Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 167/2009 du 29 octobre 2009 Numéros du rôle : 4559, 4647, 4655 et 4657 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 372, 373 et 375 du Code pénal, posées par la Cour d'appel de Gand et par la Cour d'a La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges R. Hen(...)"
Extrait de l'arrêt n° 167/2009 du 29 octobre 2009 Numéros du rôle : 4559, 4647, 4655 et 4657 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 372, 373 et 375 du Code pénal, posées par la Cour d'appel de Gand et par la Cour d'a La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges R. Hen(...) Uittreksel uit arrest nr. 167/2009 van 29 oktober 2009 Rolnummers 4559, 4647, 4655 en 4657 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 372, 373 en 375 van het Strafwetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Gent en door het H Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 167/2009 du 29 octobre 2009 Uittreksel uit arrest nr. 167/2009 van 29 oktober 2009
Numéros du rôle : 4559, 4647, 4655 et 4657 Rolnummers 4559, 4647, 4655 en 4657
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 372, In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 372, 373 en
373 et 375 du Code pénal, posées par la Cour d'appel de Gand et par la 375 van het Strafwetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Gent en
Cour d'appel d'Anvers. door het Hof van Beroep te Antwerpen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges R. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de
Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen et J.-P. Snappe, assistée rechters R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen en J.-P.
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, Snappe, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par arrêt du 13 octobre 2008 en cause du ministère public et de a. Bij arrest van 13 oktober 2008 in zake het openbaar ministerie,
E.E. et S. D.V. contre R.B., dont l'expédition est parvenue au greffe E.E. en S. D.V. tegen R.B., waarvan de expeditie ter griffie van het
de la Cour le 18 novembre 2008, la Cour d'appel de Gand a posé les Hof is ingekomen op 18 november 2008, heeft het Hof van Beroep te Gent
questions préjudicielles suivantes : de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. L'article 372 (et l'article 373) du Code pénal, combiné(s) avec « 1. Schendt (schenden) artikel 372 (en 373) van het Strafwetboek, in
l'article 375 du Code pénal, viole-t-il (violent-ils) les articles 10 samenhang gelezen met artikel 375 van het Strafwetboek de artikelen 10
et 11 de la Constitution en ce qu'ils prévoient que les mineurs âgés en 11 van de Grondwet, in zoverre zij stellen dat minderjarigen van
de quatorze ans à seize ans accomplissant des actes sexuels sont veertien tot zestien jaar dewelke seksuele handelingen stellen wel
réputés avoir la capacité de consentir valablement à un acte de bekwaam worden geacht om rechtsgeldig toe te stemmen in een daad van
pénétration sexuelle, mais, en revanche, ne sont pas réputés avoir la seksuele penetratie, doch daarentegen niet bekwaam worden geacht om
capacité de consentir valablement à un comportement qualifié (qui est rechtsgeldig toe te stemmen met (minder verregaand) gekwalificeerd
moins extrême) en matière d'attentat à la pudeur ? gedrag inzake aanranding van de eerbaarheid ?
2. L'article 372 (et l'article 373) du Code pénal, combiné(s) avec 2. Schendt (schenden) artikel 372 (en 373) van het Strafwetboek, in
l'article 375 du Code pénal, viole-t-il (violent-ils) les articles 10 samenhang gelezen met artikel 375 van het Strafwetboek de artikelen 10
et 11 de la Constitution en ce qu'ils prévoient que l'appréciation du en 11 van de Grondwet, inzoverre zij stellen dat de beoordeling van de
caractère punissable d'un acte de pénétration sexuelle par une strafwaardigheid van een daad van seksuele penetratie door een
personne majeure s'opère dans le cadre de l'existence ou non du meerderjarige geschiedt in het kader van de al dan niet aanwezigheid
consentement d'un mineur entre quatorze et seize ans et qu'en van toestemming van een minderjarige tussen de veertien en zestien
revanche, lors de l'appréciation du caractère punissable d'un jaar oud en daarentegen bij de beoordeling van de strafwaardigheid van
comportement qualifié (qui est moins extrême) en matière d'attentat à een (minder verregaand) gekwalificeerd gedrag inzake aanranding van de
la pudeur commis par une personne majeure, ce consentement d'un mineur eerbaarheid door een meerderjarige deze toestemming van een
entre quatorze et seize ans est sans relevance ? minderjarige tussen de veertien en zestien jaar oud irrelevant is ?
3. L'article 372 (et l'article 373) du Code pénal, combiné(s) avec 3. Schendt (schenden) artikel 372 (en 373) van het Strafwetboek, in
l'article 375 du Code pénal, viole-t-il (violent-ils) les articles 10 samenhang gelezen met artikel 375 van het Strafwetboek de artikelen 10
et 11 de la Constitution en ce qu'ils ont pour effet qu'une personne en 11 van de Grondwet, inzoverre zij tot gevolg hebben dat een
majeure qui commet des actes sexuels avec un mineur entre quatorze et meerderjarige die seksuele handelingen stelt met een minderjarige
tussen de veertien en zestien jaar oud en waarbij deze minderjarige in
seize ans, auxquels ce mineur consent - fait qui ne peut être réprimé de betrekkingen toestemt - feit dat niet als verkrachting beteugeld
comme un viol -, est punie, en principe, de la même manière qu'une wordt - principieel op identieke wijze bestraft wordt als een
personne majeure qui se limite, également avec consentement, à des meerderjarige die zich, insgelijks met toestemming beperkt tot
attouchements indécents sur la personne d'un mineur entre quatorze et onwelvoegelijke aanrandingen op de persoon van een minderjarige tussen
seize ans ? de veertien en zestien jaar oud ?
4. L'article 372 (et l'article 373) du Code pénal, combiné(s) avec 4. Schendt (schenden) artikel 372 (en 373) van het Strafwetboek, in
l'article 375 du Code pénal, viole-t-il (violent-ils) le principe de samenhang gelezen met artikel 375 van het Strafwetboek [het bij] de
légalité en matière pénale, garanti par les articles 12 et 14 de la artikelen 12 en 14 van de Grondwet gewaarborgde wettigheidsbeginsel in
Constitution, en disposant que l'appréciation du caractère punissable strafzaken, door te bepalen dat de beoordeling van de strafwaardigheid
d'un acte de pénétration sexuelle commis par une personne majeure van een daad van seksuele penetratie door een meerderjarige geschiedt
s'opère dans le cadre de l'existence ou non du consentement d'un in het kader van de al dan niet aanwezigheid van toestemming van een
mineur entre quatorze et seize ans et qu'en revanche, lors de minderjarige tussen de veertien en zestien jaar oud en daarentegen bij
l'appréciation du caractère punissable d'un comportement qualifié (qui de beoordeling van de strafwaardigheid van (minder verregaand)
est moins extrême) en matière d'attentat à la pudeur commis par une gekwalificeerd gedrag inzake aanranding van de eerbaarheid door een
personne majeure, ce consentement d'un mineur entre quatorze et seize meerderjarige deze toestemming van een minderjarige tussen de veertien
ans est sans relevance ? ». en zestien jaar oud irrelevant is ? ».
b. Par arrêt du 17 février 2009 en cause du ministère public et de b. Bij arrest van 17 februari 2009 in zake het openbaar ministerie,
J.W. et P.S. contre P.H. et E.B., dont l'expédition est parvenue au J.W. en P.S tegen P.H. en E.B., waarvan de expeditie ter griffie van
greffe de la Cour le 27 février 2009, la Cour d'appel de Gand a posé het Hof is ingekomen op 27 februari 2009, heeft het Hof van Beroep te
les mêmes questions préjudicielles. Gent dezelfde prejudiciële vragen gesteld.
c. Par arrêt du 4 mars 2009 en cause du ministère public contre O.C., c. Bij arrest van 4 maart 2009 in zake het openbaar ministerie tegen
dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 9 mars 2009, la O.C., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 9
Cour d'appel d'Anvers a posé les questions préjudicielles suivantes : maart 2009, heeft het Hof van Beroep te Antwerpen de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. Les articles 372 et 375 du Code pénal violent-ils les articles 10 « 1. Schenden de artikelen 372 en 375 van het Strafwetboek de
et 11 de la Constitution en ce qu'une personne majeure de sexe artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat een meerderjarig mannelijk
masculin qui a des relations sexuelles complètes (acte de pénétration persoon die voltrokken geslachtsbetrekkingen (een daad van seksuele
sexuelle) avec une fille de plus de 14 ans et de moins de 16 ans, et penetratie) heeft met een meisje, ouder dan 14 en jonger dan 16 jaar,
ce avec le consentement de celle-ci ou tout au moins sans preuve de én dat met haar toestemming of minstens zonder bewijs van de
l'absence de consentement, ne peut être punie sur la base de l'article afwezigheid van toestemming, niet kan gestraft worden op basis van
375 du Code pénal, alors qu'une personne majeure peut effectivement artikel 375 van het Strafwetboek, terwijl een ander meerderjarige
être punie sur la base de l'article 372 du Code pénal pour avoir persoon wel kan gestraft worden op basis van artikel 372 van het
Strafwetboek voor het stellen van bepaalde seksueel getinte
commis certains attouchements à connotation sexuelle sur la même aanrakingen op hetzelfde meisje, die ook met haar toestemming
fille, toujours avec son consentement ou du moins sans preuve de gebeuren, of minstens zonder bewijs van de afwezigheid van dergelijke
l'absence d'un tel consentement, ces derniers actes étant pourtant à toestemming, welke laatste handelingen objectief als minder verregaand
considérer objectivement comme moins extrêmes ? te beschouwen zijn ?
2. Les articles 372 et 375 du Code pénal violent-ils les articles 10 2. Schenden de artikelen 372 en 375 van het Strafwetboek de artikelen
et 11 de la Constitution en ce qu'une personne majeure qui commet un 10 en 11 van de Grondwet doordat een meerderjarig persoon die een daad
acte de pénétration sexuelle sur une personne mineure de plus de 14 van seksuele penetratie stelt op een minderjarige, ouder dan 14 jaar
ans mais de moins de 16 ans, avec le consentement de celle-ci ou tout doch jonger dan 16 jaar én met toestemming van deze laatste, of
au moins en l'absence de la preuve d'un tel consentement, ne peut être minstens in afwezigheid van het bewijs van dergelijke toestemming,
punie sur la base de l'article 375 du Code pénal, alors qu'une niet kan gestraft worden op basis van artikel 375 van het
personne majeure qui commet de simples attouchements sexuels sans Strafwetboek, terwijl een meerderjarig persoon die louter seksuele
pénétration sur une personne mineure de plus de 14 ans mais de moins aanrakingen stelt zonder penetratie op een minderjarige, ouder dan 14
de 16 ans, avec le consentement de celle-ci, peut effectivement être jaar doch jonger dan 16 jaar én met de toestemming van deze laatste,
punie, la pénétration sexuelle étant pourtant à considérer of minstens zonder bewijs van de afwezigheid van dergelijke
toestemming, wel kan gestraft worden terwijl de seksuele penetratie
objectivement comme un acte plus extrême ? ». objectief als een meer verregaande daad te beschouwen is ? ».
d. Par arrêt du 24 février 2009 en cause du ministère public et de d. Bij arrest van 24 februari 2009 in zake het openbaar ministerie,
R.B. et H.D. contre H.W., dont l'expédition est parvenue au greffe de R.B. en H.D. tegen H.W., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof
la Cour le 11 mars 2009, la Cour d'appel de Gand a posé les mêmes is ingekomen op 11 maart 2009, heeft het Hof van Beroep te Gent
questions préjudicielles que dans ses arrêts précités du 13 octobre dezelfde prejudiciële vragen gesteld als in zijn voormelde arresten
2008 et du 17 février 2009. van 13 oktober 2008 en 17 februari 2009.
Ces affaires, inscrites sous les numéros 4559, 4647, 4655 et 4657 du Die zaken, ingeschreven onder de nummers 4559, 4647, 4655 en 4657 van
rôle de la Cour, ont été jointes. de rol van het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. Depuis sa modification par l'article 6 de la loi du 28 novembre B.1.1. Sinds de wijziging ervan bij artikel 6 van de wet van 28
2000 relative à la protection pénale des mineurs, l'article 372 du november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van
Code pénal dispose : minderjarigen, bepaalt artikel 372 van het Strafwetboek :
« Tout attentat à la pudeur commis sans violences ni menaces sur la « Elke aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging
personne ou à l'aide de la personne d'un enfant de l'un ou de l'autre sexe, âgé de moins de seize ans accomplis, sera puni de la réclusion de cinq ans à dix ans. Sera puni de la réclusion de dix à quinze ans l'attentat à la pudeur commis, sans violences ni menaces, par tout ascendant ou adoptant sur la personne ou à l'aide de la personne d'un mineur, même âgé de seize ans accomplis, mais non émancipé par le mariage. La même peine sera appliquée si le coupable est soit le frère ou la soeur de la victime mineure ou toute personne qui occupe une position similaire au sein de la famille, soit toute personne cohabitant habituellement ou gepleegd op de persoon of met behulp van de persoon van een kind van het mannelijke of vrouwelijke geslacht beneden de volle leeftijd van zestien jaar, wordt gestraft met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar. De aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging door een bloedverwant in de opgaande lijn of adoptant gepleegd op de persoon of met behulp van de persoon van een minderjarige, zelfs indien deze de volle leeftijd van zestien jaar heeft bereikt, maar niet ontvoogd is door het huwelijk, wordt gestraft met opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar. Dezelfde straf wordt toegepast indien de schuldige hetzij de broer of de zus van het minderjarige slachtoffer is of ieder ander persoon die een soortgelijke positie heeft in het gezin, hetzij onverschillig welke persoon die gewoonlijk of occasioneel met het
occasionnellement avec elle et qui a autorité sur elle ». slachtoffer samenwoont en die over dat slachtoffer gezag heeft ».
B.1.2. Depuis sa modification par l'article 7 de la loi précitée du 28 B.1.2. Sinds de wijziging ervan bij artikel 7 van de voormelde wet van
novembre 2000, l'article 373 de ce Code dispose : 28 november 2000, bepaalt artikel 373 van dat Wetboek :
« L'attentat à la pudeur, commis avec violences ou menaces, sur des « De aanranding van de eerbaarheid, met geweld of bedreiging gepleegd
personnes de l'un ou de l'autre sexe, sera puni d'un emprisonnement de op personen van het mannelijke of vrouwelijke geslacht, wordt gestraft
six mois à cinq ans. met gevangenisstraf van zes maanden tot vijf jaar.
Si l'attentat a été commis sur la personne d'un mineur de plus de Wordt de aanranding gepleegd op de persoon van een minderjarige boven
seize ans accomplis, le coupable subira la réclusion de cinq ans à dix de volle leeftijd van zestien jaar, dan wordt de schuldige gestraft
ans. met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar.
La peine sera de la réclusion de dix à quinze ans, si le mineur était Is de minderjarige geen volle zestien jaar oud, dan is de straf
âgé de moins de seize ans accomplis ». opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar ».
B.1.3. Depuis sa modification par l'article 8 de la loi précitée du 28 novembre 2000, l'article 375 du même Code dispose : « Tout acte de pénétration sexuelle, de quelque nature qu'il soit et par quelque moyen que ce soit, commis sur une personne qui n'y consent pas, constitue le crime de viol. Il n'y a pas consentement notamment lorsque l'acte a été imposé par violence, contrainte ou ruse, ou a été rendu possible en raison d'une infirmité ou d'une déficience physique ou mentale de la victime. Quiconque aura commis le crime de viol sera puni de réclusion de cinq ans à dix ans. Si le crime a été commis sur la personne d'un mineur âgé de plus de seize ans accomplis, le coupable sera puni de la peine de la réclusion de dix à quinze ans. Si le crime a été commis sur la personne d'un enfant âgé de plus de quatorze ans accomplis et de moins de seize ans accomplis, le coupable sera puni de la peine de la réclusion de quinze à vingt ans. Est réputé viol à l'aide de violences tout acte de pénétration sexuelle, de quelque nature qu'il soit et par quelque moyen que ce soit, commis sur la personne d'un enfant qui n'a pas atteint l'âge de quatorze ans accomplis. Dans ce cas, la peine sera la réclusion de quinze à vingt ans. B.1.3. Sinds de wijziging ervan bij artikel 8 van de voormelde wet van 28 november 2000, bepaalt artikel 375 van dat Wetboek : « Verkrachting is elke daad van seksuele penetratie van welke aard en met welk middel ook, gepleegd op een persoon die daar niet in toestemt. Toestemming is er met name niet wanneer de daad is opgedrongen door middel van geweld, dwang of list of mogelijk is gemaakt door een onvolwaardigheid of een lichamelijk of een geestelijk gebrek van het slachtoffer. Met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar wordt gestraft ieder die de misdaad van verkrachting pleegt. Wordt de misdaad gepleegd op de persoon van een minderjarige boven de volle leeftijd van zestien jaar, dan wordt de schuldige gestraft met opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar. Wordt de misdaad gepleegd op de persoon van een kind boven de volle leeftijd van veertien jaar en beneden die van zestien jaar, dan wordt de schuldige gestraft met opsluiting van vijftien jaar tot twintig jaar. Als verkrachting met behulp van geweld wordt beschouwd elke daad van seksuele penetratie, van welke aard en met welk middel ook, die gepleegd wordt op de persoon van een kind dat de volle leeftijd van veertien jaar niet heeft bereikt. In dat geval is de straf opsluiting van vijftien tot twintig jaar.
Elle sera de la réclusion de vingt ans à trente ans si l'enfant était De straf is opsluiting van twintig jaar tot dertig jaar, indien het
âgé de moins de dix ans accomplis ». kind geen volle tien jaar oud is ».
B.2.1. Bien que les deux premières questions dans chacune des affaires B.2.1. Hoewel de eerste twee vragen in elk van de samengevoegde zaken
jointes soient formulées différemment, elles tendent essentiellement à anders zijn geformuleerd, wordt ermee in essentie beoogd te vernemen
savoir si les articles 372 et 375 du Code pénal sont compatibles avec of de artikelen 372 en 375 van het Strafwetboek bestaanbaar zijn met
les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'une personne majeure de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat een meerderjarige die
qui commet un acte de pénétration sexuelle sur un mineur âgé de plus een daad van seksuele penetratie pleegt op een minderjarige die ouder
de quatorze ans mais n'ayant pas atteint l'âge de seize ans ne peut is dan veertien, maar jonger dan zestien jaar, niet kan worden
être sanctionnée sur la base de l'article 375 du Code pénal lorsque le gestraft op grond van artikel 375 van het Strafwetboek wanneer de
mineur est consentant, alors que, pour des attouchements sexuels, sans minderjarige heeft toegestemd met de daad, terwijl een meerderjarige
pénétration, sur un mineur âgé de plus de quatorze ans mais n'ayant voor het stellen van seksuele aanrakingen, zonder penetratie, op een
pas atteint l'âge de seize ans, une personne majeure peut être punie minderjarige die ouder is dan veertien, maar jonger dan zestien jaar,
sur la base de l'article 372 du Code pénal, même lorsque le mineur est wel kan worden gestraft op grond van artikel 372 van het Strafwetboek,
consentant, compte tenu de ce que la pénétration est un acte plus zelfs wanneer de minderjarige daartoe toestemming heeft gegeven,
grave que les attouchements sexuels. daarbij rekening houdend met het feit dat penetratie een meer
B.2.2. En posant la troisième question préjudicielle dans les affaires verregaande daad is dan seksuele aanrakingen.
nos 4559, 4647 et 4657, le juge a quo souhaite savoir si les mêmes B.2.2. Met de derde prejudiciële vraag in de zaken nrs. 4559, 4647 en
dispositions sont discriminatoires en ce que deux catégories de 4657 beoogt de verwijzende rechter te vernemen of dezelfde bepalingen
personnes majeures qui commettent des actes sexuels sur un mineur âgé een discriminatie inhouden doordat twee categorieën van meerderjarigen
de quatorze à seize ans, auxquels ce mineur consent, sont sanctionnées die seksuele handelingen stellen met een minderjarige tussen veertien
de la même façon : les personnes majeures qui ont commis un acte de en zestien jaar, die met die handelingen instemt, op dezelfde wijze
pénétration sexuelle, d'une part, et les personnes majeures qui n'ont worden bestraft : de meerderjarigen die een daad van seksuele
commis que des actes d'attouchement sexuel, d'autre part. penetratie plegen, enerzijds, en de meerderjarigen die enkel daden van
B.2.3. En posant la quatrième question préjudicielle dans les affaires seksuele aanraking stellen, anderzijds.
nos 4559, 4647 et 4657, le juge a quo souhaite savoir si les mêmes B.2.3. Met de vierde prejudiciële vraag in de zaken nrs. 4559, 4647 en
dispositions violent le principe de légalité en matière pénale garanti 4657 beoogt de verwijzende rechter te vernemen of dezelfde bepalingen
par les articles 12 et 14 de la Constitution, en ce qu'elles font het door de artikelen 12 en 14 van de Grondwet gewaarborgde
dépendre l'appréciation du caractère punissable d'un acte de wettigheidsbeginsel in strafzaken schenden doordat zij de
strafwaardigheid van een daad van seksuele penetratie ten aanzien van
pénétration sexuelle commis sur un mineur âgé de quatorze à seize ans een minderjarige tussen veertien en zestien jaar oud laten afhangen
de l'absence de consentement du mineur et ne font pas dépendre de ce van de afwezigheid van toestemming van de minderjarige en de
consentement l'appréciation du caractère punissable d'un attentat à la strafwaardigheid van een aanranding van de eerbaarheid niet daarvan
pudeur. laten afhangen.
B.3.1. Selon l'alinéa 1er de l'article 372 du Code pénal, tout B.3.1. Volgens het eerste lid van artikel 372 van het Strafwetboek
attentat à la pudeur commis sans violences ni menaces sur la personne wordt elke aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging
ou à l'aide de la personne d'un enfant âgé de moins de seize ans accomplis est puni de la réclusion de cinq ans à dix ans. Selon l'alinéa 2, qui s'applique lorsque la victime mineure est « âgé [e] de seize ans accomplis, mais non émancipé [e] par le mariage », l'attentat à la pudeur commis sans violences ni menaces par un auteur qui présente un certain lien avec la victime est puni de la réclusion de dix à quinze ans. B.3.2. Il résulte des termes « sans violences ni menaces » que l'infraction d'attentat à la pudeur peut exister même lorsque la victime a consenti aux actes en question. gepleegd op de persoon of met behulp van de persoon van een kind beneden de volle leeftijd van zestien jaar gestraft met opsluiting van vijf tot tien jaar. Volgens het tweede lid, dat van toepassing is wanneer het minderjarige slachtoffer « de volle leeftijd van zestien jaar heeft bereikt, maar niet ontvoogd is door het huwelijk », wordt de aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging gepleegd door een dader die in een bepaalde relatie staat tot het slachtoffer, gestraft met opsluiting van tien tot vijftien jaar. B.3.2. Uit de woorden « zonder geweld of bedreiging » volgt dat het misdrijf aanranding van de eerbaarheid kan bestaan zelfs wanneer het slachtoffer de dader toestemming heeft gegeven tot het stellen van de desbetreffende handelingen.
B.4.1. Selon l'alinéa 1er de l'article 375 du Code pénal, le viol est B.4.1. Volgens het eerste lid van artikel 375 van het Strafwetboek is
tout acte de pénétration sexuelle, de quelque nature qu'il soit et par verkrachting elke daad van seksuele penetratie van welke aard en met
quelque moyen que ce soit, commis sur une personne qui n'y consent welk middel ook, gepleegd op een persoon die daar niet in toestemt.
pas. Selon l'alinéa 2, il n'y a pas consentement notamment lorsque Volgens het tweede lid is toestemming er met name niet wanneer de daad
l'acte a été imposé par violence, contrainte ou ruse, ou a été rendu is opgedrongen door middel van geweld, dwang of list of mogelijk is
possible en raison d'une infirmité ou d'une déficience physique ou gemaakt door een onvolwaardigheid of een lichamelijk of een geestelijk
mentale de la victime. Les alinéas suivants déterminent la peine gebrek van het slachtoffer. De volgende leden bepalen de toepasselijke
applicable, qui est plus lourde en fonction de l'âge de la victime, une distinction étant établie entre les personnes majeures, les mineurs âgés de seize ans accomplis, les mineurs âgés de quatorze à seize ans et les mineurs n'ayant pas atteint l'âge de dix ans accomplis. L'alinéa 6 de l'article 375 du Code pénal dispose en outre qu'est réputé viol à l'aide de violences tout acte de pénétration sexuelle de quelque nature qu'il soit et par quelque moyen que ce soit, commis sur la personne d'un enfant qui n'a pas atteint l'âge de quatorze ans accomplis. straf, die zwaarder is naar gelang van de leeftijd van het slachtoffer, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen meerderjarigen, minderjarigen boven de volle leeftijd van zestien jaar, minderjarigen boven de volle leeftijd van veertien jaar en beneden die van zestien jaar, en minderjarigen beneden de volle leeftijd van tien jaar. Het zesde lid van artikel 375 van het Strafwetboek bepaalt bovendien dat als verkrachting met behulp van geweld moet worden beschouwd elke daad van seksuele penetratie, van welke aard en met welk middel ook, die gepleegd wordt op de persoon van een kind dat de volle leeftijd van veertien jaar niet heeft bereikt.
B.4.2. Il découle de l'article 375 du Code pénal qu'il n'y a pas viol B.4.2. Uit artikel 375 van het Strafwetboek volgt dat het misdrijf
lorsque la personne concernée est âgée de quatorze ans accomplis et verkrachting niet kan bestaan wanneer de betrokken persoon veertien
consent volontairement et consciemment à la pénétration sexuelle. jaar of ouder is en vrijwillig en bewust toestemt met de seksuele penetratie.
B.5.1. Le crime de viol, tel qu'il est actuellement défini dans le B.5.1. Het misdrijf verkrachting, zoals het op dit ogenblik wordt
Code pénal, trouve son origine dans la loi du 4 juillet 1989 modifiant omschreven in het Strafwetboek, vindt zijn oorsprong in de wet van 4
certaines dispositions relatives au crime de viol. juli 1989 tot wijziging van sommige bepalingen betreffende het
misdrijf verkrachting.
B.5.2. Selon les travaux préparatoires de cette loi, les « mentalités B.5.2. Volgens de parlementaire voorbereiding van die wet waren de «
à propos du viol et de l'attitude à adopter à l'égard des victimes » maatschappelijke opvattingen over verkrachting en de houding tegenover
avaient évolué en ce sens que le délit devait désormais être considéré het slachtoffer » gewijzigd, in die zin dat het misdrijf voortaan
« comme une atteinte à l'intégrité de la personne humaine et non plus diende te worden beschouwd « als een aantasting van de integriteit van
seulement comme une offense à l'ordre des familles et à la moralité de menselijke persoon en niet langer alleen als een vergrijp tegen de
familiale orde en de openbare zedelijkheid » (Parl. St., Kamer,
publique » (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 702/4, p. 2). C'est 1988-1989, nr. 702/4, p. 2). Daarom diende « de ontstentenis van
pourquoi la définition insistait « sur l'élément essentiel de toestemming van het slachtoffer als wezenlijk element van het
l'infraction qui est l'absence de consentement de la victime » (Doc. strafbaar feit » te worden beschouwd (Parl. St., Kamer, 1981-1982, nr.
parl., Chambre, 1981-1982, n° 166/8, p. 4). 166/8, p. 4).
B.5.3. Relativement à l'acte de pénétration sexuelle commis sur un B.5.3. Met betrekking tot de handeling van seksuele penetratie
mineur âgé de moins de seize ans, les travaux préparatoires précisent : gepleegd op een minderjarige beneden de leeftijd van zestien jaar,
« Qualifier de viol, et par conséquent punir de peines très sévères, vermeldt de parlementaire voorbereiding :
les relations sexuelles avec une personne âgée de moins de seize ans « Sexuele betrekkingen met een persoon beneden 16 jaar als
sous prétexte que ces relations ne sont jamais consenties, serait verkrachting omschrijven en bijgevolg zeer zwaar bestraffen onder
excessif. La loi punit certes l'attentat à la pudeur, même ' commis voorwendsel dat daarin nooit wordt toegestemd, zou te ver gaan.
sans violences ni menaces ', sur une victime de moins de seize ans Weliswaar bestraft de wet de aanranding van de eerbaarheid ook '
zonder geweld of bedreiging gepleegd ' op een slachtoffer beneden 16
(art. 372). Dire pour autant qu'à cet âge, le consentement n'existe jaar (art. 372). Wie daaruit besluit dat toestemming op die leeftijd
pas, relève de la fiction, aujourd'hui plus encore qu'autrefois. Les niet bestaat, leeft vandaag nog meer dan vroeger buiten de realiteit.
termes de la loi n'imposent d'ailleurs pas cette fiction. Ils Die irreële conclusie wordt overigens niet opgedrongen door de tekst
impliquent seulement qu'à cet âge, le consentement est irrelevant, ce van de wet. Uit de wet kan alleen worden afgeleid dat toestemming op
qui n'est pas synonyme d'inexistant. die leeftijd irrelevant is, wat niet hetzelfde betekent als
onbestaande.
[...] [...]
Il peut arriver que l'absence réelle de consentement soit un effet de Het kan gebeuren dat het werkelijk ontbreken van toestemming te maken
la naïveté plus ou moins liée à l'âge, mais entre quatorze et seize heeft met naïviteit die min of meer verband houdt met de leeftijd,
ans cette absence de consentement doit être prouvée dans chaque cas. maar tussen 14 en 16 jaar moet dat gebrek aan toestemming in elk geval
Si elle n'est pas établie, et même s'il est certain qu'il y a eu afzonderlijk worden aangetoond. Als het niet bewezen is en ook indien
consentement, les dispositions relatives à l'attentat à la pudeur vaststaat dat er toestemming was, zullen, telkens als vervolging
s'appliqueront chaque fois que les poursuites seront jugées wenselijk wordt geacht, de bepalingen betreffende de aanranding van de
opportunes, mais non les dispositions relatives au viol. eerbaarheid worden toegepast, maar niet die betreffende de
verkrachting.
[...] [...]
Er dient rekening te worden gehouden met de evolutie bij de jongeren
Il faut tenir compte de l'évolution des jeunes de 14 à 16 ans et ne van 14 tot 16 jaar en een daad waar toestemming niet afwezig was, mag
pas automatiquement qualifier de viol un acte où le consentement n'est niet automatisch als verkrachting worden bestempeld. Het vermoeden
pas absent. Défendre une présomption selon laquelle le consentement du
mineur de 14 à 16 ans est irrelevant relève de la fiction. Il faut de verdedigen dat toestemming van een minderjarige van 14 tot 16 jaar
surcroît en cette matière ne pas confondre le viol et l'attentat à la pudeur » (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n° 166/8, pp. 6-7). B.6. Le législateur a pu raisonnablement prévoir que les peines particulièrement sévères qui sanctionnent le viol, crime qui requiert, en règle, une pénétration sexuelle non consentie, ne s'appliquent pas dans le cas où le mineur âgé de quatorze à seize ans a donné son consentement à la pénétration sexuelle. En revanche, le législateur n'a pas voulu qu'un tel comportement ne soit pas punissable. En effet, un acte de pénétration sexuelle commis sur la personne d'un mineur âgé de quatorze à seize ans peut, selon les circonstances, constituer un attentat à la pudeur, même si la victime y a consenti librement et volontairement. B.7. Les deux premières questions préjudicielles dans chacune des affaires jointes appellent une réponse négative. irrelevant is, is een fictie. Hier mogen trouwens verkrachting en aanranding van de eerbaarheid niet met elkaar worden verward » (Parl. St., Kamer, 1981-1982, nr. 166/8, pp. 6-7). B.6. De wetgever vermocht redelijkerwijze te bepalen dat de bijzonder strenge straffen ter bestraffing van verkrachting, een misdaad die in de regel een seksuele penetratie waarin niet wordt toegestemd, vereist, niet toepasselijk zijn in de gevallen waarin de minderjarige tussen veertien en zestien jaar toestemming heeft gegeven tot de seksuele penetratie. De wetgever heeft daarentegen niet gewild dat een dergelijk gedrag niet strafbaar zou zijn. Een daad van seksuele penetratie, gepleegd op een minderjarige persoon van veertien tot zestien jaar, kan immers, naar gelang van de omstandigheden, een aanranding van de eerbaarheid vormen, zelfs indien het slachtoffer op een vrije en vrijwillige wijze daarin heeft toegestemd. B.7. De eerste twee prejudiciële vragen in elk van de samengevoegde zaken dienen ontkennend te worden beantwoord.
B.8. L'appréciation de la gravité d'une infraction et de la sévérité avec laquelle l'infraction peut être punie relève du pouvoir d'appréciation du législateur. La Cour empiéterait sur le domaine réservé au législateur si, en s'interrogeant sur la justification des différences entre des sanctions, elle émettait chaque fois une appréciation sur la base d'un jugement de valeur concernant le caractère répréhensible des faits en cause par rapport à d'autres faits punissables et ne limitait pas son examen aux cas dans lesquels le choix du législateur contient une incohérence telle qu'il aboutit à une différence de traitement manifestement déraisonnable ou à une sanction manifestement disproportionnée. N'est pas manifestement incohérente, la répression identique des personnes majeures qui commettent uniquement des actes d'attouchement sexuel sur un mineur âgé de quatorze à seize ans, auxquels celui-ci consent, d'une part, et des personnes majeures qui commettent un acte de pénétration sexuelle sur un mineur âgé de quatorze à seize ans, auquel celui-ci consent (consentement en raison duquel il n'est pas B.8. De vaststelling van de ernst van een misdrijf en van de zwaarwichtigheid waarmee dat misdrijf kan worden bestraft, behoort tot de beoordelingsbevoegdheid van de wetgever. Het Hof zou zich op het aan de wetgever voorbehouden domein begeven indien het bij de vraag naar de verantwoording van verschillen in bestraffing telkens een afweging zou maken op grond van een waardeoordeel over de laakbaarheid van de betrokken feiten ten opzichte van andere strafbaar gestelde feiten en zijn onderzoek niet zou beperken tot de gevallen waarin de keuze van de wetgever dermate onsamenhangend is dat ze leidt tot een kennelijk onredelijk verschil in behandeling of tot een kennelijk onevenredige straf. Is geen geval van incoherente wetgeving, de identieke bestraffing van de meerderjarigen die enkel daden van seksuele aanraking stellen met een minderjarige tussen veertien en zestien jaar, die met die handelingen instemt, enerzijds, en de meerderjarigen die een daad van seksuele penetratie plegen met een minderjarige tussen veertien en zestien jaar, die met die daad instemt (waardoor geen misdrijf van
question de crime de viol mais seulement d'attentat à la pudeur et qui verkrachting voorligt, maar enkel het misdrijf van aanranding van de
rend donc impossible l'application d'une peine sur la base de eerbaarheid en dus geen bestraffing mogelijk is op grond van artikel
l'article 375 du Code pénal mais permet seulement de punir sur la base 375 van het Strafwetboek maar enkel, zoals voor de eerste categorie,
de l'article 372 de ce Code, comme dans le cas de la première op grond van artikel 372 van het Strafwetboek), anderzijds.
catégorie, d'autre part.
B.9. La troisième question préjudicielle dans les affaires nos 4559,
4647 et 4657 appelle également une réponse négative. B.9. De derde prejudiciële vraag in de zaken nrs. 4559, 4647 en 4657
B.10. Selon une des parties à la cause, la notion d'attentat à la dient eveneens ontkennend te worden beantwoord.
pudeur est une notion vague dont le contenu peut évoluer, de sorte que B.10. Volgens een van de in het geding zijnde partijen is het begrip
le citoyen ne serait pas en mesure d'apprécier, sur la base de aanranding van de eerbaarheid een vaag begrip waarvan de invulling kan
l'article 372 du Code pénal, si son comportement est répréhensible evolueren, zodat de burger op grond van artikel 372 van het
Strafwetboek niet zou kunnen uitmaken of zijn gedrag strafbaar is
lorsque le mineur âgé de quatorze à seize ans consent aux actes wanneer de minderjarige tussen veertien en zestien jaar oud
sexuels. B.11. Les parties devant la Cour ne peuvent modifier le contenu d'une toestemming geeft tot seksuele handelingen.
question préjudicielle. Le juge a quo demande seulement si les B.11. De partijen voor het Hof mogen de inhoud van een prejudiciële
dispositions en cause violent le principe de légalité en matière vraag niet wijzigen. De verwijzende rechter vraagt enkel of de in het
pénale, garanti par les articles 12 et 14 de la Constitution, en ce geding zijnde bepalingen het bij de artikelen 12 en 14 van de Grondwet
gewaarborgde wettigheidsbeginsel in strafzaken schenden doordat zij de
qu'elles font dépendre l'appréciation du caractère punissable d'un strafwaardigheid van een daad van seksuele penetratie ten aanzien van
acte de pénétration sexuelle commis sur un mineur âgé de quatorze à een minderjarige tussen veertien en zestien jaar oud laten afhangen
seize ans de l'absence de consentement du mineur et ne font pas van de afwezigheid van toestemming van de minderjarige en de
dépendre de ce consentement l'appréciation du caractère punissable d'un attentat à la pudeur. La question préjudicielle ne porte pas sur la notion d'attentat à la pudeur en tant que telle mais uniquement sur le caractère pertinent du consentement du mineur concerné pour la répression de cette infraction. Comme il a déjà été constaté plus haut (B.3.2), il découle de manière suffisamment claire des termes « sans violences ni menaces » que l'infraction d'attentat à la pudeur peut exister même lorsque la victime a consenti aux actes en question. strafwaardigheid van een aanranding van de eerbaarheid niet daarvan laten afhangen. De prejudiciële vraag heeft geen betrekking op het begrip aanranding van de eerbaarheid als dusdanig, maar enkel op de relevantie van de toestemming van de betrokken minderjarige voor dat misdrijf. Zoals hoger reeds is gebleken (B.3.2), volgt uit de woorden « zonder geweld of bedreiging » op voldoende duidelijke wijze dat het misdrijf aanranding van de eerbaarheid kan bestaan zelfs wanneer het slachtoffer toestemming heeft gegeven tot het stellen van de desbetreffende handelingen.
Le fait que l'article 372 du Code pénal néglige de mentionner que les Dat artikel 372 van het Strafwetboek nalaat te vermelden dat
mineurs âgés de quatorze à seize ans ne peuvent pas consentir à de minderjarigen tussen veertien en zestien jaar geen toestemming kunnen
tels actes ne peut dès lors être considéré comme contraire aux geven tot het stellen van de desbetreffende handelingen kan derhalve
articles 12 et 14 de la Constitution. niet in strijd worden geacht met de artikelen 12 en 14 van de
B.12. La quatrième question préjudicielle dans les affaires nos 4559, Grondwet.
4647 et 4657 appelle également une réponse négative. B.12. De vierde prejudiciële vraag in de zaken nrs. 4559, 4647 en 4657
dient eveneens ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Les articles 372, 373 et 375 du Code pénal ne violent pas les articles De artikelen 372, 373 en 375 van het Strafwetboek schenden de
10, 11, 12 et 14 de la Constitution. artikelen 10, 11, 12 en 14 van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 29 octobre 2009. terechtzitting van 29 oktober 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^