Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 66/2012 du 24 mai 2012 Numéro du rôle : 5123 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1 La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...)"
Extrait de l'arrêt n° 66/2012 du 24 mai 2012 Numéro du rôle : 5123 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1 La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De(...) Uittreksel uit arrest nr. 66/2012 van 24 mei 2012 Rolnummer 5123 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 j Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 66/2012 du 24 mai 2012 Uittreksel uit arrest nr. 66/2012 van 24 mei 2012
Numéro du rôle : 5123 Rolnummer 5123
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 174, alinéa In zake : de prejudiciële vraag over artikel 174, derde lid, van de
3, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé et wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige
indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, tel que cet article a été verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, zoals dat
modifié par l'article 47 de la loi du 19 décembre 2008 portant des artikel werd gewijzigd bij artikel 47 van de wet van 19 december 2008
dispositions diverses en matière de santé, posée par le Tribunal du houdende diverse bepalingen inzake gezondheid, gesteld door de
travail de Bruxelles. Arbeidsrechtbank te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de
Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P.
J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F.
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse, Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 24 février 2011 en cause de Els Tenreiro Lourenco Bij vonnis van 24 februari 2011 in zake Els Tenreiro Lourenco tegen de
contre l'Union nationale des mutualités libérales, dont l'expédition Landsbond van Liberale Mutualiteiten, waarvan de expeditie ter griffie
est parvenue au greffe de la Cour le 9 mars 2011, le Tribunal du van het Hof is ingekomen op 9 maart 2011, heeft de Arbeidsrechtbank te
travail de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 47 de la loi du 19 décembre 2008 portant des dispositions « Schendt artikel 47 van de wet van 19 december 2008 houdende diverse
diverses en matière de santé qui modifie l'article 174 de la loi sur bepalingen inzake gezondheidszorg, dat artikel 174 van de wet
l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée par betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en
l'arrêté royal du 14 juillet 1994 viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il permet aux organismes assureurs de récupérer les prestations de l'assurance indemnités indûment payées à leurs affiliés par suite d'une erreur qui leur est imputable et pour autant que la personne erronément créditée ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'elle n'avait pas ou plus droit, en tout ou en partie, à la prestation versée, alors que, de manière générale, l'article 17, alinéa 2, de la Charte de l'assuré social qui s'applique à l'ensemble des institutions de uitkeringen, gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 14 juli 1994, wijzigt, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de verzekeringsinstellingen toestaat de prestaties in de uitkeringsverzekering terug te vorderen die, door een aan hen toe te schrijven vergissing, ten onrechte aan hun aangeslotenen zijn uitbetaald, op voorwaarde dat de per vergissing gecrediteerde persoon niet wist of niet moest weten dat hij geen of niet langer recht had op de uitgekeerde prestatie, geheel of gedeeltelijk, terwijl, in het algemeen, artikel 17, tweede lid, van het Handvest van de sociaal verzekerde, dat van toepassing is op alle socialezekerheidsinstellingen, waartoe de verzekeringsinstellingen
sécurité sociale, au rang desquelles se trouvent les organismes voor ziekte en invaliditeit behoren, zich verzet tegen elke
assureurs maladie invalidité, fait obstacle à toute récupération de terugvordering van sommen die de sociaal verzekerden ten onrechte
sommes indûment perçues par les assurés sociaux lorsque : hebben geïnd, wanneer :
1) l'erreur à l'origine de la décision rectificative est due à 1) de vergissing die aan de oorsprong van de verbeterende beslissing
l'institution de sécurité sociale; ligt, aan de socialezekerheidsinstelling te wijten is;
2) le droit reconnu après la révision est inférieur à celui 2) het na de herziening erkende recht kleiner is dan het aanvankelijk
initialement consenti; toegekende recht;
3) l'assuré social ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'il n'avait 3) de sociaal verzekerde niet wist of niet moest weten dat hij geen
plus droit à l'intégralité des prestations liquidées ? ». recht meer had op het gehele bedrag van de uitgekeerde prestaties ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. L'article 174 de la loi relative à l'assurance obligatoire B.1.1. Artikel 174 van de wet betreffende de verplichte verzekering
soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, dispose : voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, bepaalt :
« [...] « [...]
5° L'action en récupération de la valeur des prestations indûment 5° De vordering tot terugvordering van de waarde der ten laste van de
octroyées à charge de l'assurance indemnités se prescrit par deux ans, uitkeringsverzekering ten onrechte verleende prestaties, verjaart twee
à compter de la fin du mois au cours duquel le paiement de ces prestations a été effectué; jaar na het einde van de maand waarin die prestaties zijn uitbetaald;
[...] [...]
Il ne peut être renoncé au bénéfice des prescriptions prévues aux 1°, Van de in 1°, 2°, 3° en 4° bedoelde verjaringen mag niet worden
2°, 3° et 4°. afgezien.
Les prescriptions prévues aux 5°, 6° et 7° sont fixées à un an, en cas De in 5°, 6° en 7° bedoelde verjaringen worden vastgesteld op een jaar
ingeval van een onverschuldigde betaling die voortvloeit uit een
de paiement indu résultant d'une erreur de droit ou d'une erreur juridische of materiële vergissing van de verzekeringsinstelling en
matérielle de l'organisme assureur et lorsque l'assuré erronément wanneer de per vergissing gecrediteerde verzekerde niet wist of niet
crédité ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'il n'avait pas ou moest weten dat hij geen recht had of niet langer recht had op de
plus droit, en tout ou en partie, à la prestation versée. betaalde prestatie, geheel of gedeeltelijk.
[...] ». [...] ».
L'alinéa 3 de cet article a été inséré par l'article 47 de la loi du Het derde lid van dat artikel werd ingevoegd bij artikel 47 van de wet
19 décembre 2008 portant des dispositions diverses en matière de van 19 december 2008 houdende diverse bepalingen inzake
santé. Il s'agit de la disposition en cause. gezondheidszorg. Het gaat om de in het geding zijnde bepaling.
B.1.2. L'article 17 de la loi du 11 avril 1995 « visant à instituer ' B.1.2. Artikel 17 van de wet van 11 april 1995 « tot invoering van het
la charte ' de l'assuré social » dispose : ' Handvest ' van de sociaal verzekerde » bepaalt :
« Lorsqu'il est constaté que la décision est entachée d'une erreur de « Wanneer vastgesteld wordt dat de beslissing aangetast is door een
droit ou matérielle, l'institution de sécurité sociale prend juridische of materiële vergissing, neemt de instelling van sociale
d'initiative une nouvelle décision produisant ses effets à la date à zekerheid op eigen initiatief een nieuwe beslissing die uitwerking
laquelle la décision rectifiée aurait dû prendre effet, et ce sans heeft op de datum waarop de verbeterde beslissing had moeten ingaan,
préjudice des dispositions légales et réglementaires en matière de onverminderd de wettelijke en reglementaire bepalingen inzake
prescription. verjaring.
Sans préjudice de l'article 18, la nouvelle décision produit ses Onverminderd de toepassing van artikel 18, heeft de nieuwe beslissing,
effets, en cas d'erreur due à l'institution de sécurité sociale, le indien de vergissing aan de instelling van sociale zekerheid te wijten
premier jour du mois qui suit la notification, si le droit à la is, uitwerking op de eerste dag van de maand na de kennisgeving ervan,
prestation est inférieur à celui reconnu initialement. als het recht op de prestatie kleiner is dan het aanvankelijk
L'alinéa précédent n'est pas d'application si l'assuré social sait ou toegekende recht. Het vorige lid is niet van toepassing indien de sociaal verzekerde
devait savoir, dans le sens de l'arrêté royal du 31 mai 1933 weet of moest weten, in de zin van het koninklijk besluit van 31 mei
concernant les déclarations à faire en matière de subventions, 1933 betreffende de verklaringen af te leggen in verband met
indemnités et allocations, qu'il n'a pas ou plus droit à l'intégralité subsidies, vergoedingen en toelagen, dat hij geen recht heeft of meer
d'une prestation ». heeft op het gehele bedrag van een prestatie ».
B.1.3. L'article 18 de la même loi dispose : B.1.3. Artikel 18 van dezelfde wet bepaalt :
« Sans préjudice des dispositions légales et réglementaires en matière « Onverminderd de wettelijke en reglementaire bepalingen inzake
de prescription, l'institution de sécurité sociale peut rapporter sa verjaring, kan de instelling van sociale zekerheid haar beslissing
décision et en prendre une nouvelle dans le délai d'introduction d'un intrekken en een nieuwe beslissing nemen binnen de termijn voor het
recours devant la juridiction compétente ou, si un recours a été instellen van een voorziening bij het bevoegde rechtscollege of,
introduit, jusqu'à la clôture des débats lorsque : indien de voorziening reeds is ingesteld, tot aan de sluiting van de debatten, wanneer :
1° à la date de prise en cours de la prestation, le droit a été 1° op de datum waarop de prestatie is ingegaan, het recht door een
modifié par une disposition légale ou réglementaire; wettelijke of reglementaire bepaling is gewijzigd;
2° un fait nouveau ou des éléments de preuve nouveaux ayant une 2° een nieuw feit of nieuw bewijsmateriaal dat een terugslag heeft op
incidence sur les droits du demandeur sont invoqués en cours de rechten van de verzoeker, tijdens het geding wordt ingeroepen;
d'instance; 3° il est constaté que la décision administrative est entachée 3° vastgesteld wordt dat de administratieve beslissing aangetast is
d'irrégularité ou d'erreur matérielle ». door een onregelmatigheid of een materiële vergissing ».
B.1.4. L'article 18bis de la même loi dispose : B.1.4. Artikel 18bis van dezelfde wet bepaalt :
« Le Roi détermine les régimes de sécurité sociale ou les subdivisions « De Koning bepaalt voor welke regelingen van sociale zekerheid of
de ceux-ci pour lesquels une décision relative aux mêmes droits, prise gedeelten daarvan, een beslissing over dezelfde rechten genomen
à la suite d'un examen de la légalité des prestations payées, n'est ingevolge een onderzoek op de wettelijkheid van de uitbetaalde
pas considérée comme une nouvelle décision pour l'application des prestaties, niet als een nieuwe beslissing wordt beschouwd voor de
articles 17 et 18 ». toepassing van de artikelen 17 en 18 ».
B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité avec les B.2. De verwijzende rechter stelt aan het Hof een vraag over de
articles 10 et 11 de la Constitution de la disposition en cause en bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de in
het geding zijnde bepaling in zoverre zij een verschil in behandeling
onder sociaal verzekerden invoert.
tant qu'elle établit une différence de traitement entre assurés sociaux. Met toepassing van artikel 174, derde lid, van de in het geding zijnde
En application de l'article 174, alinéa 3, de la loi en cause, et par wet, en in afwijking van de termijn van twee jaar waarin in hoofdorde
dérogation au délai de deux ans prévu à titre principal à l'alinéa 1er is voorzien in het eerste lid van dat artikel, kan van de sociaal
dudit article, l'assuré social qui a perçu indûment des prestations de verzekerde die ten onrechte prestaties in de uitkeringsverzekering
l'assurance indemnités en raison d'une erreur imputable à l'organisme heeft ontvangen wegens een vergissing vanwege de
assureur peut se voir réclamer le remboursement de l'indu durant un verzekeringsinstelling, de terugbetaling van het onverschuldigde
an. En revanche, en vertu de l'article 17 de la charte de l'assuré bedrag gedurende een jaar worden geëist. Op grond van artikel 17 van
het Handvest van de sociaal verzekerde moet diegene die ten onrechte
social, celui qui a perçu des allocations indues en conséquence d'une betaalde uitkeringen heeft geïnd als gevolg van een vergissing van de
erreur de l'institution qui a versé les allocations ne doit rien instelling die de uitkeringen heeft uitbetaald, daarentegen niets
rembourser, au-delà du délai d'introduction d'un recours contre la terugbetalen, na de termijn voor het instellen van een beroep tegen de
décision prise par erreur par l'organisme assureur, sauf lorsque cet beslissing die de verzekeringsinstelling bij vergissing heeft genomen,
assuré social savait ou devait savoir qu'il n'avait pas ou n'avait behalve wanneer die sociaal verzekerde wist of moest weten dat hij
plus droit à l'intégralité de la prestation. geen of niet langer recht had op het gehele bedrag van de prestatie.
B.3.1. En instituant la « charte » de l'assuré social, le législateur B.3.1. Met de invoering van het « Handvest » van de sociaal verzekerde
wilde de wetgever een betere juridische bescherming voor de sociaal
recherchait une meilleure protection juridique de celui-ci. Pour ce verzekerde. Daarom diende het Handvest aan de volgende verwachtingen
faire, la charte devait répondre aux exigences suivantes : « la te voldoen : « rechtszekerheid, toegankelijkheid, doorzichtigheid,
sécurité juridique, l'accessibilité, la transparence, la rapidité et snelheid en nauwkeurigheid, en ten slotte vereenvoudiging van de
la minutie et enfin la simplification des charges administratives » administratieve verplichtingen » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1991-1992,
(Doc. parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n° 353/1, pp. 1-2). Un nr. 353/1, pp. 1-2). Een amendement van de Regering (Parl. St., Kamer,
amendement du Gouvernement (Doc. parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n°
353/2, p. 10) tendant à supprimer l'article 21 (actuel article 17) n'a B.Z. 1991-1992, nr. 353/2, p. 10) om artikel 21 (thans artikel 17) te
pas été retenu, parce que la Commission des affaires sociales a schrappen, werd niet gevolgd omdat de Commissie voor de Sociale Zaken
considéré que « cette disposition, qui accroît considérablement la van oordeel was dat « deze bepaling [...] in sterke mate de
sécurité juridique de l'assuré social, doit être maintenue » (Doc. rechtszekerheid van de sociaal verzekerde [verhoogt] en [...] behouden
parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n° 353/5, p. 19). [moet] blijven » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1991-1992, nr. 353/5, p. 19).
B.3.2. Il a toutefois été constaté que l'article 17, alinéa 2, de la B.3.2. Evenwel werd vastgesteld dat artikel 17, tweede lid, van de wet
loi du 11 avril 1995 avait d'importantes implications budgétaires : van 11 april 1995 belangrijke budgettaire implicaties had :
« C'est surtout dans le cadre de l'assurance chômage et de l'assurance « Vooral in het kader van de werkloosheidsverzekering en de
soins de santé et indemnités que ces nouvelles dispositions pourraient verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen zouden deze
donner lieu à une perte de milliards de francs de prestations payées nieuwe bepalingen aanleiding geven tot een verlies van miljarden frank
de trop, qui ne peuvent plus être récupérés » (Doc. parl., Chambre, teveel betaalde prestaties die niet meer kunnen worden teruggevorderd
1996-1997, n° 907/1, p. 16). » (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 907/1, p. 16).
B.3.3. Le principe de l'article 17 de la charte a néanmoins été B.3.3. Niettemin werd het beginsel van artikel 17 van het Handvest in
introduit dans plusieurs secteurs de la sécurité sociale. Ainsi en
va-t-il de la législation relative aux accidents du travail (article verschillende socialezekerheidssectoren ingevoerd. Dat is het geval
60bis de la loi du 10 avril 1971) et de la réglementation du chômage voor de arbeidsongevallenwetgeving (artikel 60bis van de wet van 10
april 1971) en voor de werkloosheidsreglementering (artikel 149, § 1,
(article 149, § 1er, de l'arrêté royal du 25 novembre 1991 portant van het koninklijk besluit van 25 november 1991 houdende de
réglementation du chômage). werkloosheidsreglementering).
B.4.1. Pour la détermination de sa politique dans les matières B.4.1. Bij het bepalen van zijn beleid in sociaal-economische
socio-économiques, le législateur dispose d'un pouvoir d'appréciation aangelegenheden beschikt de wetgever over een ruime
étendu. beoordelingsbevoegdheid.
Selon la Cour européenne des droits de l'homme, un contrôle plus Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dient een
strict de proportionnalité doit être appliqué lorsque la disposition striktere evenredigheidstoetsing te worden toegepast wanneer de in het
en cause vise à réparer, au détriment d'un individu, une erreur geding zijnde bepaling ertoe strekt, in het nadeel van een individu,
commise par les autorités elles-mêmes, sans qu'aucune faute ne puisse een vergissing te verbeteren die door de overheidsinstanties zelf is
être reprochée à la personne dont les droits sont affectés par cette begaan, zonder dat de persoon wiens rechten door die bepaling worden
disposition (CEDH, 15 septembre 2009, Moskal c. Pologne, § 73). En geraakt, enige fout kan worden verweten (EHRM, 15 september 2009,
outre, la même Cour a jugé : Moskal t. Polen, § 73). Bovendien heeft hetzelfde Hof geoordeeld dat :
« [...] les autorités publiques ne devraient pas être empêchées de « [...] overheden niet ervan zouden mogen worden weerhouden
rectifier des erreurs dans l'octroi des prestations, même les erreurs vergissingen bij het toekennen van uitkeringen recht te zetten, zelfs
résultant de leur propre négligence. En juger autrement serait indien die vergissingen voortvloeien uit hun eigen nalatigheid. Er
contraire à la théorie de l'enrichissement sans cause, serait anders over oordelen, zou indruisen tegen de leer van de
inéquitable à l'égard d'autres personnes qui contribuent au fonds de ongerechtvaardigde verrijking, zou oneerlijk zijn ten aanzien van
la sécurité sociale, et équivaudrait à avaliser une allocation andere personen die bijdragen tot het socialezekerheidsfonds en zou de
inappropriée de fonds publics limités. Cependant, la Cour a observé goedkeuring inhouden van een onbehoorlijke toekenning van schaarse
que le principe général précité ne peut prévaloir dans une situation publieke middelen. Niettemin heeft het Hof erop gewezen dat het
dans laquelle la personne concernée est susceptible de supporter une voormelde algemeen beginsel niet mag gelden in een situatie waarin de
charge excessive résultant de la mesure qui la prive d'un avantage » betrokkene mogelijk een buitensporige last moet dragen als gevolg van
(CEDH, 14 février 2012, B. c. Royaume-Uni, § 60). de maatregel die hem een voordeel ontneemt » (EHRM, 14 februari 2012,
B. t. Verenigd Koninkrijk, § 60).
B.4.2. La disposition en cause a été promulguée le 19 décembre 2008, B.4.2. De in het geding zijnde bepaling is afgekondigd op 19 december
soit après l'article 17 de la charte de l'assuré social. Tant que 2008, dus na artikel 17 van het Handvest van de sociaal verzekerde.
cette charte demeure inchangée, une modification législative Zolang dit Handvest ongewijzigd blijft, roept een wetswijziging, na de
postérieure à la promulgation de la charte qui institue une afkondiging van het Handvest, die een op een socialezekerheidssector
réglementation applicable à un secteur de la sécurité sociale moins toepasselijke reglementering invoert, die voor de verzekerde minder
favorable à l'assuré que celle qui figure de manière générale dans la gunstig is dan die welke in het algemeen is opgenomen in het Handvest,
charte crée une différence de traitement entre les assurés sociaux qui onder de sociaal verzekerden een verschil in behandeling in het leven
ne peut être jugée compatible avec les articles 10 et 11 de la dat enkel met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet bestaanbaar kan
Constitution que s'il existe pour ce faire une justification worden geacht indien hiervoor een relevante specifieke verantwoording
spécifique pertinente. bestaat.
B.5. Les travaux préparatoires relatifs à l'article 47 de la loi du 19 B.5. In de parlementaire voorbereiding met betrekking tot artikel 47
décembre 2008 précitée justifient le choix du législateur de la van de voormelde wet van 19 december 2008 wordt de keuze van de
manière suivante : wetgever als volgt verantwoord :
« L'insertion de cette disposition vise à permettre une récupération « De invoeging van deze bepaling wil een in de tijd beperkte
limitée dans le temps des prestations versées indûment à l'assuré terugvordering toelaten van aan de sociaal verzekerde te goeder trouw
onverschuldigd betaalde prestaties, in geval van een juridische of een
social qui n'est pas de mauvaise foi, en cas d'une erreur de droit ou materiële vergissing van de verzekeringsinstelling bij de betaling van
d'une erreur matérielle commise par l'organisme assureur lors de la die prestaties. Aan de beslissing tot rechtzetting van de initiële
mise en paiement desdites prestations. Un effet rétroactif d'un an est vergissing wordt een terugwerkende kracht van een jaar toegekend.
conféré à la décision rectifiant l'erreur initiale. Deze aanpassing maakt een einde aan de huidige juridische onzekerheid
Cette adaptation met un terme à l'actuelle insécurité juridique met betrekking tot de beslissing tot terugvordering van
relative à la décision de récupération de prestations indument payées onverschuldigde prestaties in geval van vergissing van een openbare of
en cas d'erreur d'une institution de sécurité sociale à caractère private instelling van sociale zekerheid, ten gevolge van het arrest
public ou privé, suite à l'arrêt de la Cour d'arbitrage n° 196/2005 du 21 décembre 2005. nr. 196/2005 van het Arbitragehof van 21 december 2005.
Cette disposition est également justifiée en raison de la complexité Deze bepaling wordt eveneens gerechtvaardigd door de complexiteit van
des dossiers dans le secteur assurance soins de santé et indemnités, à de dossiers in de sector verzekering voor geneeskundige verzorging en
savoir le nombre et la nature des éléments de fait et de droit à uitkeringen, met name het aantal en de aard van de feitelijke en
prendre en considération pour accorder les prestations et en juridische elementen die in aanmerking moeten worden genomen om
déterminer le montant exact, l'obligation de mettre les prestations en paiement dans un délai relativement court et enfin, le coût budgétaire et financier que représente l'absence de récupération auprès de l'assuré social, coût qui devrait être pris en charge par les organismes assureurs (hypothèse peu réaliste si ce coût devait être intégralement pris en charge par ces derniers) ou par le régime (et en fin de compte par la gestion globale). Enfin, cette disposition est similaire à celle qui a été insérée dans leur législation spécifique, par le secteur des vacances annuelles, depuis le 1er janvier 2006 et par le secteur des allocations prestaties toe te kennen en het juiste bedrag ervan te bepalen, de verplichting om de prestaties binnen een relatief korte termijn te betalen en tenslotte de budgettaire en financiële kost die de afwezigheid van terugvordering bij de sociaal verzekerde vertegenwoordigt, een kost die volledig ten laste zou moeten worden genomen door de verzekeringsinstellingen (weinig realistische hypothese als deze kost volledig ten laste zou moeten worden genomen door deze laatsten) of door de regeling (en uiteindelijk door het globaal beheer). Deze bepaling is tenslotte gelijkaardig als deze die werd ingevoegd in hun specifieke wetgeving door de sector van de jaarlijkse vakantie, sinds 1 januari 2006, en door de sector van de gezinsbijslag, sinds 1
familiales depuis le 1er octobre 2006 » (Doc. parl., Chambre, oktober 2006 » (Parl. St., Kamer, 2008-2009, DOC 52-1491/001, DOC
2008-2009, DOC 52-1491/001, DOC 52-1492/001, pp. 32-33). B.6.1. La complexité de la gestion administrative qui incombe aux organismes assureurs ne saurait justifier que le bénéficiaire de prestations indues, qui les a perçues en conséquence d'une erreur commise par l'organisme assureur débiteur alors qu'il ne pouvait s'en rendre compte, soit tenu au remboursement des sommes qu'il a perçues indûment durant un an, alors que les bénéficiaires d'autres allocations sociales perçues indûment dans les mêmes circonstances ne sont pas tenus de les rembourser. En effet, dans l'hypothèse envisagée, le bénéficiaire n'a commis aucune erreur, de sorte que l'organisme assureur devrait être correctement informé de sa situation juridique et matérielle. Les difficultés de gestion provoquées par la complexité du traitement des cas d'incapacité de travail ne peuvent donc pas être, dans cette situation, la cause du paiement indu. Elles ne peuvent dès lors justifier que les conséquences de l'erreur commise par le débiteur des 52-1492/001, pp. 32-33). B.6.1. Het ingewikkelde karakter van het administratieve beheer waarvoor de verzekeringsinstellingen instaan, zou niet kunnen verantwoorden dat de begunstigde van ten onrechte uitgekeerde prestaties, die die heeft ontvangen als gevolg van een vergissing van de uitkerende verzekeringsinstelling, terwijl hij zich daarvan geen rekenschap kon geven, gedurende één jaar ertoe is gehouden de bedragen terug te betalen die hij ten onrechte heeft ontvangen, terwijl de begunstigden van andere sociale uitkeringen die in dezelfde omstandigheden ten onrechte werden ontvangen, niet ertoe zijn gehouden die terug te betalen. In de beoogde hypothese heeft de begunstigde immers geen enkele vergissing begaan, zodat de verzekeringsinstelling correct geïnformeerd zou moeten zijn over zijn juridische en materiële situatie. De beheersmoeilijkheden als gevolg van de complexe behandeling van de gevallen van arbeidsongeschiktheid, kunnen in die situatie dus niet de oorzaak van de onverschuldigde betaling vormen. Zij kunnen dus niet verantwoorden dat de gevolgen van een vergissing
allocations dans l'octroi de celles-ci soient mises à charge de van de schuldenaar van de uitkeringen bij de toekenning ervan, ten
l'assuré social. laste van de sociaal verzekerde worden gelegd.
Par ailleurs, le remboursement de sommes indûment payées étant la Overigens, vermits een terugbetaling van onterecht uitgekeerde
règle, les termes « ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'elle bedragen de regel is, dienen de in de in het geding zijnde bepaling
n'avait pas ou plus droit », utilisés dans la disposition en cause, gebruikte bewoordingen « niet wist of niet kon weten dat hij geen of
doivent faire l'objet d'une interprétation rigoureuse. niet langer recht had » strikt te worden geïnterpreteerd.
B.6.2. En outre, à l'inverse du pécule de vacances, qui a fait l'objet B.6.2. Bovendien, in tegenstelling tot het vakantiegeld, dat het
de l'arrêt n° 39/2008 du 4 mars 2008 par lequel la Cour a jugé qu'il voorwerp uitmaakte van het arrest nr. 39/2008 van 4 maart 2008 waarbij
n'était pas contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution de het Hof oordeelde dat het niet strijdig was met de artikelen 10 en 11
permettre la récupération d'un paiement indu causé par une erreur de l'institution débitrice, les allocations d'incapacité de travail sont un revenu de remplacement qui est payé chaque mois, de sorte qu'elles constituent dans la majorité des cas l'essentiel du budget mensuel de l'assuré social qui en est créancier. Permettre durant une année entière la récupération de sommes payées ensuite d'une erreur de l'institution débitrice aurait dès lors des conséquences disproportionnées pour la plupart des allocataires sociaux se trouvant dans cette situation et à qui il ne peut être reproché aucune faute ou négligence. B.6.3. Enfin, la circonstance que, dans le secteur de l'assurance soins de santé et indemnités, la majorité des décisions sont prises par des organismes privés collaborant à la sécurité sociale, à savoir les mutualités, ne peut pas non plus justifier un traitement inégal. Le fait que les décisions prises doivent ensuite être contrôlées par l'Institut national d'assurance maladie-invalidité (INAMI) et que ce contrôle ne peut matériellement s'opérer dans le délai de trois mois, c'est-à-dire la période durant laquelle un recours peut être introduit devant le tribunal du travail et durant laquelle l'institution peut revoir sa décision, ne peut pas non plus justifier cette différence de traitement. En effet, l'organisation des institutions privées et publiques intervenant dans ce secteur particulier de la sécurité van de Grondwet de terugvordering toe te staan van een onterechte uitbetaling als gevolg van een vergissing van de uitkerende instelling, zijn de uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid een vervangingsinkomen dat elke maand wordt uitbetaald, zodat zij in de meeste gevallen het grootste deel vormen van het maandelijkse budget van de sociaal verzekerde die ertoe gerechtigd is. Gedurende een volledig jaar een terugvordering toestaan van bedragen die als gevolg van een vergissing van de uitkerende instelling werden uitbetaald, zou dan ook onevenredige gevolgen hebben voor het merendeel van de uitkeringsgerechtigden die zich in die situatie bevinden en die geen enkele fout of nalatigheid kan worden verweten. B.6.3. Ten slotte kan de omstandigheid dat in de sector van de verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen de meeste beslissingen worden genomen door private instellingen die meewerken aan de sociale zekerheid, namelijk de ziekenfondsen, evenmin de ongelijke behandeling verantwoorden. Het feit dat de genomen beslissingen naderhand dienen te worden gecontroleerd door het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) en dat die controle materieel onmogelijk kan geschieden binnen de termijn van drie maanden, dit wil zeggen de periode waarbinnen beroep kan worden ingesteld bij de arbeidsrechtbank en waarbinnen de instelling haar beslissing kan herzien, kan dat verschil in behandeling evenmin verantwoorden. Immers, de organisatie van de privé- en overheidsinstellingen die een rol spelen in die specifieke sector van
sociale ainsi que la complexité et les lenteurs du traitement des de sociale zekerheid, alsook de complexiteit en de daaruit
dossiers qui en découlent ne peuvent constituer une justification voortvloeiende traagheid bij de behandeling van dossiers kunnen geen
raisonnable pour le fait de mettre à charge des allocataires les redelijke verantwoording vormen voor het feit dat de
conséquences financières d'une erreur commise par une institution. uitkeringsgerechtigden de financiële gevolgen van een door een
instelling begane vergissing moeten dragen.
B.6.4. Comme le relève le Conseil des ministres, l'interdiction de B.6.4. Zoals de Ministerraad erop wijst, leidt het verbod om van de
récupérer auprès de l'assuré social les prestations qu'il a indûment sociaal verzekerde de prestaties die hij ten onrechte heeft ontvangen
terug te vorderen, weliswaar ertoe, in de huidige stand van de
perçues aboutit certes, en l'état actuel de la législation, à faire wetgeving, dat het RIZIV de financiële gevolgen draagt van een
peser sur l'INAMI les conséquences financières d'une erreur qui est vergissing die aan de verzekeringsinstellingen is toe te schrijven
imputable aux organismes assureurs (voy. à ce propos Cass., 22 (zie in dat verband, Cass., 22 december 2008, Arr. Cass., 2008, nr.
décembre 2008, Pas., 2008, n° 749). 749).
Il appartient toutefois au législateur et au Roi de modifier, le cas Het staat niettemin aan de wetgever en aan de Koning om, in voorkomend
échéant, la réglementation pertinente afin de faire peser, totalement geval, de relevante regelgeving te wijzigen opdat de financiële
ou partiellement, les conséquences financières d'une telle erreur sur gevolgen van zulk een vergissing geheel of gedeeltelijk zouden worden
les organismes assureurs, responsables du versement indu des gedragen door de verzekeringsinstellingen, die verantwoordelijk zijn
prestations à l'assuré social, ou de modifier dans un sens accru les voor de onterechte uitbetaling van prestaties aan de sociaal
règles de contrôle des organismes assureurs. verzekerde, of de regels inzake de controle op de
verzekeringsinstellingen te verstrengen.
B.7. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. B.7. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire Artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen,
soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, tel qu'il gecoördineerd op 14 juli 1994, zoals het werd ingevoegd bij artikel 47
a été inséré par l'article 47 de la loi du 19 décembre 2008 portant van de wet van 19 december 2008 houdende diverse bepalingen inzake
des dispositions diverses en matière de santé, viole les articles 10 gezondheidszorg, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in
et 11 de la Constitution en ce qu'il permet aux organismes assureurs zoverre het de verzekeringsinstellingen toestaat gedurende een jaar de
de récupérer durant un an les prestations d'invalidité indûment payées invaliditeitsuitkeringen terug te vorderen die, door een aan hen toe
à leurs affiliés par suite d'une erreur imputable aux organismes et te schrijven vergissing, ten onrechte aan hun aangeslotenen zijn
pour autant que l'assuré social ne savait pas ou ne devait pas savoir uitbetaald, op voorwaarde dat de sociaal verzekerde niet wist of niet
qu'il n'avait pas ou plus droit à la prestation versée. moest weten dat hij geen of niet langer recht had op de uitgekeerde
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, prestatie. Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 24 mai 2012. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 24 mei 2012.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^