| Extrait de l'arrêt n° 129/2011 du 14 juillet 2011 Numéros du rôle : 5003 et 5005 En cause : les recours en annulation de : - la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de master en droit, master en notariat, master en - la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de master en droit, master en notar(...) | Uittreksel uit arrest nr. 129/2011 van 14 juli 2011 Rolnummers 5003 en 5005 In zake : de beroepen tot vernietiging van : - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van master in de rechten, master in het notariaat en - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van master in de rechten, master in(...) | 
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF | 
| Extrait de l'arrêt n° 129/2011 du 14 juillet 2011 | Uittreksel uit arrest nr. 129/2011 van 14 juli 2011 | 
| Numéros du rôle : 5003 et 5005 | Rolnummers 5003 en 5005 | 
| En cause : les recours en annulation de : | In zake : de beroepen tot vernietiging van : | 
| - la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de | - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van | 
| master en droit, master en notariat, master en droit social et | master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal | 
| respectivement une licence ou un doctorat en droit, une licence en | recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een | 
| notariat, une licence en droit social en ce qui concerne les exigences | licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat | 
| de diplôme pour les professions juridiques dans les lois et règlements | betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en | 
| qui règlent une matière visée à l'article 77 de la Constitution »; | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 | 
| van de Grondwet »; | |
| - la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de | - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van | 
| master en droit, master en notariat, master en droit social et | master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal | 
| respectivement une licence ou un doctorat en droit, une licence en | recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een | 
| notariat, une licence en droit social en ce qui concerne les exigences | licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat | 
| de diplôme pour les professions juridiques dans les lois et règlements | betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en | 
| qui règlent une matière visée à l'article 78 de la Constitution », | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 | 
| van de Grondwet », | |
| introduits par Sven Jans et par Josepha Braam. | ingesteld door Sven Jans en door Josepha Braam. | 
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, | 
| composée du président M. Bossuyt, du juge J.-P. Snappe, faisant | samengesteld uit voorzitter M. Bossuyt, rechter J.-P. Snappe, | 
| fonction de président, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. | waarnemend voorzitter, en de rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. | 
| Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. | Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F. | 
| Daoût, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président | Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder | 
| M. Bossuyt, | voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, | 
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : | 
| I. Objet des recours et procédure | I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging | 
| Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste | Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 12 juli | 
| le 12 juillet 2010 et parvenues au greffe les 13 et 14 juillet 2010, | 2010 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn ingekomen op 13 | 
| des recours en annulation de : | en 14 juli 2010, zijn beroepen tot vernietiging ingesteld van | 
| - la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de | - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van | 
| master en droit, master en notariat, master en droit social et | master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal | 
| respectivement une licence ou un doctorat en droit, une licence en | recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een | 
| notariat, une licence en droit social en ce qui concerne les exigences | licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat | 
| de diplôme pour les professions juridiques dans les lois et règlements | betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en | 
| qui règlent une matière visée à l'article 77 de la Constitution »; | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 | 
| van de Grondwet »; | |
| - la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de | - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van | 
| master en droit, master en notariat, master en droit social et | master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal | 
| respectivement une licence ou un doctorat en droit, une licence en | recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een | 
| notariat, une licence en droit social en ce qui concerne les exigences | licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat | 
| de diplôme pour les professions juridiques dans les lois et règlements | betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en | 
| qui règlent une matière visée à l'article 78 de la Constitution » | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 | 
| (toutes deux publiées au Moniteur belge du 18 janvier 2010), ont été | van de Grondwet » (allebei bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 18 januari | 
| introduits respectivement par Sven Jans, demeurant à 3770 Riemst, | 2010), door respectievelijk Sven Jans, wonende te 3770 Riemst, | 
| Panoramalaan 21, et Josepha Braam, demeurant à 3010 Kessel-Lo, Koetweg | Panoramalaan 21, en Josepha Braam, wonende te 3010 Kessel-Lo, Koetweg | 
| 35. | 35. | 
| Ces affaires, inscrites sous les numéros 5003 et 5005 du rôle de la | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 5003 en 5005 van de rol van | 
| Cour, ont été jointes. | het Hof, werden samengevoegd. | 
| (...) | (...) | 
| II. En droit | II. In rechte | 
| (...) | (...) | 
| B.1. Les lois attaquées du 30 décembre 2009 visent à adapter à la | B.1. De bestreden wetten van 30 december 2009 beogen de | 
| structure bachelier-master de l'enseignement supérieur les conditions | diplomavereisten voor de toegang tot juridische beroepen aan te passen | 
| de diplôme pour l'accès aux professions juridiques. La première loi | aan de bachelor-masterstructuur van het hoger onderwijs. De eerste wet | 
| vise les exigences de diplôme fixées dans des lois et règlements | regelt de diplomavereisten in wetten en reglementen die een | 
| réglant une matière visée à l'article 77 de la Constitution, qui | aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet, dat | 
| énumère les matières totalement bicamérales. La seconde loi vise les | de volledig bicamerale aangelegenheden aangeeft. De tweede wet regelt | 
| exigences de diplôme fixées dans des lois et règlements réglant une | de diplomavereisten in wetten en reglementen die een aangelegenheid | 
| matière visée à l'article 78 de la Constitution, qui concerne la | regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet, dat de gedeeltelijk | 
| procédure partiellement bicamérale. | bicamerale procedure betreft. | 
| A l'exception de la référence aux dispositions constitutionnelles | Op de verwijzing naar de voormelde grondwetsbepalingen na, is de | 
| précitées, le contenu des deux lois attaquées est identique : | inhoud van beide bestreden wetten identiek : | 
| « Article 1er.La présente loi règle une matière visée à l'article | « Artikel 1.Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel | 
| [respectivement 77 et 78] de la Constitution. | [77, respectievelijk 78] van de Grondwet. | 
| Art. 2.Pour l'application des exigences de diplôme, dans les lois et | Art. 2.Voor de toepassing van diplomavereisten in wetten of | 
| règlements qui règlent une matière visée à l'article [respectivement | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel [77, | 
| 77 et 78] de la Constitution, est mis en équivalence d'un licencié ou | respectievelijk 78] van de Grondwet, wordt met een licentiaat of | 
| docteur en droit, le titulaire du diplôme de master en droit qui, dans | doctor in de rechten gelijkgesteld de houder van het diploma van | 
| le cadre de l'obtention du diplôme de bachelier ou de master, a passé | master in de rechten die, bij het behalen van het bachelor- of | 
| un examen auprès d'une institution belge d'enseignement supérieur pour | masterdiploma, aan een Belgische instelling van hoger onderwijs examen | 
| les matières suivantes : | heeft afgelegd over : | 
| - le droit constitutionnel; | - staatsrecht; | 
| - le droit des obligations; | - verbintenissenrecht; | 
| - le droit de la procédure civile; | - burgerlijk procesrecht; | 
| - le droit pénal; | - strafrecht; | 
| - le droit de la procédure pénale; | - strafprocesrecht; | 
| - et au moins quatre branches parmi celles qui suivent : les droits | - en ten minste vier van de volgende opleidingsonderdelen : | 
| réels, le droit des personnes et de la famille, le droit des contrats | zakenrecht, personen- en familierecht, bijzondere overeenkomstenrecht, | 
| spéciaux, le droit administratif, le droit du travail, le droit de la | administratief recht, arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht, | 
| handelsrecht, fiscaal recht. | |
| sécurité sociale, le droit commercial, le droit fiscal. | Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire diplomavereisten | 
| Pour l'application d'exigences légales ou réglementaires, visées à | bedoeld in het eerste lid, wordt onder de woorden ' doctor in de | 
| l'alinéa 1er, les mots ' docteur en droit ' désignent ' docteur en | rechten ' verstaan ' doctor in de rechten zoals bedoeld voor de wet | 
| droit tel que stipulé avant la loi du 31 mai 1972 relative aux effets | van 31 mei 1972 betreffende de wettelijke gevolgen verbonden aan de | 
| légaux du grade de licencié en droit '. | graad van licentiaat in de rechten '. | 
| Pour l'application des exigences de diplôme légales ou réglementaires, | Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire diplomavereisten | 
| on entend par ' master en droit ' le titulaire du diplôme de master en | wordt onder een master in de rechten begrepen de houder van het | 
| droit visé à l'alinéa 1er. | diploma van master in de rechten bedoeld in het eerste lid. | 
| Art. 3.Pour l'application d'exigences légales ou règlementaires, | Art. 3.Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire | 
| visées à l'article 2, est mis en équivalence d'un licencié en | diplomavereisten bedoeld in artikel 2, wordt met een licentiaat in het | 
| notariat, le titulaire du diplôme de master en notariat obtenu auprès | notariaat gelijkgesteld de houder van het diploma van master in het | 
| d'une université belge. | notariaat behaald aan een Belgische universiteit. | 
| Art. 4.Pour l'application d'exigences légales ou règlementaires, | Art. 4.Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire | 
| visées à l'article 2, est mis en équivalence d'un licencié en droit | diplomavereisten bedoeld in artikel 2, wordt met een licentiaat in het | 
| social, le titulaire du diplôme de master après master en droit social | sociaal recht gelijkgesteld de houder van het diploma van master na | 
| obtenu auprès d'une université belge. | master in het sociaal recht behaald aan een Belgische universiteit. | 
| Art. 5.La présente loi entre en vigueur le 1er juillet 2009 ». | Art. 5.Deze wet treedt in werking op 1 juli 2009 ». | 
| B.2.1. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt des parties | B.2.1. De Ministerraad betwist het belang van de verzoekende partijen | 
| requérantes à l'annulation des lois attaquées. | bij de vernietiging van de bestreden wetten. | 
| B.2.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la | B.2.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | 
| Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale | Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of | 
| qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne | rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken | 
| justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation | van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de | 
| pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme | personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en | 
| attaquée. | ongunstig zou kunnen worden geraakt. | 
| B.2.3. Les parties requérantes ont suivi un programme d'équivalence à | B.2.3. De verzoekende partijen volgden in het academiejaar 2009-2010 | 
| la « Katholieke Universiteit Leuven » au cours de l'année académique | een gelijkwaardigheidsprogramma aan de Katholieke Universiteit Leuven | 
| 2009-2010 en vue d'obtenir l'assimilation de leur diplôme de master | teneinde hun aan de Universiteit van Maastricht behaalde juridisch | 
| juridique, obtenu auprès de l'Université de Maastricht, au diplôme | masterdiploma te laten gelijkstellen met het Belgisch diploma van | 
| belge de master en droit. | master in de rechten. | 
| Les parties requérantes n'étant pas titulaires du diplôme de master en | Aangezien de verzoekende partijen geen houder zijn van het diploma van | 
| notariat obtenu auprès d'une université belge ou du diplôme de master | master in het notariaat behaald aan een Belgische universiteit of van | 
| après master en droit social obtenu auprès d'une université belge, | het diploma van master na master in het sociaal recht behaald aan een | 
| elles ne justifient pas de l'intérêt requis à l'annulation des | Belgische universiteit, doen zij niet blijken van het vereiste belang | 
| articles 3 et 4 des lois attaquées. | bij de vernietiging van de artikelen 3 en 4 van de bestreden wetten. | 
| B.2.4. Pour l'exercice de certaines professions juridiques (avocat, | B.2.4. Voor de uitoefening van sommige juridische beroepen (advocaat, | 
| magistrat, notaire, huissier de justice, ...), la loi exige un diplôme | magistraat, notaris, gerechtsdeurwaarder, enz.) vereist de wet een | 
| de licencié ou de docteur en droit. | diploma van licentiaat of doctor in de rechten. | 
| Ainsi qu'il est observé dans les travaux préparatoires des lois | Zoals in de parlementaire voorbereiding van de bestreden wetten werd | 
| attaquées, « l'assimilation des grades de licencié et de master en | opgemerkt, wordt « de gelijkstelling van de graden van licentiaat en | 
| droit a été réalisée par un arrêté de la Communauté française du 19 | master in de rechten verwezenlijkt door een Vlaams decreet van 4 april | 
| mai 2004 et par un décret flamand du 4 avril 2003 » (Doc. parl., | 2003 en een besluit van de Franse Gemeenschap van 19 mei 2004 » (Parl. | 
| Sénat, 2008-2009, n° 4-1377/2, p. 2). Sur la base de cette | St., Senaat, 2008-2009, nr. 4-1377/2, p. 2). Op grond van die | 
| assimilation, les parties requérantes pouvaient raisonnablement | gelijkstelling konden de verzoekende partijen, na de voltooiing van | 
| s'attendre, après avoir achevé le programme d'équivalence précité, à | het voormelde gelijkwaardigheidsprogramma, redelijkerwijze verwachten | 
| avoir accès aux professions juridiques mentionnées ci-dessus. | toegang te verkrijgen tot de voormelde juridische beroepen. | 
| B.2.5. L'article 2 des lois attaquées ne se borne pas à confirmer | B.2.5. Artikel 2 van de bestreden wetten beperkt zich niet ertoe die | 
| cette assimilation pour ce qui concerne l'exigence de diplôme | gelijkstelling te bevestigen wat het voormelde diplomavereiste | 
| précitée. Il contient également « une nouvelle liste de matières | betreft. Dat artikel bevat tevens « een nieuwe lijst met vakken die | 
| distillées parmi celles qui, selon des représentants du monde | door academici en vertegenwoordigers van de balies van de beide | 
| académique et des représentants des barreaux des deux parties du pays, | landsdelen als noodzakelijk worden beschouwd om voldoende kennis te | 
| constituent le bagage indispensable pour avoir une connaissance | |
| suffisante du droit belge en vue de satisfaire aux exigences posées en | hebben van het Belgisch recht om in aanmerking te komen voor de | 
| matière de diplôme pour les différentes professions juridiques dans | diplomavereisten voor de verschillende juridische beroepen in ons land | 
| notre pays, sans préjudice des conditions d'accès spécifiques imposées | en zonder afbreuk te doen aan specifieke toelatingsvoorwaarden die | 
| pour les différentes professions » (Doc. parl., Chambre, 2009-2010, | voor de verschillende beroepen worden opgelegd » (Parl. St., Kamer, | 
| DOC 52-2107/003 et DOC 52-2108/003, p. 2). | 2009-2010, DOC 52-2107/003 en DOC 52-2108/003, p. 2). | 
| B.2.6. Les parties requérantes sont titulaires du diplôme de master en | B.2.6. De verzoekende partijen zijn houder van het diploma van master | 
| droit belge, mais, dans le cadre de l'obtention de ce diplôme, elles | in het Belgisch recht, doch bij het behalen van dat diploma hebben zij | 
| n'ont pas passé un examen sur toutes les matières mentionnées à | |
| l'article 2 auprès d'un institut belge d'enseignement supérieur. En ce | niet over alle in artikel 2 vermelde opleidingsonderdelen examen | 
| que cet article leur interdit l'accès à certaines professions | afgelegd aan een Belgische instelling van hoger onderwijs. In zoverre | 
| juridiques, elles sont directement et défavorablement affectées par | dat artikel hun de toegang tot bepaalde juridische beroepen ontzegt, | 
| worden zij rechtstreeks en ongunstig door dat artikel geraakt. Zij | |
| cet article. Dans cette mesure, elles justifient dès lors de l'intérêt | doen derhalve in die mate blijken van het vereiste belang bij de | 
| requis à l'annulation de l'article 2 des lois attaquées. | vernietiging van artikel 2 van de bestreden wetten. | 
| B.2.7. L'intérêt à agir suppose que le résultat du recours soit | B.2.7. Het belang veronderstelt dat de uitkomst van het beroep in het | 
| susceptible de procurer un bénéfice à la partie qui l'a intenté. | voordeel kan zijn van de partij die het heeft ingesteld. | 
| Le constat que les parties requérantes peuvent passer l'épreuve | De vaststelling dat de verzoekende partijen de bekwaamheidsproef, | 
| d'aptitude visée à l'article 428quater du Code judiciaire pour être | bedoeld in artikel 428quater van het Gerechtelijk Wetboek, kunnen | 
| admises à la profession d'avocat ne fait pas disparaître leur intérêt. | afleggen om tot het beroep van advocaat te worden toegelaten, doet hun | 
| En effet, la profession d'avocat n'est qu'une des professions | belang niet verdwijnen. Het beroep van advocaat is immers slechts een | 
| juridiques visées par les lois attaquées. | van de juridische beroepen die met de bestreden wetten worden beoogd. | 
| B.3. Par ordonnance du 27 avril 2011, la Cour a soulevé d'office le | B.3. Het Hof heeft bij beschikking van 27 april 2011 het volgende | 
| moyen suivant : | ambtshalve middel opgeworpen : | 
| « L'article 2 des lois attaquées est-il conforme à l'article 127, § 1er, | « Is artikel 2 van de bestreden wetten in overeenstemming met artikel | 
| alinéa 1er, 2°, de la Constitution, en ce qu'il subordonne | 127, § 1, eerste lid, 2°, van de Grondwet in zoverre het de | 
| l'assimilation du grade de master en droit à la licence ou au doctorat | gelijkstelling van de graad van master in de rechten met een | 
| en droit à la condition que, dans le cadre de l'obtention du diplôme | licentiaat of doctor in de rechten afhankelijk stelt van de voorwaarde | 
| de bachelier ou de master, le titulaire du diplôme de master en droit | dat de houder van het diploma van master in de rechten bij het behalen | 
| van het bachelor- of masterdiploma aan een Belgische instelling van | |
| doit avoir passé un examen sur des matières déterminées auprès d'une | hoger onderwijs examen moet hebben afgelegd over welbepaalde | 
| institution belge d'enseignement supérieur ? ». | opleidingsonderdelen ? ». | 
| B.4.1. Il y a lieu de faire une distinction entre, d'une part, la | B.4.1. Er dient een onderscheid te worden gemaakt tussen, enerzijds, | 
| législation sur l'enseignement, pour laquelle les communautés sont | onderwijswetgeving, waarvoor de gemeenschappen bevoegd zijn, en, | 
| compétentes, et, d'autre part, la réglementation de l'accès à une | anderzijds, een regeling inzake de toegang tot een beroep, waarvoor de | 
| profession, pour laquelle le législateur fédéral est compétent. La | federale wetgever bevoegd is. Het vaststellen van een leerprogramma op | 
| fixation d'un programme d'études sur la base duquel un diplôme peut | basis waarvan een diploma kan worden verworven, is een aangelegenheid | 
| être obtenu est une matière d'enseignement. Faire dépendre l'accès à | van onderwijs. De toegang tot een beroep afhankelijk maken van het | 
| une profession de la possession d'un diplôme ou d'autres exigences | bezit van een diploma of van andere vereisten, komt neer op het | 
| revient à régler les conditions d'accès à la profession. | regelen van vestigingsvoorwaarden. | 
| B.4.2. La compétence de régler les conditions d'accès à la profession, | B.4.2. De door artikel 6, § 1, VI, vijfde lid, 6°, van de bijzondere | 
| que l'article 6, § 1er, VI, alinéa 5, 6°, de la loi spéciale du 8 août | wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen aan de | 
| 1980 de réformes institutionnelles réserve au législateur fédéral, | federale wetgever voorbehouden bevoegdheid om de vestigingsvoorwaarden | 
| comprend le pouvoir de fixer les règles en matière d'accès à certaines | te regelen, omvat de bevoegdheid om regels vast te stellen inzake de | 
| professions. Le fait que ces règles, comme c'est l'usage, contiennent | toegang tot bepaalde beroepen. Dat die regels, zoals gebruikelijk is, | 
| des exigences de formation et de diplôme n'en fait pas une matière | vereisten van opleiding en van diploma omvatten, maakt van de | 
| d'enseignement au sens de l'article 127, § 1er, alinéa 1er, 2°, de la | aangelegenheid geen zaak van onderwijs in de zin van artikel 127, § 1, | 
| Constitution. | eerste lid, 2°, van de Grondwet. | 
| B.4.3. Il appartient dès lors au législateur fédéral d'établir quels | B.4.3. Het staat bijgevolg aan de federale wetgever uit te maken welke | 
| diplômes il prend en compte pour régler l'accès à une profession, à | diploma's hij in aanmerking neemt bij het regelen van de toegang tot | 
| condition de traiter à cet égard de manière identique les diplômes | een beroep, op voorwaarde dat hij daarbij gelijkwaardige diploma's op | 
| équivalents et de tenir compte de la réglementation adoptée par les | dezelfde wijze behandelt en hij rekening houdt met de door de | 
| communautés. | gemeenschappen aangenomen regelgeving. | 
| B.4.4. Comme il a déjà été constaté en B.2.5, l'article 2 des lois | B.4.4. Zoals reeds is vastgesteld in B.2.5, beperkt artikel 2 van de | 
| attaquées ne se borne pas, en ce qui concerne les exigences de diplôme | bestreden wetten zich niet, wat de diplomavereisten voor de toegang | 
| pour l'accès aux professions juridiques, à assimiler le grade de | tot juridische beroepen betreft, tot de gelijkstelling van de graad | 
| master en droit à celui de licencié ou de docteur en droit. Il ajoute | van master in de rechten met een licentiaat of doctor in de rechten. | 
| que le titulaire du diplôme de master en droit doit, dans le cadre de | Het voegt eraan toe dat de houder van het diploma van master in de | 
| l'obtention du diplôme de bachelier ou de master, avoir passé un | rechten bij het behalen van het bachelor- of masterdiploma aan een | 
| examen sur des branches déterminées auprès d'une institution belge | Belgische instelling van hoger onderwijs examen moet hebben afgelegd | 
| d'enseignement supérieur. | over welbepaalde opleidingsonderdelen. | 
| Cette condition concerne le programme d'études sur la base duquel le | Die voorwaarde heeft betrekking op het leerprogramma op basis waarvan | 
| diplôme de master en droit peut être obtenu. L'ajout de cette | het diploma van master in de rechten kan worden verworven. De | 
| condition ne peut être interprété que comme une reconnaissance | toevoeging van die voorwaarde kan niet anders worden opgevat dan als | 
| d'équivalence de diplômes, laquelle est réservée aux communautés, en | een gelijkwaardigheidserkenning van diploma's, die op grond van | 
| vertu de l'article 127, § 1er, alinéa 1er, 2°, de la Constitution. | artikel 127, § 1, eerste lid, 2°, van de Grondwet aan de | 
| Sans doute le législateur fédéral est-il demeuré compétent, en vertu | gemeenschappen is voorbehouden. Weliswaar is de federale wetgever | 
| de cette disposition, pour fixer les conditions minimales de | krachtens die bepaling bevoegd gebleven voor de minimale voorwaarden | 
| délivrance des diplômes, mais ces dernières ne concernent pas le | voor het uitreiken van de diploma's, maar die minimale voorwaarden | 
| contenu de l'enseignement et en particulier le programme d'études. | hebben geen betrekking op de inhoud van het onderwijs en met name op het leerprogramma. | 
| B.5. Il découle de ce qui précède que l'article 2 des lois attaquées | B.5. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat artikel 2 van de bestreden | 
| viole l'article 127, § 1er, alinéa 1er, 2°, de la Constitution en ce | wetten artikel 127, § 1, eerste lid, 2°, van de Grondwet schendt in | 
| qu'il subordonne l'assimilation du grade de master en droit à celui de | zoverre het de gelijkstelling van de graad van master in de rechten | 
| licencié ou docteur en droit à la condition que le titulaire du | met die van een licentiaat of doctor in de rechten afhankelijk stelt | 
| diplôme de master en droit ait, dans le cadre de l'obtention du | van de voorwaarde dat de houder van het diploma van master in de | 
| rechten bij het behalen van het bachelor- of masterdiploma aan een | |
| diplôme de bachelier ou de master, passé un examen sur des branches | Belgische instelling van hoger onderwijs examen moet hebben afgelegd | 
| déterminées auprès d'une institution belge d'enseignement supérieur. | over welbepaalde opleidingsonderdelen. | 
| Par ces motifs, | Om die redenen, | 
| la Cour | het Hof | 
| annule, dans l'article 2 de la loi du 30 décembre 2009 « mettant en | vernietigt in artikel 2 van de wet van 30 december 2009 « tot | 
| équivalence le grade de master en droit, master en notariat, master en | gelijkstelling van de graad van master in de rechten, master in het | 
| droit social et respectivement une licence ou un doctorat en droit, | notariaat en master in het sociaal recht met respectievelijk een | 
| une licence en notariat, une licence en droit social en ce qui | licentiaat of doctor in de rechten, een licentiaat in het notariaat en | 
| concerne les exigences de diplôme pour les professions juridiques dans | een licentiaat in het sociaal recht wat betreft de diplomavereisten | 
| voor juridische beroepen in wetten en reglementen die een | |
| les lois et règlements qui règlent une matière visée à l'article 77 de | aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet » en | 
| la Constitution » et dans l'article 2 de la loi la loi du 30 décembre | in artikel 2 van de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van | 
| 2009 « mettant en équivalence le grade de master en droit, master en | de graad van master in de rechten, master in het notariaat en master | 
| notariat, master en droit social et respectivement une licence ou un | in het sociaal recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in | 
| doctorat en droit, une licence en notariat, une licence en droit | de rechten, een licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het | 
| social en ce qui concerne les exigences de diplôme pour les | sociaal recht wat betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen | 
| professions juridiques dans les lois et règlements qui règlent une | in wetten en reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in | 
| matière visée à l'article 78 de la Constitution », les mots : | artikel 78 van de Grondwet » de woorden : | 
| « qui, dans le cadre de l'obtention du diplôme de bachelier ou de | « die, bij het behalen van het bachelor- of masterdiploma, aan een | 
| master, a passé un examen auprès d'une institution belge | |
| d'enseignement supérieur pour les matières suivantes : | Belgische instelling van hoger onderwijs examen heeft afgelegd over : | 
| - le droit constitutionnel; | - staatsrecht; | 
| - le droit des obligations; | - verbintenissenrecht; | 
| - le droit de la procédure civile; | - burgerlijk procesrecht; | 
| - le droit pénal; | - strafrecht; | 
| - le droit de la procédure pénale; | - strafprocesrecht; | 
| - et au moins quatre branches parmi celles qui suivent : les droits | - en ten minste vier van de volgende opleidingsonderdelen : | 
| réels, le droit des personnes et de la famille, le droit des contrats | zakenrecht, personen- en familierecht, bijzondere overeenkomstenrecht, | 
| spéciaux, le droit administratif, le droit du travail, le droit de la | administratief recht, arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht, | 
| sécurité sociale, le droit commercial, le droit fiscal ». | handelsrecht, fiscaal recht ». | 
| Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en | Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, | 
| langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op | 
| janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 14 juillet 2011. | het Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 14 juli 2011. | 
| Le greffier, | De griffier, | 
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. | 
| Le président, | De voorzitter, | 
| M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |