Extrait de l'arrêt n° 129/2011 du 14 juillet 2011 Numéros du rôle : 5003 et 5005 En cause : les recours en annulation de : - la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de master en droit, master en notariat, master en - la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de master en droit, master en notar(...) | Uittreksel uit arrest nr. 129/2011 van 14 juli 2011 Rolnummers 5003 en 5005 In zake : de beroepen tot vernietiging van : - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van master in de rechten, master in het notariaat en - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van master in de rechten, master in(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 129/2011 du 14 juillet 2011 | Uittreksel uit arrest nr. 129/2011 van 14 juli 2011 |
Numéros du rôle : 5003 et 5005 | Rolnummers 5003 en 5005 |
En cause : les recours en annulation de : | In zake : de beroepen tot vernietiging van : |
- la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de | - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van |
master en droit, master en notariat, master en droit social et | master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal |
respectivement une licence ou un doctorat en droit, une licence en | recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een |
notariat, une licence en droit social en ce qui concerne les exigences | licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat |
de diplôme pour les professions juridiques dans les lois et règlements | betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en |
qui règlent une matière visée à l'article 77 de la Constitution »; | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 |
van de Grondwet »; | |
- la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de | - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van |
master en droit, master en notariat, master en droit social et | master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal |
respectivement une licence ou un doctorat en droit, une licence en | recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een |
notariat, une licence en droit social en ce qui concerne les exigences | licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat |
de diplôme pour les professions juridiques dans les lois et règlements | betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en |
qui règlent une matière visée à l'article 78 de la Constitution », | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 |
van de Grondwet », | |
introduits par Sven Jans et par Josepha Braam. | ingesteld door Sven Jans en door Josepha Braam. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée du président M. Bossuyt, du juge J.-P. Snappe, faisant | samengesteld uit voorzitter M. Bossuyt, rechter J.-P. Snappe, |
fonction de président, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. | waarnemend voorzitter, en de rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. |
Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. | Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F. |
Daoût, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président | Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
M. Bossuyt, | voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des recours et procédure | I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging |
Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste | Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 12 juli |
le 12 juillet 2010 et parvenues au greffe les 13 et 14 juillet 2010, | 2010 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn ingekomen op 13 |
des recours en annulation de : | en 14 juli 2010, zijn beroepen tot vernietiging ingesteld van |
- la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de | - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van |
master en droit, master en notariat, master en droit social et | master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal |
respectivement une licence ou un doctorat en droit, une licence en | recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een |
notariat, une licence en droit social en ce qui concerne les exigences | licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat |
de diplôme pour les professions juridiques dans les lois et règlements | betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en |
qui règlent une matière visée à l'article 77 de la Constitution »; | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 |
van de Grondwet »; | |
- la loi du 30 décembre 2009 « mettant en équivalence le grade de | - de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van de graad van |
master en droit, master en notariat, master en droit social et | master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal |
respectivement une licence ou un doctorat en droit, une licence en | recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een |
notariat, une licence en droit social en ce qui concerne les exigences | licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat |
de diplôme pour les professions juridiques dans les lois et règlements | betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en |
qui règlent une matière visée à l'article 78 de la Constitution » | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 |
(toutes deux publiées au Moniteur belge du 18 janvier 2010), ont été | van de Grondwet » (allebei bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 18 januari |
introduits respectivement par Sven Jans, demeurant à 3770 Riemst, | 2010), door respectievelijk Sven Jans, wonende te 3770 Riemst, |
Panoramalaan 21, et Josepha Braam, demeurant à 3010 Kessel-Lo, Koetweg | Panoramalaan 21, en Josepha Braam, wonende te 3010 Kessel-Lo, Koetweg |
35. | 35. |
Ces affaires, inscrites sous les numéros 5003 et 5005 du rôle de la | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 5003 en 5005 van de rol van |
Cour, ont été jointes. | het Hof, werden samengevoegd. |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Les lois attaquées du 30 décembre 2009 visent à adapter à la | B.1. De bestreden wetten van 30 december 2009 beogen de |
structure bachelier-master de l'enseignement supérieur les conditions | diplomavereisten voor de toegang tot juridische beroepen aan te passen |
de diplôme pour l'accès aux professions juridiques. La première loi | aan de bachelor-masterstructuur van het hoger onderwijs. De eerste wet |
vise les exigences de diplôme fixées dans des lois et règlements | regelt de diplomavereisten in wetten en reglementen die een |
réglant une matière visée à l'article 77 de la Constitution, qui | aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet, dat |
énumère les matières totalement bicamérales. La seconde loi vise les | de volledig bicamerale aangelegenheden aangeeft. De tweede wet regelt |
exigences de diplôme fixées dans des lois et règlements réglant une | de diplomavereisten in wetten en reglementen die een aangelegenheid |
matière visée à l'article 78 de la Constitution, qui concerne la | regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet, dat de gedeeltelijk |
procédure partiellement bicamérale. | bicamerale procedure betreft. |
A l'exception de la référence aux dispositions constitutionnelles | Op de verwijzing naar de voormelde grondwetsbepalingen na, is de |
précitées, le contenu des deux lois attaquées est identique : | inhoud van beide bestreden wetten identiek : |
« Article 1er.La présente loi règle une matière visée à l'article |
« Artikel 1.Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel |
[respectivement 77 et 78] de la Constitution. | [77, respectievelijk 78] van de Grondwet. |
Art. 2.Pour l'application des exigences de diplôme, dans les lois et |
Art. 2.Voor de toepassing van diplomavereisten in wetten of |
règlements qui règlent une matière visée à l'article [respectivement | reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel [77, |
77 et 78] de la Constitution, est mis en équivalence d'un licencié ou | respectievelijk 78] van de Grondwet, wordt met een licentiaat of |
docteur en droit, le titulaire du diplôme de master en droit qui, dans | doctor in de rechten gelijkgesteld de houder van het diploma van |
le cadre de l'obtention du diplôme de bachelier ou de master, a passé | master in de rechten die, bij het behalen van het bachelor- of |
un examen auprès d'une institution belge d'enseignement supérieur pour | masterdiploma, aan een Belgische instelling van hoger onderwijs examen |
les matières suivantes : | heeft afgelegd over : |
- le droit constitutionnel; | - staatsrecht; |
- le droit des obligations; | - verbintenissenrecht; |
- le droit de la procédure civile; | - burgerlijk procesrecht; |
- le droit pénal; | - strafrecht; |
- le droit de la procédure pénale; | - strafprocesrecht; |
- et au moins quatre branches parmi celles qui suivent : les droits | - en ten minste vier van de volgende opleidingsonderdelen : |
réels, le droit des personnes et de la famille, le droit des contrats | zakenrecht, personen- en familierecht, bijzondere overeenkomstenrecht, |
spéciaux, le droit administratif, le droit du travail, le droit de la | administratief recht, arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht, |
handelsrecht, fiscaal recht. | |
sécurité sociale, le droit commercial, le droit fiscal. | Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire diplomavereisten |
Pour l'application d'exigences légales ou réglementaires, visées à | bedoeld in het eerste lid, wordt onder de woorden ' doctor in de |
l'alinéa 1er, les mots ' docteur en droit ' désignent ' docteur en | rechten ' verstaan ' doctor in de rechten zoals bedoeld voor de wet |
droit tel que stipulé avant la loi du 31 mai 1972 relative aux effets | van 31 mei 1972 betreffende de wettelijke gevolgen verbonden aan de |
légaux du grade de licencié en droit '. | graad van licentiaat in de rechten '. |
Pour l'application des exigences de diplôme légales ou réglementaires, | Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire diplomavereisten |
on entend par ' master en droit ' le titulaire du diplôme de master en | wordt onder een master in de rechten begrepen de houder van het |
droit visé à l'alinéa 1er. | diploma van master in de rechten bedoeld in het eerste lid. |
Art. 3.Pour l'application d'exigences légales ou règlementaires, |
Art. 3.Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire |
visées à l'article 2, est mis en équivalence d'un licencié en | diplomavereisten bedoeld in artikel 2, wordt met een licentiaat in het |
notariat, le titulaire du diplôme de master en notariat obtenu auprès | notariaat gelijkgesteld de houder van het diploma van master in het |
d'une université belge. | notariaat behaald aan een Belgische universiteit. |
Art. 4.Pour l'application d'exigences légales ou règlementaires, |
Art. 4.Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire |
visées à l'article 2, est mis en équivalence d'un licencié en droit | diplomavereisten bedoeld in artikel 2, wordt met een licentiaat in het |
social, le titulaire du diplôme de master après master en droit social | sociaal recht gelijkgesteld de houder van het diploma van master na |
obtenu auprès d'une université belge. | master in het sociaal recht behaald aan een Belgische universiteit. |
Art. 5.La présente loi entre en vigueur le 1er juillet 2009 ». |
Art. 5.Deze wet treedt in werking op 1 juli 2009 ». |
B.2.1. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt des parties | B.2.1. De Ministerraad betwist het belang van de verzoekende partijen |
requérantes à l'annulation des lois attaquées. | bij de vernietiging van de bestreden wetten. |
B.2.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la | B.2.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale | Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of |
qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne | rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken |
justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation | van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de |
pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme | personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en |
attaquée. | ongunstig zou kunnen worden geraakt. |
B.2.3. Les parties requérantes ont suivi un programme d'équivalence à | B.2.3. De verzoekende partijen volgden in het academiejaar 2009-2010 |
la « Katholieke Universiteit Leuven » au cours de l'année académique | een gelijkwaardigheidsprogramma aan de Katholieke Universiteit Leuven |
2009-2010 en vue d'obtenir l'assimilation de leur diplôme de master | teneinde hun aan de Universiteit van Maastricht behaalde juridisch |
juridique, obtenu auprès de l'Université de Maastricht, au diplôme | masterdiploma te laten gelijkstellen met het Belgisch diploma van |
belge de master en droit. | master in de rechten. |
Les parties requérantes n'étant pas titulaires du diplôme de master en | Aangezien de verzoekende partijen geen houder zijn van het diploma van |
notariat obtenu auprès d'une université belge ou du diplôme de master | master in het notariaat behaald aan een Belgische universiteit of van |
après master en droit social obtenu auprès d'une université belge, | het diploma van master na master in het sociaal recht behaald aan een |
elles ne justifient pas de l'intérêt requis à l'annulation des | Belgische universiteit, doen zij niet blijken van het vereiste belang |
articles 3 et 4 des lois attaquées. | bij de vernietiging van de artikelen 3 en 4 van de bestreden wetten. |
B.2.4. Pour l'exercice de certaines professions juridiques (avocat, | B.2.4. Voor de uitoefening van sommige juridische beroepen (advocaat, |
magistrat, notaire, huissier de justice, ...), la loi exige un diplôme | magistraat, notaris, gerechtsdeurwaarder, enz.) vereist de wet een |
de licencié ou de docteur en droit. | diploma van licentiaat of doctor in de rechten. |
Ainsi qu'il est observé dans les travaux préparatoires des lois | Zoals in de parlementaire voorbereiding van de bestreden wetten werd |
attaquées, « l'assimilation des grades de licencié et de master en | opgemerkt, wordt « de gelijkstelling van de graden van licentiaat en |
droit a été réalisée par un arrêté de la Communauté française du 19 | master in de rechten verwezenlijkt door een Vlaams decreet van 4 april |
mai 2004 et par un décret flamand du 4 avril 2003 » (Doc. parl., | 2003 en een besluit van de Franse Gemeenschap van 19 mei 2004 » (Parl. |
Sénat, 2008-2009, n° 4-1377/2, p. 2). Sur la base de cette | St., Senaat, 2008-2009, nr. 4-1377/2, p. 2). Op grond van die |
assimilation, les parties requérantes pouvaient raisonnablement | gelijkstelling konden de verzoekende partijen, na de voltooiing van |
s'attendre, après avoir achevé le programme d'équivalence précité, à | het voormelde gelijkwaardigheidsprogramma, redelijkerwijze verwachten |
avoir accès aux professions juridiques mentionnées ci-dessus. | toegang te verkrijgen tot de voormelde juridische beroepen. |
B.2.5. L'article 2 des lois attaquées ne se borne pas à confirmer | B.2.5. Artikel 2 van de bestreden wetten beperkt zich niet ertoe die |
cette assimilation pour ce qui concerne l'exigence de diplôme | gelijkstelling te bevestigen wat het voormelde diplomavereiste |
précitée. Il contient également « une nouvelle liste de matières | betreft. Dat artikel bevat tevens « een nieuwe lijst met vakken die |
distillées parmi celles qui, selon des représentants du monde | door academici en vertegenwoordigers van de balies van de beide |
académique et des représentants des barreaux des deux parties du pays, | landsdelen als noodzakelijk worden beschouwd om voldoende kennis te |
constituent le bagage indispensable pour avoir une connaissance | |
suffisante du droit belge en vue de satisfaire aux exigences posées en | hebben van het Belgisch recht om in aanmerking te komen voor de |
matière de diplôme pour les différentes professions juridiques dans | diplomavereisten voor de verschillende juridische beroepen in ons land |
notre pays, sans préjudice des conditions d'accès spécifiques imposées | en zonder afbreuk te doen aan specifieke toelatingsvoorwaarden die |
pour les différentes professions » (Doc. parl., Chambre, 2009-2010, | voor de verschillende beroepen worden opgelegd » (Parl. St., Kamer, |
DOC 52-2107/003 et DOC 52-2108/003, p. 2). | 2009-2010, DOC 52-2107/003 en DOC 52-2108/003, p. 2). |
B.2.6. Les parties requérantes sont titulaires du diplôme de master en | B.2.6. De verzoekende partijen zijn houder van het diploma van master |
droit belge, mais, dans le cadre de l'obtention de ce diplôme, elles | in het Belgisch recht, doch bij het behalen van dat diploma hebben zij |
n'ont pas passé un examen sur toutes les matières mentionnées à | |
l'article 2 auprès d'un institut belge d'enseignement supérieur. En ce | niet over alle in artikel 2 vermelde opleidingsonderdelen examen |
que cet article leur interdit l'accès à certaines professions | afgelegd aan een Belgische instelling van hoger onderwijs. In zoverre |
juridiques, elles sont directement et défavorablement affectées par | dat artikel hun de toegang tot bepaalde juridische beroepen ontzegt, |
worden zij rechtstreeks en ongunstig door dat artikel geraakt. Zij | |
cet article. Dans cette mesure, elles justifient dès lors de l'intérêt | doen derhalve in die mate blijken van het vereiste belang bij de |
requis à l'annulation de l'article 2 des lois attaquées. | vernietiging van artikel 2 van de bestreden wetten. |
B.2.7. L'intérêt à agir suppose que le résultat du recours soit | B.2.7. Het belang veronderstelt dat de uitkomst van het beroep in het |
susceptible de procurer un bénéfice à la partie qui l'a intenté. | voordeel kan zijn van de partij die het heeft ingesteld. |
Le constat que les parties requérantes peuvent passer l'épreuve | De vaststelling dat de verzoekende partijen de bekwaamheidsproef, |
d'aptitude visée à l'article 428quater du Code judiciaire pour être | bedoeld in artikel 428quater van het Gerechtelijk Wetboek, kunnen |
admises à la profession d'avocat ne fait pas disparaître leur intérêt. | afleggen om tot het beroep van advocaat te worden toegelaten, doet hun |
En effet, la profession d'avocat n'est qu'une des professions | belang niet verdwijnen. Het beroep van advocaat is immers slechts een |
juridiques visées par les lois attaquées. | van de juridische beroepen die met de bestreden wetten worden beoogd. |
B.3. Par ordonnance du 27 avril 2011, la Cour a soulevé d'office le | B.3. Het Hof heeft bij beschikking van 27 april 2011 het volgende |
moyen suivant : | ambtshalve middel opgeworpen : |
« L'article 2 des lois attaquées est-il conforme à l'article 127, § 1er, | « Is artikel 2 van de bestreden wetten in overeenstemming met artikel |
alinéa 1er, 2°, de la Constitution, en ce qu'il subordonne | 127, § 1, eerste lid, 2°, van de Grondwet in zoverre het de |
l'assimilation du grade de master en droit à la licence ou au doctorat | gelijkstelling van de graad van master in de rechten met een |
en droit à la condition que, dans le cadre de l'obtention du diplôme | licentiaat of doctor in de rechten afhankelijk stelt van de voorwaarde |
de bachelier ou de master, le titulaire du diplôme de master en droit | dat de houder van het diploma van master in de rechten bij het behalen |
van het bachelor- of masterdiploma aan een Belgische instelling van | |
doit avoir passé un examen sur des matières déterminées auprès d'une | hoger onderwijs examen moet hebben afgelegd over welbepaalde |
institution belge d'enseignement supérieur ? ». | opleidingsonderdelen ? ». |
B.4.1. Il y a lieu de faire une distinction entre, d'une part, la | B.4.1. Er dient een onderscheid te worden gemaakt tussen, enerzijds, |
législation sur l'enseignement, pour laquelle les communautés sont | onderwijswetgeving, waarvoor de gemeenschappen bevoegd zijn, en, |
compétentes, et, d'autre part, la réglementation de l'accès à une | anderzijds, een regeling inzake de toegang tot een beroep, waarvoor de |
profession, pour laquelle le législateur fédéral est compétent. La | federale wetgever bevoegd is. Het vaststellen van een leerprogramma op |
fixation d'un programme d'études sur la base duquel un diplôme peut | basis waarvan een diploma kan worden verworven, is een aangelegenheid |
être obtenu est une matière d'enseignement. Faire dépendre l'accès à | van onderwijs. De toegang tot een beroep afhankelijk maken van het |
une profession de la possession d'un diplôme ou d'autres exigences | bezit van een diploma of van andere vereisten, komt neer op het |
revient à régler les conditions d'accès à la profession. | regelen van vestigingsvoorwaarden. |
B.4.2. La compétence de régler les conditions d'accès à la profession, | B.4.2. De door artikel 6, § 1, VI, vijfde lid, 6°, van de bijzondere |
que l'article 6, § 1er, VI, alinéa 5, 6°, de la loi spéciale du 8 août | wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen aan de |
1980 de réformes institutionnelles réserve au législateur fédéral, | federale wetgever voorbehouden bevoegdheid om de vestigingsvoorwaarden |
comprend le pouvoir de fixer les règles en matière d'accès à certaines | te regelen, omvat de bevoegdheid om regels vast te stellen inzake de |
professions. Le fait que ces règles, comme c'est l'usage, contiennent | toegang tot bepaalde beroepen. Dat die regels, zoals gebruikelijk is, |
des exigences de formation et de diplôme n'en fait pas une matière | vereisten van opleiding en van diploma omvatten, maakt van de |
d'enseignement au sens de l'article 127, § 1er, alinéa 1er, 2°, de la | aangelegenheid geen zaak van onderwijs in de zin van artikel 127, § 1, |
Constitution. | eerste lid, 2°, van de Grondwet. |
B.4.3. Il appartient dès lors au législateur fédéral d'établir quels | B.4.3. Het staat bijgevolg aan de federale wetgever uit te maken welke |
diplômes il prend en compte pour régler l'accès à une profession, à | diploma's hij in aanmerking neemt bij het regelen van de toegang tot |
condition de traiter à cet égard de manière identique les diplômes | een beroep, op voorwaarde dat hij daarbij gelijkwaardige diploma's op |
équivalents et de tenir compte de la réglementation adoptée par les | dezelfde wijze behandelt en hij rekening houdt met de door de |
communautés. | gemeenschappen aangenomen regelgeving. |
B.4.4. Comme il a déjà été constaté en B.2.5, l'article 2 des lois | B.4.4. Zoals reeds is vastgesteld in B.2.5, beperkt artikel 2 van de |
attaquées ne se borne pas, en ce qui concerne les exigences de diplôme | bestreden wetten zich niet, wat de diplomavereisten voor de toegang |
pour l'accès aux professions juridiques, à assimiler le grade de | tot juridische beroepen betreft, tot de gelijkstelling van de graad |
master en droit à celui de licencié ou de docteur en droit. Il ajoute | van master in de rechten met een licentiaat of doctor in de rechten. |
que le titulaire du diplôme de master en droit doit, dans le cadre de | Het voegt eraan toe dat de houder van het diploma van master in de |
l'obtention du diplôme de bachelier ou de master, avoir passé un | rechten bij het behalen van het bachelor- of masterdiploma aan een |
examen sur des branches déterminées auprès d'une institution belge | Belgische instelling van hoger onderwijs examen moet hebben afgelegd |
d'enseignement supérieur. | over welbepaalde opleidingsonderdelen. |
Cette condition concerne le programme d'études sur la base duquel le | Die voorwaarde heeft betrekking op het leerprogramma op basis waarvan |
diplôme de master en droit peut être obtenu. L'ajout de cette | het diploma van master in de rechten kan worden verworven. De |
condition ne peut être interprété que comme une reconnaissance | toevoeging van die voorwaarde kan niet anders worden opgevat dan als |
d'équivalence de diplômes, laquelle est réservée aux communautés, en | een gelijkwaardigheidserkenning van diploma's, die op grond van |
vertu de l'article 127, § 1er, alinéa 1er, 2°, de la Constitution. | artikel 127, § 1, eerste lid, 2°, van de Grondwet aan de |
Sans doute le législateur fédéral est-il demeuré compétent, en vertu | gemeenschappen is voorbehouden. Weliswaar is de federale wetgever |
de cette disposition, pour fixer les conditions minimales de | krachtens die bepaling bevoegd gebleven voor de minimale voorwaarden |
délivrance des diplômes, mais ces dernières ne concernent pas le | voor het uitreiken van de diploma's, maar die minimale voorwaarden |
contenu de l'enseignement et en particulier le programme d'études. | hebben geen betrekking op de inhoud van het onderwijs en met name op het leerprogramma. |
B.5. Il découle de ce qui précède que l'article 2 des lois attaquées | B.5. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat artikel 2 van de bestreden |
viole l'article 127, § 1er, alinéa 1er, 2°, de la Constitution en ce | wetten artikel 127, § 1, eerste lid, 2°, van de Grondwet schendt in |
qu'il subordonne l'assimilation du grade de master en droit à celui de | zoverre het de gelijkstelling van de graad van master in de rechten |
licencié ou docteur en droit à la condition que le titulaire du | met die van een licentiaat of doctor in de rechten afhankelijk stelt |
diplôme de master en droit ait, dans le cadre de l'obtention du | van de voorwaarde dat de houder van het diploma van master in de |
rechten bij het behalen van het bachelor- of masterdiploma aan een | |
diplôme de bachelier ou de master, passé un examen sur des branches | Belgische instelling van hoger onderwijs examen moet hebben afgelegd |
déterminées auprès d'une institution belge d'enseignement supérieur. | over welbepaalde opleidingsonderdelen. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
annule, dans l'article 2 de la loi du 30 décembre 2009 « mettant en | vernietigt in artikel 2 van de wet van 30 december 2009 « tot |
équivalence le grade de master en droit, master en notariat, master en | gelijkstelling van de graad van master in de rechten, master in het |
droit social et respectivement une licence ou un doctorat en droit, | notariaat en master in het sociaal recht met respectievelijk een |
une licence en notariat, une licence en droit social en ce qui | licentiaat of doctor in de rechten, een licentiaat in het notariaat en |
concerne les exigences de diplôme pour les professions juridiques dans | een licentiaat in het sociaal recht wat betreft de diplomavereisten |
voor juridische beroepen in wetten en reglementen die een | |
les lois et règlements qui règlent une matière visée à l'article 77 de | aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet » en |
la Constitution » et dans l'article 2 de la loi la loi du 30 décembre | in artikel 2 van de wet van 30 december 2009 « tot gelijkstelling van |
2009 « mettant en équivalence le grade de master en droit, master en | de graad van master in de rechten, master in het notariaat en master |
notariat, master en droit social et respectivement une licence ou un | in het sociaal recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in |
doctorat en droit, une licence en notariat, une licence en droit | de rechten, een licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het |
social en ce qui concerne les exigences de diplôme pour les | sociaal recht wat betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen |
professions juridiques dans les lois et règlements qui règlent une | in wetten en reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in |
matière visée à l'article 78 de la Constitution », les mots : | artikel 78 van de Grondwet » de woorden : |
« qui, dans le cadre de l'obtention du diplôme de bachelier ou de | « die, bij het behalen van het bachelor- of masterdiploma, aan een |
master, a passé un examen auprès d'une institution belge | |
d'enseignement supérieur pour les matières suivantes : | Belgische instelling van hoger onderwijs examen heeft afgelegd over : |
- le droit constitutionnel; | - staatsrecht; |
- le droit des obligations; | - verbintenissenrecht; |
- le droit de la procédure civile; | - burgerlijk procesrecht; |
- le droit pénal; | - strafrecht; |
- le droit de la procédure pénale; | - strafprocesrecht; |
- et au moins quatre branches parmi celles qui suivent : les droits | - en ten minste vier van de volgende opleidingsonderdelen : |
réels, le droit des personnes et de la famille, le droit des contrats | zakenrecht, personen- en familierecht, bijzondere overeenkomstenrecht, |
spéciaux, le droit administratif, le droit du travail, le droit de la | administratief recht, arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht, |
sécurité sociale, le droit commercial, le droit fiscal ». | handelsrecht, fiscaal recht ». |
Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en | Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, |
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 14 juillet 2011. | het Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 14 juli 2011. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |