belasting
l'établissement de l'impôt et que le point de contact central mogelijk te maken, zouden worden gebruikt voor de vestiging van de
mentionné à l'article 322, § 3, CIR 1992 est, conformément à l'article belasting en dat het in artikel 322, § 3, van het WIB 1992 vermelde
322, § 1er, CIR 1992, considéré par les receveurs comme un tiers. centraal aanspreekpunt, overeenkomstig artikel 322, § 1, van het WIB
1992, door de ontvangers wordt beschouwd als een derde.
B.14. Le moyen n'est pas fondé. B.14. Het middel is niet gegrond.
Quant à l'article 9, 2°, de la loi du 7 novembre 2011 Wat artikel 9, 2°, van de wet van 7 november 2011 betreft
B.15. Les parties requérantes prennent un moyen de la violation des B.15. De verzoekende partijen leiden een middel af uit de schending
articles 10, 11, 22 et 29 de la Constitution, lus en combinaison avec van de artikelen 10, 11, 22 en 29 van de Grondwet, in samenhang
l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme. gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de
L'article 9 de la loi du 7 novembre 2011 a supprimé l'obligation mens. Artikel 9 van de wet van 7 november 2011 heeft een einde gemaakt
d'informer le contribuable lorsque la demande de renseignements aan de verplichting om de belastingplichtige in te lichten wanneer de
provient d'un Etat étranger. Les parties requérantes considèrent cette vraag om inlichtingen uitgaat van een buitenlandse Staat. De
disposition comme discriminatoire et non respectueuse du droit à la verzoekende partijen zijn van mening dat die bepaling discriminerend
vie privée. is en afbreuk doet aan het recht op het privéleven.
B.16. L'article 9, 2°, de la loi du 7 novembre 2011 insère dans B.16. Artikel 9, 2°, van de wet van 7 november 2011 voegt in artikel
l'article 333/1, § 1er, du CIR 1992 un alinéa qui dispose que l'alinéa 333/1, § 1, van het WIB 1992 een lid in dat bepaalt dat het eerste lid
1er du paragraphe 1er n'est pas d'application aux demandes de van paragraaf 1 niet van toepassing is op de vragen om inlichtingen
renseignements provenant d'administrations étrangères, visées à uitgaande van buitenlandse administraties, bedoeld in artikel 322, §
l'article 322, § 4. 4.
B.17. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 7 novembre B.17. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 7 november
2011 que, selon le législateur, l'obligation d'information relève de 2011 blijkt dat volgens de wetgever de informatieplicht onder de
la responsabilité de l'administration étrangère. L'exposé des motifs verantwoordelijkheid van de buitenlandse administratie valt. De
indique : memorie van toelichting vermeldt :
« En effet, lorsqu'une administration étrangère pose une telle « Wanneer een buitenlandse administratie een aanvraag doet, moet
demande, il est censé, vu les procédures particulières pour de telles immers worden geacht, gelet op de bijzondere procedures voor
demandes, que l'administration étrangère a effectué préalablement les dergelijke vragen, dat de buitenlandse administratie vooraf reeds de
investigations nécessaires auprès du contribuable même de sorte qu'une nodige onderzoeksverrichtingen bij de belastingplichtige zelf heeft
notification préalable [ne] mènerait qu'à une perte de temps inutile » verricht zodat de voorafgaande kennisgeving enkel kan leiden tot
(Doc. parl., Chambre, 2010-2011, Doc 53-1737/001, p. 7). nutteloos tijdverlies » (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC 53-1737/001, p. 7).
Dans son avis, la section de législation du Conseil d'Etat s'est In haar advies heeft de afdeling wetgeving van de Raad van State zich
interrogée sur la justification de la différence de traitement en afgevraagd of het verschil in behandeling, op het vlak van de
matière de notification entre les demandes d'origine nationale et kennisgeving, tussen de vragen die uitgaan van België en die welke
celles provenant de l'étranger. Elle a mis en doute la perte de temps uitgaan van het buitenland verantwoord is. Zij heeft twijfels geuit
invoquée, dès lors que « conformément à l'article 331/1, § 1er, du CIR bij het aangevoerde tijdsverlies, aangezien het « in kennis stellen
92, l'information relative à la demande de l'Etat étranger de lever le van het verzoek van de buitenlandse Staat om het bankgeheim te
doorbreken [...] overeenkomstig artikel 331/1, § 1, eerste lid WIB 92
secret bancaire est simultanée à la demande de renseignements à la gelijktijdig gebeurt met het verzoek om inlichtingen bij de bank »
banque » (Doc. parl., Chambre, 2010-2011, Doc 53-1737/001, p. 26). La (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC 53-1737/001, p. 26). De afdeling
section de législation du Conseil d'Etat a par ailleurs relevé une wetgeving van de Raad van State heeft overigens een tegenstrijdigheid
contradiction entre l'exposé des motifs, qui part de l'idée que le opgemerkt tussen de memorie van toelichting, waarin wordt uitgegaan
van de idee dat de belastingplichtige is ingelicht door de
contribuable a été informé par l'administration étrangère, et les buitenlandse administratie, en de uitleg van de gemachtigde die stelt
explications du délégué, qui considère que l'information du dat de kennisgeving aan de belastingplichtige problemen kan doen
contribuable peut poser problème à l'administration étrangère (ibid.). rijzen voor de buitenlandse administratie (ibid.). Het wetsontwerp
Le projet de loi a maintenu la disposition malgré l'avis de la section heeft de bepaling behouden, ondanks het advies van de afdeling
de législation. L'exposé des motifs indique à cet égard : wetgeving. De memorie van toelichting vermeldt daaromtrent :
« Par contre, le gouvernement est d'avis qu'il est nécessaire de « Daarentegen is de regering van mening dat het noodzakelijk is de
conserver le complément à l'article 333/1, § 1er, CIR 92 en ce qui aanvulling aan artikel 333/1, § 1, WIB 92 met betrekking tot het niet
moeten toesturen van een kennisgeving aan een buitenlandse
concerne la non-expédition d'une notification à un contribuable belastingplichtige te behouden. De Raad van State gaat er in het
étranger. Le Conseil d'Etat semble, dans son avis n° 49 856/1, partir advies nr. 49 856/1 blijkbaar van uit dat in de andere landen een
du fait que, dans les autres pays, une règle similaire existe en gelijkaardige regel bestaat inzake het vragen van inlichtingen aan
matière de demande de renseignements à des établissements financiers. Rien n'est toutefois moins vrai. Dans la plupart des pays, il n'y a aucune limitation de la possibilité de demander de tels renseignements. Dans ce sens, il est dès lors tout à fait pertinent que le fonctionnaire délégué, en réponse à une demande du Conseil d'Etat, signale que l'envoi d'une notification par l'administration belge pourrait mettre l'investigation dans l'autre Etat en danger. L'administration étrangère doit en effet entreprendre toutes les démarches dans le cadre de ses propres compétences pour obtenir les renseignements demandés mais cela implique donc rarement qu'une notification doive être envoyée au contribuable étranger. Dans l'hypothèse où l'administration étrangère est dans l'obligation de faire une notification conformément à ses règles de droit interne, cela devra nécessairement se produire au moment où la question est posée à l'administration belge; qui sur ce point n'est qu'une simple personne intermédiaire entre l'administration étrangère et l'établissement financier belge. Pour ces raisons, il ne semble pas opportun d'envoyer une notification depuis la Belgique » (Doc. parl., Chambre, 2010-2011, Doc 53-1737/001, financiële instellingen. Niets is echter minder waar. In de meeste landen is er geen enkele beperking van de mogelijkheid om dergelijke inlichtingen te vragen. In die zin is het dan ook terecht dat de gedelegeerde ambtenaar in antwoord op een vraag vanwege de Raad van State opmerkt dat een eventuele toezending van een kennisgeving door de Belgische administratie het onderzoek in de andere Staat in gevaar kan brengen. De buitenlandse administratie moet immers effectief alle stappen ondernemen binnen haar eigen bevoegdheden om de vereiste inlichtingen te bekomen maar dit impliceert dus zelden dat er een kennisgeving aan de buitenlandse belastingplichtige moet worden verzonden. In het geval de buitenlandse administratie krachtens haar internrechtelijke regels verplicht is een kennisgeving te doen, zal dat noodzakelijkerwijs moeten gebeuren op het ogenblik dat de vraag aan de Belgische administratie wordt gesteld die op dat punt enkel een tussenpersoon is tussen de buitenlandse administratie en de Belgische financiële instelling. Om die redenen lijkt het niet opportuun om vanuit België een kennisgeving toe te sturen » (Parl. St., Kamer, 2010-2011, DOC
pp. 7 et 8). 53-1737/001, pp. 7 en 8).
B.18. Comme la Cour l'a précisé dans son arrêt n° 6/2013 du 14 février B.18. Zoals het Hof heeft gepreciseerd in zijn arrest nr. 6/2013 van
2013, les exigences procédurales « constituent des garanties 14 februari 2013 vormen de procedurele vereisten « belangrijke
importantes contre les ingérences arbitraires dans la vie privée du waarborgen tegen willekeurige inmengingen in het privéleven van de
contribuable et des personnes avec lesquelles il a effectué des belastingplichtige en van de personen met wie hij financiële
opérations financières ». La Cour a pris en compte dans cet arrêt la verrichtingen heeft gedaan ». Het Hof heeft in dat arrest rekening
notification au contribuable, telle qu'elle est prévue par l'article gehouden met de kennisgeving aan de belastingplichtige, zoals bepaald
333/1, § 1er, alinéa 1er, du CIR 1992, pour conclure que l'obligation in artikel 333/1, § 1, eerste lid, van het WIB 1992 om te besluiten
faite aux établissements financiers de divulguer à l'administration dat de verplichting voor de financiële instellingen om aan de
fiscale la correspondance qu'ils ont échangée avec leurs clients est belastingadministratie de briefwisseling vrij te geven die zij met hun
compatible avec le droit au respect de la vie privée dans les cliënten hebben gehad verenigbaar is met het recht op de eerbiediging
conditions fixées par la loi. van het privéleven onder de bij de wet bepaalde voorwaarden.
La différence de traitement en matière de notification entre les Het verschil in behandeling inzake de kennisgeving tussen de vragen
demandes de l'administration selon qu'elles sont faites à la requête van de administratie naargelang die al dan niet het gevolg zijn van
d'un Etat étranger ou non est sans justification raisonnable. een verzoek van een buitenlandse Staat is niet redelijk verantwoord.
L'article 322, § 4, du CIR 1992 prévoit, en effet, que la demande de Artikel 322, § 4, van het WIB 1992 bepaalt immers dat de vraag van de
l'Etat étranger est assimilée à un indice de fraude fiscale. La buitenlandse Staat wordt gelijkgesteld met een aanwijzing van
notification au contribuable constitue dès lors une garantie belastingontduiking. De kennisgeving aan de belastingplichtige vormt
importante contre l'ingérence dans sa vie privée. derhalve een belangrijke waarborg tegen de inmenging in zijn
privéleven.
B.19. Le moyen est fondé. B.19. Het middel is gegrond.
B.20. Afin d'éviter les importantes difficultés administratives que B.20. Teneinde belangrijke administratieve moeilijkheden te vermijden
pourrait entraîner l'effet rétroactif de l'annulation, il convient, en die de terugwerkende kracht van de vernietiging zou veroorzaken,
application de l'article 8, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier dienen de gevolgen van de vernietigde bepaling, met toepassing van
1989 sur la Cour constitutionnelle, de maintenir les effets de la artikel 8, tweede lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
disposition annulée comme il est indiqué au dispositif. Grondwettelijk Hof, te worden gehandhaafd zoals aangegeven in het
beschikkend gedeelte.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
- annule l'article 9, 2°, de la loi du 7 novembre 2011 portant des - vernietigt artikel 9, 2°, van de wet van 7 november 2011 houdende
dispositions fiscales et diverses; fiscale en diverse bepalingen;
- maintient les effets de la disposition annulée à l'égard de toutes - handhaaft de gevolgen van de vernietigde bepaling ten aanzien van
les applications qui en auraient été faites avant la publication du alle toepassingen die ervan zouden zijn gemaakt vóór de bekendmaking
présent arrêt au Moniteur belge; van dit arrest in het Belgisch Staatsblad;
- rejette le recours pour le surplus. - verwerpt het beroep voor het overige.
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits,
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 16 mai 2013. het Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 16 mei 2013.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
R. Henneuse R. Henneuse
^