Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 40/2012 du 8 mars 2012 Numéro du rôle : 5162 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 3 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 27 avril 1995 relative aux services de taxis et aux servic La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L. La(...)"
Extrait de l'arrêt n° 40/2012 du 8 mars 2012 Numéro du rôle : 5162 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 3 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 27 avril 1995 relative aux services de taxis et aux servic La Cour constitutionnelle, composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L. La(...) Uittreksel uit arrest nr. 40/2012 van 8 maart 2012 Rolnummer 5162 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 3 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 27 april 1995 betreffende de taxidiensten en de diensten voor he Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 40/2012 du 8 mars 2012 Uittreksel uit arrest nr. 40/2012 van 8 maart 2012
Numéro du rôle : 5162 Rolnummer 5162
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 3 de In zake : de prejudiciële vragen over artikel 3 van de ordonnantie van
l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 27 avril 1995 het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 27 april 1995 betreffende de
relative aux services de taxis et aux services de location de voitures taxidiensten en de diensten voor het verhuren van voertuigen met
avec chauffeur, posées par le Tribunal de première instance de Bruxelles. chauffeur, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de
Lavrysen, A. Alen, E. Derycke, J. Spreutels et P. Nihoul, assistée du rechters L. Lavrysen, A. Alen, E. Derycke, J. Spreutels en P. Nihoul,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 25 mai 2011 en cause de la SPRL « Taxis Fabbrimone » Bij vonnis van 25 mei 2011 in zake de bvba « Taxis Fabbrimone » en
et autres contre la Région de Bruxelles-Capitale, en présence de la SA anderen tegen het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, in aanwezigheid
« Blue Cabs », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le van de nv « Blue Cabs », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof
22 juin 2011, le Tribunal de première instance de Bruxelles a posé les is ingekomen op 22 juni 2011, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te
questions préjudicielles suivantes : Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld :
1. « Interprété en ce sens que les taxis des exploitants disposant 1. « Schendt artikel 3 van de ordonnantie van 27 april 1995
d'une autorisation délivrée en vertu de la réglementation flamande ou betreffende de taxidiensten en de diensten voor het verhuren van
wallonne ne peuvent pas effectuer des courses dont le point de départ voertuigen met chauffeur, in die zin geïnterpreteerd dat de taxi's van
et le point d'arrivée se situent sur le territoire de la Région de de exploitanten die over een vergunning beschikken die is afgegeven
Bruxelles-Capitale lorsque leur véhicule s'y trouvent déjà, l'article krachtens de Vlaamse of Waalse regelgeving geen ritten mogen uitvoeren
3 de l'ordonnance du 27 avril 1995 relative aux services de taxis et waarbij het punt van vertrek en het punt van aankomst gelegen zijn op
het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest wanneer hun
aux services de location de voitures avec chauffeur viole-t-il voertuig zich reeds daar bevindt, artikel 92bis, § 2, van de
l'article 92bis, § 2, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen,
institutionnelles, lequel impose un accord de coopération pour le dat een samenwerkingsakkoord oplegt voor de regeling van de
règlement des questions relatives aux services de taxis qui s'étendent aangelegenheden die betrekking hebben op taxidiensten die zich
sur le territoire de plus d'une région ? »; uitstrekken over meer dan één gewest ? »;
2. « Interprété en ce sens qu'il empêche les taxis des exploitants 2. « Schendt artikel 3 van de ordonnantie van 27 april 1995
dûment autorisés en Région flamande ou en Région wallonne d'effectuer betreffende de taxidiensten en de diensten voor het verhuren van
des courses dont le point de départ et le point d'arrivée se situent voertuigen met chauffeur, in die zin geïnterpreteerd dat het de taxi's
sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale lorsque leur van de exploitanten die behoorlijk gemachtigd zijn in het Vlaamse
Gewest of in het Waalse Gewest, verhindert ritten uit te voeren
véhicule s'y trouvent déjà, l'article 3 de l'ordonnance du 27 avril waarbij het punt van vertrek en het punt van aankomst gelegen zijn op
1995 relative aux services de taxis et aux services de location de het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest wanneer hun
voitures avec chauffeur viole-t-il l'article 6, § 1er, VI, alinéa 3, voertuig zich reeds daar bevindt, artikel 6, § 1, VI, derde lid, van
de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles qui de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen,
impose aux Régions d'exercer leurs compétences en matière économique dat de gewesten de verplichting oplegt in economische aangelegenheden
dans le respect de la libre circulation des personnes, biens et hun bevoegdheden uit te oefenen met inachtneming van de beginselen van
services et capitaux et la liberté de commerce et d'industrie, ainsi het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitalen en van
que dans le respect du cadre normatif général de l'Union économique et de vrijheid van handel en nijverheid, alsook met inachtneming van het
de l'unité monétaire tel qu'il est établi par ou en vertu de la loi ? algemeen normatief kader van de economische unie en de monetaire
». eenheid, zoals vastgesteld door of krachtens de wet? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. L'article 3 de l'ordonnance du 27 avril 1995 relative aux B.1.1. Artikel 3 van de ordonnantie van 27 april 1995 betreffende de
services de taxis et aux services de location de voitures avec taxidiensten en de diensten voor het verhuren van voertuigen met
chauffeur dispose : chauffeur bepaalt :
« Nul ne peut, sans autorisation du Gouvernement, exploiter un service « Niemand mag, zonder vergunning van de Regering, een taxidienst
de taxis au moyen d'un ou de plusieurs véhicules au départ d'une voie exploiteren door middel van één of meer voertuigen vanop de openbare
publique ou de tout autre endroit non ouvert à la circulation weg of op elke andere niet voor het openbaar verkeer opengestelde
publique, qui se situe sur le territoire de la Région de plaats die zich op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk
Bruxelles-Capitale. Gewest bevindt.
De vergunning voor het exploiteren omvat de toelating voor het
L'autorisation d'exploiter emporte celle de stationner sur n'importe stationeren op eender welke op de openbare weg gelegen standplaats die
quel point de stationnement réservé aux taxis et situé sur la voie voor de taxi's voorbehouden is, aan de voorwaarden die door de
publique, aux conditions déterminées par le Gouvernement ». Regering vastgelegd worden ».
B.1.2. Il résulte de la motivation du jugement a quo que l'alinéa 2 de B.1.2. Uit de motivering van het verwijzingsvonnis vloeit voort dat
cette disposition n'est pas en cause. het tweede lid van die bepaling niet in het geding is.
B.2.1. Le Gouvernement wallon conteste la compétence de la Cour en B.2.1. De Waalse Regering betwist de bevoegdheid van het Hof door te
faisant valoir qu'elle n'est pas compétente pour contrôler des doen gelden dat het niet bevoegd is om bepalingen van reglementaire
dispositions de nature réglementaire. Or, l'interdiction évoquée par aard te toetsen. Het in de prejudiciële vragen vermelde verbod zou
les questions préjudicielles découlerait, non pas de la disposition en immers niet voortvloeien uit de in het geding zijnde bepaling, maar
cause, mais de dispositions réglementaires adoptées par le uit reglementaire bepalingen die door de Waalse Regering en door de
Gouvernement wallon et par le Gouvernement flamand qui imposent aux Vlaamse Regering zijn aangenomen en die aan de taxichauffeurs die
chauffeurs de taxis relevant d'un exploitant de taxi autorisé à vallen onder een taxi-exploitant die ertoe is gemachtigd op het
exploiter un service de taxis sur le territoire de la Région wallonne grondgebied van het Waalse Gewest of op dat van het Vlaamse Gewest een
ou sur celui de la Région flamande de retourner « à vide » sur le taxidienst te exploiteren, de verplichting opleggen om « leeg » terug
territoire de celle-ci après avoir effectué une course sur le te keren naar het grondgebied van dat Gewest na een rit op het
territoire de la Région de Bruxelles-Capitale. grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te hebben
Dans son mémoire en réponse, il conteste en outre la recevabilité des uitgevoerd. In haar memorie van antwoord betwist zij bovendien de ontvankelijkheid
questions préjudicielles en faisant valoir qu'elles donnent de la van de prejudiciële vragen door te doen gelden dat daarin aan de in
disposition en cause une interprétation qui est fondée sur la het geding zijnde bepaling een interpretatie wordt gegeven die is
rédaction qu'elle avait dans le projet de décret et qui est gebaseerd op de redactie die zij had in het ontwerp van decreet, en
manifestement inexacte, le projet ayant ensuite été modifié. die kennelijk onjuist is, daar het ontwerp later werd gewijzigd.
B.2.2. Les objections soulevées par le Gouvernement wallon portent, B.2.2. De door de Waalse Regering opgeworpen bezwaren hebben beide
l'une et l'autre, sur l'interprétation par le juge a quo de la betrekking op de interpretatie, door de verwijzende rechter, van de
disposition législative qu'il soumet au contrôle de la Cour. wetsbepaling die hij aan de toetsing van het Hof voorlegt.
Il n'appartient pas aux parties de contester une telle interprétation Het staat niet aan de partijen om een dergelijke interpretatie te
et, en règle, la Cour est tenue de la prendre en considération. betwisten en het Hof is in de regel ertoe gehouden ze in aanmerking te
Les exceptions ne sont pas fondées. nemen. De excepties zijn niet gegrond.
B.2.3. Dans son mémoire en réponse, le Gouvernement de la Région de B.2.3. In haar memorie van antwoord betwist de Brusselse
Bruxelles-Capitale conteste la recevabilité du mémoire des demandeurs Hoofdstedelijke Regering de ontvankelijkheid van de memorie van de
devant le juge a quo en ce qu'il est introduit par deux d'entre eux eisende partijen voor de verwijzende rechter in zoverre zij is
dont l'intervention aurait été rejetée par le juge a quo. ingediend door twee van hen, van wie het optreden door de verwijzende
rechter zou zijn verworpen.
B.2.4. L'article 87, § 1er, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur B.2.4. Artikel 87, § 1, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
la Cour constitutionnelle dispose : het Grondwettelijk Hof bepaalt :
« Lorsque la Cour constitutionnelle statue, à titre préjudiciel, sur « Wanneer het Grondwettelijk Hof, bij wijze van prejudiciële
les questions visées à l'article 26, toute personne justifiant d'un beslissing, uitspraak doet op vragen als bedoeld in artikel 26, kan
intérêt dans la cause devant la juridiction qui ordonne le renvoi, ieder die van een belang doet blijken in de zaak voor de rechter die
peut adresser un mémoire à la Cour dans les trente jours de la de verwijzing gelast, een memorie aan het Hof richten binnen dertig
publication prescrite par l'article 74. Elle est, de ce fait, réputée dagen na de bekendmaking voorgeschreven in artikel 74. Hij wordt
partie au litige ». daardoor geacht partij in het geding te zijn ».
La circonstance que l'intervention des intéressés devant le juge a quo De omstandigheid dat het optreden van de betrokkenen voor de
n'aurait pas été admise n'est pas de nature à leur interdire verwijzende rechter niet zou zijn toegelaten, is niet van dien aard
d'introduire un mémoire devant la Cour, cette faculté n'étant dat het hun verbiedt een memorie bij het Hof in te dienen, aangezien
subordonnée qu'à la condition de leur intérêt. En l'espèce, leur die mogelijkheid enkel afhankelijk wordt gesteld van de voorwaarde met
betrekking tot hun belang. Te dezen kan hun belang worden afgeleid uit
intérêt peut être déduit de ce que la situation dans laquelle ils se het feit dat de situatie waarin zij zich bevinden, analoog is aan die
trouvent est analogue à celle des demandeurs devant le juge a quo. van de eisende partijen voor de verwijzende rechter.
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.3.1. Le juge a quo demande à la Cour si la disposition en cause B.3.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of de in het geding
viole l'article 92bis, § 2, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles si elle est interprétée comme ne permettant pas aux exploitants de taxis disposant d'une autorisation délivrée en vertu des réglementations régionales flamande ou wallonne d'effectuer des courses dont le point de départ et le point d'arrivée se situent sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale lorsque le véhicule s'y trouve déjà, alors pourtant qu'aucun accord de coopération préalable n'a été conclu entre les régions. B.3.2. Le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale soutient que la question préjudicielle doit, compte tenu de l'objet du litige soumis au juge a quo, être reformulée pour indiquer qu'il s'agit non pas d'effectuer des courses sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale mais d'y exploiter, en fait, un service de taxis sans y être autorisé par le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale. zijnde bepaling artikel 92bis, § 2, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen schendt indien zij in die zin wordt geïnterpreteerd dat zij aan de taxi-exploitanten die over een vergunning beschikken die krachtens de regelgeving van het Vlaamse of het Waalse Gewest is afgegeven, niet de mogelijkheid biedt om ritten uit te voeren waarvan het vertrekpunt en het aankomstpunt op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest zijn gelegen wanneer het voertuig zich reeds daar bevindt, terwijl nochtans geen enkel voorafgaand samenwerkingsakkoord tussen de gewesten werd gesloten. B.3.2. De Brusselse Hoofdstedelijke Regering voert aan dat de prejudiciële vraag, rekening houdend met het voorwerp van het aan de verwijzende rechter voorgelegde geschil, moet worden geherformuleerd om aan te geven dat het niet erom gaat ritten uit te voeren op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, maar wel om er de facto een taxidienst te exploiteren zonder daartoe te zijn gemachtigd door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering.
B.3.3. Il n'appartient pas aux parties de reformuler les questions B.3.3. Het staat niet aan de partijen om de prejudiciële vragen te
préjudicielles que le juge adresse à la Cour. Par ailleurs, il herformuleren die de rechter aan het Hof stelt. Bovendien blijkt,
apparaît, d'une part, du libellé de la question qu'en se référant à enerzijds, uit de bewoordingen van de vraag dat de verwijzende
l'article 92bis, § 2, le juge a quo vise les « services de taxis » rechter, door te verwijzen naar artikel 92bis, § 2, de « taxidiensten
auxquels cette disposition se réfère et, d'autre part, de la » beoogt waarnaar die bepaling verwijst en, anderzijds, uit de
motivation du jugement a quo que le litige porte sur l'absence motivering van het verwijzingsvonnis dat het geschil betrekking heeft
d'autorisation d'exploitation délivrée par le Gouvernement de la op de ontstentenis van een door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering
Région de Bruxelles-Capitale. afgegeven exploitatievergunning.
B.4. La loi spéciale du 8 août 1988 a introduit dans la loi spéciale B.4. De bijzondere wet van 8 augustus 1988 heeft in de bijzondere wet
du 8 août 1980 un article 92bis dont le paragraphe 2 dispose que les van 8 augustus 1980 een artikel 92bis ingevoegd, waarvan paragraaf 2
régions « concluent en tout cas des accords de coopération pour le bepaalt dat de gewesten « in ieder geval samenwerkingsakkoorden
[sluiten] voor de regeling van de aangelegenheden die betrekking
règlement des questions relatives : [...] c) aux services de transport hebben : [...] c) op de diensten voor gemeenschappelijk stads- en
en commun urbains et vicinaux et services de taxis qui s'étendent sur streekvervoer en taxidiensten die zich uitstrekken over meer dan één
le territoire de plus d'une Région ». Gewest ».
B.5. Dès lors que l'absence de coopération dans une matière pour B.5. Aangezien de ontstentenis van samenwerking in een aangelegenheid
laquelle le législateur spécial prévoit une coopération obligatoire waarvoor de bijzondere wetgever in een verplichte samenwerking
n'est pas compatible avec le principe de proportionnalité propre à voorziet, niet verenigbaar is met het evenredigheidsbeginsel dat eigen
tout exercice de compétence, la Cour peut vérifier le respect de is aan elke bevoegdheidsuitoefening, vermag het Hof de naleving na te
l'obligation de conclure des accords de coopération, contenue à gaan van de in artikel 92bis van de bijzondere wet van 8 augustus 1980
l'article 92bis de la loi spéciale du 8 août 1980. neergelegde verplichting om samenwerkingsakkoorden te sluiten.
B.6.1. La coopération rendue obligatoire par l'article 92bis, § 2, c), B.6.1. De door artikel 92bis, § 2, c), verplichte samenwerking werd in
a été justifiée comme suit dans les travaux préparatoires de la loi de parlementaire voorbereiding van de bijzondere wet van 8 augustus
spéciale du 8 août 1988 : 1988 verantwoord als volgt :
« Le projet fixe le cadre légal permettant une coopération entre les « Het ontwerp schept het wettelijk kader dat de nationale overheid, de
autorités nationales, les Communautés et les Régions, y compris le Gemeenschappen en de Gewesten toelaat samen te werken, met inbegrip
maintien éventuel, la création et la gestion conjointe de services et van het eventueel samen behouden, het oprichten en het beheren van
d'institutions. diensten en instellingen.
Vu la nature des matières, une collaboration s'impose en tout cas dans Gelet op de aard van de aangelegenheden dringt een samenwerking zich
le domaine des voies transfrontalières, des voies d'eau, des forêts, in ieder geval op inzake grensoverschrijdende wegen, waterwegen,
des transports urbains et vicinaux et des normes communes » (Doc. bossen, stads- en streekvervoer en gemeenschappelijke normen » (Parl.
parl., Chambre, S.E. 1988, n° 516/1, p. 30). St., Kamer, B.Z. 1988, nr. 516/1, p. 30).
B.6.2. La section de législation du Conseil d'Etat a considéré, dans B.6.2. De afdeling wetgeving van de Raad van State oordeelde in haar
son avis sur l'avant-projet d'ordonnance « modifiant et complétant la advies over het voorontwerp van ordonnantie « tot wijziging en
loi du 27 décembre 1974 relative aux services de taxis », que : aanvulling van de wet van 27 december 1974 betreffende de taxidiensten
« en tant que l'ordonnance en projet se borne à organiser le transport » : « In zoverre de ontworpen ordonnantie zich ertoe bepaalt het bezoldigd
rémunéré de personnes par taxis, au départ d'un point de stationnement vervoer van personen per taxi te regelen, vertrekkende van een
sur la voie publique ou de tout autre endroit non ouvert à la bepaalde standplaats op de openbare weg of van eender welke andere
circulation publique, qui se situent sur le territoire de la Région de plaats die niet voor het openbaar verkeer is opengesteld, welke
Bruxelles-Capitale, le texte ne règle manifestement pas des ' services plaatsen gelegen zijn op het grondgebied van het Brusselse
de taxis qui s'étendent au territoire de plus d'une Région ' » (avis Hoofdstedelijk Gewest, regelt de tekst duidelijk niet de '
taxidiensten die zich uitstrekken over meer dan één Gewest ' » (advies
L.21.739/9 du 23 décembre 1992). L.21.739/9 van 23 december 1992).
La section de législation du Conseil d'Etat a, en effet, précisé que De afdeling wetgeving van de Raad van State heeft immers gepreciseerd
l'article 92bis, § 2, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles exige seulement un accord de coopération pour le règlement des questions relatives, non pas aux courses, mais aux services de taxis qui s'étendent sur le territoire de plus d'une région. Cette disposition s'oppose ainsi à ce qu'une autorité régionale prenne unilatéralement des dispositions ayant spécifiquement pour objet ou pour effet de régler des questions relatives à l'exercice, sur le territoire d'une région, des activités de services de taxis exploités au départ d'endroits qui ne sont pas situés sur le territoire de cette région (Doc. parl., Conseil de la Région de dat artikel 92bis, § 2, c), van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen enkel een samenwerkingsakkoord eist voor de regeling van de aangelegenheden die betrekking hebben op de taxidiensten, en niet de ritten, die zich uitstrekken over het grondgebied van meer dan één gewest. Die bepaling verzet zich ertegen dat een gewestelijke overheid eenzijdig bepalingen vaststelt met als specifiek doel of met als specifiek gevolg dat aangelegenheden worden geregeld die betrekking hebben op de uitoefening op het grondgebied van een gewest van activiteiten van taxidiensten die worden geëxploiteerd vanuit plaatsen die buiten het grondgebied van dat gewest zijn gelegen (Parl. St., Brusselse Hoofdstedelijke Raad,
Bruxelles-Capitale, 1994-1995, n° 368/1, p. 44). 1994-1995, nr. A-368/1, p. 44).
B.7.1. Il ressort du texte de l'article 3 de l'ordonnance en cause B.7.1. Uit de tekst van artikel 3 van de in het geding zijnde
qu'une autorisation est requise pour l'exploitation de services de ordonnantie blijkt dat een vergunning is vereist voor de exploitatie
taxis dont le point de départ pour l'usager est situé sur le van taxidiensten waarvan het vertrekpunt voor de gebruiker op het
territoire de la Région de Bruxelles-Capitale. grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is gelegen.
Cette disposition n'empêche cependant pas que les véhicules relevant Die bepaling staat evenwel niet eraan in de weg dat de voertuigen die
des services de taxis disposant d'une autorisation d'exploitation behoren tot de taxidiensten die over een exploitatievergunning
délivrée sur la base de la réglementation flamande ou de la beschikken die op grond van de Vlaamse regelgeving of op grond van de
réglementation wallonne puissent poursuivre leurs courses sur le Waalse regelgeving is afgegeven, hun ritten kunnen voortzetten op het
territoire de la Région de Bruxelles-Capitale ou y pénétrer lorsqu'ils grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest of het kunnen
y sont appelés, sans qu'une autorisation de cette Région soit requise betreden wanneer zij daartoe worden genoodzaakt, zonder dat daartoe
à cette fin (Doc. parl., Conseil de la Région de Bruxelles-Capitale, een vergunning van dat Gewest is vereist (Parl. St., Brusselse
1994-1995, n° A-368/1, pp. 5 et 6). C'est au juge qu'il appartient de Hoofdstedelijke Raad, 1994-1995, nr. A-368/1, pp. 5 en 6). Het staat
vérifier si, ce faisant, les exploitants restent dans les limites aan de rechter na te gaan of de exploitanten zodoende binnen de aldus
ainsi imparties ou si, en s'en écartant pour exploiter un service de opgegeven grenzen blijven dan wel of zij, door daarvan af te wijken om
taxi sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale, ils een taxidienst op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke
enfreignent les dispositions de l'ordonnance en cause. Gewest te exploiteren, de bepalingen van de in het geding zijnde
B.7.2. Il convient par ailleurs de considérer que le critère utilisé ordonnantie overtreden.
par les auteurs de l'ordonnance, à savoir le point de départ du B.7.2. Overigens dient te worden aangenomen dat het door de auteurs
service de taxi, constitue un critère de rattachement pertinent, van de ordonnantie gehanteerde criterium, namelijk het vertrekpunt van
permettant de localiser la matière réglée par cette ordonnance dans la de taxidienst, een relevant aanknopingspunt is, dat het mogelijk maakt
sphère de compétence territoriale de la Région de Bruxelles-Capitale. de in die ordonnantie geregelde aangelegenheid binnen de territoriale
bevoegdheidssfeer van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te
lokaliseren.
B.7.3. La première question préjudicielle appelle une réponse B.7.3. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden
négative. beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag
B.8.1. Le juge a quo demande si la disposition en cause viole les B.8.1. De verwijzende rechter vraagt of de in het geding zijnde
principes de la libre circulation des personnes, biens et services et bepaling de beginselen van het vrije verkeer van personen, goederen en
capitaux, la liberté du commerce et de l'industrie et le principe de diensten en kapitalen, de vrijheid van handel en nijverheid en het
l'union économique et monétaire. Il se réfère ainsi à l'article 6, § 1er, beginsel van de economische en monetaire unie schendt. Hij verwijst
VI, alinéa 3, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes aldus naar artikel 6, § 1, VI, derde lid, van de bijzondere wet van 8
institutionnelles, qui est applicable à la Région de augustus 1980 tot hervorming der instellingen, dat krachtens artikel 4
Bruxelles-Capitale en vertu de l'article 4 de la loi spéciale du 12 van de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de
janvier 1989 relative aux institutions bruxelloises. Brusselse instellingen van toepassing is op het Brusselse
B.8.2. Le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale demande la Hoofdstedelijke Gewest. B.8.2. De Brusselse Hoofdstedelijke Regering verzoekt om de
reformulation de la question préjudicielle pour les raisons indiquées prejudiciële vraag te herformuleren om de in B.3.2 aangegeven redenen.
en B.3.2. Il n'y a pas lieu de faire droit à cette demande, pour les motifs indiqués en B.3.3. B.8.3. Le Gouvernement wallon estime que la Cour n'est pas compétente pour connaître des griefs tirés de la violation de règles du droit européen adressés par les demandeurs devant le juge a quo à d'autres dispositions de l'ordonnance en cause que celle visée par la question préjudicielle. Il est vrai que ni les parties, ni la Cour ne peuvent étendre la question préjudicielle à des dispositions qui ne sont pas visées par celle-ci. Cependant, tant les griefs avancés par les parties que la Om de in B.3.3 aangegeven redenen dient dat verzoek niet te worden ingewilligd. B.8.3. De Waalse Regering is van mening dat het Hof niet bevoegd is om kennis te nemen van de uit de schending van Europeesrechtelijke regels afgeleide grieven die door de eisende partijen voor de verwijzende rechter worden aangevoerd tegen andere bepalingen van de in het geding zijnde ordonnantie dan die welke in de prejudiciële vraag wordt beoogd. Het is juist dat noch de partijen, noch het Hof de prejudiciële vraag kunnen uitbreiden tot bepalingen die daarin niet worden beoogd. Zowel de door de partijen aangevoerde grieven als de motivering van het
motivation de l'arrêt peuvent conduire à prendre en compte d'autres arrest kunnen evenwel ertoe leiden dat teneinde de in de prejudiciële
dispositions que celles visées par la question préjudicielle pour vraag beoogde bepalingen te onderzoeken rekening wordt gehouden met
procéder à l'examen de ces dernières. andere bepalingen.
B.8.4. Pour les motifs indiqués en B.7.1 et B.7.2, la disposition en B.8.4. Om de in B.7.1 en B.7.2 aangegeven redenen, doet de in het
cause ne porte pas atteinte aux règles énoncées en B.8.1. Il en est geding zijnde bepaling geen afbreuk aan de in B.8.1 vermelde regels.
d'autant plus ainsi que contrairement aux services de location de Dat geldt des te meer daar de taxidiensten, in tegenstelling tot de
voitures avec chauffeur, les services de taxis sont des services diensten voor het verhuren van voertuigen met chauffeur, diensten van
d'utilité publique qu'il convient d'intégrer dans des mesures portant openbaar nut zijn die moeten worden omkaderd door maatregelen met
sur la régulation et la coordination des transports. betrekking tot de regulering en de coördinatie van het vervoer.
B.9.1. Dans leur mémoire, les demandeurs devant le juge a quo B.9.1. In hun memorie wensen de eisende partijen voor de verwijzende
souhaitent que, si elle répond négativement à la question rechter dat het Hof, indien het oordeelt de prejudiciële vraag
préjudicielle, la Cour interroge à titre préjudiciel la Cour de ontkennend te moeten beantwoorden, een prejudiciële vraag stelt aan
justice de l'Union européenne sur l'interprétation des articles 49 et het Hof van Justitie van de Europese Unie over de interpretatie van de
56 du Traité sur le fonctionnement de l'Union européenne (TFUE). artikelen 49 en 56 van het Verdrag betreffende de werking van de
Europese Unie (VWEU).
B.9.2. L'article 267 du TFUE dispose : B.9.2. Artikel 267 van het VWEU bepaalt :
« La Cour de justice de l'Union européenne est compétente pour « Het Hof van Justitie van de Europese Unie is bevoegd, bij wijze van
statuer, à titre préjudiciel : prejudiciële beslissing, een uitspraak te doen
a) sur l'interprétation des traités, a) over de uitlegging van de Verdragen,
b) sur la validité et l'interprétation des actes pris par les institutions, organes ou organismes de l'Union. Lorsqu'une telle question est soulevée devant une juridiction d'un des Etats membres, cette juridiction peut, si elle estime qu'une décision sur ce point est nécessaire pour rendre son jugement, demander à la Cour de statuer sur cette question. Lorsqu'une telle question est soulevée dans une affaire pendante devant une juridiction nationale dont les décisions ne sont pas susceptibles d'un recours juridictionnel de droit interne, cette juridiction est tenue de saisir la Cour. Si une telle question est soulevée dans une affaire pendante devant une juridiction nationale concernant une personne détenue, la Cour b) over de geldigheid en de uitlegging van de handelingen van de instellingen, de organen of de instanties van de Unie. Indien een vraag te dien aanzien wordt opgeworpen voor een rechterlijke instantie van een der lidstaten, kan deze instantie, indien zij een beslissing op dit punt noodzakelijk acht voor het wijzen van haar vonnis, het Hof van Justitie verzoeken over deze vraag een uitspraak te doen. Indien een vraag te dien aanzien wordt opgeworpen in een zaak aanhangig bij een nationale rechterlijke instantie waarvan de beslissingen volgens het nationale recht niet vatbaar zijn voor hoger beroep, is deze instantie gehouden zich tot het Hof te wenden. Indien een dergelijke vraag wordt opgeworpen in een bij een nationale rechterlijke instantie aanhangige zaak betreffende een gedetineerde
statue dans les plus brefs délais ». persoon, doet het Hof zo spoedig mogelijk uitspraak ».
B.9.3. L'obligation inscrite au troisième alinéa de cette disposition B.9.3. De in de derde alinea van die bepaling opgenomen verplichting
is, in de gevallen waarin enkel de uitlegging van een norm van de
ne s'applique pas, dans les cas où n'est en cause que l'interprétation Europese Unie in het geding is, niet van toepassing, indien die
d'une norme de l'Union européenne, si cette juridiction nationale « nationale rechterlijke instantie « heeft vastgesteld dat de opgeworpen
[a] constaté que la question soulevée n'est pas pertinente ou que la vraag niet relevant is of dat de betrokken gemeenschapsbepaling reeds
disposition communautaire en cause a déjà fait l'objet d'une
interprétation de la part de la Cour ou que l'application correcte du door het Hof is uitgelegd of dat de juiste toepassing van het
droit communautaire s'impose avec une telle évidence qu'elle ne laisse gemeenschapsrecht zo evident is, dat redelijkerwijze geen ruimte voor
place à aucun doute raisonnable » (CJCE, 6 octobre 1982, C-283/81, twijfel kan bestaan » (HvJ, 6 oktober 1982, C-283/81, CILFIT, punt
CILFIT, point 21). 21).
B.10.1. Il résulte de la jurisprudence de la Cour de justice de B.10.1. Uit de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese
l'Union européenne que des restrictions à la libre prestation des
services garantie par l'article 56 du TFUE, qui découlent de mesures Unie volgt dat beperkingen van het bij artikel 56 van het VWEU
gewaarborgde vrij verrichten van diensten, die voortvloeien uit
indistinctement applicables aux nationaux et aux ressortissants de maatregelen die zonder onderscheid van toepassing zijn op nationale en
l'Union européenne, peuvent être acceptées si elles sont justifiées EU-onderdanen, kunnen worden aanvaard indien ze worden verantwoord
par des raisons impérieuses d'intérêt général, si elles sont propres à door dwingende redenen van algemeen belang, indien ze geschikt zijn om
garantir la réalisation de l'objectif qu'elles visent et si elles ne het ermee beoogde doel te bereiken en ze niet verder gaan dan wat
vont pas au-delà de ce qui est nécessaire pour l'atteindre. Il est noodzakelijk is om het te bereiken. Bovendien is vereist dat de
requis, en outre, que les restrictions fondées sur de tels motifs et beperkingen die op dergelijke gronden en op het noodzakelijke
sur la nécessité de prévenir les troubles à l'ordre social soient voorkomen van maatschappelijke problemen zijn gebaseerd, geschikt zijn
propres à garantir la réalisation desdits objectifs (CJCE, 21 octobre om die doelstellingen te verwezenlijken (HvJ, 21 oktober 1999,
1999, C-67/98, Zenatti; 24 mars 1992, C-275/92, Schindler; 21 C-67/98, Zenatti; 24 maart 1992, C-275/92, Schindler; 21 september
septembre 1999, C-124/97, Läärä; 11 septembre 2003, C-6/01, Anomar). 1999, C-124/97, Läärä; 11 september 2003, C-6/01, Anomar).
B.10.2. Les dispositions du TFUE sont cependant de nature à tempérer B.10.2. De bepalingen van het VWEU kunnen die vereisten evenwel
ces exigences dès lors que l'article 58 soustrait les services de temperen, aangezien artikel 58 de vervoerdiensten onttrekt aan de
transport aux dispositions garantissant la libre prestation des bepalingen die het vrij verrichten van diensten waarborgen en
services et que les articles 92 et 93 dudit Traité prévoient : aangezien de artikelen 92 en 93 van het genoemde Verdrag bepalen :
« Article 92. « Artikel 92.
Jusqu'à l'établissement des dispositions visées à l'article 91, Totdat de in artikel 91, lid 1, bedoelde bepalingen zijn vastgesteld
paragraphe 1, et sauf adoption à l'unanimité par le Conseil d'une
mesure accordant une dérogation, aucun des Etats membres ne peut
rendre moins favorables, dans leur effet direct ou indirect à l'égard en behoudens vaststelling door de Raad, met eenparigheid van stemmen
des transporteurs des autres Etats membres par rapport aux van een maatregel die in een afwijking voorziet, mag geen enkele
transporteurs nationaux, les dispositions diverses régissant la lidstaat de onderscheidende bepalingen, die terzake gelden op 1
matière au 1er janvier 1958 ou, pour les Etats adhérents, à la date de januari 1958 of, voor de toetredende staten, op de datum van hun
toetreding, zodanig veranderen dat zij daardoor in hun rechtstreekse
of zijdelingse uitwerking minder gunstig worden voor de
vervoerondernemers der overige lidstaten dan voor de nationale
leur adhésion. vervoerondernemers.
Article 93. Artikel 93.
Sont compatibles avec les traités les aides qui répondent aux besoins Met de Verdragen zijn verenigbaar de steunmaatregelen die beantwoorden
de la coordination des transports ou qui correspondent au aan de behoeften van de coördinatie van het vervoer of die
remboursement de certaines servitudes inhérentes à la notion de overeenkomen met de vergoeding van bepaalde met het begrip ' openbare
service public ». dienst ' verbonden, verplichte dienstverrichtingen ».
B.10.3. En ce qui concerne la liberté d'établissement, l'article 49 du B.10.3. Met betrekking tot de vrijheid van vestiging verzet artikel 49
TFUE s'oppose à toute entrave discriminatoire en raison de la van het VWEU zich tegen elke discriminerende belemmering, op grond van
nationalité ou du siège de l'entreprise au libre exercice de cette de nationaliteit of de zetel van de onderneming, van de vrije
liberté sur le territoire d'un autre Etat membre, sauf pour ce dernier uitoefening van die vrijheid op het grondgebied van een andere
à démontrer que cette entrave poursuit de manière pertinente et lidstaat, tenzij die laatste aantoont dat die belemmering op relevante
proportionnée un objectif lié à l'ordre public, la sécurité publique en evenredige wijze een aan de openbare orde, de openbare veiligheid
ou la santé publique (article 52 du TFUE). of de volksgezondheid verbonden doel nastreeft (artikel 52 van het
Ce même article prohibe également toute législation indistinctement VWEU). Datzelfde artikel verbiedt eveneens elke wetgeving die zonder
applicable dans la mesure où elle est susceptible de gêner ou de onderscheid van toepassing is en die de uitoefening van de vrijheid
rendre moins attrayant l'exercice de la liberté d'établissement, sauf van vestiging kan hinderen of minder aantrekkelijk maken, behalve
si cette mesure poursuit, de manière pertinente et proportionnée, un wanneer die maatregel op relevante en evenredige wijze een gewettigd
objectif légitime compatible avec le Traité et se justifie par des doel nastreeft dat met het Verdrag verenigbaar is en verantwoord is
raisons impérieuses d'intérêt général (CJCE, 31 mars 1993, C-19/92, door dwingende redenen van algemeen belang (HvJ, 31 maart 1993,
Kraus, point 32; CJCE, 30 novembre 1995, C-55/94, Gebhard, point 37; C-19/92, Kraus, punt 32; HvJ, 30 november 1995, C-55/94, Gebhard, punt
CJCE, 6 novembre 2003, précité, point 65). 37; HvJ, 6 november 2003, voormeld, punt 65).
Pour être jugées compatibles avec l'article 49 du TFUE, les mesures Om verenigbaar te zijn met artikel 49 van het VWEU moeten de op
restrictives fondées sur de tels motifs doivent encore être propres à dergelijke redenen gegronde beperkende maatregelen ook geschikt zijn
garantir la réalisation des objectifs visés et ne pas aller au-delà de om de ermee beoogde doelen te bereiken en niet verder gaan dan wat
ce qui est nécessaire pour les atteindre (CJCE, 21 octobre 1999, daartoe noodzakelijk is (HvJ, 21 oktober 1999, voormeld, punt 31; HvJ,
précité, point 31; CJUE, 8 juillet 2010, C-447/08 et C-448/08, 8 juli 2010, C-447/08 en C-448/08, samengevoegde zaken Otto Sjöberg en
affaires jointes Otto Sjöberg et Anders Gerdin, point 36). Anders Gerdin, punt 36).
Il apparaît par ailleurs de la jurisprudence de la Cour de justice de Uit de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie
l'Union européenne que cette liberté ne peut être invoquée sur la blijkt daarenboven dat die vrijheid niet enkel op grond van de
seule base de la nationalité d'un justiciable, lorsque celui-ci réside nationaliteit van een rechtzoekende kan worden aangevoerd, wanneer die
dans l'Etat d'accueil depuis un temps suffisant (CJCE, 16 décembre sedert voldoende tijd in het gastland verblijft (HvJ, 16 december
2004, C-293-03, Gregorio My). Rien n'indique, en l'espèce, que tel ne 2004, C-293/03, Gregorio My). Te dezen wijst niets erop dat zulks niet
serait pas le cas. het geval zou zijn.
B.11.1. Compte tenu de ces différentes exigences, le législateur B.11.1. Rekening houdend met die verschillende vereisten, vermocht de
ordonnanciel a pu considérer que des mesures visant à faire face à ordonnantiegever te oordelen dat maatregelen die ertoe strekken het
l'augmentation croissante du trafic automobile, à organiser un « moyen hoofd te bieden aan de toenemende stijging van het autoverkeer, een «
de transport complémentaire disposant d'une place particulière entre bijkomende vervoermogelijkheid [te regelen] die een bijzondere plaats
le transport en commun et l'utilisation de la voiture individuelle innam tussen het openbaar vervoer en de eigen auto, en door het
mais intégré dans le cadre des transports organiques ou réglementés openbaar nut van de verleende dienst werd [...] opgenomen in het kader
par l'Etat en raison de l'utilité publique du service rendu », à van het door de Staat georganiseerd of gereglementeerd personenvervoer
assurer « le confort et la disponibilité des véhicules, le », te zorgen voor « het comfort en de beschikbaarheid van de
professionnalisme des chauffeurs [et] la surveillance des voertuigen, het professionalisme van de chauffeurs [en] het waakzame
exploitations » et à apporter une solution au problème du oog over de exploitanten » en een oplossing te bieden voor het
probleem van het stationeren (Parl. St., Brusselse Hoofdstedelijke
stationnement (Doc. parl., C.R.B.C., 1994-1995, n° A-368/1, pp. 1 et Raad, 1994-1995, nr. A-368/1, pp. 1 en 2), bestaanbaar konden zijn met
2) pouvaient être compatibles avec des objectifs de régulation et de doelstellingen van regulering en coördinatie van het vervoer zoals
coordination des transports tels que ceux mentionnés en B.10.1 et vermeld in B.10.1 en B.10.3, en konden worden verantwoord door
B.10.3 et être justifiées par des raisons impérieuses d'intérêt dwingende redenen van algemeen belang. Door te bepalen dat de Regering
het maximumaantal voertuigen zal vaststellen waarvoor
général. En prévoyant que le Gouvernement fixera le nombre maximal de exploitatievergunningen kunnen worden afgegeven naar gelang van de
véhicules pour lesquels des autorisations d'exploiter peuvent être behoeften (voorwerp van de kritiek van de eisende partijen voor de
délivrées en fonction des besoins (objet de la critique des demandeurs verwijzende rechter, zoals blijkt uit de bewoordingen van de in B.9.1
devant le juge a quo tel qu'il apparaît du libellé de la question vermelde prejudiciële vraag), heeft de ordonnantiegever geen
préjudicielle évoquée en B.9.1), le législateur ordonnanciel n'a pas buitensporige maatregel genomen, rekening houdend met het feit dat het
pris une mesure excessive compte tenu de ce qu'il s'agit d'une een machtiging betreft en met het feit dat het bijgevolg de
habilitation et de ce que, par conséquent, c'est la conformité de la overeenstemming van de uitvoeringsmaatregel met de door de eisende
mesure d'exécution aux dispositions invoquées par les demandeurs partijen voor de verwijzende rechter aangevoerde bepalingen is die
devant le juge a quo qui doit être contrôlée par le juge compétent. door de bevoegde rechter moet worden getoetst.
B.11.2. Il résulte de ce qui précède que la mesure en cause est B.11.2. Uit het voorafgaande vloeit voort dat de in het geding zijnde
raisonnablement justifiée au regard des exigences mentionnées en maatregel redelijk verantwoord is ten aanzien van de in B.10.1 en
B.10.1 et B.10.2 et qu'aucune atteinte n'est portée aux droits que les B.10.2 vermelde vereisten en dat geen afbreuk wordt gedaan aan de
intéressés tirent des articles 49 et 56 du TFUE. Dès lors, la Cour de rechten die de betrokkenen afleiden uit de artikelen 49 en 56 van het
justice de l'Union européenne ne doit pas être interrogée. VWEU. Bijgevolg dient aan het Hof van Justitie van de Europese Unie
geen prejudiciële vraag te worden gesteld.
B.12. La seconde question préjudicielle appelle une réponse négative. B.12. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 3, alinéa 1er, de l'ordonnance de la Région de Artikel 3, eerste lid, van de ordonnantie van het Brusselse
Bruxelles-Capitale du 27 avril 1995 relative aux services de taxis et Hoofdstedelijke Gewest van 27 april 1995 betreffende de taxidiensten
aux services de location de voitures avec chauffeur ne viole ni en de diensten voor het verhuren van voertuigen met chauffeur schendt
l'article 92bis, § 2, c), ni l'article 6, § 1er, VI, alinéa 3, de la noch artikel 92bis, § 2, c), noch artikel 6, § 1, VI, derde lid, van
loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, qui sont de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen,
applicables à la Région de Bruxelles-Capitale en vertu des articles 4 die krachtens de artikelen 4 en 42 van de bijzondere wet van 12
et 42 de la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux institutions januari 1989 met betrekking tot de Brusselse instellingen van
bruxelloises. toepassing zijn op het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 8 mars 2012. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 8 maart 2012.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^