Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 137/2009 du 17 septembre 2009 Numéro du rôle : 4541 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31bis, § 1 er , 4°, de la loi du 1 er août 1985 portant des mesures fiscales et autr La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Mel(...)"
Extrait de l'arrêt n° 137/2009 du 17 septembre 2009 Numéro du rôle : 4541 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31bis, § 1 er , 4°, de la loi du 1 er août 1985 portant des mesures fiscales et autr La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. Mel(...) Uittreksel uit arrest nr. 137/2009 van 17 september 2009 Rolnummer 4541 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 31bis, § 1, 4°, van de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, zoals ingevoegd bij artik Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de rechters(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 137/2009 du 17 septembre 2009 Uittreksel uit arrest nr. 137/2009 van 17 september 2009
Numéro du rôle : 4541 Rolnummer 4541
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31bis, § 1er, In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 31bis, § 1, 4°,
4°, de la loi du 1er août 1985 portant des mesures fiscales et autres, van de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen,
tel qu'il a été inséré par l'article 3 de la loi du 26 mars 2003 zoals ingevoegd bij artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 houdende de
portant les conditions auxquelles la commission pour l'aide financière voorwaarden waaronder de commissie voor financiële hulp aan
aux victimes d'actes intentionnels de violence peut octroyer une aide, slachtoffers van opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen,
posée par le Conseil d'Etat. gesteld door de Raad van State.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Bossuyt et P. Martens, et des juges M. samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en P. Martens, en de
Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. rechters M. Melchior, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen,
Snappe, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier P.-Y. J.-P. Snappe, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier
Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt n° 186.995 du 13 octobre 2008 en cause de Dennis Rommel Bij arrest nr. 186.995 van 13 oktober 2008 in zake Dennis Rommel tegen
contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
Cour le 24 octobre 2008, le Conseil d'Etat a posé la question ingekomen op 24 oktober 2008, heeft de Raad van State de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 31bis, § 1er, 4°, de la loi du 1er août 1985 portant des « Is artikel 31bis, § 1, 4°, van de wet van 1 augustus 1985 houdende
mesures fiscales et autres est-il compatible avec les articles 10 et fiscale en andere bepalingen verenigbaar met de artikelen 10 en 11 van
11 de la Constitution : de Grondwet :
- dans l'interprétation selon laquelle, à l'expiration du délai de trois ans suivant un jugement par lequel il a été statué définitivement sur l'action publique et accordé une indemnité provisionnelle sur le plan civil, un nouveau délai de trois ans n'est ouvert que par un jugement ultérieur statuant sur les intérêts civils, même si l'auteur est dans l'intervalle décédé et si ses héritiers ont renoncé à sa succession, - dans l'interprétation selon laquelle, à l'expiration du délai de trois ans suivant un jugement par lequel il a été statué définitivement sur l'action publique et accordé une indemnité provisionnelle sur le plan civil, à supposer que l'auteur soit dans l'intervalle décédé et que ses héritiers aient renoncé à sa succession, la victime peut introduire, dans un délai de trois ans à compter du moment où elle a connaissance du décès de l'auteur et de la renonciation à la succession de celui-ci par ses héritiers, une - in de interpretatie dat, na het verstrijken van de termijn van drie jaar na een vonnis waarbij definitief uitspraak is gedaan over de strafvordering en waarbij op burgerlijk vlak een provisionele schadevergoeding is toegekend, een nieuwe termijn van drie jaar enkel geopend wordt door een later vonnis waarbij verder uitspraak wordt gedaan over de burgerlijke belangen, ook al is de dader ondertussen overleden en hebben zijn erfgenamen zijn nalatenschap verworpen, - in de interpretatie dat, na het verstrijken van de termijn van drie jaar na een vonnis waarbij definitief uitspraak is gedaan over de strafvordering en waarbij op burgerlijk vlak een provisionele schadevergoeding is toegekend, in de veronderstelling dat de dader ondertussen overleden is en zijn erfgenamen zijn nalatenschap hebben verworpen, het slachtoffer binnen een termijn van drie jaar, te rekenen vanaf het ogenblik waarop het kennis krijgt van het overlijden van de dader en de verwerping van diens nalatenschap door zijn erfgenamen, een aanvraag tot het verkrijgen van financiële hulp kan
demande d'obtention d'aide financière auprès de la Commission pour indienen bij de Commissie voor de financiële hulp aan slachtoffers van
l'aide financière aux victimes d'actes intentionnels de violence et opzettelijke gewelddaden en aan occasionele redders, ook al is er
aux sauveteurs occasionnels, même si depuis ledit jugement il n'a pas sinds het genoemde vonnis geen uitspraak van latere datum over de
été statué postérieurement sur les intérêts civils ? ». burgerlijke belangen ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 31bis, § 1er, 4°, de la loi du 1er août 1985 portant B.1. Artikel 31bis, § 1, 4°, van de wet van 1 augustus 1985 houdende
des mesures fiscales et autres dispose : fiscale en andere bepalingen luidt :
« L'aide financière visée à l'article 31, 1° à 4°, est octroyée aux « De financiële hulp als bedoeld in artikel 31, 1° tot 4°, wordt
conditions suivantes : toegekend onder de volgende voorwaarden :
[...] [...]
4° La demande est introduite dans un délai de trois ans. Le délai 4° Het verzoek is binnen drie jaar ingediend. De termijn loopt,
prend cours, selon le cas, à partir de la première décision de naargelang het geval, vanaf de eerste beslissing tot seponering, de
classement sans suite, de la décision de la juridiction d'instruction, beslissing van het onderzoeksgerecht, de dag waarop definitief
du jour où il a été statué sur l'action publique par une décision
définitive ou du jour à partir duquel une décision sur les intérêts uitspraak is gedaan over de strafvordering of de dag, indien deze van
civils est intervenue postérieurement à la décision sur l'action latere datum is, waarop uitspraak is gedaan over de burgerlijke
publique ». belangen ».
B.2. Il résulte des éléments contenus dans la motivation de la B.2. Uit de elementen vervat in de motivering van de beslissing
décision par laquelle la Cour est saisie que celle-ci est interrogée waarmee de zaak bij het Hof aanhangig is gemaakt, blijkt dat het Hof
sur la différence de traitement que la disposition en cause créerait wordt ondervraagd over het verschil in behandeling dat de in het
geding zijnde bepaling zou invoeren tussen twee categorieën van
entre deux catégories de victimes d'actes intentionnels de violence slachtoffers van opzettelijke gewelddaden waarvan de dader schuldig is
dont l'auteur a été reconnu coupable par une décision définitive bevonden door een definitieve beslissing waarmee uitspraak is gedaan
statuant sur l'action publique, suivant que cet auteur décède - en over de strafvordering, naargelang die dader overlijdt - met
laissant des héritiers renonçant à sa succession - avant ou après erfgenamen die zijn nalatenschap verwerpen - vóór- of nadat een
qu'une décision a été rendue sur les intérêts civils, seules les beslissing is gewezen over de burgerlijke belangen, waarbij alleen de
victimes se trouvant dans la deuxième hypothèse ayant la possibilité slachtoffers die zich in de tweede situatie bevinden, op die
d'attendre ladite décision pour introduire la demande visée à beslissing kunnen wachten om het verzoek bedoeld in het voormelde
l'article 31, § 1er, 4°, précité, dans un délai de trois ans à compter artikel 31, § 1, 4°, binnen een termijn van drie jaar vanaf die
de cette décision. La Cour limite son examen à ces circonstances beslissing in te dienen. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die
particulières. bijzondere omstandigheid.
B.3.1. Selon les travaux préparatoires de la loi du 1er août 1985 : B.3.1. In de parlementaire voorbereiding van de wet van 1 augustus 1985 is vermeld :
« Les dispositions en projet s'inscrivent parmi les mesures qui visent « De bepalingen kaderen in het geheel van maatregelen dat gericht is
à mieux garantir la sécurité physique des citoyens face à op een betere bescherming van de fysische veiligheid van de burgers
l'augmentation de la violence et à l'insécurité psychologique qui en ten aanzien van de toename van het geweld en ten aanzien van de
découle. Là où la prévention de la criminalité n'a pas empêché la psychologische onzekerheid die hieruit voortvloeit. Het lijkt billijk
perpétration d'un acte intentionnel de violence, il paraît équitable te voorzien in een financiële tegemoetkoming vanwege de Staat bij de
de prévoir une participation financière de l'Etat dans l'indemnisation schadeloosstelling van het slachtoffer, wanneer de misdaadpreventie de
opzettelijke gewelddaad niet heeft kunnen voorkomen. Deze
de la victime. Cette intervention de l'Etat se justifie d'ailleurs ' staatsinterventie is gerechtvaardigd ' niet alleen voor het lenigen,
non seulement pour atténuer, dans la mesure du possible, le dommage et in de mate van het mogelijke, van de schade en het lijden van het
les souffrances de la victime, mais aussi pour apaiser le conflit slachtoffer, maar ook o.a. het door de inbreuk veroorzaakte sociale
social produit par l'infraction et faciliter l'application d'une conflict te verzachten en om de toepassing van een rationeel en
politique criminelle rationnelle et efficace ' (Rapport explicatif de doeltreffend misdaadbeleid te vergemakkelijken ' (Verklarend verslag
la Convention européenne relative au dédommagement des victimes van het Europees Verdrag aangaande de schadeloosstelling der
d'infractions violentes). slachtoffers van geweldmisdrijven).
L'indemnisation prévue par le présent projet de loi trouve son De door dit ontwerp van wet ingevoerde schadeloosstelling gaat niet
fondement non point dans une présomption de faute qui pèserait sur uit van een vermoeden van schuld dat op de Staat rust, omdat deze
l'Etat n'ayant pu empêcher l'infraction, mais dans un principe de laatste het misdrijf niet heeft kunnen voorkomen maar wel van een
solidarité collective entre les membres d'une même nation » (Doc. principe van collectieve solidariteit tussen de leden van een zelfde
parl., Sénat, 1984-1985, n° 873/1, p. 17). natie » (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 873/1, p. 17).
Les travaux préparatoires n'offrent aucun éclaircissement concernant Aangaande de vervaltermijn van één jaar wordt in de parlementaire
le délai de forclusion d'un an. Cependant, ils expliquent pourquoi une voorbereiding geen verduidelijking gegeven. Wel is verklaard waarom
requête ne peut être introduite qu'après qu'une décision judiciaire een verzoekschrift pas kan worden ingediend nadat bij een in kracht
passée en force de chose jugée s'est prononcée sur l'action publique van gewijsde gegane rechterlijke beslissing uitspraak is gedaan over
ou, si l'auteur de l'infraction violente ne peut être poursuivi ou de strafvordering of, indien de dader van het geweldmisdrijf niet kan
condamné, qu'après qu'une décision a été rendue par la juridiction worden vervolgd of veroordeeld, nadat een beslissing is gewezen door
d'instruction devant laquelle la victime s'est constituée partie het onderzoeksgerecht waarbij men zich burgerlijke partij heeft
civile : gesteld :
« Il importe, en effet, qu'une juridiction, qu'elle soit d'instruction « Het is inderdaad nodig dat een gerecht, een onderzoeksgerecht of een
ou de jugement, se soit prononcée au préalable sur la matérialité des vonnisgerecht, vooraf een uitspraak heeft gedaan over de echtheid van
faits dont se plaint le requérant. de feiten die door de verzoeker worden aangeklaagd.
Cette décision constitue le point de départ du délai d'un an endéans Deze beslissing is dan een terminus a quo : op straffe van verval moet
lequel le requérant doit, à peine de forclusion, présenter sa requête de verzoeker zijn verzoekschrift indienen binnen een jaar » (Parl.
» (Doc. parl., Sénat, 1984-1985, n° 873/2/1°, p. 10). St., Senaat, 1984-1985, nr. 873/2/1°, p. 10).
B.3.2. A l'occasion de la modification législative effectuée par B.3.2. Naar aanleiding van de wetswijziging bij artikel 4 van de wet
l'article 4 de la loi du 17 février 1997, il a été déclaré, en ce qui concerne le délai de forclusion : van 17 februari 1997 werd, inzake de vervaltermijn, gesteld :
« celui-ci est considérablement prolongé, passant d'un à trois ans « Deze wordt opmerkelijk verlengd, gaande van een termijn van een jaar
[...]. Une augmentation importante se trouve dans la possibilité naar een termijn van drie jaar [...]. Een belangrijke uitbreiding ligt
in de mogelijkheid die aan het slachtoffer gegeven wordt om zich ook
fournie à la victime d'encore pouvoir s'adresser à la commission après nog tot de commissie te kunnen wenden nadat hij een beslissing bekomen
avoir obtenu une décision judiciaire sur les intérêts civils à heeft over de burgerlijke belangen, dit echter op voorwaarde dat een
condition qu'il existe une décision en matière répressive passée en in kracht van gewijsde gegane beslissing over de strafvordering
force de chose jugée » (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 726/1, p. bestaat » (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 726/1, p. 2; Parl. St.,
2; Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 726/4, p. 5). Kamer, 1996-1997, nr. 726/4, p. 5).
B.3.3. La modification législative effectuée par l'article 4 de la loi B.3.3. Met de wetswijziging bij artikel 4 van de wet van 26 maart 2003
du 26 mars 2003 portant les conditions auxquelles la Commission pour houdende de voorwaarden waaronder de commissie voor financiële hulp
l'aide financière aux victimes d'actes intentionnels de violence peut aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen,
octroyer une aide avait pour objectif de réunir en un seul article les was het de bedoeling om de voorwaarden om als rechtstreeks of
conditions d'octroi d'une aide financière de l'Etat aux victimes onrechtstreeks slachtoffer van een opzettelijke gewelddaad een
directes et indirectes d'un acte intentionnel de violence. financiële hulp van de Staat te verkrijgen, te groeperen in één
« Les conditions [...] sont actuellement réparties sur plusieurs artikel. « De voorwaarden [...] zijn momenteel verspreid over verschillende
articles de la loi du 1er août 1985 portant des mesures fiscales et artikelen van de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere
autres. [...] bepalingen. [...]
L'article 2 du projet veut tout d'abord préciser clairement à quelles Artikel 2 van het ontwerp wil vooreerst duidelijk aangeven aan welke
personnes une aide financière peut être octroyée. L'article 3 veut personen een financiële hulp kan worden toegekend. Artikel 3 wil
ensuite réunir toutes les conditions et les formuler avec plus de clarté. vervolgens alle voorwaarden samenvoegen en duidelijker formuleren.
[...] [...]
Le quatrième point de l'article 3 concerne le délai de forclusion. Le Het vierde punt van artikel 3 betreft de vervaltermijn. De inhoud van
contenu de l'actuel article 34, § 3, modifié par la loi du 17 février het huidige artikel 34, § 3, gewijzigd bij wet van 17 februari 1997,
1997, est repris, mais cependant formulé plus simplement » (Doc. is hernomen zij het eenvoudiger geformuleerd » (Parl. St., Kamer,
parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-0626/002, pp. 8, 9 et 11). 2001-2002, DOC 50-0626/002, pp. 8, 9 en 11).
B.3.4. En ce qui concerne le choix du point de départ du délai de B.3.4. Wat betreft de keuze van het aanvangspunt van de vervaltermijn,
forclusion, le législateur a observé : wordt door de wetgever opgemerkt :
« La commission n'a ni la compétence, ni les moyens d'entreprendre « De commissie heeft de bevoegdheid noch de middelen om zelf een
elle-même une enquête concernant les circonstances entourant l'acte de onderzoek te voeren naar de omstandigheden van de gewelddaad. Ze dient
violence. Elle doit s'en référer à la décision du juge pénal. Une zich te richten naar wat de strafrechter heeft beslist. Een
décision définitive sur l'action publique vaut d'ailleurs erga omnes » definitieve uitspraak over de strafvordering geldt trouwens erga omnes
(Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-0626/002, p. 10). B.4. Lorsque, comme en l'espèce, une juridiction condamne l'auteur d'actes intentionnels de violence et accorde une indemnité provisionnelle sur le plan civil à la victime, celle-ci peut légitimement considérer devoir attendre la décision ultérieure sur les intérêts civils pour mesurer l'intérêt qu'il y aurait, pour elle, à demander l'aide financière octroyée par la loi en cause. B.5. La circonstance que l'auteur des faits est décédé entre-temps, à l'insu de la victime, ne justifie pas que celle-ci puisse se voir refuser l'accès à la Commission précitée, dans l'hypothèse où, comme en l'espèce, il ne serait pas statué sur les intérêts civils et où la demande d'indemnisation serait finalement introduite plus de trois ans après la décision condamnant l'auteur des faits. B.6. En ne permettant pas à la victime de saisir la Commission d'une » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC 50-0626/002, p. 10). B.4. Wanneer, zoals te dezen, een rechtscollege de dader van opzettelijke gewelddaden veroordeelt en een provisionele schadevergoeding op burgerlijk vlak aan het slachtoffer toekent, kan dat laatste op rechtmatige wijze ervan uitgaan dat het moet wachten op de latere beslissing over de burgerlijke belangen om na te gaan in welke mate het belang erbij zou hebben de financiële hulp aan te vragen die de in het geding zijnde wet toekent. B.5. Het gegeven dat de dader van de feiten intussen is overleden, buiten de kennis van het slachtoffer, verantwoordt niet dat die de toegang tot voormelde Commissie wordt ontzegd, in de hypothese dat, zoals te dezen, geen uitspraak zou zijn gedaan over de burgerlijke belangen en dat het verzoek om schadevergoeding uiteindelijk zou zijn ingediend meer dan drie jaar na de beslissing waarmee de dader van de feiten is veroordeeld. B.6. Door het het slachtoffer niet mogelijk te maken een dergelijk verzoek bij de Commissie in te dienen binnen een termijn van drie jaar
telle demande dans un délai de trois ans à compter du moment où elle a vanaf het ogenblik dat het kennis heeft van het overlijden van de
connaissance du décès de l'auteur et de la renonciation à la dader en van de verwerping van diens nalatenschap door zijn
succession de celui-ci par ses héritiers, alors qu'il a été statué erfgenamen, terwijl definitief uitspraak is gedaan over de
définitivement sur l'action publique et accordé une indemnité strafvordering en een provisionele schadevergoeding op burgerlijk vlak
provisionnelle sur le plan civil et qu'il n'est pas statué is toegekend en terwijl later geen uitspraak is gedaan over de
ultérieurement sur les intérêts civils, la disposition en cause n'est burgerlijke belangen, is de in het geding zijnde bepaling niet
pas compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
B.7. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. B.7. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 31bis, § 1er, 4°, de la loi du 1er août 1985 portant des Artikel 31bis, § 1, 4°, van de wet van 1 augustus 1985 houdende
mesures fiscales et autres viole les articles 10 et 11 de la fiscale en andere bepalingen schendt de artikelen 10 en 11 van de
Constitution en ce qu'il ne permet pas à la victime d'actes Grondwet in zoverre het het slachtoffer van opzettelijke gewelddaden
intentionnels de violence de saisir la Commission instituée par cette niet toelaat bij de bij die wet opgerichte Commissie een verzoek om
loi d'une demande d'aide financière dans un délai de trois ans à financiële hulp in te dienen binnen een termijn van drie jaar vanaf
compter du moment où elle a connaissance du décès de l'auteur et de la het ogenblik dat het kennis heeft van het overlijden van de dader en
renonciation à la succession de celui-ci par ses héritiers, alors van de verwerping van diens nalatenschap door zijn erfgenamen, terwijl
qu'il a été statué définitivement sur l'action publique et accordé une definitief uitspraak is gedaan over de strafvordering en een
indemnité provisionnelle sur le plan civil et qu'il n'est pas statué provisionele schadevergoeding op burgerlijk vlak is toegekend en
ultérieurement sur les intérêts civils. terwijl later geen uitspraak is gedaan over de burgerlijke belangen.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 17 septembre 2009. terechtzitting van 17 september 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^