← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 112/2010 du 14 octobre 2010 Numéro du rôle : 4965 En cause
: la question préjudicielle concernant l'article 488bis, h), § 2, alinéa 1 er ,
du Code civil, tel qu'il a été remplacé par l'article 8 de la lo La
Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges R. He(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 112/2010 du 14 octobre 2010 Numéro du rôle : 4965 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 488bis, h), § 2, alinéa 1 er , du Code civil, tel qu'il a été remplacé par l'article 8 de la lo La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges R. He(...) | Uittreksel uit arrest nr. 112/2010 van 14 oktober 2010 Rolnummer 4965 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 488bis, h), § 2, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 8 van de wet van 3 mei 2003 tot wi Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 112/2010 du 14 octobre 2010 | Uittreksel uit arrest nr. 112/2010 van 14 oktober 2010 |
| Numéro du rôle : 4965 | Rolnummer 4965 |
| En cause : la question préjudicielle concernant l'article 488bis, h), | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 488bis, h), § 2, eerste |
| § 2, alinéa 1er, du Code civil, tel qu'il a été remplacé par l'article | lid, van het Burgerlijk Wetboek, zoals vervangen bij artikel 8 van de |
| 8 de la loi du 3 mai 2003 modifiant la législation relative à la | wet van 3 mei 2003 tot wijziging van de wetgeving betreffende de |
| protection des biens des personnes totalement ou partiellement | bescherming van de goederen van personen die wegens hun lichaams- of |
| incapables d'en assumer la gestion en raison de leur état physique ou | geestestoestand geheel of gedeeltelijk onbekwaam zijn die te beheren, |
| mental, posée par le Tribunal de première instance de Bruxelles. | gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges R. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de |
| Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke et P. Nihoul, | rechters R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke en P. |
| assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. | Nihoul, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
| Melchior, | voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par jugement du 18 septembre 2009 en cause de A.B. contre C.V.G. et | Bij vonnis van 18 september 2009 in zake A.B. tegen C.V.G. en M.V.B., |
| M.V.B., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 17 juin | waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 17 juni |
| 2010, le Tribunal de première instance de Bruxelles a posé la question | 2010, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende |
| préjudicielle suivante : | prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 488bis - H), § 2, alinéa 1er, du Code civil viole-t-il | « Schendt artikel 488bis, H, § 2, eerste lid, van het Burgerlijk |
| l'article 11 de la Constitution en ce qu'il impose à toute personne | Wetboek artikel 11 van de Grondwet, in zoverre het iedere onder het |
| placée sous le régime de l'administration provisoire de solliciter | stelsel van het voorlopig bewind geplaatste persoon ertoe verplicht te |
| l'autorisation du juge de paix pour pouvoir valablement arrêter des | verzoeken om de machtiging van de vrederechter teneinde geldig een |
| dispositions de dernières volontés ? ». | uiterste wilsbeschikking te kunnen maken ? ». |
| Le 8 juillet 2010, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la | Op 8 juli 2010 hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en E. |
| Derycke, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de bijzondere | |
| loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les | wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, het Hof ervan in |
| juges-rapporteurs R. Henneuse et E. Derycke ont informé la Cour qu'ils | kennis gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te |
| pourraient être amenés à proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate. | stellen een arrest van onmiddellijk antwoord te wijzen. |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. L'article 488bis, h), § 2, du Code civil, tel qu'il a été inséré | B.1. Artikel 488bis, h ), § 2, van het Burgerlijk Wetboek, zoals het |
| par l'article 8 de la loi du 3 mai 2003 « modifiant la législation | werd ingevoegd bij artikel 8 van de wet van 3 mei 2003 « tot wijziging |
| relative à la protection des biens des personnes totalement ou | van de wetgeving betreffende de bescherming van de goederen van |
| partiellement incapables d'en assumer la gestion en raison de leur | personen die wegens hun lichaams- of geestestoestand geheel of |
| état physique ou mental », dispose : | gedeeltelijk onbekwaam zijn die te beheren », bepaalt : |
| « La personne protégée ne peut disposer valablement par donations | « De beschermde persoon kan slechts geldig schenken onder levenden of |
| entre vifs ou par dispositions de dernières volontés qu'après | een uiterste wilsbeschikking maken na machtiging, op zijn verzoek, |
| autorisation par le juge de paix à sa requête. Le juge de paix juge de | door de vrederechter. De vrederechter oordeelt over de |
| l'aptitude de la volonté de la personne protégée. | wilsgeschiktheid van de beschermde persoon. |
| Le juge de paix peut refuser l'autorisation à disposer par donations | De vrederechter mag de machtiging om te schenken weigeren indien de |
| si la personne protégée ou ses créanciers d'aliments sont menacés | beschermde persoon of zijn onderhoudsgerechtigden door de schenking |
| d'indigence par la donation. | behoeftig dreigen te worden. |
| Les dispositions des articles 1026 à 1034 du Code judiciaire sont | De bepalingen van de artikelen 1026 tot 1034 van het Gerechtelijk |
| d'application. Conformément à l'article 1026, 5°, du même Code, la | Wetboek zijn van toepassing. In afwijking van artikel 1026, 5°, van |
| signature du requérant est suffisante. | hetzelfde Wetboek, volstaat de handtekening van de verzoeker. |
| Le juge de paix peut désigner un expert médical qui doit rendre son | De vrederechter kan een geneesheer-deskundige aanstellen die advies |
| avis sur l'état de santé de la personne à protéger [lire : protégée]. | moet uitbrengen over de gezondheidstoestand van de te beschermen [lees |
| : beschermde] persoon. | |
| Le juge de paix rassemble toutes les informations utiles et peut | De vrederechter wint alle dienstige inlichtingen in en kan eenieder |
| convoquer tous ceux qu'il pense pouvoir l'éclairer, par pli judiciaire | die hij geschikt acht om hem in te lichten, oproepen bij gerechtsbrief |
| afin de les entendre en chambre du conseil. Dans tous les cas, il | om door hem in raadkamer te worden gehoord. Hij roept in ieder geval |
| appelle à la cause l'administrateur provisoire en cas de donation. | de voorlopige bewindvoerder op in geval van schenking. |
| La procédure de l'article 488bis, b), § 6, est applicable par analogie | De procedure van artikel 488bis, b ), § 6, is van overeenkomstige |
| ». | toepassing ». |
| B.2. Il ressort des faits de la cause soumise au juge a quo, de la | B.2. Uit de feiten van de aan de verwijzende rechter voorgelegde zaak, |
| motivation de sa décision et des termes de la question préjudicielle | de motivering van zijn beslissing en de bewoordingen van de |
| que la Cour est invitée à statuer sur la compatibilité, avec l'article | prejudiciële vraag, blijkt dat het Hof wordt verzocht zich uit te |
| 11 de la Constitution, de l'article 488bis, h), § 2, alinéa 1er, | spreken over de bestaanbaarheid met artikel 11 van de Grondwet, van |
| artikel 488bis, h ), § 2, eerste lid, eerste zin, van het Burgerlijk | |
| première phrase, du Code civil, en ce qu'il s'applique au testament. | Wetboek, in zoverre het van toepassing is op het testament. |
| B.3.1. L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention | B.3.1. Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees |
| européenne des droits de l'homme dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». B.3.2. Le droit de disposer de ses biens constitue un élément | Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». B.3.2. Het recht om over zijn eigendom te beschikken vormt een |
| fondamental du droit de propriété (CEDH, 13 juin 1979, Marckx c. | fundamenteel element van het eigendomsrecht (EHRM, 13 juni 1979, |
| Belgique, § 63). | Marckx t. België, § 63). |
| B.4. L'article 488bis, h), § 2, alinéa 1er, première phrase, du Code | B.4. Artikel 488bis, h ), § 2, eerste lid, eerste zin, van het |
| civil interdit à une catégorie de personnes de disposer de leurs biens | Burgerlijk Wetboek verbiedt een categorie van personen om bij |
| par testament sans autorisation préalable d'un juge. | testament over hun eigendom te beschikken zonder voorafgaande |
| machtiging van een rechter. | |
| Il constitue dès lors une réglementation de l'usage des biens au sens | Het vormt bijgevolg een reglementering van het gebruik van de eigendom |
| de l'alinéa 2 de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la | in de zin van het tweede lid van artikel 1 van het Eerste Aanvullend |
| Convention européenne des droits de l'homme. | Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. |
| B.5. Il y a lieu de vérifier si l'atteinte au droit de propriété est | B.5. Er dient te worden onderzocht of de inbreuk op het eigendomsrecht |
| raisonnablement proportionnée à un objectif d'intérêt général. | in een redelijk verband van evenredigheid staat tot een doelstelling |
| van algemeen belang. | |
| La disposition en cause ne satisferait pas à cette condition si elle | De in het geding zijnde bepaling zou niet voldoen aan die voorwaarde |
| rompait le juste équilibre entre les exigences de l'intérêt général et | indien ze het billijke evenwicht verbreekt tussen de vereisten van het |
| les impératifs de la sauvegarde des droits fondamentaux de l'individu, | algemeen belang en de imperatieven van de vrijwaring van de |
| en faisant peser sur les personnes concernées « une charge spéciale et | grondrechten van het individu door op de betrokken personen « een |
| exorbitante » (CEDH, 27 novembre 2007, Hamer c. Belgique, § 77). | bijzondere en buitensporige last » te doen wegen (EHRM, 27 november |
| 2007, Hamer t. België, § 77). | |
| B.6.1. La personne protégée visée par la disposition en cause est une | B.6.1. De in de in het geding zijnde bepaling beoogde beschermde |
| personne majeure « qui, en raison de son état de santé », est | persoon is een meerderjarige « die, wegens zijn gezondheidstoestand » |
| considérée comme « totalement ou partiellement hors d'état de gérer | wordt beschouwd als « geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn |
| ses biens » (article 488bis, a), du Code civil), et qui, en vue de la | goederen te beheren » (artikel 488bis, a), van het Burgerlijk Wetboek) |
| protection de ceux-ci, est pourvue d'un administrateur provisoire dont | en die met het oog op de bescherming daarvan over een voorlopige |
| la mission est « de gérer, en bon père de famille, les biens de la | bewindvoerder beschikt die tot taak heeft « de goederen van de |
| personne protégée, ou d'assister la personne protégée dans cette | beschermde persoon als een goed huisvader te beheren of de beschermde |
| gestion » (article 488bis, f), § 1er, alinéa 1er, du Code civil). | persoon in dat beheer bij te staan » (artikel 488bis, f), § 1, eerste |
| lid, van het Burgerlijk Wetboek). | |
| Un testament est un acte par lequel une personne dispose de ses biens | Een testament is een akte waarbij een persoon om niet over zijn |
| à titre gratuit (article 893 du Code civil). Il s'agit d'un « acte par | goederen beschikt (artikel 893 van het Burgerlijk Wetboek). Het gaat |
| lequel le testateur dispose, pour le temps où il n'existera plus, de | om een « akte waarbij de erflater, voor de tijd dat hij niet meer in |
| tout ou partie de ses biens, et qu'il peut révoquer » (article 895 du Code civil). La disposition en cause, qui a pour objectif de protéger une personne qui se trouve dans une situation de faiblesse, relève de l'intérêt général. B.6.2. La disposition en cause n'interdit pas aux personnes qu'elle vise de disposer de leurs biens par testament, mais elle subordonne la validité de cet acte à l'obtention d'une autorisation préalable du juge de paix. La demande d'autorisation est déposée ou adressée au greffe sous la forme d'une requête unilatérale qui ne doit pas être signée par un | leven zal zijn, over het geheel of een deel van zijn goederen beschikt, en die hij kan herroepen » (artikel 895 van het Burgerlijk Wetboek). De in het geding zijnde bepaling, die tot doel heeft een persoon die zich in een zwakke positie bevindt te beschermen, beoogt een doelstelling van algemeen belang. B.6.2. De in het geding zijnde bepaling verbiedt de erin beoogde personen niet over hun goederen te beschikken bij testament, maar zij maakt de geldigheid van die akte afhankelijk van het verkrijgen van een voorafgaande machtiging van de vrederechter. De aanvraag tot machtiging wordt neergelegd of toegezonden aan de griffie in de vorm van een eenzijdig verzoekschrift dat niet moet |
| avocat (article 488bis, h), § 2, alinéa 3, du Code civil combiné avec | worden ondertekend door een advocaat (artikel 488bis, h ), § 2, derde |
| l'article 1027 du Code judiciaire). La procédure d'autorisation n'est | lid, van het Burgerlijk Wetboek in combinatie met artikel 1027 van het |
| Gerechtelijk Wetboek). De machtigingsprocedure is niet openbaar | |
| pas publique (article 488bis, h), § 2, alinéa 3, première phrase, du | (artikel 488bis, h ), § 2, derde lid, eerste zin, van het Burgerlijk |
| Code civil combiné avec les articles 1028 et 1029, alinéa 1er, du Code | Wetboek in combinatie met de artikelen 1028 en 1029, eerste lid, van |
| judiciaire; article 488bis, h), § 2, alinéa 5, première phrase, du | het Gerechtelijk Wetboek; artikel 488bis, h ), § 2, vijfde lid, eerste |
| Code civil) et l'ordonnance d'autorisation est, en principe, | zin, van het Burgerlijk Wetboek) en de machtigingsbeschikking is in |
| exécutoire par provision (article 1029, alinéa 2, du Code judiciaire). | principe uitvoerbaar bij voorraad (artikel 1029, tweede lid, van het |
| Gerechtelijk Wetboek). | |
| Le juge de paix ne peut refuser l'autorisation de tester que si la | De vrederechter kan de machtiging om te testeren enkel weigeren indien |
| personne protégée ne dispose pas de l'« aptitude de la volonté » | de beschermde persoon niet over de vereiste « wilsgeschiktheid » |
| requise, c'est-à-dire une « aptitude à émettre une volonté juridique | beschikt, dit wil zeggen een « geschiktheid om een geldige rechtswil |
| valable [...], à apprécier à la lumière des facultés mentales » (Doc. | [...] te vormen, te beoordelen in het licht van de geestvermogens » |
| parl., Sénat, 2002-2003, n° 2-1087/6, p. 11). | (Parl. St., Senaat, 2002-2003, nr. 2-1087/6, p. 11). |
| Il statue sur la base d'un « certificat médical circonstancié » | Hij doet uitspraak op grond van een recente « omstandige geneeskundige |
| récent, établi par un médecin indépendant, et qui doit être produit | verklaring », opgesteld door een onafhankelijke geneesheer, en die |
| par la personne protégée qui demande l'autorisation de tester (article | moet worden voorgelegd door de beschermde persoon die de machtiging |
| vraagt om te testeren (artikel 488bis, h ), § 2, zesde lid, in | |
| 488bis, h), § 2, alinéa 6, combiné avec l'article 488bis, b), § 6, du | combinatie met artikel 488bis, b ), § 6, van het Burgerlijk Wetboek) |
| Code civil) et après avoir rassemblé toutes les informations utiles | en na alle dienstige inlichtingen te hebben ingewonnen (artikel |
| (article 488bis, h), § 2, alinéa 5, du Code civil). Il peut, en outre, | 488bis, h ), § 2, vijfde lid, van het Burgerlijk Wetboek). Hij kan |
| demander l'avis d'un expert médical sur l'état de santé de la personne | bovendien het advies vragen van een geneesheer-deskundige over de |
| protégée et entendre tous ceux qui, selon lui, peuvent l'éclairer | gezondheidstoestand van de beschermde persoon en al diegenen horen |
| (article 488bis, h), § 2, alinéas 4 et 5, du Code civil). | die, volgens hem, hem kunnen inlichten (artikel 488bis, h ), § 2, |
| B.6.3. Pour le surplus, il n'y a pas lieu de distinguer, en ce qui | vierde en vijfde lid, van het Burgerlijk Wetboek). |
| concerne l'exigence d'une autorisation préalable du juge de paix pour les dispositions testamentaires des personnes placées sous le régime de l'administration provisoire, selon que la personne protégée serait partiellement ou totalement incapable de gérer ses biens, dès lors que l'autorisation préalable du juge a précisément pour objet de vérifier et d'établir si la personne protégée est apte à disposer de ses biens par testament. B.7. Par conséquent, la mesure en cause est raisonnablement proportionnée à l'objectif poursuivi et ne crée pas de différence de traitement injustifiée. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour | B.6.3. Voor het overige dient, ten aanzien van de vereiste van een voorafgaande machtiging van de vrederechter voor de beschikkingen bij testament van de onder het stelsel van het voorlopig bewind geplaatste personen, geen onderscheid te worden gemaakt naargelang de beschermde persoon gedeeltelijk of geheel niet in staat zou zijn zijn goederen te beheren, daar de voorafgaande machtiging van de rechter precies tot doel heeft na te gaan en vast te stellen of de beschermde persoon in staat is bij testament over zijn goederen te beschikken. B.7. Bijgevolg staat de in het geding zijnde maatregel in een redelijk verband van evenredigheid tot de nagestreefde doelstelling en voert hij geen onverantwoord verschil in behandeling in. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| En ce qu'il s'applique au testament, l'article 488bis, h), § 2, alinéa | In zoverre artikel 488bis, h ), § 2, eerste lid, eerste zin, van het |
| 1er, première phrase, du Code civil ne viole pas l'article 11 de la Constitution. | Burgerlijk Wetboek van toepassing is op het testament, schendt het artikel 11 van de Grondwet niet. |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 14 octobre 2010. | Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 14 oktober 2010. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| Le président, | De voorzitter, |
| M. Melchior | M. Melchior |