Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 186/2011 du 8 décembre 2011 Numéro du rôle : 5075 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2.4.6, § 1 er , du « Co(...)"
Extrait de l'arrêt n° 186/2011 du 8 décembre 2011 Numéro du rôle : 5075 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2.4.6, § 1 er , du « Co(...) Uittreksel uit arrest nr. 186/2011 van 8 december 2011 Rolnummer 5075 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2.4.6, § 1, van de « Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening » en de artikelen 1017, eers(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 186/2011 du 8 décembre 2011 Uittreksel uit arrest nr. 186/2011 van 8 december 2011
Numéro du rôle : 5075 Rolnummer 5075
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 2.4.6, § In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 2.4.6, § 1, van
1er, du « Code flamand de l'aménagement du territoire » (coordination de « Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening » (coördinatie van 15 mei
du 15 mai 2009) et aux articles 1017, alinéa 1er, et 1022 du Code 2009) en de artikelen 1017, eerste lid, en 1022 van het Gerechtelijk
judiciaire, posées par le Juge de paix du quatrième canton de Gand. Wetboek, gesteld door de Vrederechter van het vierde kanton Gent.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de
Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P.
J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F.
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 21 décembre 2010 en cause de la régie communale Bij vonnis van 21 december 2010 in zake het autonoom gemeentebedrijf
autonome « Stadsontwikkelingsbedrijf Gent » contre la SA « Immo Claes Stadsontwikkelingsbedrijf Gent tegen de nv « Immo Claes », waarvan de
», dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 31 décembre expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 31 december 2010,
2010, le Juge de paix du quatrième canton de Gand a posé les questions heeft de Vrederechter van het vierde kanton Gent de volgende
préjudicielles suivantes : prejudiciële vragen gesteld :
- « L'article 2.4.6, § 1er, du Code flamand de l'aménagement du - « Schendt artikel 2.4.6, § 1, van de Vlaamse Codex Ruimtelijke
territoire du 15 mai 2009 viole-t-il les règles qui déterminent les Ordening van 15 mei 2009 de regels die de onderscheiden bevoegdheden
compétences respectives de l'Etat, des communautés et des régions, en van de Staat, de gemeenschappen en de gewesten bepalen, inzonderheid
particulier l'article 79, § 1er, de la loi spéciale du 8 janvier [lire artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 januari [lees : augustus]
: août] 1980 de réformes institutionnelles, d'une part, et les 1980 tot hervorming van de instellingen enerzijds, en de artikelen 10,
articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er 11 en 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 1 van het
du Protocole additionnel du 20 mars 1952 à la Convention de sauvegarde Aanvullend Protocol van 20 maart 1952 bij het Verdrag tot bescherming
des droits de l'homme et des libertés fondamentales, signée à Paris et van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, ondertekend
approuvée par la loi du 13 mai 1955, et avec l'article 77 du décret te Parijs en goedgekeurd bij de wet van 13 mei 1955 en met artikel 77
budgétaire flamand du 19 décembre 2003, d'autre part, en ce qu'il van het Vlaamse begrotingsdecreet van 19 december 2003 anderzijds,
doordat het bepaalt dat bij het bepalen van de waarde van het
dispose que lors de la détermination de la valeur du bien exproprié, onteigend goed geen rekening mag worden gehouden met de
la plus-value résultant des prescriptions d'un plan d'exécution waardevermeerdering die voortvloeit uit de voorschriften van een
spatial ne peut être prise en compte pour autant que l'expropriation ruimtelijk uitvoeringsplan, voorzover de onteigening wordt gevorderd
soit requise en vue de la réalisation de ce plan d'exécution spatial ? voor de verwezenlijking van dat ruimtelijk uitvoeringsplan ? »;
»; - « Les articles 1017, § [lire : alinéa] 1er, et 1022 du Code - « Schenden de artikelen 1017, § 1 [lees : eerste lid], en 1022 van
judiciaire violent-ils les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in
combinés avec l'article 1er du Protocole additionnel du 20 mars 1952 à samenhang gelezen met artikel 1 van het Aanvullend Protocol van 20
la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés maart 1952 bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens
en de fundamentele vrijheden, ondertekend te Parijs en goedgekeurd bij
fondamentales, signée à Paris et approuvée par la loi du 13 mai 1955, de wet van 13 mei 1955, aldus geïnterpreteerd dat de onteigende ten
dans l'interprétation selon laquelle l'exproprié à l'égard duquel est aanzien van wie een voorlopige onteigeningsvergoeding wordt
fixée une indemnité d'expropriation provisoire inférieure au montant vastgesteld die lager is dan door hem/haar gevraagd als in het
demandé par celui-ci doit être considéré comme partie succombante qui ongelijk gestelde partij moet worden aanzien die aan de onteigenaar
doit verser une indemnité de procédure forfaitaire à l'expropriant ? ». een forfaitaire rechtsplegingsvergoeding verschuldigd is ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant à la première question préjudicielle Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag
B.1. L'article 2.4.6, § 1er, alinéa 1er, du « Code flamand de B.1. Artikel 2.4.6, § 1, eerste lid, van de bij besluit van 15 mei
l'Aménagement du Territoire » coordonné par l'arrêté du 15 mai 2009 du
Gouvernement flamand (ci-après : Code flamand de l'aménagement du 2009 van de Vlaamse Regering gecoördineerde « Vlaamse Codex
territoire) dispose : Ruimtelijke Ordening » (hierna : VCRO), bepaalt :
« Lors de la détermination de la valeur de la parcelle expropriée, la « Bij het bepalen van de waarde van het onteigende perceel wordt geen
plus-value ou la moins-value résultant des prescriptions d'un plan rekening gehouden met de waardevermeerdering of -vermindering die
d'exécution spatial n'est pas prise en compte, pour autant que voortvloeit uit de voorschriften van een ruimtelijk uitvoeringsplan,
l'expropriation soit requise en vue de la réalisation de ce plan voorzover de onteigening wordt gevorderd voor de verwezenlijking van
d'exécution spatial ». dat ruimtelijk uitvoeringsplan ».
B.2. Il est demandé à la Cour si, d'une part, cette disposition est B.2. Het Hof wordt gevraagd of die bepaling, enerzijds, in
conforme aux règles répartitrices de compétence, et plus overeenstemming is met de bevoegdheidverdelende regels en meer in het
particulièrement à l'article 79, § 1er, de la loi spéciale du 8 août bijzonder met artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 augustus
1980 de réformes institutionnelles, et si, d'autre part, cette 1980 tot hervorming der instellingen, en anderzijds, bestaanbaar is
disposition est compatible avec les articles 10, 11 et 16 de la met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in samenhang gelezen
Constitution, combinés avec l'article 1er du Premier Protocole met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme et avec Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 77 van « het
l'article 77 du « décret budgétaire flamand du 19 décembre 2003 ». Vlaamse begrotingsdecreet van 19 december 2003 ».
De la teneur générale de l'affaire soumise au juge a quo, il peut être Uit de algemene teneur van de zaak die hangende is voor de verwijzende
déduit que le décret cité en dernier lieu est le décret du 19 décembre rechter, kan worden afgeleid dat met dat laatste decreet wordt bedoeld
2003 contenant diverses mesures d'accompagnement du budget 2004. het decreet van 19 december 2003 houdende bepalingen tot begeleiding
B.3. Le Gouvernement flamand soutient que la question préjudicielle van de begroting 2004. B.3. De Vlaamse Regering voert aan dat de prejudiciële vraag
est irrecevable en tant qu'elle porte sur la compatibilité de la onontvankelijk is, in zoverre ze betrekking heeft op de
bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met de artikelen
disposition en cause avec les articles 10 et 11 de la Constitution, 10 en 11 van de Grondwet, omdat niet erin wordt bepaald welke
parce qu'il n'est pas précisé quelles catégories de personnes doivent categorieën van personen met elkaar dienen te worden vergeleken.
être comparées.
B.4. Lorsqu'il est demandé à la Cour si une disposition ayant force de B.4. Wanneer het Hof wordt gevraagd of een wetskrachtige bepaling
loi est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang
combinés avec une disposition constitutionnelle ou conventionnelle gelezen met een grondwettelijke of verdragsrechtelijke bepaling waarin
garantissant un droit fondamental, la catégorie de personnes dont ce een grondrecht wordt gewaarborgd, moet de categorie van personen van
droit fondamental serait violé doit être comparée à la catégorie de wie dat grondrecht zou zijn geschonden, worden vergeleken met de
personnes auxquelles ce droit fondamental est garanti. categorie van personen voor wie dat grondrecht is gewaarborgd.
Il est demandé en l'espèce à la Cour si la disposition en cause est Te dezen wordt het Hof gevraagd of de in het geding zijnde bepaling
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang
avec les droits fondamentaux garantis par l'article 16 de la gelezen met de grondrechten gewaarborgd in artikel 16 van de Grondwet
Constitution et par l'article 1er du Premier Protocole additionnel à en in artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees
la Convention européenne des droits de l'homme. La catégorie des Verdrag voor de rechten van de mens. De categorie van personen van wie
personnes dont ces droits fondamentaux seraient violés doit par die grondrechten zouden zijn geschonden, dient bijgevolg te worden
conséquent être comparée à la catégorie des personnes auxquelles ces vergeleken met de categorie van personen voor wie die grondrechten
droits fondamentaux sont garantis. zijn gewaarborgd.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
B.5. Le Gouvernement flamand soutient également que la question B.5. De Vlaamse Regering voert eveneens aan dat de prejudiciële vraag
préjudicielle est irrecevable en tant qu'il est demandé de contrôler onontvankelijk is, in zoverre erin wordt gevraagd de in het geding
la disposition en cause au regard de l'article 77 du décret du 19 zijnde bepaling te toetsen aan artikel 77 van het decreet van 19
décembre 2003 contenant diverses mesures d'accompagnement du budget december 2003 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting
2004. 2004.
B.6. Ni la formulation de la question préjudicielle ni la motivation B.6. Noch uit de formulering van de prejudiciële vraag, noch uit de
de la décision de renvoi ne permettent de déduire en quel sens motivering van de verwijzingsbeslissing kan worden afgeleid in welke
l'article 77 précité du décret du 19 décembre 2003 devrait être inclus zin het voormelde artikel 77 van het decreet van 19 december 2003
dans l'examen de la question préjudicielle posée. betrokken zou dienen te worden in het onderzoek van de gestelde
prejudiciële vraag.
En ce qu'elle fait mention de cet article 77, la question In zoverre erin melding wordt gemaakt van dat artikel 77, is de
préjudicielle n'est pas recevable. prejudiciële vraag niet ontvankelijk.
B.7. L'examen de la conformité d'une disposition ayant force de loi B.7. Het onderzoek van de overeenstemming van een wetskrachtige
aux règles répartitrices de compétence doit en principe précéder bepaling met de bevoegdheidverdelende regels moet in beginsel het
l'examen de sa compatibilité avec les dispositions du titre II de la onderzoek van de bestaanbaarheid met de bepalingen van titel II van de
Constitution. Grondwet voorafgaan.
B.8.1. L'article 6, § 1er, I, de la loi spéciale du 8 août 1980 de B.8.1. Artikel 6, § 1, I, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980
réformes institutionnelles dispose : tot hervorming der instellingen bepaalt :
« Les matières visées à l'article 107quater [aujourd'hui 39] de la « De aangelegenheden bedoeld in artikel 107quater [thans artikel 39]
Constitution sont : van de Grondwet zijn :
I. En ce qui concerne l'aménagement du territoire : I. Wat de ruimtelijke ordening betreft :
1° L'urbanisme et l'aménagement du territoire; 1° De stedebouw en de ruimtelijke ordening;
2° Les plans d'alignement de la voirie communale; 2° De rooiplannen van de gemeentewegen;
3° L'acquisition, l'aménagement, l'équipement de terrains à l'usage de 3° De verkrijging, aanleg en uitrusting van gronden voor industrie,
l'industrie, de l'artisanat et des services, ou d'autres ambachtswezen en diensten of van andere onthaalinfrastructuren voor
infrastructures d'accueil aux investisseurs, y compris les investeerders, met inbegrip van de investeringen voor de uitrusting
investissements pour l'équipement des zones industrielles avoisinant van industriezones bij de havens en de beschikbaarstelling daarvan
les ports et leur mise à la disposition des utilisateurs; voor de gebruikers;
4° La rénovation urbaine; 4° De stadsvernieuwing;
5° La rénovation des sites d'activité économique désaffectés; 5° De vernieuwing van afgedankte bedrijfsruimte;
6° La politique foncière; 6° Het grondbeleid;
7° Les monuments et les sites ». 7° De monumenten en de landschappen ».
B.8.2. L'article 79, § 1er, de la loi spéciale du 8 août 1980 dispose B.8.2. Artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980
: bepaalt :
« Sans préjudice du § 2, les Gouvernements peuvent poursuivre des « Onverminderd § 2, kunnen de Regeringen overgaan tot onteigeningen
expropriations pour cause d'utilité publique dans les cas et selon les ten algemenen nutte in de gevallen en volgens de modaliteiten bepaald
modalités fixés par décret, dans le respect des procédures judiciaires bij decreet, met inachtneming van de bij de wet vastgestelde
fixées par la loi et du principe de la juste et préalable indemnité gerechtelijke procedures en van het principe van de billijke en
visé à l'article 11 [aujourd'hui 16] de la Constitution ». voorafgaande schadeloosstelling bepaald bij artikel 11 [thans artikel
B.9. Dans l'exercice de leurs compétences en matière d'aménagement du 16] van de Grondwet ». B.9. Bij de uitoefening van hun bevoegdheden op het vlak van de
territoire, les régions peuvent apporter des limitations au droit de ruimtelijke ordening kunnen de gewesten perken stellen aan het
propriété. eigendomsrecht.
Elles peuvent également procéder à des expropriations ou habiliter des Zij kunnen ook overgaan tot onteigeningen of publiekrechtelijke
personnes de droit public à le faire : dans ce cas, elles doivent rechtspersonen machtigen zulks te doen : in dat geval dienen zij
toutefois, en vertu de l'article 79, § 1er, de la loi spéciale du 8 evenwel, krachtens artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8
août 1980, respecter les procédures judiciaires arrêtées par la loi augustus 1980, de bij de federale wet vastgestelde gerechtelijke
fédérale, ainsi que le principe constitutionnel de la juste et procedures in acht te nemen, alsmede het grondwettelijke beginsel van
préalable indemnité. de billijke en voorafgaande schadeloosstelling.
En exigeant des régions qu'elles respectent le principe de la juste et Door van de gewesten te eisen dat zij het beginsel van de billijke en
préalable indemnité, le législateur spécial n'a pas entendu leur voorafgaande schadeloosstelling in acht nemen, heeft de bijzondere
enlever la compétence de déterminer le mode de calcul d'une telle wetgever niet de bedoeling gehad hun de bevoegdheid te ontnemen om de
berekeningswijze van een dergelijke schadeloosstelling vast te
indemnité. Pour être juste, l'indemnité doit en principe assurer une stellen. Om billijk te zijn, moet de schadeloosstelling in beginsel
réparation intégrale du préjudice subi. een integraal herstel van het geleden nadeel waarborgen.
B.10.1. L'expropriation offre aux pouvoirs publics la possibilité B.10.1. De onteigening biedt de overheid de mogelijkheid om voor
d'obtenir, pour des motifs d'utilité publique, la disposition de doeleinden van algemeen nut de beschikking te krijgen over in het
biens, en particulier immobiliers, qui ne peuvent être acquis par les bijzonder onroerende goederen die niet middels de gewone wijzen van
voies normales du transfert de propriété. L'article 16 de la eigendomsoverdracht kunnen worden verworven. Artikel 16 van de
Constitution dispose que nul ne peut être privé de sa propriété que Grondwet bepaalt dat niemand van zijn eigendom kan worden ontzet dan
pour cause d'utilité publique, dans les cas et de la manière établis ten algemenen nutte, in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald
par la loi, et moyennant une juste et préalable indemnité. en tegen billijke en voorafgaande schadeloosstelling.
B.10.2. La notion d'« utilité publique » fait l'objet, dans diverses B.10.2. Aan het begrip « algemeen nut » is in diverse wetskrachtige
dispositions ayant force de loi, d'une interprétation large. bepalingen een ruime betekenis verleend.
Ainsi, l'article 2.4.3 du Code flamand de l'aménagement du territoire Zo machtigt artikel 2.4.3 van de VCRO de overheid om de onteigening
autorise les pouvoirs publics à recourir à l'expropriation pour la aan te wenden als middel ter verwezenlijking van de ruimtelijke
réalisation des plans d'exécution spatiaux : uitvoeringsplannen :
« § 1er. Toute acquisition de biens immeubles, requise pour la « § 1. Elke verwerving van onroerende goederen, vereist voor de
réalisation des plans d'exécution spatiaux, peut être réalisée par la voie de l'expropriation pour cause d'utilité publique. § 2. Sans préjudice des dispositions qui confèrent la compétence d'expropriation à d'autres autorités, les instances suivantes peuvent agir comme pouvoir expropriant en vue de la réalisation de plans d'exécution spatiaux : la région, les provinces, les communes, les associations de communes, les institutions publiques, ainsi que les organes habilités par le Gouvernement flamand à exproprier pour cause d'utilité publique. Lorsque l'expropriation envisagée a pour objet l'aménagement d'une partie du territoire destinée au lotissement en vue de la construction verwezenlijking van de ruimtelijke uitvoeringsplannen, kan door onteigening ten algemenen nutte tot stand worden gebracht. § 2. Ongeacht de bepalingen die andere overheden bevoegd verklaren tot onteigenen, kunnen de volgende instanties als onteigenende instanties optreden ter verwezenlijking van ruimtelijke uitvoeringsplannen : het gewest, de provincies, de gemeenten, de verenigingen van gemeenten, de openbare instellingen en ook de organen die door de Vlaamse Regering gemachtigd zijn om te onteigenen ten algemenen nutte. Wanneer de voorgenomen onteigening de ordening tot doel heeft van een gedeelte van het grondgebied dat bestemd is om verkaveld te worden met het oog op het oprichten van gebouwen voor huisvestings- of handelsdoeleinden, kan of kunnen de eigenaar of eigenaars die meer dan
d'immeubles à usage d'habitation ou à des fins commerciales, le de helft van de oppervlakte van de in dat gebied begrepen gronden
propriétaire ou les propriétaires possédant en superficie plus de la moitié des terrains compris dans ce territoire, sont en droit de demander à être chargés, dans les délais et conditions fixés par le pouvoir expropriant et pour autant qu'ils puissent démontrer qu'ils disposent des ressources nécessaires, de l'exécution des travaux que postule cet aménagement, ainsi que des opérations de relotissement et de remembrement. La demande doit, à peine de forclusion, être introduite dans les trois mois suivant la date de publication au Moniteur belge de la décision portant approbation du plan d'expropriation. Lorsque l'expropriation a pour but d'organiser l'aménagement d'une partie du territoire désignée à cet effet par un plan d'exécution spatial communal, le propriétaire ou les propriétaires peuvent, dans les conditions fixées au deuxième et au troisième alinéa, demander à être chargés de l'exécution des travaux d'aménagement. Dans les cas prévus au deuxième et au quatrième alinéa, le pouvoir expropriant expropriera, à la demande des personnes chargées de l'aménagement de la zone, les immeubles nécessaires à cette fin, lorsque leur acquisition à l'amiable se sera révélée impossible ». bezitten, vragen om, binnen de termijnen en onder de voorwaarden die de overheid heeft bepaald en voorzover ze er blijk van geven de nodige middelen te bezitten, belast te worden met de uitvoering van de voor die ordening vereiste werken en ook met de herverkavelings- en ruilverkavelingsverrichtingen. De aanvraag, vermeld in het tweede lid, moet, op straffe van verval, worden ingediend binnen drie maanden na de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het besluit tot goedkeuring van het onteigeningsplan. Wanneer de onteigening de ordening tot doel heeft van een gedeelte van het grondgebied dat krachtens een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan daartoe aangeduid is, kan de eigenaar of kunnen de eigenaars onder de voorwaarden bepaald in het tweede en derde lid, vragen om met de uitvoering van de ordeningswerken te worden belast. In gevallen als bepaald in het tweede en het vierde lid zal de onteigenende overheid, op verzoek van de personen die met de ordening van de strook zijn belast, de daartoe vereiste onroerende goederen onteigenen, wanneer de onderhandse verkrijging daarvan onmogelijk is gebleken ».
La notion d'« utilité publique » est ici interprétée plus largement Het begrip « algemeen nut » wordt ter zake ruimer geïnterpreteerd dan
que dans le cas d'une expropriation ayant un autre but : bij een onteigening die tot een ander doel strekt : de onteigening tot
l'expropriation en vue de la réalisation d'un plan d'exécution spatial verwezenlijking van een ruimtelijk uitvoeringsplan wordt uit kracht
est réputée d'utilité publique en vertu du décret même. van het decreet zelf geacht van openbaar nut te zijn.
Le caractère particulier de telles expropriations est encore souligné Die eigen aard wordt vervolgens benadrukt door het feit dat de
par le fait que le pouvoir expropriant, comme il ressort de l'article onteigenende overheid, zoals blijkt uit het voormelde artikel 2.4.3, §
2.4.3, § 2, précité, du Code flamand de l'aménagement du territoire, 2, van de VCRO, in bepaalde gevallen, op verzoek van de personen die
peut, dans certains cas, à la demande des personnes chargées de met de ordening van een strook belast zijn, de daartoe vereiste
l'aménagement d'une zone, exproprier les immeubles nécessaires à cette onroerende goederen kan onteigenen wanneer de onderhandse verkrijging
fin lorsque leur acquisition à l'amiable se sera révélée impossible.
Les délais dans lesquels il peut être procédé à l'expropriation en vue daarvan onmogelijk is gebleken. De termijnen om tot onteigening ter
de la réalisation des plans d'exécution spatiaux sont en outre limités verwezenlijking van ruimtelijke uitvoeringsplannen over te gaan, zijn
par les articles 2.4.4 et 2.4.8 du Code flamand de l'aménagement du bovendien in de tijd beperkt door de artikelen 2.4.4 en 2.4.8 van de
territoire. VCRO.
B.11. La disposition en cause a pour conséquence que les propriétaires B.11. De in het geding zijnde bepaling brengt met zich mee dat de
d'une parcelle expropriée en vue de la réalisation d'un plan eigenaars van een perceel dat wordt onteigend ter verwezenlijking van
d'exécution spatial obtiennent une indemnité d'expropriation fondée een ruimtelijk uitvoeringsplan een onteigeningsvergoeding verkrijgen
sur la valeur du bien avant la fixation ou la modification de sa op grond van de waarde van het goed vóór de vaststelling of de
destination par ce plan. wijziging van de bestemming door dat plan.
B.12. La disposition en cause trouve son origine dans l'article 31 de B.12. De in het geding zijnde bepaling gaat terug op artikel 31 van de
la loi du 29 mars 1962 organique de l'aménagement du territoire et de wet van 29 maart 1962 « houdende organisatie van de ruimtelijke
l'urbanisme. ordening en van de stedebouw ».
Au cours des travaux préparatoires de cette disposition, il a été Tijdens de parlementaire voorbereiding van die bepaling werd
souligné que le principe « suivant lequel l'indemnité doit être beklemtoond dat het beginsel « volgens hetwelk de schadeloosstelling
moet worden berekend overeenkomstig de gesteldheid van het goed en van
de omgeving op het ogenblik dat het onteigeningsbesluit werd genomen,
calculée suivant l'état du bien et de ses alentours au moment de evenals overeenkomstig de waarde er van rekening houdend met de markt
l'arrêté d'expropriation, et suivant sa valeur compte tenu du marché van de onroerende goederen op het ogenblik van de minnelijke schikking
immobilier au moment de l'accord amiable ou du jugement, est basée sur of van het vonnis, is gesteund op de billijkheid. Zo mag geen rekening
l'équité. C'est ainsi qu'il ne peut être tenu compte des fluctuations worden gehouden met de prijsschommelingen die het gevolg zouden zijn
de prix qui seraient la conséquence d'un zoning [lire : zonage] van een bepaalde zoning [lees : zonering], van de uitvoering der op
déterminé, de l'exécution des travaux prévus au plan d'aménagement ou het plan van aanleg voorziene werken, of van de er uit voortvloeiende
des dispositions prohibitives en résultant. Peuvent seules être prises verbodsbepalingen. Alleen de waardeveranderingen die te wijten zijn
en considération les fluctuations de valeur dues à des éléments aan feiten die met het plan van aanleg hoegenaamd niets te maken
étrangers au plan d'aménagement, comme par exemple une dévaluation hebben, zoals een devaluatie van de munt of een verhoging van de
monétaire ou une augmentation de valeur des immeubles en général » waarde der onroerende goederen in het algemeen, mogen in aanmerking
(Doc. parl., Sénat, 1958-1959, n° 124, pp. 62-63, et Doc. parl., worden genomen » (Parl. St., Senaat, 1958-1959, nr. 124, pp. 62-63, en
Sénat, 1959-1960, n° 275, p. 42). Par conséquent, « la valeur dont il Parl. St., Senaat, 1959-1960, nr. 275, p. 42). Bijgevolg zal «
sera tenu compte sera celle au jour de l'expropriation comme s'il n'y rekening [...] worden gehouden met de waarde op de dag van de
avait pas de plan d'aménagement » (Doc. parl., Sénat, 1959-1960, onteigening alsof er geen plan van aanleg was » (Parl. St., Senaat,
ibid.). Que le bien concerné subisse une plus-value ou une moins-value 1959-1960, ibid.). Of het betrokken goed door het plan een
waardevermeerdering dan wel een waardevermindering zou kunnen
n'est pas pertinent à cet égard. ondergaan, is daarbij niet relevant.
B.13. Le critère inscrit dans la disposition en cause pour le calcul B.13. Het in de in het geding zijnde bepaling vervatte criterium op
de l'indemnité d'expropriation tient compte du lien direct existant grond waarvan de onteigeningsvergoeding wordt vastgesteld, is
entre l'objectif de l'expropriation - la réalisation d'un plan ingegeven door het rechtstreekse verband tussen het doel van de
d'exécution spatial - et la cause de la modification de la valeur du onteigening - de verwezenlijking van een ruimtelijk uitvoeringsplan -
bien à exproprier. En effet, puisque c'est la réalisation du plan en de oorzaak van de wijziging van de waarde van het te onteigenen
d'exécution spatial, par l'expropriation, qui influence réellement la goed. Aangezien het door de realisatie van het ruimtelijk
valeur du bien immobilier, il est justifié de ne pas tenir compte, uitvoeringsplan middels de onteigening is dat de waarde van het
onroerend goed ook daadwerkelijk wordt beïnvloed, is het billijk dat
pour le calcul de l'indemnité d'expropriation, de la plus-value ou de bij de vaststelling van de onteigeningsvergoeding geen rekening wordt
la moins-value résultant de la réalisation de cet objectif. gehouden met de waardevermeerdering of -vermindering die uit de
verwezenlijking van die doelstelling voortvloeit.
Pour le surplus, il n'y a pas lieu d'en décider autrement lorsque Voor het overige dient niet anders te worden beslist wanneer de door
l'affectation formelle fixée par le plan rejoint une affectation de het plan vastgestelde formele bestemming aansluit bij een reeds
fait préexistante à celui-ci. Dans ce cas en effet, la valeur de la bestaande feitelijke bestemming. In dat geval zou immers de waarde van
parcelle expropriée ne devrait pas être affectée par la réalisation du het onteigende perceel niet worden aangetast door de verwezenlijking
plan, de sorte que la disposition en cause ne devrait pas être van het plan, zodat de in het geding zijnde bepaling niet zou moeten
appliquée. worden toegepast.
B.14. La disposition en cause ne viole pas le principe de la juste B.14. De in het geding zijnde bepaling schendt het beginsel van de
indemnité et est par conséquent conforme aux règles répartitrices de compétence. billijke schadeloosstelling niet en is bijgevolg in overeenstemming met de bevoegdheidverdelende regels.
B.15. Il découle de ce qui précède que la disposition en cause est B.15. Uit het voorgaande volgt dat de in het geding zijnde bepaling
également compatible avec l'article 16 de la Constitution et, compte eveneens bestaanbaar is met artikel 16 van de Grondwet, en, gelet op
tenu de la portée de la question préjudicielle précisée en B.4, avec de in B.4 gepreciseerde draagwijdte van de prejudiciële vraag, met de
les articles 10 et 11 de celle-ci. artikelen 10 en 11 ervan.
La lecture combinée de ces articles de la Constitution et de l'article Het lezen van die grondwetsartikelen in samenhang met artikel 1 van
1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de
droits de l'homme ne conduit pas à une autre conclusion. rechten van de mens leidt niet tot een andere conclusie.
B.16. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. B.16. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag
B.17. L'article 1017, alinéa 1er, du Code judiciaire, tel qu'il a été B.17. Artikel 1017, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals
remplacé par la loi du 24 juin 1970 modifiant la loi du 10 octobre vervangen bij de wet van 24 juni 1970 tot wijziging van de wet van 10
1967 contenant le Code judiciaire et certaines dispositions relatives oktober 1967 houdende het Gerechtelijk Wetboek en van sommige
à la compétence des cours et tribunaux et à la procédure civile, bepalingen betreffende de bevoegdheid van de hoven en rechtbanken en
dispose : de burgerlijke rechtspleging, bepaalt :
« Tout jugement définitif prononce, même d'office, la condamnation aux « Tenzij bijzondere wetten anders bepalen, verwijst ieder eindvonnis,
dépens contre la partie qui a succombé, à moins que des lois zelfs ambtshalve, de in het ongelijk gestelde partij in de kosten,
particulières n'en disposent autrement et sans préjudice de l'accord onverminderd de overeenkomst tussen partijen, die het eventueel
des parties que, le cas échéant, le jugement décrète ». bekrachtigt ».
L'article 1022 du Code judiciaire, tel qu'il a été remplacé par la loi Artikel 1022 van het Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen bij de wet
du 21 avril 2007 relative à la répétibilité des honoraires et des van 21 april 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de
kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat en gewijzigd bij de
frais d'avocat et modifié par la loi du 22 décembre 2008 portant le wet van 22 december 2008 met hetzelfde opschrift, bepaalt :
même intitulé, dispose :
« L'indemnité de procédure est une intervention forfaitaire dans les « De rechtsplegingsvergoeding is een forfaitaire tegemoetkoming in de
frais et honoraires d'avocat de la partie ayant obtenu gain de cause. kosten en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde partij.
Na het advies te hebben ingewonnen van de Orde van Vlaamse Balies en
Après avoir pris l'avis de l'Ordre des barreaux francophones et van de Ordre des barreaux francophones et germanophone, stelt de
Koning, bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad de
germanophone et de l'Orde van Vlaamse Balies, le Roi établit par basis-, minimum- en maximumbedragen vast van de
arrêté délibéré en Conseil des ministres, les montants de base, minima rechtsplegingsvergoeding, onder meer in functie van de aard van de
et maxima de l'indemnité de procédure, en fonction notamment de la zaak en van de belangrijkheid van het geschil.
nature de l'affaire et de l'importance du litige. Op verzoek van een van de partijen, dat in voorkomend geval wordt
A la demande d'une des parties, éventuellement formulée sur gedaan na ondervraging door de rechter, kan deze bij een met
interpellation par le juge, celui-ci peut, par décision spécialement bijzondere redenen omklede beslissing ofwel de vergoeding verminderen,
motivée, soit réduire l'indemnité soit l'augmenter, sans pour autant ofwel die verhogen, zonder de door de Koning bepaalde maximum- en
dépasser les montants maxima et minima prévus par le Roi. Dans son minimumbedragen te overschrijden. Bij zijn beoordeling houdt de
appréciation, le juge tient compte : rechter rekening met :
- de la capacité financière de la partie succombante, pour diminuer le - de financiële draagkracht van de verliezende partij, om het bedrag
montant de l'indemnité; van de vergoeding te verminderen;
- de la complexité de l'affaire; - de complexiteit van de zaak;
- des indemnités contractuelles convenues pour la partie qui obtient - de contractueel bepaalde vergoedingen voor de in het gelijk gestelde
gain de cause; partij;
- du caractère manifestement déraisonnable de la situation. - het kennelijk onredelijk karakter van de situatie.
Si la partie succombante bénéficie de l'aide juridique de deuxième Indien de in het ongelijk gestelde partij van de tweedelijns
ligne, l'indemnité de procédure est fixée au minimum établi par le Roi, sauf en cas de situation manifestement déraisonnable. Le juge motive spécialement sa décision sur ce point. Lorsque plusieurs parties bénéficient de l'indemnité de procédure à charge d'une même partie succombante, son montant est au maximum le double de l'indemnité de procédure maximale à laquelle peut prétendre le bénéficiaire qui est fondé à réclamer l'indemnité la plus élevée. Elle est répartie entre les parties par le juge. Aucune partie ne peut être tenue au paiement d'une indemnité pour l'intervention de l'avocat d'une autre partie au-delà du montant de juridische bijstand geniet, wordt de rechtsplegingsvergoeding vastgelegd op het door de Koning vastgestelde minimum, tenzij in geval van een kennelijk onredelijke situatie. De rechter motiveert in het bijzonder zijn beslissing op dat punt. Wanneer meerdere partijen de rechtsplegingsvergoeding ten laste van dezelfde in het ongelijk gestelde partij genieten, bedraagt het bedrag ervan maximum het dubbel van de maximale rechtsplegingsvergoeding waarop de begunstigde die gerechtigd is om de hoogste vergoeding te eisen aanspraak kan maken. Ze wordt door de rechter tussen de partijen verdeeld. Geen partij kan boven het bedrag van de rechtsplegingsvergoeding worden aangesproken tot betaling van een vergoeding voor de
l'indemnité de procédure ». tussenkomst van de advocaat van een andere partij ».
B.18. Le juge a quo demande si ces dispositions, dans l'interprétation B.18. De verwijzende rechter vraagt of die bepalingen, in de
selon laquelle l'exproprié qui obtient une indemnité provisoire interpretatie dat de onteigende die een voorlopige
d'expropriation - au sens de l'article 14 de la loi du 26 juillet 1962 onteigeningsvergoeding - in de zin van artikel 14 van de wet van 26
juli 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende
relative à la procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte (hierna : wet
pour cause d'utilité publique (ci-après : loi du 26 juillet 1962) - van 26 juli 1962) - krijgt die lager is dan door hem gevraagd, als de
inférieure au montant qu'il a demandé doit être considéré comme la in het ongelijk gestelde partij moet worden beschouwd, die bijgevolg
partie succombante et est par conséquent redevable d'une indemnité de aan de onteigenende overheid een rechtsplegingsvergoeding verschuldigd
procédure à l'autorité expropriante, sont compatibles avec les
articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés avec l'article 1er is, bestaanbaar zijn met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, in
du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij
de l'homme. het Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
B.19.1. La SA « Immo Claes » demande à la Cour de contrôler les B.19.1. De nv « Immo Claes » verzoekt het Hof de in het geding zijnde
dispositions en cause non seulement au regard des articles de la bepalingen niet alleen te toetsen aan de voormelde grondwetsartikelen,
Constitution précités, mais aussi au regard « des règles qui maar ook aan « de regels die de onderscheiden bevoegdheid van de
déterminent les compétences respectives de l'Etat, des communautés et
des régions, en particulier l'article 79, § 1er, de la loi spéciale du Staat, de gemeenschappen en de gewesten bepalen, inzonderheid artikel
8 août 1980 de réformes institutionnelles ». 79, § 1, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der
B.19.2. Les parties devant la Cour ne peuvent pas modifier ou faire instellingen ». B.19.2. De partijen voor het Hof vermogen niet de inhoud van de
modifier le contenu des questions préjudicielles. prejudiciële vragen te wijzigen of te doen wijzigen.
La demande est rejetée. Het verzoek wordt verworpen.
B.20. Contrairement à ce que prétend le Conseil des ministres, la B.20. In tegenstelling tot wat de Ministerraad beweert, kan uit de
circonstance que la question préjudicielle ne précise pas quelles omstandigheid dat in de prejudiciële vraag niet wordt bepaald welke
catégories de personnes doivent être comparées ne permet pas de categorieën van personen met elkaar dienen te worden vergeleken, niet
conclure à l'irrecevabilité de cette question. En effet, il est worden afgeleid dat die vraag onontvankelijk is. Het Hof wordt immers
demandé à la Cour si les dispositions en cause sont compatibles avec gevraagd of de in het geding zijnde bepalingen bestaanbaar zijn met de
les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec les droits artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de
fondamentaux garantis par l'article 16 de la Constitution et par grondrechten gewaarborgd in artikel 16 van de Grondwet en in artikel 1
l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de
européenne des droits de l'homme, de sorte que la catégorie de rechten van de mens, zodat de categorie van personen van wie die
personnes dont ces droits fondamentaux seraient violés doit être grondrechten zouden zijn geschonden, dient te worden vergeleken met de
comparée à la catégorie des personnes auxquelles ces droits categorie van personen voor wie die grondrechten zijn gewaarborgd.
fondamentaux sont garantis. B.21. Volgens de in het geding zijnde bepalingen is de
B.21. Selon les dispositions en cause, l'indemnité de procédure est rechtsplegingsvergoeding een forfaitaire tegemoetkoming in de kosten
une intervention forfaitaire dans les frais et honoraires de l'avocat en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde partij, die
de la partie ayant obtenu gain de cause, mise à charge de la partie ten laste komt van de in het ongelijk gestelde partij. In de
succombante. Dans l'interprétation du juge a quo, l'exproprié doit interpretatie van de verwijzende rechter dient de onteigende als de in
être considéré comme la partie succombante lorsque le juge de paix het ongelijk gestelde partij te worden beschouwd wanneer de
fixe une indemnité d'expropriation provisoire inférieure au montant vrederechter een voorlopige onteigeningsvergoeding vaststelt die lager
qu'il a demandé. is dan door hem gevraagd.
B.22. Le Conseil des ministres estime que le juge a quo fait une B.22. De Ministerraad is van oordeel dat de verwijzende rechter de in
interprétation erronée des dispositions en cause, parce que, dans la het geding zijnde bepalingen foutief interpreteert, omdat de
phase de l'indemnité provisoire d'expropriation, l'exproprié ne onteigende in de fase van de voorlopige onteigeningsvergoeding niet
pourrait pas être considéré comme la partie succombante. zou kunnen worden beschouwd als de in het ongelijk gestelde partij.
B.23. Il appartient en règle au juge a quo d'interpréter les B.23. Het staat in de regel aan de verwijzende rechter om de
dispositions qu'il applique, sous réserve d'une lecture manifestement bepalingen die hij toepast te interpreteren, onder voorbehoud van een
erronée des dispositions en cause, ce qui n'est pas le cas en kennelijk verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepalingen, wat
l'espèce. te dezen niet het geval is.
B.24.1. La loi du 26 juillet 1962 règle la procédure d'extrême urgence B.24.1. De wet van 26 juli 1962 regelt de rechtspleging voor
en matière d'expropriation. En ce qui concerne l'indemnité onteigeningen bij hoogdringende omstandigheden. Wat de
d'expropriation, cette procédure se déroule en plusieurs phases. onteigeningsvergoeding betreft, verloopt die rechtspleging in
Dans une première phase, le juge de paix fixe, par voie d'évaluation verschillende fasen. In een eerste fase bepaalt de vrederechter, bij wijze van ruwe
sommaire, le montant des indemnités provisionnelles que l'expropriant schatting, het bedrag van de provisionele vergoedingen die de
verse, à titre global, à chacune des parties défenderesses et reçues onteigenaar globaal dient te storten aan ieder van de verweerders en
intervenantes (article 8). Dans une deuxième phase, le juge de paix van de als tussenkomend erkende partijen (artikel 8). In een tweede
détermine à titre provisoire le montant des indemnités dues du chef de fase bepaalt de vrederechter, na de aanwezige partijen en de door hem
l'expropriation, après avoir entendu les parties présentes et l'expert aangestelde deskundige te hebben gehoord, voorlopig het bedrag van de
qu'il a désigné (article 14). Les indemnités provisoires allouées par vergoeding die voor de onteigening verschuldigd is (artikel 14). De
le juge deviennent définitives, à moins qu'une des parties n'en voorlopige vergoedingen die de rechter toekent, worden onherroepelijk,
demande la révision devant le tribunal de première instance (article tenzij een van de partijen de herziening ervan aanvraagt bij de
16). L'action en révision est instruite par le tribunal « conformément rechtbank van eerste aanleg (artikel 16). De vordering tot herziening
wordt door de rechtbank behandeld « overeenkomstig de regels van het
aux règles du Code de procédure civile » (article 16, alinéa 2), ce Wetboek van burgerlijke rechtsvordering » (artikel 16, tweede lid),
qui implique que les recours prévus par le Code judiciaire - l'appel wat inhoudt dat tegen het vonnis van de rechtbank de beroepen - hoger
et le pourvoi en cassation - peuvent être formés contre le jugement du beroep en cassatieberoep - kunnen worden ingesteld waarin het
tribunal. La procédure en révision doit être considérée comme une Gerechtelijk Wetboek voorziet. De procedure in herziening dient te
procédure autonome (Cass., 3 février 2000, Pas., 2000, n° 88). worden beschouwd als een op zichzelf staande procedure (Cass., 3
februari 2000, Arr. Cass., 2000, nr. 88).
B.24.2. La question préjudicielle a trait à la phase de l'indemnité B.24.2. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de fase betreffende
provisoire d'expropriation. de voorlopige onteigeningsvergoeding.
La Cour limite son examen à cette phase. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die fase.
B.25.1. Comme il a été rappelé en B.10.1, l'expropriation offre aux B.25.1. Zoals in herinnering is gebracht in B.10.1, biedt de
pouvoirs publics la possibilité d'obtenir, pour des motifs d'utilité onteigening de overheid de mogelijkheid om voor doeleinden van
algemeen nut de beschikking te krijgen over in het bijzonder
publique, la disposition de biens, en particulier immobiliers, qui ne onroerende goederen die niet middels de gewone wijzen van
peuvent être acquis par les voies normales du transfert de propriété. eigendomsoverdracht kunnen worden verworven. Ter waarborging van de
Pour garantir les droits du propriétaire, l'article 16 de la rechten van de eigenaar bepaalt artikel 16 van de Grondwet evenwel dat
Constitution précise toutefois que nul ne peut être privé de sa niemand van zijn eigendom kan worden ontzet dan ten algemenen nutte,
propriété que pour cause d'utilité publique, dans les cas et de la in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en
manière établis par la loi, et moyennant une juste et préalable voorafgaande schadeloosstelling.
indemnité. B.25.2. Ainsi qu'il a été rappelé en B.9, l'indemnité, pour être B.25.2. Zoals in herinnering is gebracht in B.9, moet de
juste, doit en principe assurer une réparation intégrale du préjudice schadeloosstelling, om billijk te zijn, in beginsel een integraal
subi. herstel van het geleden nadeel waarborgen.
B.25.3. La procédure réglée dans la loi du 26 juillet 1962 vise B.25.3. De in de wet van 26 juli 1962 geregelde procedure beoogt in
principalement à protéger les propriétaires contre l'action illicite hoofdzaak de eigenaars te beschermen tegen onrechtmatig optreden van
des pouvoirs publics, et ce dans le cadre du droit fondamental garanti de overheid, en dit in het kader van het grondrecht gewaarborgd bij
par l'article 16 de la Constitution. Cette procédure vise plus artikel 16 van de Grondwet. Meer in het bijzonder beoogt die procedure
particulièrement à garantir à l'exproprié le droit à une juste de onteigende het recht op een billijke schadeloosstelling te
indemnité. waarborgen.
B.25.4. Par la décision de l'autorité publique de procéder à B.25.4. Door de beslissing van de overheid om over te gaan tot de
l'expropriation d'un bien, le propriétaire de ce bien devient, par la onteigening van een goed, wordt de eigenaar van dat goed noodgedwongen
force des choses, partie dans une procédure judiciaire qui tend en partij in een gerechtelijke procedure, die in essentie ertoe strekt
substance à garantir le droit fondamental visé à l'article 16 de la het in artikel 16 van de Grondwet bedoelde grondrecht te waarborgen.
Constitution. Par cette décision, le propriétaire est placé, contre Door die beslissing wordt de eigenaar, tegen zijn wil, geplaatst in
son gré, dans une situation où il doit veiller au respect de ses een situatie waarin hij dient te waken over de naleving van zijn
droits fondamentaux. En raison du caractère juridique et technique de grondrechten. Vanwege het juridische en het technische karakter van
l'objet de la procédure d'expropriation, il n'est pas déraisonnable het onderwerp van de onteigeningsprocedure, is het daarbij niet
qu'il estime ne pouvoir faire valoir pleinement ses droits qu'en se onredelijk dat hij van oordeel is dat hij zijn rechten slechts ten
faisant assister par un avocat. Les frais et honoraires de cet avocat volle kan laten gelden wanneer hij zich laat bijstaan door een
doivent dès lors être considérés comme une conséquence de la décision advocaat. De kosten en de erelonen van die advocaat dienen aldus te
de l'autorité publique de procéder à l'expropriation et, pour que le worden beschouwd als een gevolg van de beslissing van de overheid om
over te gaan tot een onteigening, en dienen, opdat het geleden nadeel
préjudice soit intégralement réparé conformément à l'article 16 de la integraal kan worden hersteld, overeenkomstig artikel 16 van de
Constitution, ils doivent être remboursés par l'autorité expropriante. Grondwet, door de onteigenende overheid te worden vergoed.
B.26. Dans l'interprétation du juge a quo, les dispositions en cause B.26. In de interpretatie van de verwijzende rechter brengen de in het
ont pour effet que l'exproprié à l'égard duquel une indemnité geding zijnde bepalingen met zich mee dat de onteigende ten aanzien
provisoire d'expropriation inférieure au montant qu'il a demandé est van wie een voorlopige onteigeningsvergoeding wordt vastgesteld die
fixée doit payer une indemnité de procédure à l'autorité expropriante, lager is dan door hem gevraagd, een rechtsplegingvergoeding dient te
à titre d'intervention dans les frais et honoraires de l'avocat de betalen aan de onteigenende overheid, als tegemoetkoming in de kosten
cette dernière. en erelonen van de advocaat van die laatste.
Dans cette interprétation, les dispositions en cause ne sont pas In die interpretatie zijn de in het geding zijnde bepalingen niet
compatibles avec l'article 16 de la Constitution et ne le sont pas non bestaanbaar met artikel 16 van de Grondwet, en, gelet op de
draagwijdte van de prejudiciële vraag zoals vastgesteld in B.20,
plus avec les articles 10 et 11 de la Constitution, compte tenu de la evenmin met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
portée de la question préjudicielle, établie en B.20. B.27. Zoals de Ministerraad aanvoert, kunnen de in het geding zijnde
B.27. Comme le fait valoir le Conseil des ministres, les dispositions bepalingen echter ook op een andere manier worden geïnterpreteerd.
en cause peuvent toutefois aussi être interprétées différemment.
B.28.1. Puisque la procédure réglée dans la loi du 26 juillet 1962 B.28.1. Vermits de in de wet van 26 juli 1962 geregelde procedure in
vise en particulier à garantir à l'exproprié le droit à une juste het bijzonder beoogt de onteigende het recht op een billijke
indemnité, les dispositions en cause, appliquées à cette procédure, schadeloosstelling te waarborgen, kunnen de in het geding zijnde
bepalingen, toegepast op die procedure, in die zin worden
peuvent être interprétées en ce sens que l'autorité expropriante doit geïnterpreteerd dat de onteigenende overheid dient te worden beschouwd
être considérée comme la partie succombante. En effet, les jugements als de in het ongelijk gestelde partij. De vonnissen tot vaststelling
fixant les indemnités provisionnelles et provisoires visent en van de provisionele en voorlopige onteigeningsvergoedingen beogen
substance à contraindre l'autorité expropriante au paiement de la immers in essentie de onteigenende overheid te dwingen tot het betalen
juste indemnité visée à l'article 16 de la Constitution. Ceci ressort van de in artikel 16 van de Grondwet bedoelde billijke
entre autres des articles 9, alinéa 1er, et 15, alinéa 1er, de la loi schadeloosstelling. Dit blijkt onder meer uit de artikelen 9, eerste
du 26 juillet 1962, selon lesquels l'autorité expropriante doit lid, en 15, eerste lid, van de wet van 26 juli 1962, naar luid waarvan
déposer le montant de l'indemnité provisionnelle et provisoire à la de onteigenende overheid, krachtens de vonnissen betreffende de
Caisse des dépôts et consignations, en vertu des jugements relatifs à provisionele en voorlopige onteigeningsvergoeding, en zonder dat die
dienen te worden betekend, het bedrag van de provisionele en
l'indemnité provisionnelle et provisoire, et sans que ceux-ci doivent voorlopige onteigeningsvergoeding dient te storten in de Deposito- en
être signifiés. Consignatiekas.
B.28.2. Bien que cette interprétation puisse aboutir à ce que les B.28.2. Hoewel die interpretatie ertoe kan leiden dat de kosten en de
frais et les honoraires de l'avocat de l'exproprié ne soient pas erelonen van de advocaat van de onteigende niet volledig worden
intégralement remboursés - l'indemnité de procédure est en effet une vergoed - de rechtsplegingsvergoeding is immers een forfaitaire
tegemoetkoming in die kosten en erelonen -, dient te worden
intervention forfaitaire dans ces frais et honoraires - il doit être vastgesteld, zoals het Hof reeds heeft gedaan in zijn arrest nr.
constaté, comme la Cour l'a déjà fait dans son arrêt n° 182/2008 du 18 182/2008 van 18 december 2008, dat de wetgever, door ervoor te kiezen
de verhaalbaarheid van de kosten en de erelonen van de advocaat te
décembre 2008, qu'en choisissant de réglementer la répétibilité des regelen met de techniek van de forfaitaire bedragen, teneinde de
frais et honoraires d'avocat par la technique du forfait en vue de wetgeving in overeenstemming te brengen met de vereisten van het
rendre la législation conforme aux exigences du procès équitable et du eerlijk proces en van het gelijkheidsbeginsel, geen maatregel heeft
principe d'égalité, le législateur n'a pas pris une mesure dépourvue genomen die zonder verantwoording is. Door overigens erin te voorzien
de justification. En prévoyant, par ailleurs, que les montants dat de forfaitaire bedragen na raadpleging van de orden van de balies
forfaitaires sont fixés après consultation des ordres des barreaux, le worden vastgesteld, heeft de wetgever ervoor gezorgd dat die bedragen
législateur a veillé à ce que ces montants soient fixés en rapport zouden worden vastgesteld in verhouding tot de door de meeste
avec les honoraires pratiqués par la plupart des avocats, de sorte advocaten gehanteerde erelonen, zodat de toekenning van een
qu'on ne saurait considérer que l'octroi de l'indemnité forfaitaire de forfaitaire rechtsplegingsvergoeding op zich niet kan worden geacht te
procédure a en soi pour effet de rendre l'indemnité d'expropriation leiden tot een onbillijke onteigeningsvergoeding.
injuste. B.29. Dans l'interprétation figurant en B.28.1, les dispositions en B.29. In de in B.28.1 vermelde interpretatie zijn de in het geding
cause sont compatibles avec les articles 10, 11 et 16 de la zijnde bepalingen bestaanbaar met de artikelen 10, 11 en 16 van de
Constitution. La lecture combinée de ces articles de la Constitution Grondwet. Het lezen van die grondwetsartikelen in samenhang met
et de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag
européenne des droits de l'homme ne conduit pas à une autre conclusion. voor de rechten van de mens leidt niet tot een andere conclusie.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- L'article 2.4.6, § 1er, alinéa 1er, du « Code flamand de - Artikel 2.4.6, § 1, eerste lid, van de bij besluit van de Vlaamse
l'aménagement du territoire », coordonné par l'arrêté du Gouvernement Regering van 15 mei 2009 gecoördineerde « Vlaamse Codex Ruimtelijke
flamand du 15 mai 2009, ne viole ni l'article 79, § 1er, de la loi Ordening » schendt noch artikel 79, § 1, van de bijzondere wet van 8
spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles ni les articles augustus 1980 tot hervorming der instellingen, noch de artikelen 10,
10, 11 et 16 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 1er du 11 en 16 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de
l'homme. rechten van de mens.
- Interprétés en ce sens que, lorsque l'indemnité provisoire - In de interpretatie dat de onteigende ten aanzien van wie een
d'expropriation, au sens de l'article 14 de la loi du 26 juillet 1962 voorlopige onteigeningsvergoeding, in de zin van artikel 14 van de wet
relative à la procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation van 26 juli 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende
pour cause d'utilité publique, est fixée à un montant inférieur à omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte, wordt
celui que l'exproprié a demandé, l'exproprié doit être considéré comme vastgesteld die lager is dan door hem gevraagd, als de in het ongelijk
la partie qui a succombé, les articles 1017, alinéa 1er, et 1022 du gestelde partij dient te worden beschouwd, schenden de artikelen 1017,
Code judiciaire violent les articles 10, 11 et 16 de la Constitution. eerste lid, en 1022 van het Gerechtelijk Wetboek de artikelen 10, 11
en 16 van de Grondwet.
- Interprétés en ce sens que, lorsque l'indemnité provisoire - In de interpretatie dat de onteigende ten aanzien van wie een
d'expropriation, au sens de l'article 14 précité, est fixée à un voorlopige onteigeningsvergoeding, in de zin van het voormelde artikel
montant inférieur à celui que l'exproprié a demandé, l'exproprié doit 14, wordt vastgesteld die lager is dan door hem gevraagd, als de in
être considéré comme la partie ayant obtenu gain de cause, les het gelijk gestelde partij dient te worden beschouwd, schenden de
articles 1017, alinéa 1er, et 1022 du Code judiciaire ne violent pas artikelen 1017, eerste lid, en 1022 van het Gerechtelijk Wetboek niet
les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, combinés ou non avec de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, al dan niet in samenhang
l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het
européenne des droits de l'homme. Europees Verdrag voor de rechten van de mens.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 8 décembre 2011. Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 8 december 2011.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^