Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 164/2009 du 20 octobre 2009 Numéro du rôle : 4644 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 50, § 1 er , c), de la loi du 25 ventôse an XI contenant organisation du notariat, tel que cet a La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Mel(...)"
Extrait de l'arrêt n° 164/2009 du 20 octobre 2009 Numéro du rôle : 4644 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 50, § 1 er , c), de la loi du 25 ventôse an XI contenant organisation du notariat, tel que cet a La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Mel(...) Uittreksel uit arrest nr. 164/2009 van 20 oktober 2009 Rolnummer 4644 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 50, § 1, c), van de wet van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt, zoals dat artikel werd vervangen bij artikel 2 Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 164/2009 du 20 octobre 2009 Uittreksel uit arrest nr. 164/2009 van 20 oktober 2009
Numéro du rôle : 4644 Rolnummer 4644
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 50, § 1er, In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 50, § 1, c), van
c), de la loi du 25 ventôse an XI contenant organisation du notariat, de wet van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt, zoals dat artikel
tel que cet article a été remplacé par l'article 27 de la loi du 4 mai werd vervangen bij artikel 27 van de wet van 4 mei 1999, gesteld door
1999, posée par la Chambre des notaires de la province de Flandre orientale. de Kamer van notarissen van de provincie Oost-Vlaanderen.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de
Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
Bossuyt, voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par décision disciplinaire du 19 février 2009 en cause de Me Paul Bij tuchtbeslissing van 19 februari 2009 in zake Mr. Paul Flies,
Flies, premier syndic, contre Me Fabienne Fevery, dont l'expédition eerste syndicus, tegen Mr. Fabienne Fevery, waarvan de expeditie ter
est parvenue au greffe de la Cour le 24 février 2009, la Chambre des griffie van het Hof is ingekomen op 24 februari 2009, heeft de Kamer
notaires de la province de Flandre orientale a posé la question van notarissen van de provincie Oost-Vlaanderen de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 50, § 1er, c), de la loi contenant organisation du « Schendt artikel 50, § 1, c), Organieke wet op het Notarisambt, aldus
notariat, interprété en ce sens qu'il implique, pour une société geïnterpreteerd dat het voor een eenpersoonsvennootschap waarin een
unipersonnelle dans le cadre de laquelle un notaire exerce sa charge, notaris zijn ambt uitoefent het verbod inhoudt om onroerende goederen
l'interdiction de posséder des biens immobiliers et/ou d'être te bezitten en/of titularis te zijn van zakelijke onroerende rechten,
titulaire de droits réels immobiliers, alors que cette même
interdiction est inexistante dans le chef des notaires qui n'exercent terwijl eenzelfde verbod niet bestaat in hoofde van notarissen die hun
pas leur charge au sein d'une société, viole-t-il les articles 10 et ambt niet in de schoot van een vennootschap uitoefenen, de artikelen
11 de la Constitution ? ». 10 en 11 van de Grondwet ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle invite la Cour à dire si l'article 50, B.1. De prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te vernemen of
§ 1er, c), de la loi du 25 ventôse an XI contenant organisation du artikel 50, § 1, c), van de wet van 25 ventôse jaar XI op het
notariat, tel qu'il a été remplacé par l'article 27 de la loi du 4 mai notarisambt, zoals vervangen bij artikel 27 van de wet van 4 mei 1999,
1999, viole les articles 10 et 11 de la Constitution, s'il est de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, aldus geïnterpreteerd
interprété en ce sens qu'il implique, pour une société unipersonnelle dat het voor een eenpersoonsvennootschap waarin een notaris zijn ambt
dans le cadre de laquelle un notaire exerce sa charge, l'interdiction uitoefent, het verbod inhoudt om onroerende goederen te bezitten,
de posséder des biens immobiliers, alors que cette même interdiction terwijl eenzelfde verbod niet bestaat voor notarissen die hun ambt
n'existe pas pour les notaires qui n'exercent pas leur charge dans le niet binnen een vennootschap uitoefenen.
cadre d'une société.
B.2. L'article 50, § 1er, c), de la loi du 25 ventôse an XI contenant B.2. Artikel 50, § 1, c), van de wet van 25 ventôse jaar XI op het
organisation du notariat, tel qu'il a été remplacé par l'article 27 de notarisambt, zoals vervangen bij artikel 27 van de wet van 4 mei 1999,
la loi du 4 mai 1999 (ci-après : « loi sur le notariat »), dispose : bepaalt :
« Les sociétés visées au présent paragraphe ont pour seul objet social « De vennootschappen bedoeld in deze paragraaf hebben tot enig
l'exercice, sous forme d'association ou non, de la profession de maatschappelijk doel het uitoefenen, al dan niet in associatie, van
notaire. Elles ne peuvent posséder d'autres biens que ceux qui sont het beroep van notaris. Zij mogen geen andere goederen bezitten dan
prévus à l'article 55, § 1er, a), alinéa premier ». die omschreven in artikel 55, § 1, a), eerste lid ».
L'article 55, § 1er, a), alinéa 1er, dispose : Artikel 55, § 1, a), eerste lid, bepaalt :
« Doivent être remis au notaire nommé en remplacement dans le délai « Alle lichamelijke en onlichamelijke roerende bestanddelen die
prévu à l'article 54, alinéa premier, moyennant indemnité, tous verband houden met de organisatie van het kantoor en het ereloon op
éléments meubles corporels et incorporels liés à l'organisation de uitgiften en het uitvoeringsereloon, moeten tegen vergoeding aan de in
l'étude ainsi que les honoraires dus pour les expéditions et les opvolging benoemde notaris worden overgedragen binnen de in artikel
honoraires d'exécution ». 54, eerste lid, gestelde termijn ».
B.3.1. La loi du 4 mai 1999 modifiant la loi du 25 ventôse an XI B.3.1. De wet van 4 mei 1999 tot wijziging van de wet van 25 ventôse
contenant organisation du notariat visait principalement : jaar XI op het notarisambt beoogde hoofdzakelijk :
« 1. à élargir la pratique de la fonction notariale à un grand nombre « 1. het ambt van notaris open te stellen voor een groot aantal
de candidats et à encourager la collaboration en équipe; kandidaten en de samenwerking in teamverband te bevorderen;
2. à renforcer le contrôle du stage et la discipline notariale; 2. de controle op de stage en de notariële tucht te versterken;
3. à garantir un meilleur exercice de la profession par la création 3. een betere ambtsbeoefening te verzekeren door de oprichting van een
d'une Chambre nationale des notaires. Nationale kamer van notarissen.
Enfin une série de dispositions légales sont adaptées aux besoins de Daarenboven worden een reeks wetsbepalingen aan de noden van onze tijd
notre temps. Il a été toutefois jugé préférable de ne pas abroger aangepast. Het leek verkieslijker niet de hele tekst van de ventôsewet
l'ensemble de la loi de ventôse et de maintenir les textes dans la op te heffen, doch de bestaande teksten te behouden in de mate dat die
mesure où les dispositions existantes ont donné satisfaction. wetsbepalingen voldoening geven. De bepalingen zijn inderdaad door een
Celles-ci ont, en effet, été éclairées par une longue pratique et plus jarenlange praktijk en meermaals door een ruime rechtspraak belicht.
d'une fois, par une jurisprudence qui a été largement approuvée. Il Het is dan ook wenselijk die bepalingen te behouden om geen nieuwe
est, dès lors, souhaitable de les maintenir inchangées, afin de ne pas
susciter des controverses nouvelles qui feraient plus de tort que du betwistingen tot stand te brengen die meer kwaad dan goed zouden
bien » (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, nos 1432/1 et 1433/1 (projets veroorzaken » (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nrs. 1432/1 en 1433/1
joints), p. 6). (samengevoegde ontwerpen), p. 6).
B.3.2. Le régime légal de la reprise tend à empêcher que le B.3.2. De wettelijke overnameregeling beoogt te beletten dat de
cessionnaire d'une étude notariale puisse être contraint directement overnemer van een notariskantoor rechtstreeks of onrechtstreeks kan
ou indirectement de reprendre des biens immobiliers, ce qui worden gedwongen om onroerende goederen over te nemen, hetgeen de
alourdirait le prix de la cession et ne permettrait pas d'atteindre prijs van de overname zou verzwaren en het niet mogelijk zou maken het
l'objectif, qui est d'élargir l'accès à la fonction notariale. A cet doel te verwezenlijken dat erin bestaat de toegang tot het notarisambt
égard, il a expressément été déclaré : te verruimen. Dienaangaande werd uitdrukkelijk gesteld :
« En ce qui concerne les autres éléments d'actif et de passif « Wat de andere activa en passiva bestanddelen betreft, die voor
susceptibles de cession, l'article 55 précise les règles applicables. overdracht vatbaar zijn, bepaalt artikel 55 de toe te passen regels.
[...] [...]
- le paragraphe 1er, a) contient la règle générale applicable dans le - paragraaf 1, a) [bevat] de algemene regel [...] die toepasbaar is in
cas d'un notaire individuel qui cesse l'exercice de sa profession; het geval van een individuele notaris die de uitoefening van zijn beroep staakt;
[...] [...]
La règle générale énoncée au paragraphe 1er, a) concerne le cas du De algemene regel, uiteengezet onder paragraaf 1, a) heeft betrekking
notaire individuel qui cesse l'exercice de sa profession. Ce texte op de individuele notaris die de uitoefening van zijn beroep staakt.
détermine les éléments d'actif et de passif susceptibles d'être cédés Deze tekst omschrijft de bestanddelen van het actief en van het
moyennant indemnité. Il s'agit des éléments mobiliers corporels et passief die in aanmerking kunnen komen om overgedragen te worden, mits
incorporels liés à l'organisation de l'étude et à l'existence d'une vergoeding. Het gaat om de lichamelijke en onlichamelijke roerende
clientèle en ce compris le bénéfice des expéditions et les honoraires bestanddelen die verbonden zijn met de organisatie van het kantoor en
met het bestaan van cliëntèle, de winst op de uitgiften en de
uitvoeringserelonen inbegrepen. Deze laatste bestanddelen worden
d'exécution. Ces derniers éléments sont visés par l'actuel article 59, geviseerd door het huidige artikel 59 dat opgeheven wordt (zie artikel
qui est abrogé (voir article 16 du projet). 16 van het ontwerp).
Tous autres éléments du patrimoine du notaire sont exclus et leur Alle andere bestanddelen van het patrimonium van de notaris worden
reprise ne peut donc être imposée au successeur. Tel est entre autres uitgesloten en men kan de opvolger dus niet dwingen ze over te nemen.
le cas des immeubles » (ibid., p. 37). Dat is ondermeer het geval voor onroerende goederen » (ibid., p. 37).
B.3.3. L'interdiction faite aux sociétés de notaires de posséder des B.3.3. Het verbod voor notarisvennootschappen om onroerende goederen
biens immobiliers constitue un complément au régime de la reprise. Il te bezitten vormt een aanvulling van de overnameregeling. Uit de
ressort des travaux préparatoires que : parlementaire voorbereiding blijkt :
« L'objet social de la société vise uniquement l'exercice des « Het doel van de vennootschap beoogt uitsluitend de uitoefening van
activités notariales habituelles par le biais de ses organes. Son de gebruikelijke notariële activiteiten middels haar organen en het
patrimoine est limité aux moyens nécessaires à la réalisation de maatschappelijk bezit wordt beperkt tot de middelen die daartoe
l'objet social. vereist zijn.
[...] [...]
Le patrimoine de la société de notaires est limité par la loi. Ce Het maatschappelijk vermogen van de vennootschappen van notarissen
wordt door de wet beperkt. In dit vermogen mogen zich geen
patrimoine ne peut comprendre des biens corporels et incorporels qui lichamelijke of onlichamelijke goederen bevinden die geen betrekking
ne sont pas liés à l'organisation de l'étude ou à l'existence d'une hebben op de organisatie van het kantoor of het bestaan van een
clientèle. cliëntèle.
Cette règle est fondamentale, spécialement en vue de régler les Deze regel is fundamenteel en zeker met het oog op het regelen van de
questions relatives aux cessions de parts (article 55, § 1er, b). problemen in verband met de overdracht van aandelen (artikel 55, § 1,
Cela ne signifie cependant pas que les associés ne peuvent pas b). Dit betekent geenszins dat de vennoten geen andere gemeenschappelijke
posséder en commun d'autres biens. goederen mogen bezitten.
Il est évident que rien ne s'oppose à ce qu'ils conviennent entre eux Het spreekt vanzelf dat niets er zich tegen verzet dat ze onderling
d'acquérir en indivision des biens qui ne font pas partie du overeenkomen goederen in onverdeeldheid aan te kopen die geen deel
patrimoine de la société de notaires. En ce cas, quelle que soit la uitmaken van het vermogen van de vennootschap van de notarissen. Als
forme de cette indivision (on peut concevoir qu'elle prenne la forme dit het geval is, vormen de goederen die er deel van uitmaken geen
d'une association ou d'une société de droit commun), les biens qui en bestanddeel van het bezit van het kantoor, welke ook de vorm weze van
font partie ne constituent pas un élément de l'actif de l'étude que le
nouvel associé devrait reprendre » (ibid., p. 31). deze onverdeeldheid » (ibid., pp. 30-31).
B.4. La différence de traitement repose sur un critère objectif, à B.4. Het verschil in behandeling berust op een objectief criterium,
savoir le fait que la charge de notaire est exercée ou non dans le namelijk het feit of het notarisambt al dan niet binnen een
cadre d'une société unipersonnelle, et ce critère est aussi pertinent, eenpersoonsvennootschap wordt uitgeoefend, en is tevens relevant ten
eu égard au souci du législateur de faciliter la cession d'une étude aanzien van de bekommernis van de wetgever om de overdracht van een
notariale et de garantir l'égalité entre les candidats repreneurs. Le notariskantoor te vergemakkelijken en de gelijkheid van
législateur a clairement souhaité séparer les biens meubles qui sont kandidaat-overnemers te waarborgen. De wetgever wilde de roerende
liés à l'organisation de l'étude notariale de tous les autres biens, y compris les biens immobiliers, afin d'éviter ainsi que le cessionnaire puisse être obligé de reprendre des biens meubles qui ne sont pas liés à l'organisation de l'étude ou des biens immeubles, de sorte qu'il soit possible pour tous les candidats compétents de financer la reprise d'une étude notariale à l'aide des revenus de l'étude. B.5. Il faut considérer que celui qui décide de constituer une personne morale en a évalué les avantages et les inconvénients. Enfin, la constitution d'une personne morale n'empêche pas que le notaire puisse être titulaire de droits réels immobiliers. L'interdiction en cause s'applique à la société unipersonnelle dans le cadre de laquelle la charge de notaire est exercée. L'interdiction n'empêche pas non plus le notaire d'apporter des biens immeubles dans une société de patrimoine séparée. B.6. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs, la Cour goederen die verband houden met de organisatie van het notariskantoor duidelijk afscheiden van alle overige goederen, met inbegrip van de onroerende goederen, om zo te vermijden dat de overnemer verplicht kan worden roerende goederen die geen verband houden met de organisatie van het kantoor of onroerende goederen over te nemen, zodat het voor alle bekwame kandidaten mogelijk wordt om de overname van een notariskantoor met behulp van het inkomen van het notariskantoor te financieren. B.5. Er moet worden aangenomen dat wie beslist een rechtspersoon op te richten de voor- en nadelen van een dergelijke oprichting heeft afgewogen. Ten slotte staat de oprichting van een rechtspersoon niet eraan in de weg dat de notaris houder kan zijn van onroerende zakelijke rechten. Het in het geding zijnde verbod geldt enkel voor een eenpersoonsvennootschap waarbinnen het notarisambt wordt uitgeoefend. Het verbod belet de notaris evenmin om onroerende goederen onder te brengen in een afzonderlijke patrimoniumvennootschap. B.6. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 50, § 1er, c), de la loi du 25 ventôse an XI contenant Artikel 50, § 1, c), van de wet van 25 ventôse jaar XI op het
organisation du notariat, tel qu'il a été remplacé par l'article 27 de notarisambt, zoals dat artikel werd vervangen bij artikel 27 van de
la loi du 4 mai 1999, ne viole pas les articles 10 et 11 de la wet van 4 mei 1999, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Constitution. niet.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 20 octobre 2009. terechtzitting van 20 oktober 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^