← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 79/2012 du 14 juin 2012 Numéros du rôle : 5237, 5238, 5239, 5240, 5241,
5242 et 5243 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles L4142-1, §
2, 8°, et L5431-1 du Code wallon de la démocratie locale La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt,
et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 79/2012 du 14 juin 2012 Numéros du rôle : 5237, 5238, 5239, 5240, 5241, 5242 et 5243 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles L4142-1, § 2, 8°, et L5431-1 du Code wallon de la démocratie locale La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...) | Uittreksel uit arrest nr. 79/2012 van 14 juni 2012 Rolnummers 5237, 5238, 5239, 5240, 5241, 5242 en 5243 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen L4142-1, § 2, 8°, en L5431-1 van het Waalse Wetboek van de plaatselijke de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 79/2012 du 14 juin 2012 | Uittreksel uit arrest nr. 79/2012 van 14 juni 2012 |
Numéros du rôle : 5237, 5238, 5239, 5240, 5241, 5242 et 5243 | Rolnummers 5237, 5238, 5239, 5240, 5241, 5242 en 5243 |
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles | In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen L4142-1, § |
L4142-1, § 2, 8°, et L5431-1 du Code wallon de la démocratie locale et | 2, 8°, en L5431-1 van het Waalse Wetboek van de plaatselijke |
de la décentralisation, posées par le Conseil d'Etat. | democratie en de decentralisatie, gesteld door de Raad van State. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De | samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de |
Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke, J. Spreutels, | rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke, |
P. Nihoul et F. Daoût, assistée du greffier F. Meersschaut, présidée | J. Spreutels, P. Nihoul en F. Daoût, bijgestaan door de griffier F. |
par le président R. Henneuse, | Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
Par arrêts nos 216.250, 216.248, 216.247, 216.244, 216.249, 216.245 et | Bij arresten nrs. 216.250, 216.248, 216.247, 216.244, 216.249, 216.245 |
216.246 du 10 novembre 2011 en cause respectivement de Benoît Debatty, | en 216.246 van 10 november 2011 in zake respectievelijk Benoît |
Freddy Rixhon, Frédéric Staquet, Hervé Jacquemin, Paolo Buscema, | Debatty, Freddy Rixhon, Frédéric Staquet, Hervé Jacquemin, Paolo |
Olivier Zonderman et Michel Duchêne, contre la Région wallonne, dont | Buscema, Olivier Zonderman en Michel Duchêne, tegen het Waalse Gewest, |
les expéditions sont parvenues au greffe de la Cour le 14 novembre | waarvan de expedities ter griffie van het Hof zijn ingekomen op 14 |
2011, le Conseil d'Etat a posé la question préjudicielle suivante : | november 2011, heeft de Raad van State de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« Les articles L5431-1 et L4142-1, § 2, 8°, du Code de la démocratie | « Schenden de artikelen L5431-1 en L4142-1, § 2, 8°, van het Wetboek |
locale et de la décentralisation violent-ils l'article 10 de la | van de plaatselijke democratie en de decentralisatie artikel 10 van de |
Constitution, le cas échéant combiné avec les articles 6, 10, 11, 17 | Grondwet, in voorkomend geval in samenhang gelezen met de artikelen 6, |
de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés | 10, 11 en 17 van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de |
fondamentales et avec l'article 3 du Premier Protocole additionnel à | mens en de fundamentele vrijheden en met artikel 3 van het Eerste |
cette Convention, | Aanvullend Protocol bij dat Verdrag, |
- en ce qu'ils prévoient que la déchéance de mandat pour les | - in zoverre zij bepalen dat het verval van een mandaat voor de |
titulaires de mandats originaires qui n'ont pas satisfait aux | houders van oorspronkelijke mandaten die niet hebben voldaan aan de |
obligations de déclaration annuelle des mandats exercés et | verplichtingen tot jaarlijkse aangifte van de uitgeoefende mandaten en |
rémunérations perçues est assortie d'une inéligibilité de 6 ans, | de ontvangen vergoedingen, gepaard gaat met een onverkiesbaarheid van |
- en ce qu'ils ne prévoient, pour ces titulaires de mandats, qu'une | zes jaar, - in zoverre zij, voor die mandaathouders, maar in één sanctie |
seule sanction, à savoir la déchéance, | voorzien, namelijk het verval, |
- alors qu'un bourgmestre ou un échevin qui se rend coupable | - terwijl een burgemeester of een schepen die zich schuldig maakt aan |
d'inconduite notoire peut être sanctionné par le Gouvernement d'une | kennelijk wangedrag, door de Regering kan worden gestraft met een |
suspension d'une durée maximale de trois mois ou d'une révocation sans | schorsing van maximaal drie maanden of met een afzetting, zonder dat |
qu'aucune inéligibilité ne s'ensuive ? ». | enige onverkiesbaarheid daaruit volgt ? ». |
Ces affaires, inscrites sous les numéros 5237, 5238, 5239, 5240, 5241, | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 5237, 5238, 5239, 5240, 5241, |
5242 et 5243 du rôle de la Cour, ont été jointes. | 5242 en 5243 van de rol van het Hof, werden samengevoegd. |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
Quant aux dispositions en cause et à l'objet de la question | Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen en het onderwerp |
préjudicielle | van de prejudiciële vraag |
B.1. L'article L5421-1 du Code wallon de la démocratie locale et de la | B.1. Artikel L5421-1 van het Waalse Wetboek van de plaatselijke |
décentralisation (ci-après : CWADEL) dispose : | democratie en de decentralisatie (hierna : WWPDD) bepaalt : |
« § 1er. Lorsque, dans l'exercice de ses missions, l'organe de | « § 1. Indien het controleorgaan in de uitoefening van zijn opdrachten |
contrôle constate l'absence de déclaration alors que celle-ci était requise, relève une anomalie ou suspecte une irrégularité, il établit un avis dans lequel figurent les manquements qui sont susceptibles d'être reprochés à la personne concernée. Par personne concernée, on vise, selon le cas, le mandataire ou la personne non élue. Cet avis est notifié par courrier recommandé. § 2. La personne concernée dispose d'un délai de quinze jours francs à partir de la notification de l'avis pour faire valoir, par courrier recommandé adressé à l'organe de contrôle, ses observations ou sa déclaration rectifiée, accompagnée d'une éventuelle demande | de afwezigheid vaststelt van een aangifte terwijl die vereist was, een afwijking opmerkt of een onregelmatigheid vermoedt, stelt het een advies op waarin de tekortkomingen opgenomen worden die de betrokken persoon aangewreven zouden kunnen worden. Onder betrokken persoon worden al naar gelang de mandataris of de niet-verkozen persoon verstaan. Van dat advies wordt per aangetekend schrijven kennis gegeven. § 2. De betrokken persoon beschikt over een termijn van vijftien volle dagen vanaf de kennisgeving van het advies om per aangetekend schrijven gericht aan het controleorgaan haar opmerkingen of rechtgezette aangifte te gelde te maken, eventueel samen met een |
d'audition. Ce délai de 15 jours est suspendu entre le 15 juillet et | verzoek om gehoord te worden. Die termijn wordt opgeschort tussen 15 |
le 15 août. | juli en 15 augustus. |
§ 3. L'audition, si elle est sollicitée, a lieu dans un délai de quarante jours francs à partir de la date de réception par l'organe de contrôle du courrier recommandé visé au § 2. La personne concernée peut être assistée d'un conseil. Un procès-verbal de l'audition est établi et communiqué dans les huit jours francs suivant l'audition, par courrier recommandé, à la personne concernée. Celle-ci dispose d'un délai de trois jours francs à dater de la réception du procès-verbal pour faire valoir ses observations par pli recommandé. A défaut, le procès-verbal est considéré comme définitif. | § 3. De hoorzitting wordt, indien erom verzocht wordt, gehouden in een termijn van veertig volle dagen vanaf de datum van ontvangst door het controleorgaan van het aangetekend schrijven bedoeld in § 2. De betrokken persoon kan door een raadsman bijgestaan worden. Van de hoorzitting wordt een proces-verbaal opgesteld dat binnen acht volle dagen volgend op de hoorzitting per aangetekend schrijven aan de betrokken persoon gericht wordt. Zij beschikt over een termijn van drie volle dagen volgend op de datum van ontvangst van het proces-verbaal om zijn opmerkingen per aangetekend schrijven voor te dragen. Bij ontstentenis wordt het proces-verbaal als definitief beschouwd. |
§ 4. L'organe de contrôle rend sa décision : | § 4. Het controleorgaan treft zijn beslissing : |
- dans les septante-cinq jours francs de la notification de son avis | - binnen de vijfenzeventig volle dagen na de kennisgeving van zijn |
si la personne concernée n'y a pas réagi; | advies als de betrokken persoon niet gereageerd heeft; |
- dans les septante-cinq jours francs de la réception des observations | - binnen de vijfenzeventig volle dagen na de ontvangst van de |
ou de la déclaration rectifiée du mandataire s'il n'y pas eu | opmerkingen of de rechtgezette aangifte van de mandataris als de |
d'audition de la personne concernée; | betrokken persoon niet gehoord is; |
- dans les septante-cinq jours francs de l'établissement définitif du | - binnen de vijfenzeventig volle dagen na de definitieve opmaak van |
procès-verbal de l'audition si celle-ci a eu lieu. | het proces-verbaal van de hoorzitting als die plaats heeft gevonden. |
La décision de l'organe de contrôle est adressée par lettre | De beslissing van het controleorgaan wordt per aangetekend schrijven |
recommandée à la personne concernée. | gericht aan de betrokken persoon. |
Un recours, fondé sur l'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil | Er kan op grond van artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de Raad |
d'Etat, est ouvert contre cette décision. | van State een beroep tegen die beslissing worden ingediend. |
§ 5. Si dans les six mois suivant la réception de la déclaration, | § 5. Als het controleorgaan binnen de zes maanden volgend op de |
l'organe de contrôle n'a pas adressé l'avis visé au § 1er, la | ontvangst van de aangifte het advies bedoeld in § 1 niet verzonden |
déclaration est présumée conforme aux dispositions du présent Code | heeft, wordt de aangifte geacht overeen te stemmen met de bepalingen |
pour l'année de référence ». | van het Wetboek voor het referentiejaar ». |
L'article L5431-1 du même Code dispose : | Artikel L5431-1 van hetzelfde Wetboek bepaalt : |
« § 1er. Le Gouvernement, au terme de la procédure décrite au | « § 1. De Regering kan na afloop van de procedure bepaald in paragraaf |
paragraphe 2, peut constater la déchéance : | 2 het verval vaststellen : |
- des mandats originaires, en ce compris les mandats exécutifs | - van de oorspronkelijke mandaten, met inbegrip van de uitvoerende |
originaires, et des mandats dérivés de tout mandataire communal ou | oorspronkelijke mandaten, en van de afgeleide mandaten van elke |
provincial; | gemeente- of provinciemandataris; |
- des mandats confiés à des personnes non élues à la suite d'une | - van de mandaten toevertrouwd aan niet-verkozen personen ten gevolge |
décision prise par un organe de la commune, de la province, d'une | van een beslissing getroffen door een orgaan van de gemeente, de |
intercommunale, d'une régie communale ou provinciale autonome ou d'une | provincie, een intercommunale, een zelfstandig gemeente- of |
provinciebedrijf of een huisvestingsmaatschappij, | |
société de logement, lorsque la personne concernée n'a pas déposé de | indien de betrokken persoon geen aangifte heeft ingediend, willens en |
déclaration, a établi sciemment une fausse déclaration ou a omis de | wetens een valse aangifte heeft ingediend of nagelaten heeft de |
rembourser les sommes indûment perçues dans le délai qui lui est | onverschuldigd gekregen sommen binnen de haar toebedeelde termijn |
imparti. | terug te betalen. |
§ 2. L'organe de contrôle communique à l'intéressé par voie de | § 2. Het controleorgaan deelt aan betrokkene per aangetekend schrijven |
recommandé une notification des faits de nature à entraîner la déchéance. Vingt jours au plus tôt après la transmission de la notification, et après avoir entendu si elle en a fait la demande dans un délai de 8 jours à dater de la réception de la notification la personne concernée éventuellement accompagnée du conseil de son choix, le Gouvernement peut constater la déchéance dans une décision motivée. Cette décision est notifiée par les soins du Gouvernement à la personne concernée et à l'organe dans lequel elle exerce ses mandats originaires et dérivés. | een kennisgeving mee van de feiten die het verval kunnen inhouden. Ten vroegste twintig dagen na het overmaken van de kennisgeving en na de betrokken persoon, eventueel bijgestaan door een raadsman van haar keuze, te hebben gehoord als zij daarom heeft verzocht binnen een termijn van acht dagen te rekenen van de ontvangst van de kennisgeving, kan de Regering het verval vaststellen in een gemotiveerde beslissing. Van die beslissing wordt door toedoen van de Regering kennis gegeven aan de betrokken persoon en aan het orgaan waarin zij haar oorspronkelijke en afgeleide mandaten uitoefent. |
Un recours, fondé sur l'article 16 des lois coordonnées sur le Conseil | Er kan op grond van artikel 16 van de gecoördineerde wetten op de Raad |
d'Etat, est ouvert contre cette décision. Il doit être introduit dans | van State een beroep tegen die beslissing worden ingediend. Het moet |
les quinze jours de sa notification. | ingediend worden binnen de vijftien dagen na kennisgeving ervan. |
Si, ayant connaissance de la cause de sa déchéance suite à la | Indien de betrokkene, na de kennisgeving bedoeld in § 2, lid 3, te |
réception de la notification visée à l'alinéa 3 du paragraphe 2, | hebben ontvangen, zijn bediening blijft uitoefenen hoewel hij kennis |
l'intéressé continue l'exercice de ses fonctions, il est passible des | heeft van de oorzaak van het verval, is hij strafbaar met de straffen |
peines commuées par l'article 262 du Code pénal ». | bepaald in artikel 262 van het Strafwetboek ». |
L'article L4142-1, § 2, 8°, du même Code dispose : | Artikel L4142-1, § 2, 8°, van hetzelfde Wetboek bepaalt : |
« Ne sont pas éligibles : | « Niet verkiesbaar zijn : |
[...] | [...] |
ceux qui ont été déchus de leur mandat en application de l'article | Zij die van hun mandaat vervallen zijn overeenkomstig artikel L5431-1, |
L5431-1, cette inéligibilité cessant six ans après la notification de | waarbij die onverkiesbaarheid verstrijkt zes jaar na kennisgeving van |
la décision du Gouvernement ou de son délégué constatant la déchéance | de beslissing van de Regering, of diens afgevaardigde, waarbij dat |
». | verval vastgesteld wordt ». |
B.2. Le Conseil d'Etat demande à la Cour si les articles L5431-1 et | B.2. De Raad van State vraagt het Hof of de voormelde artikelen |
L4142-1, § 2, 8°, précités sont compatibles avec l'article 10 de la | L5431-1 en L4142-1, § 2, 8°, bestaanbaar zijn met artikel 10 van de |
Constitution, combiné ou non avec les articles 6, 10, 11 et 17 de la | Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen 6, 10, 11 |
en 17 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met | |
Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 3 du | artikel 3 van het Eerste Aanvullend Protocol bij dat Verdrag. Het |
Premier Protocole additionnel à cette Convention. La juridiction a quo | verwijzende rechtscollege stelt in de eerste plaats vast dat die |
constate tout d'abord que ces dispositions prévoient, à l'égard des mandataires qui n'ont pas satisfait aux obligations de déclaration annuelle des mandats exercés et rémunérations perçues, que la déchéance de mandat est assortie d'une inéligibilité automatique de six ans. Elle relève ensuite que ces mêmes dispositions ne prévoient, à l'égard de ces mêmes mandataires, qu'une seule sanction, la déchéance de mandat, assortie d'une inéligibilité automatique de six ans, alors qu'un bourgmestre ou un échevin qui se rend coupable d'inconduite notoire peut être sanctionné par le Gouvernement d'une suspension d'une durée maximale de trois mois ou d'une révocation sans qu'aucune inéligibilité ne s'ensuive. Quant à la compétence de la Cour B.3. Le Gouvernement wallon soutient que la Cour ne serait pas compétente pour répondre à la question préjudicielle, celle-ci comparant des catégories différentes de citoyens et des comportements différents. Il observe que, d'une part, les dispositions relatives à l'obligation de déclaration des mandats et des rémunérations s'appliquent à tous les mandataires locaux, y compris aux bourgmestres et aux échevins et que, d'autre part, la sanction qui peut s'appliquer | bepalingen, ten aanzien van de mandatarissen die niet hebben voldaan aan de verplichtingen tot jaarlijkse aangifte van de uitgeoefende mandaten en ontvangen vergoedingen, erin voorzien dat het verval van het mandaat gepaard gaat met een automatische onverkiesbaarheid van zes jaar. Vervolgens merkt het op dat dezelfde bepalingen, ten aanzien van diezelfde mandatarissen, slechts voorzien in één sanctie, namelijk het verval van het mandaat, dat gepaard gaat met een automatische onverkiesbaarheid van zes jaar, terwijl een burgemeester of een schepen die zich schuldig maakt aan kennelijk wangedrag, door de Regering kan worden bestraft met een schorsing van hoogstens drie maanden of een afzetting zonder dat daaruit enige onverkiesbaarheid voortvloeit. Ten aanzien van de bevoegdheid van het Hof B.3. De Waalse Regering voert aan dat het Hof niet bevoegd zou zijn om de prejudiciële vraag te beantwoorden, aangezien daarin verschillende categorieën van burgers en verschillende gedragingen met elkaar worden vergeleken. Zij merkt op dat, enerzijds, de bepalingen betreffende de verplichting om de mandaten en de vergoedingen aan te geven, van toepassing zijn op alle plaatselijke mandatarissen, met inbegrip van de burgemeesters en schepenen en dat, anderzijds, de sanctie die op de |
à ces derniers lorsqu'il leur est reproché une inconduite notoire, | laatstgenoemden kan worden toegepast wanneer hun kennelijk wangedrag |
frappe des comportements relevant du droit disciplinaire applicable à | wordt verweten, gedragingen betreft die vallen onder het tuchtrecht |
des fonctions exécutives. | dat op uitvoerende ambten van toepassing is. |
B.4.1. Il ressort de la formulation de la question préjudicielle et de | B.4.1 Uit de formulering van de prejudiciële vraag en de motivering |
la motivation des arrêts de renvoi que le Conseil d'Etat souhaite | van de verwijzingsarresten blijkt dat de Raad van State met name wil |
notamment savoir si l'article L5431-1 en cause, lu conjointement avec | weten of het in het geding zijnde artikel L5431-1, in samenhang |
l'article L4142-1, § 2, 8°, du CWADEL, viole le principe d'égalité en | gelezen met artikel L4142-1, § 2, 8°, van het WWPDD, in strijd is met |
ce que le Gouvernement wallon peut seulement prononcer la déchéance de | het gelijkheidsbeginsel in zoverre de Waalse Regering alleen het |
mandat à l'égard des titulaires de mandats qui n'ont pas satisfait aux obligations de déclaration annuelle des mandats exercés, déchéance qui est d'office assortie d'une inéligibilité de six ans, alors qu'un bourgmestre ou un échevin qui se rend coupable d'inconduite notoire peut être sanctionné soit d'une suspension d'une durée maximale de trois mois, soit d'une révocation sans en outre qu'aucune inéligibilité ne s'ensuive. B.4.2. Bien que les bourgmestres et les échevins se trouvent dans des situations objectivement différentes, les sanctions disciplinaires susceptibles de les frapper pour inconduite notoire s'appliquant en effet à des actes répréhensibles accomplis en dehors de leurs fonctions, les mandataires locaux auxquels est confiée, par le même Code, une mission d'intérêt général se trouvent dans une situation qui est comparable en ce que le CWADEL organise pour les premiers et les seconds les règles d'éligibilité et les obligations auxquelles ils sont soumis. Quant au fond B.5. Quant à la différence de traitement soulevée dans la question préjudicielle entre, d'une part, les mandataires visés par les dispositions en cause et, d'autre part, les bourgmestres et échevins qui, convaincus d'une inconduite notoire, sont susceptibles d'encourir soit une suspension de trois mois soit une révocation, et ceci sans être frappés d'inéligibilité, il convient de constater que s'agissant de l'obligation de déclarer leurs mandats et leurs rémunérations, cette différence de traitement n'existe pas. En effet, les | verval van het mandaat kan uitspreken ten aanzien van de mandatarissen die niet hebben voldaan aan de verplichting tot jaarlijkse aangifte van de uitgeoefende mandaten, verval dat van rechtswege gepaard gaat met een onverkiesbaarheid van zes jaar, terwijl een burgemeester of een schepen die zich schuldig maakt aan kennelijk wangedrag kan worden bestraft met ofwel een schorsing van maximaal drie maanden, ofwel een afzetting zonder dat daaruit overigens enige onverkiesbaarheid voortvloeit. B.4.2. Hoewel de burgemeesters en de schepenen zich in objectief verschillende situaties bevinden, daar de tuchtsancties die hen kunnen treffen wegens kennelijk wangedrag immers van toepassing zijn op laakbare handelingen die buiten hun ambten worden verricht, bevinden de plaatselijke mandatarissen aan wie, door hetzelfde Wetboek, een opdracht van algemeen belang is toevertrouwd, zich in een situatie die vergelijkbaar is in zoverre het WWPDD voor de eerstgenoemden en de laatstgenoemden verkiesbaarheidsregels en verplichtingen vaststelt waaraan zij zijn onderworpen. Ten gronde B.5. Ten aanzien van het verschil in behandeling waarop in de prejudiciële vraag wordt gewezen tussen, enerzijds, de mandatarissen die in de in het geding zijnde bepalingen worden beoogd en, anderzijds, de burgemeesters en schepenen die zijn schuldig bevonden aan kennelijk wangedrag, ofwel een schorsing van drie maanden, ofwel een afzetting kunnen oplopen, zonder door een onverkiesbaarheid te worden getroffen, dient te worden vastgesteld dat, wat betreft hun verplichting om hun mandaten en vergoedingen aan te geven, dat |
bourgmestres et les échevins, qui sont tous en Région wallonne des mandataires élus, sont tenus de la même obligation de déclaration et donc susceptibles des mêmes sanctions en cas de violation de celle-ci. En ce qui concerne, par contre, les comportements accomplis par les bourgmestres et échevins en dehors de leurs fonctions, le législateur décrétal wallon pouvait prévoir un régime de sanctions disciplinaires spécifiques répondant à des objectifs différents. Il en résulte que la différence de traitement invoquée n'existe pas et qu'à cet égard, la question préjudicielle n'appelle pas de réponse. B.6. La Cour doit encore examiner si l'inéligibilité de six ans qui est la conséquence automatique du prononcé de la déchéance de mandat ne porte pas atteinte de manière disproportionnée au droit fondamental d'éligibilité des mandataires locaux frappés d'une telle déchéance. B.7. Le droit d'éligibilité est un droit fondamental dans un Etat de | verschil in behandeling niet bestaat. De burgemeesters en de schepenen, die in het Waalse Gewest allen verkozen mandatarissen zijn, zijn immers gehouden tot dezelfde aangifteplicht en riskeren dus dezelfde sancties wanneer daaraan niet wordt voldaan. Wat daarentegen de gedragingen van de burgemeesters en schepenen buiten hun mandaten betreft, vermocht de Waalse decreetgever te voorzien in een regeling van specifieke tuchtsancties die aan verschillende doelstellingen beantwoordt. Hieruit vloeit voort dat het aangevoerde verschil in behandeling niet bestaat en dat de prejudiciële vraag in dat verband geen antwoord behoeft. B.6. Het Hof moet voorts nagaan of de onverkiesbaarheid van zes jaar die automatisch voortvloeit uit het uitgesproken verval, niet op onevenredige wijze afbreuk doet aan het fundamenteel recht op de verkiesbaarheid van de plaatselijke mandatarissen ten aanzien van wie een dergelijk verval is uitgesproken. B.7. Het recht om verkiesbaar te zijn is een fundamenteel recht in een |
droit qui doit, en vertu de l'article 10 de la Constitution, être | rechtstaat dat, krachtens artikel 10 van de Grondwet, zonder |
garanti sans discrimination. Ce droit n'est cependant pas absolu. Il | discriminatie moet worden gewaarborgd. Dat recht is evenwel niet |
peut faire l'objet de restrictions à la condition que ces restrictions | absoluut. Het kan worden beperkt op voorwaarde dat die beperkingen dat |
n'atteignent pas ce droit dans sa substance ni ne le privent de son | recht niet wezenlijk aantasten, noch het effectieve karakter ervan |
effectivité, qu'elles poursuivent un but légitime et qu'elles soient | tenietdoen, een gewettigd doel nastreven en evenredig zijn met dat |
proportionnées à ce but. | doel. |
B.8.1. Le décret du 8 décembre 2005 modifiant certaines dispositions | B.8.1. Het decreet van 8 december 2005 houdende wijziging van sommige |
du Code de la démocratie locale et de la décentralisation a fixé à une | bepalingen van het Wetboek van de plaatselijke democratie en de |
fois et demie le montant de l'indemnité parlementaire la rémunération | decentralisatie heeft de vergoeding die de plaatselijke mandatarissen |
à ne pas dépasser par les mandataires locaux dans l'exercice de leurs | tijdens de uitoefening van hun mandaten, met inbegrip van de eventuele |
mandats, en ce compris les éventuels mandats dérivés. | afgeleide mandaten, niet mogen overschrijden, bepaald op anderhalve |
Pour s'assurer du respect de cette limitation, il a été prévu, d'une part, d'obliger les mandataires locaux à déclarer annuellement l'ensemble des mandats exercés et les rémunérations perçues pour l'exercice des mandats publics et, d'autre part, de sanctionner l'absence de déclaration par une déchéance des mandats, prononcée par le Gouvernement wallon au terme d'une procédure contradictoire ou, le cas échéant, par le Conseil d'Etat saisi d'un recours en réformation de la décision précédente. Cette déchéance est assortie d'une inéligibilité de six ans qui frappe le mandataire déchu de manière automatique. B.8.2. Ces dispositions, introduites par des amendements parlementaires, ont été justifiées de la manière suivante : « Les mandataires communaux sont appelés, en raison de leur qualité de mandataire local, [à] participer, à un titre ou à un autre, à la gestion de personnes morales, voire d'associations de fait. A ce titre, il leur arrive de bénéficier d'une rémunération (jetons de présence, émoluments, etc.). Il est essentiel de réglementer cette situation afin d'éviter la multiplication indue de cumuls et de ne pas | keer het bedrag van de parlementaire vergoeding. Om de naleving van die beperking te verzekeren, is erin voorzien, enerzijds, de plaatselijke mandatarissen ertoe te verplichten jaarlijks alle uitgeoefende mandaten en de vergoedingen die werden geïnd voor de uitoefening van de openbare mandaten aan te geven en, anderzijds, een sanctie op te leggen wanneer die aangifte niet wordt gedaan, namelijk een verval van de mandaten, uitgesproken door de Waalse Regering na afloop van een tegensprekelijke procedure of, in voorkomend geval, door de Raad van State wanneer een beroep tot herziening van de vorige beslissing is ingesteld. Dat verval gaat gepaard met een onverkiesbaarheid van zes jaar die de mandataris ten aanzien van wie het verval is uitgesproken, automatisch treft. B.8.2. Die bepalingen, ingevoegd via parlementaire amendementen, zijn als volgt verantwoord : « De gemeentelijke mandatarissen zijn, wegens hun hoedanigheid van plaatselijk mandataris, geroepen tot deelname in de ene of de andere hoedanigheid aan het beheer van rechtspersonen of zelfs van feitelijke verenigingen. In die zin gebeurt het dat zij een vergoeding genieten (presentiegelden, emolumenten, enz.). Het is essentieel die situatie te reglementeren, teneinde een onredelijke toename van cumulaties te |
permettre aux intéressés de percevoir des avantages financiers | voorkomen en het de betrokkenen niet mogelijk te maken financiële |
disproportionnés par rapport aux fonctions qui sont les leurs. Il | voordelen te innen die niet evenredig zijn met hun ambten. Het betreft |
s'agit là d'une mesure essentielle à la moralisation de la vie | hier een maatregel die essentieel is voor het moraliseren van het |
politique locale » (Doc. parl., Parlement wallon, 2004-2005, n° 204-3, | plaatselijke politieke leven » (Parl. St., Waals Parlement, 2004-2005, |
p. 3). | nr. 204-3, p. 3). |
Au moment de la codification du décret précité, par le vote du décret | Op het ogenblik van de codificatie van het voormelde decreet, door de |
du 19 juin 2008 « portant ratification de l'arrêté du Gouvernement | goedkeuring van het decreet van 19 juni 2008 « houdende ratificatie |
wallon du 20 décembre 2007 pris en exécution de l'article 55 du décret | van het besluit van de Waalse Regering van 20 december 2007 ter |
du 8 décembre 2005 modifiant certaines dispositions du Code de la | uitvoering van artikel 55 van het decreet van 8 december 2005 houdende |
wijziging van sommige bepalingen van het Wetboek van de plaatselijke | |
démocratie locale et de la décentralisation », il a été rappelé que « | democratie en de decentralisatie », is eraan herinnerd dat « die |
ces dispositions ont pour souci de renforcer la transparence » (CRAC, | bepalingen ertoe strekken de transparantie te bevorderen » (CRAC, |
Parlement wallon, 2007-2008, n° 137, 27 mai 2008, p. 6). | Waals Parlement, 2007-2008, nr. 137, 27 mei 2008, p. 6). |
Les travaux préparatoires font aussi référence à des objectifs de | Tijdens de parlementaire voorbereiding is eveneens verwezen naar de |
ethische doelstellingen inzake het plaatselijke politieke leven. Aldus | |
moralisation de la vie politique locale. Ainsi, il a été notamment | is met name verklaard dat « de politiek in een democratie alleen maar |
déclaré que « la politique en démocratie a tout à gagner à cultiver la | baat heeft bij het bevorderen van de transparantie ten aanzien van de |
transparence à l'égard des citoyens, car cela fait partie intégrante | burgers, daar dat integraal deel uitmaakt van het veel ruimere begrip |
du concept bien plus large que recouvre la bonne gouvernance » (CRI, | van het behoorlijk bestuur » (CRI, Waals Parlement, 2007-2008, nr. 20, |
Parlement wallon, 2007-2008, n° 20, 11 juin 2008, p. 30). Il a été ajouté : | 11 juni 2008, p. 30). Er is hieraan toegevoegd : |
« La bonne gouvernance, qu'elle soit au niveau local ou autre, a | « Het behoorlijk bestuur, zowel op plaatselijk als op een ander |
toujours été considérée par tous comme un objectif prioritaire. Cette | niveau, is door iedereen altijd beschouwd geweest als een prioritaire |
bonne gouvernance est primordiale si on veut assurer le respect de la | doelstelling. Dat behoorlijk bestuur is primordiaal wanneer men de |
naleving van de democratie wil verzekeren en eenieder | |
démocratie et la responsabilisation des uns et des autres. [...] | verantwoordelijkheidszin wil bijbrengen. [...] |
[...] | [...] |
L'unanimité du vote émis en Commission témoigne de la prise de | De unanimiteit van de goedkeuring in de Commissie getuigt van het feit |
conscience de l'ensemble des groupes politiques quant à la nécessité | dat alle politieke fracties zich bewust zijn van de noodzaak van |
de transparence et d'éthique dans l'exercice des mandats publics » | transparantie en ethiek in de uitoefening van de openbare mandaten » |
(ibid., p. 32). | (ibid., p. 32). |
B.8.3. L'obligation prévue par le législateur décrétal wallon d'une | B.8.3. De door de Waalse decreetgever opgelegde verplichting om de |
déclaration annuelle des mandats dont l'inaccomplissement est assorti | mandaten jaarlijks aan te geven, verplichting die, wanneer daaraan |
d'une déchéance prononcée au terme d'une procédure contradictoire est | niet wordt voldaan, gepaard gaat met een verval dat wordt uitgesproken |
un moyen pertinent et raisonnablement justifié au regard du but | na afloop van een tegensprekelijke procedure, is een middel dat |
relevant en redelijk verantwoord is in het licht van het nagestreefde | |
recherché d'une plus grande transparence et d'une meilleure | doel bestaande in een grotere transparantie en een beter beheer op |
gouvernance au niveau local. | plaatselijk niveau. |
B.8.4. Comme d'autres cas d'inéligibilité prévus par le CWADEL, l'inéligibilité de six ans qui frappe automatiquement le mandataire communal dont la déchéance de mandat a été prononcée, a été justifiée par la volonté d'assurer l'effectivité de la disposition en cause du CWADEL, qui impose à tous les mandataires communaux et provinciaux de déclarer annuellement leurs mandats et leurs rémunérations. Ce faisant, le législateur décrétal wallon poursuit un objectif légitime. L'inéligibilité automatique de six ans qui est liée à cette déchéance est un choix qui n'est pas déraisonnable pour atteindre ces mêmes objectifs dès lors que des mandataires élus n'ont, délibérément, pas voulu respecter l'obligation de déclaration, sans vouloir ou pouvoir en outre apporter la justification que le Code leur permet de fournir au cours de la procédure contradictoire précédant le prononcé de la sanction. Par ailleurs, le législateur décrétal wallon a veillé à limiter dans le temps la durée de cette inéligibilité, choisissant un terme de six ans à dater du prononcé de la déchéance. Ce choix est fondé sur un critère objectif, à savoir la durée de six ans des mandats communaux, | B.8.4. Zoals andere gevallen van onverkiesbaarheid waarin het WWPDD voorziet, is de onverkiesbaarheid van zes jaar die automatisch de gemeentelijke mandatarissen treft ten aanzien van wie het verval van het mandaat is uitgesproken, verantwoord door de wil om de doeltreffendheid van de in het geding zijnde bepaling van het WWPDD te verzekeren, bepaling die alle gemeentelijke en provinciale mandatarissen ertoe verplicht jaarlijks hun mandaten en vergoedingen aan te geven. Hiermee streeft de Waalse decreetgever een wettig doel na. De automatische onverkiesbaarheid van zes jaar die is verbonden met dat verval, is een keuze die niet onredelijk is om diezelfde doelstellingen te bereiken, aangezien de verkozen mandatarissen bewust niet hebben willen voldoen aan de aangifteplicht, zonder bovendien de verantwoording te willen of te kunnen voorleggen die het Wetboek hen toelaat voor te leggen tijdens de tegensprekelijke procedure die aan de uitspraak van de sanctie voorafgaat. De Waalse decreetgever heeft overigens erover gewaakt de duur van die onverkiesbaarheid in de tijd te beperken, waarbij hij heeft gekozen voor een termijn van zes jaar na de vaststelling van het verval. Die keuze is gegrond op een objectief criterium, namelijk de duur van zes jaar van de gemeentelijke mandaten, waarbij alle mandatarissen ten aanzien van wie een verval is uitgesproken, op dezelfde wijze worden |
tout en traitant de la même manière tous les mandataires déchus : quel | behandeld : ongeacht het ogenblik van de zittingsperiode waarin zij |
que soit le moment de la législature où ils n'auront pas rempli | niet zouden hebben voldaan aan de in het geding zijnde aangifteplicht, |
l'obligation de déclaration en cause, ils sont susceptibles d'être | kan ten aanzien van hen het verval van hun lopend mandaat en de |
déchus de leur mandat en cours et d'être inéligibles pour l'élection suivante. | onverkiesbaarheid voor de volgende verkiezing worden uitgesproken. |
B.8.5. S'il est vrai que l'inéligibilité est automatiquement liée à la | B.8.5. Hoewel het juist is dat de onverkiesbaarheid automatisch is |
déchéance du mandat et non l'effet d'une décision distincte que | verbonden met het verval van het mandaat en niet voortvloeit uit een |
prendrait le Gouvernement, ou le Conseil d'Etat statuant sur un | afzonderlijke beslissing van de Regering of de Raad van State die |
recours introduit en application de l'article L4142-1, § 2, la | uitspraak doet op een beroep dat met toepassing van artikel L4142-1, § |
déchéance ne peut être prononcée par le Gouvernement wallon qu'au | |
terme d'une procédure contradictoire au cours de laquelle le | 2, is ingesteld, kan het verval alleen worden uitgesproken door de |
Gouvernement doit apprécier la proportionnalité de cette déchéance au | Waalse Regering na een tegensprekelijke procedure tijdens welke de |
regard des éléments de fait et de droit qui lui sont soumis et | Regering dient na te gaan of dat verval evenredig is met de aan haar |
moyennant une décision individuelle et motivée susceptible d'un | voorgelegde feitelijke en juridische elementen, en bij een individuele |
recours en réformation auprès du Conseil d'Etat, juridiction | en gemotiveerde beslissing waartegen een beroep tot herziening kan |
administrative indépendante à laquelle est attribuée une compétence de | worden ingesteld voor de Raad van State, onafhankelijk administratief |
rechtscollege waaraan een bevoegdheid met volle rechtsmacht is | |
plein contentieux. | toegekend. |
Il ressort ainsi de l'article L5421-1 du CWADEL, cité en B.1, que | Uit artikel L5421 van het WWPDD, aangehaald in B.1, blijkt aldus dat |
l'organe de contrôle établit d'abord un avis sur les manquements | het controleorgaan eerst een advies opstelt over de verweten |
reprochés et que la personne concernée peut communiquer ses | tekortkomingen en dat de betrokkene zijn opmerkingen over dat advies |
observations sur cet avis, rectifier sa déclaration et demander d'être | kan meedelen, zijn aangifte kan rechtzetten en kan verzoeken om te |
entendue. Il ressort aussi des pièces de la procédure que la | worden gehoord. Uit de procedurestukken blijkt eveneens dat de |
possibilité de rectifier la déclaration a été entendue par l'organe de | mogelijkheid om de aangifte recht te zetten, door het controleorgaan |
contrôle comme la possibilité de déposer, même en dehors des délais, | is begrepen als de mogelijkheid om die aangifte, zelfs buiten de |
cette déclaration. Il est encore prévu par le même article que le | termijnen, te doen. Datzelfde artikel bepaalt voorts dat de betrokkene |
procès-verbal de l'audition qui aurait été demandée par la personne | zijn opmerkingen kan formuleren over het proces-verbaal van de |
concernée peut recevoir ses observations. | hoorzitting waarom hij zou hebben verzocht. |
Il ressort encore de l'article L5431 du CWADEL, également cité en B.1, | Verder blijkt uit artikel L5431-1 van het WWPDD, eveneens aangehaald |
que le Gouvernement wallon peut décider de prononcer la déchéance | in B.1, dat de Waalse Regering kan beslissen het verval uit te spreken |
après avoir entendu la personne concernée si elle en fait la demande | na de betrokkene te hebben gehoord indien die laatste daarom verzoekt |
et que cette décision est également susceptible d'un recours auprès du | en dat tegen die beslissing eveneens beroep kan worden ingesteld voor |
Conseil d'Etat. | de Raad van State. |
Les pièces de la procédure indiquent enfin que le Gouvernement wallon | Ten slotte geven de procedurestukken aan dat de Waalse Regering |
a usé de sa faculté d'appréciation en ne sanctionnant que les | gebruik heeft gemaakt van haar beoordelingsbevoegdheid door alleen de |
mandataires en défaut de dépôt de leur déclaration au cours de deux | mandatarissen te bestraffen die hun aangifte niet hebben ingediend |
années successives malgré les rappels de l'organe de contrôle. | gedurende twee opeenvolgende jaren, ondanks de herinneringen van het |
controleorgaan. | |
B.8.6. Compte tenu du caractère limité dans le temps de | B.8.6. Rekening houdend met het beperkte karakter in de tijd van de |
l'inéligibilité et de l'existence d'une procédure contradictoire | onverkiesbaarheid en met het bestaan van een interne tegensprekelijke |
interne et, le cas échéant, d'un recours de pleine juridiction devant | procedure en, in voorkomend geval, van een beroep met volle |
le Conseil d'Etat, les dispositions en cause n'ont pas d'effets | rechtsmacht voor de Raad van State, hebben de in het geding zijnde |
disproportionnés. | bepalingen geen onevenredige gevolgen. |
B.9. Par conséquent, les dispositions en cause sont compatibles avec | B.9. Bijgevolg zijn de in het geding zijnde bepalingen bestaanbaar met |
l'article 10 de la Constitution. | artikel 10 van de Grondwet. |
B.10.1. La lecture combinée de l'article 10 de la Constitution avec | B.10.1. De lezing van artikel 10 van de Grondwet in samenhang met de |
les articles 6, 10, 11 et 17 de la Convention européenne des droits de | artikelen 6, 10, 11 en 17 van het Europees Verdrag voor de rechten van |
l'homme et avec l'article 3 du Premier Protocole additionnel à la | de mens en met artikel 3 van het Eerste Aanvullend Protocol bij dat |
Convention n'aboutit pas à un autre résultat. | Verdrag leidt niet tot een ander resultaat. |
B.10.2. L'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme | B.10.2. Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
n'est, par ailleurs, pas applicable aux litiges relatifs aux élections | is trouwens niet van toepassing op geschillen betreffende verkiezingen |
(CEDH, 21 octobre 1997, Pierre-Bloch c. France). | (EHRM, 21 oktober 1997, Pierre-Bloch t. Frankrijk). |
B.10.3. Dans la mesure où il est question d'une ingérence dans la | B.10.3. Voor zover er sprake is van een inmenging in de door de |
liberté d'expression et d'association garantie par les articles 10 et | artikelen 10 en 11 van datzelfde Verdrag gewaarborgde vrijheid van |
11 de cette même Convention, celle-ci est, pour les raisons indiquées | meningsuiting en van vereniging, is die, om de in B.8 vermelde |
en B.8, raisonnablement justifiée. | redenen, redelijk verantwoord. |
B.10.4. L'article 17 de la Convention européenne des droits de l'homme | B.10.4. Artikel 17 van het Europees Verdrag voor de rechten van de |
énonce qu'« aucune des dispositions de la présente Convention ne peut | mens bepaalt dat « geen der bepalingen van dit Verdrag mag worden |
être interprétée comme impliquant pour un Etat, un groupement ou un | uitgelegd als zou zij voor een Staat, een groep of een persoon het |
individu, un droit quelconque de se livrer à une activité ou d'accomplir un acte visant à la destruction des droits ou libertés reconnus dans la présente Convention ou à des limitations plus amples de ces droits et libertés que celles prévues à ladite Convention ». Cette disposition vise ainsi à exclure de la sphère de protection de la Convention européenne des droits de l'homme les abus de droits fondamentaux commis par des régimes antidémocratiques, des groupements ou des individus. En l'espèce, il ne peut toutefois être question d'un tel abus. B.10.5. Enfin, les élections des conseils provinciaux et communaux | recht inhouden enige activiteit aan de dag te leggen of enige daad te verrichten welke ten doel heeft de rechten of vrijheden welke in het Verdrag zijn vermeld, te vernietigen of deze rechten en vrijheden meer te beperken dan bij dit Verdrag is voorzien ». Aldus beoogt die bepaling misbruik van grondrechten door een antidemocratisch regime, groeperingen of individuen van de beschermingssfeer van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens uit te sluiten. Te dezen kan er evenwel geen sprake zijn van een dergelijk misbruik. B.10.5 Ten slotte hebben de in het Waalse Gewest georganiseerde verkiezingen van de gemeente- en de provincieraden geen betrekking op |
organisées en Région wallonne ne concernent pas le « choix du corps | het « kiezen van de wetgevende macht » in de zin van het voormelde |
législatif » au sens de l'article 3 précité du Premier Protocole | artikel 3 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag |
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme. Par | voor de rechten van de mens. Bijgevolg is die bepaling niet van |
conséquent, cette disposition n'est pas applicable. | toepassing. |
B.11. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.11. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Les articles L5431-1 et L4142-1, § 2, 8°, du Code wallon de la | De artikelen L5431-1 en L4142-1, § 2, 8°, van het Waalse Wetboek van |
démocratie locale et de la décentralisation ne violent pas l'article | de plaatselijke democratie en de decentralisatie schenden niet artikel |
10 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen | |
10 de la Constitution combiné ou non avec les articles 6, 10, 11 et 17 | 6, 10, 11 en 17 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens |
de la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 3 | en met artikel 3 van het Eerste Aanvullend Protocol bij dat Verdrag. |
du Premier Protocole additionnel à cette Convention. | |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 14 juin 2012. | Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 14 juni 2012. |
Le greffier, | De griffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
Le président, | De voorzitter, |
R. Henneuse | R. Henneuse |