Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 87/2009 du 28 mai 2009 Numéro du rôle : 4464 En cause : le recours en annulation de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 6 mars 2008 portant organisation des transports desservant des lieux d'intérêt dans La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...)"
Extrait de l'arrêt n° 87/2009 du 28 mai 2009 Numéro du rôle : 4464 En cause : le recours en annulation de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 6 mars 2008 portant organisation des transports desservant des lieux d'intérêt dans La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...) Uittreksel uit arrest nr. 87/2009 van 28 mei 2009 Rolnummer 4464 In zake : het beroep tot vernietiging van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 6 maart 2008 « houdende organisatie van openbaar vervoer tussen bezienswa Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 87/2009 du 28 mai 2009 Uittreksel uit arrest nr. 87/2009 van 28 mei 2009
Numéro du rôle : 4464 Rolnummer 4464
En cause : le recours en annulation de l'ordonnance de la Région de In zake : het beroep tot vernietiging van de ordonnantie van het
Bruxelles-Capitale du 6 mars 2008 portant organisation des transports Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 6 maart 2008 « houdende
organisatie van openbaar vervoer tussen bezienswaardigheden in het
desservant des lieux d'intérêt dans la Région de Bruxelles-Capitale, Brussels Hoofdstedelijk Gewest », ingesteld door de bvba « Nice
introduit par la SPRL « Nice Travelling ». Travelling ».
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de
Martens, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. rechters P. Martens, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe,
Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier P.-Y. J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier
Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 29 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 29 april 2008
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 30 april
avril 2008 et parvenue au greffe le 30 avril 2008, la SPRL « Nice 2008, heeft de bvba « Nice Travelling », met maatschappelijke zetel te
Travelling », dont le siège social est situé à 1080 Bruxelles, rue 1080 Brussel, Martin Pfeifferstraat 7, beroep tot vernietiging
Martin Pfeiffer 7, a introduit un recours en annulation de ingesteld van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest
l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 6 mars 2008 portant van 6 maart 2008 « houdende organisatie van openbaar vervoer tussen
organisation des transports desservant des lieux d'intérêt dans la bezienswaardigheden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest »
Région de Bruxelles-Capitale (publiée au Moniteur belge du 1er avril (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 1 april 2008).
2008). La demande de suspension de la même ordonnance, introduite par la même De vordering tot schorsing van dezelfde ordonnantie, ingediend door
partie requérante, a été rejetée par l'arrêt n° 100/2008 du 3 juillet dezelfde verzoekende partij, is verworpen bij het arrest nr. 100/2008
2008, publié au Moniteur belge du 10 septembre 2008. van 3 juli 2008, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 10
september 2008.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant à l'objet du recours Ten aanzien van het onderwerp van het beroep
B.1. Il ressort de l'exposé des moyens de la requête que ceux-ci ne B.1. Uit de uiteenzetting van de middelen van het verzoekschrift
sont dirigés que contre les articles 2, 3, 4 et 7 de l'ordonnance du 6 blijkt dat de middelen enkel worden aangevoerd tegen de artikelen 2,
mars 2008 « portant organisation des transports desservant des lieux 3, 4 en 7 van de ordonnantie van 6 maart 2008 « houdende organisatie
d'intérêt dans la Région de Bruxelles-Capitale ». van openbaar vervoer tussen bezienswaardigheden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ».
La Cour limite son examen à ces dispositions. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die bepalingen.
Quant aux dispositions attaquées Ten aanzien van de bestreden bepalingen
B.2.1. Tel qu'il était applicable sur le territoire de la Région de B.2.1. Zoals het van toepassing was op het grondgebied van het
Bruxelles-Capitale, l'article 2 de l'arrêté-loi du 30 décembre 1946 « Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, bepaalde artikel 2 van de besluitwet
relatif aux transports rémunérés de voyageurs par route effectués par van 30 december 1946 « betreffende het bezoldigd vervoer van personen
autobus et par autocars » - modifié par l'article 24 de la loi du 23 over de weg met autobussen en met autocars » - gewijzigd bij artikel
juin 1969 « relative aux services de taxis », puis par l'article 2 de 24 van de wet van 23 juni 1969 « betreffende de taxidiensten » en
la loi du 29 juin 1984 « modifiant l'arrêté-loi du 30 décembre 1946 vervolgens bij artikel 2 van de wet van 29 juni 1984 « tot wijziging
portant révision et coordination de la législation relative au van de besluitwet van 30 december 1946 houdende herziening en
transport rémunéré de personnes par véhicules automobiles » - coördinatie van de wetgeving betreffende het bezoldigd vervoer van
disposait : personen door middel van automobielen » :
« Tombent sous l'application du présent arrêté-loi : « Vallen onder toepassing van deze besluitwet :
A. Les services réguliers; A. Het geregeld vervoer;
B. Les services réguliers spécialisés; B. De bijzondere vormen van geregeld vervoer;
C. Les services occasionnels; C. Het ongeregeld vervoer;
Echappent à l'empire de l'arrêté-loi : Vallen buiten de besluitwet :
1° Les transports organisés et exploités par un employeur, au moyen de 1° De vervoerdiensten, door een werkgever met eigen materieel en op
son propre matériel et sous sa propre responsabilité, à l'usage eigen verantwoordelijkheid uitsluitend ten behoeve van zijn personeel
exclusif de son personnel pour peu qu'il n'en résulte aucune charge ingericht en geëxploiteerd, voor zoover daar voor dit laatste geen
pécuniaire ou onéreuse pour ce dernier; geldelijke of bezwarende last uit voortvloeit;
2° Les transports de et vers les gares assurés par les hôtels, à 2° De vervoerdiensten van en naar de stations, door de hotels
l'usage exclusif de leur clientèle; les transports de et vers les uitsluitend ten behoeve van hun cliënteele verzekerd; de
aérogares, assurés par les entreprises de navigation aérienne, à vervoerdiensten van en naar de luchthavens, door de
l'usage exclusif de leur clientèle; les services d'ambulance des luchtvaartondernemingen uitsluitend ten behoeve van haar cliënteele
hôpitaux et cliniques, et, en général, tous les transports analogues ne comportant pas l'intervention d'un entrepreneur de transports terrestres. Toutefois le Roi peut imposer aux transports visés sub 1° et 2° ci-dessus, tout ou partie des obligations faisant l'objet des articles 28 et 29 incombant aux services soumis à autorisation, notamment celles relatives aux conditions techniques de sécurité du matériel utilisé, à la couverture de la responsabilité civile et à la sélection et la surveillance médicales des chauffeurs; 3° Les services organisés d'initiative, à l'occasion d'événements verzekerd; de ambulanciediensten der hospitalen en klinieken en, in 't algemeen alle dergelijke vervoerdiensten waarvoor de tusschenkomst van een ondernemer van vervoer te lande niet vereischt is. De Koning kan echter aan de onder 1° en 2° hiervoren bedoelde vervoerdiensten al of een gedeelte opleggen van de bij artikel 28 en 29 voorziene verplichtingen welke op de diensten, waarvoor een machtiging vereischt is, rusten, inzonderheid die betreffende de technische eischen in verband met de veiligheid voor het gebezigd materieel, het dekken van de burgerlijke aansprakelijkheid alsmede de geneeskundige schifting van en het geneeskundig toezicht op de autobestuurders. 3° De diensten ingericht op eigen initiatief, ter gelegenheid van
imprévus ou pour suppléer à l'insuffisance accidentelle ou à la onvoorziene gebeurtenissen of om in de toevallige ontoereikendheden of
suspension momentanée de services publics de transport. Dans ce cas, de momenteele schorsing van openbare vervoerdiensten te voorzien. In
il appartient à l'organisateur de ces services d'en informer le jour dit geval behoort de inrichter van die diensten daarvan den dag zelf
même et par lettre recommandée à la poste, le Ministre des en bij ter post aangeteekenden brief kennis te geven aan den Minister
Communications qui décidera de la suppression des services ou de van Verkeerswezen, die over de opheffing van de diensten of over het
l'octroi de l'autorisation temporaire visée à l'article 8 ». verleenen van de in artikel 8 bedoelde tijdelijke machtiging beslist ».
L'article 2 de l'ordonnance du 6 mars 2008 ajoute à l'alinéa 2 de Bij artikel 2 van de ordonnantie van 6 maart 2008 wordt aan het tweede
cette disposition un 4°, libellé comme suit : lid van die bepaling een 4° toegevoegd, dat luidt :
« Les services de transport régulier et les formes particulières de « De diensten van geregeld vervoer of de bijzondere vormen van
transport régulier par autobus ou autocar partiellement ou entièrement geregeld vervoer per autobus of autocar die geheel of gedeeltelijk
assurés en Région de Bruxelles-Capitale, et qui sont principalement uitgeoefend worden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en die door
destinés, par le choix du trajet et des arrêts ou par l'offre de de keuze van het traject en de stopplaatsen of door het aanbieden van
services supplémentaires, aux voyageurs souhaitant visiter des lieux aanvullende diensten in hoofdzaak gericht zijn op reizigers die
d'intérêt de la Région de Bruxelles-Capitale ou obtenir des bezienswaardigheden van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wensen te
informations à leur sujet. En ce qui concerne ces services, on entend bezichtigen of er informatie over wensen te verkrijgen. Voor deze
par ' lieux d'intérêt ' : les bâtiments ou monuments qui, de par leurs diensten wordt onder ' bezienswaardigheden ' verstaan : gebouwen of
caractéristiques extérieures, sont remarquables pour les visiteurs de monumenten die voor bezoekers van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
la Région de Bruxelles-Capitale ». omwille van hun uiterlijke kenmerken opvallend zijn ».
B.2.2. L'article 3, alinéa 1er, de l'ordonnance de la Région de B.2.2. Artikel 3, eerste lid, van de ordonnantie van het Brusselse
Bruxelles-Capitale du 22 novembre 1990 « relative à l'organisation des Hoofdstedelijke Gewest van 22 november 1990 « betreffende de
transports en commun dans la Région de Bruxelles-Capitale » - modifié organisatie van het openbaar vervoer in het Brusselse Hoofdstedelijk
par l'article 15 de l'ordonnance du 19 avril 2007 « portant des Gewest » - gewijzigd bij artikel 15 van de ordonnantie van 19 april
dispositions diverses en matière de service public de transport en 2007 « houdende diverse bepalingen inzake openbare dienst van openbaar
commun urbain dans la Région de Bruxelles-Capitale » - décrit les stadsvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest » - bepaalt de
matières que doit régler le contrat de gestion entre le Gouvernement aangelegenheden die de beheersovereenkomst tussen de Brusselse
de la Région de Bruxelles-Capitale et la « Société des Transports Hoofdstedelijke Regering en de Maatschappij voor het Intercommunaal
Intercommunaux de Bruxelles » (STIB). Vervoer te Brussel (MIVB) moet regelen.
Cette disposition était libellée comme suit : Die bepaling luidde :
« L'Exécutif et la Société concluent un contrat de gestion qui règle « De Executieve en de Maatschappij sluiten een beheersovereenkomst.
les matières suivantes : Deze regelt de volgende materies :
1° - Les objectifs assignés aux parties; ces objectifs traduisent la 1° - De doelstellingen opgelegd aan de partijen; deze doelstellingen
politique poursuivie en commun par la Société et l'Exécutif, tant pour zijn uitingen van het gezamenlijk beleid van de Maatschappij en de
ce qui concerne l'exploitation du service des transports en commun Executieve, zowel voor wat betreft de uitbating van de dienst van het
urbains qu'en ce qui concerne les méthodes de gestion et la structure stedelijk openbaar vervoer als voor wat betreft de beheersmethoden en
de la Société, en ce compris les rapports avec la clientèle et la de structuur van de Maatschappij, met inbegrip van de contacten met
politique commerciale de la Société. het kliënteel en het handelsbeleid van de Maatschappij.
2° - Les principes relatifs à l'établissement, la modification, 2° - De principes betreffende de aanleg, wijziging, uitbreiding en
l'extension, la suppression de lignes, par la Société ou par ses afschaffing van lijnen door de Maatschappij of door haar
filiales ou concessionnaires. dochtermaatschappijen of concessiehouders.
3° - Le plan des investissements nécessaires pour la réalisation de 3° - Het investeringsplan dat noodzakelijk is voor de realisatie van
ces objectifs par la Société ou ses filiales ou concessionnaires. deze doelstellingen door de Maatschappij of haar dochtermaatschappijen
of concessiehouders.
4° - Le régime financier de l'exploitation, et en particulier : 4° - Het financieel stelsel van de uitbating, en in het bijzonder :
a) les principes de détermination des tarifs; a) de principes voor de bepaling van de tarieven;
b) la fixation, le calcul et les modalités de paiement des dotations b) de bepaling, de berekening en de uitbetalingsmodaliteiten van de
éventuelles à charge du budget général des dépenses de la Région; eventuele dotaties ten laste van de algemene begroting van de uitgaven
van het Gewest;
c) les charges, intérêts et amortissements que la Région accepte de c) de lasten, intresten en afschrijvingen die het Gewest wil besteden
destiner à la couverture d'investissements, sous forme de dotations. aan de dekking van de investeringen, onder de vorm van dotaties.
5° - Le cas échéant, le calendrier de réalisation des objectifs visés 5° - Desgevallend, het tijdschema voor de realisatie van de
au 1° ci-dessus. doelstellingen waarover hierboven sprake in 1°.
6° - L'intéressement de la Société aux objectifs visés ci-dessus et 6° - De winstdeling van de Maatschappij ten voordele van
les sanctions en cas de non-respect par une partie de ses engagements. doelstellingen waarvan sprake hierboven en de sancties bij
niet-naleving van hun verbintenissen door een partij.
7° - Les éléments que le plan d'entreprise visé à l'article 4 de la 7° - De elementen die het bedrijfsplan, bedoeld in artikel 4 van deze
présente ordonnance doit contenir et les délais pour la communication ordonnantie, moet bevatten en de termijnen voor de mededeling en de
et l'approbation du plan. goedkeuring van het plan.
Le contrat de gestion aura préalablement été négocié avec les Over de beheersovereenkomst zal vooraf worden onderhandeld met de
partenaires sociaux dans le respect de l'article 14 de la présente sociale partners overeenkomstig artikel 14 van deze ordonnantie.
ordonnance. 8° - Les conditions de révision du contrat ». 8° - Voorwaarden tot herziening van de overeenkomst ».
L'article 3 de l'ordonnance du 6 mars 2008 insère dans cette Bij artikel 3 van de ordonnantie van 6 maart 2008 wordt in die
disposition un 2°bis, libellé comme suit : bepaling een 2°bis ingevoegd, dat luidt :
« les principes relatifs à l'exploitation des services visés à « de principes betreffende de uitbating van de diensten bedoeld in
l'article 2, deuxième alinéa, 4°, de l'arrêté-loi du 30 décembre 1946 artikel 2, tweede lid, 4° van de besluitwet van 30 december 1946
relatif aux transports rémunérés de voyageurs par route effectués par betreffende het bezoldigd vervoer van personen over de weg met
autobus et par autocars ». autobussen en met autocars ».
B.2.3. L'article 15 de l'ordonnance du 22 novembre 1990 disposait : B.2.3. Artikel 15 van de ordonnantie van 22 november 1990 bepaalde :
« La Société peut, moyennant l'autorisation préalable de l'Exécutif et « De Maatschappij kan, mits voorafgaandelijke toelating van de
aux conditions fixées par celui-ci, participer à la constitution, au Executieve en tegen de voorwaarden die werden bepaald door deze
capital ou à la gestion de sociétés, associations, ou autres laatste, deelnemen aan de oprichting, of in het kapitaal van, of aan
organismes publics ou privés, dont l'objet se rattache directement ou het beheer van ondernemingen, verenigingen of andere openbare of
private instellingen waarvan het voorwerp rechtstreeks of
indirectement à celui de la Société. onrechtstreeks aansluit bij het voorwerp van de Maatschappij.
La Société peut, moyennant l'autorisation préalable de l'Exécutif et De Maatschappij mag, mits voorafgaande toelating van de Executieve en
aux conditions fixées par celui-ci, affermer des services réguliers et tegen de voorwaarden die door haar worden bepaald, regelmatige
des services réguliers spécialisés ». diensten en regelmatige gespecialiseerde diensten uitbesteden ».
L'article 4 de l'ordonnance du 6 mars 2008 ajoute à cette disposition Artikel 4 van de ordonnantie van 6 maart 2008 voegt aan die bepaling
quatre alinéas : vier leden toe, die luiden :
« La Société assure l'organisation des services, visés à l'article 2, « De Maatschappij verzekert de organisatie van de diensten bedoeld in
deuxième alinéa, 4°, de l'arrêté-loi du 30 décembre 1946 relatif aux artikel 2, tweede lid, 4°, van de besluitwet van 30 december 1946
transports rémunérés de voyageurs par route effectués par autobus et betreffende het bezoldigd vervoer van personen over de weg met
par autocars. autobussen en met autocars.
Elle sous-traite ces services sous la forme et aux conditions qu'elle Zij besteedt deze diensten uit onder de vorm en tegen de voorwaarden
détermine. die zij bepaalt.
Dans le cadre de cette sous-traitance, la Société prend toutefois les Evenwel neemt de Maatschappij bij deze uitbesteding de volgende regels
règles suivantes en considération : in acht :
- les principes, en vertu de l'article 3, 1er alinéa, 2°bis, fixés - de principes, krachtens artikel 3, 1e lid, 2°bis, vastgelegd in de
dans le contrat de gestion; beheersovereenkomst;
- une publicité européenne préalable de l'intention de procéder à la - een voorafgaande Europese bekendmaking van de intentie over te gaan
sous-traitance de ces services; tot de uitbesteding van deze diensten;
- un examen objectif des candidats ainsi qu'un octroi motivé; - een objectieve beoordeling van de gegadigden en een gemotiveerde
- l'exploitant ne se voit pas imposer d'obligations financières qui ne toekenning; - aan de uitbater worden geen financiële verplichtingen opgelegd die
couvrent pas seulement les frais; niet louter kostendekkend zijn;
- une durée maximale de huit ans. - een maximale looptijd van acht jaar.
Au cas où la Société ne pourrait pas attirer des exploitants ou que Ingeval de Maatschappij geen uitbaters kan aantrekken of deze in
ceux-ci sont/restent en défaut, le Gouvernement peut toutefois gebreke zijn/blijven, kan de Regering evenwel de Maatschappij toelaten
autoriser la Société à assurer elle-même ces services ». zelf deze diensten waar te nemen ».
B.2.4. L'article 7 de l'ordonnance du 6 mars 2008 insère, dans B.2.4. Artikel 7 van de ordonnantie van 6 maart 2008 voegt in de
l'ordonnance du 22 novembre 1990, un article 18ter, qui dispose : ordonnantie van 22 november 1990 een artikel 18ter in, dat luidt :
« Les services visés à l'article 2, deuxième alinéa, 4° de « De diensten bedoeld in artikel 2, tweede lid, 4° van de besluitwet
l'arrêté-loi du 30 décembre 1946 relatif aux transports rémunérés de van 30 december 1946 betreffende het bezoldigd vervoer van personen
voyageurs par route effectués par autobus et par autocars peuvent over de weg met autobussen en met autocars kunnen slechts aangeboden
uniquement être assurés ou accordés par la Société ou par l'entreprise of verleend worden door de Maatschappij of door de onderneming of de
ou les entreprises à qui la Société a sous-traité lesdits services ondernemingen aan wie de Maatschappij die diensten overeenkomstig
conformément à l'article 15 ». artikel 15 heeft uitbesteed ».
Quant à la recevabilité du recours Ten aanzien van de ontvankelijkheid van het beroep
En ce qui concerne l'intérêt de la requérante Wat het belang van de verzoekende partij betreft
B.3. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 imposent à B.3. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 vereisen dat
toute personne physique ou morale qui introduit un recours en elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot
annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste
requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de
directement et défavorablement par la norme attaquée. Il s'ensuit que bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt.
l'action populaire n'est pas admissible. Bijgevolg is de actio popularis niet toelaatbaar.
B.4.1. Il ressort des travaux préparatoires de l'ordonnance du 6 mars B.4.1. Uit de parlementaire voorbereiding van de ordonnantie van 6
2008 (Doc. parl ., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, maart 2008 (Parl. St., Parlement van het Brusselse Hoofdstedelijke
2007-2008, n° A-444/2, pp. 3 et 5), ainsi que des pièces déposées par Gewest, 2007-2008, nr. A-444/2, pp. 3 en 5) en uit de stukken die door
la requérante, que cette dernière exploite un service régulier de de verzoekende partij werden ingediend, blijkt dat die laatste een
transport par autobus visé par l'article 2, alinéa 2, 4°, de dienst van geregeld vervoer per autobus uitbaat, die wordt beoogd door
l'arrêté-loi du 30 décembre 1946. artikel 2, tweede lid, 4°, van de besluitwet van 30 december 1946.
La situation de la requérante est dès lors susceptible d'être affectée De situatie van de verzoekende partij kan bijgevolg rechtstreeks en
directement et défavorablement par les dispositions de l'ordonnance du ongunstig worden geraakt door de in B.2 geciteerde bepalingen van de
6 mars 2008 citées en B.2 qui modifient le cadre dans lequel ce type ordonnantie van 6 maart 2008, die het kader wijzigen waarin dat type
de service peut être exploité. van diensten kan worden uitgebaat.
B.4.2. La requérante justifie dès lors de l'intérêt requis pour B.4.2. De verzoekende partij doet bijgevolg blijken van het vereiste
demander l'annulation des articles 2, 3, 4 et 7 de l'ordonnance du 6 belang om de vernietiging te vorderen van de artikelen 2, 3, 4 en 7
mars 2008. En ce qui concerne la recevabilité du premier moyen B.5.1. Le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale allègue que la requérante n'a pas intérêt au premier moyen parce que le grief qu'il contient serait étranger à l'objet social de cette dernière. B.5.2. Dès lors que le recours en annulation est recevable, les requérants ne doivent pas justifier en outre d'un intérêt au moyen. En ce qui concerne la compétence de la Cour pour connaître du second moyen B.6.1. Il ressort des développements des première et deuxième branches du second moyen que la Cour est invitée à statuer sur la compatibilité van de ordonnantie van 6 maart 2008. Wat de ontvankelijkheid van het eerste middel betreft B.5.1. De Brusselse Hoofdstedelijke Regering voert aan dat de verzoekende partij geen belang heeft bij het eerste middel omdat de grief die dat middel bevat, niets te maken zou hebben met haar maatschappelijk doel. B.5.2. Daar het beroep tot vernietiging ontvankelijk is, hoeven de verzoekende partijen daarenboven niet te getuigen van een belang bij het middel. Wat betreft de bevoegdheid van het Hof om kennis te nemen van het tweede middel B.6.1. Uit de toelichting van het eerste en het tweede onderdeel van het tweede middel blijkt dat het Hof wordt verzocht uitspraak te doen over de bestaanbaarheid van de bestreden bepalingen met de artikelen
des dispositions attaquées avec les articles 82 et 86 du Traité 82 en 86 van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap.
instituant la Communauté européenne.
La Cour n'est pas compétente pour contrôler directement les normes Het Hof is niet bevoegd om wetskrachtige normen rechtstreeks te
législatives au regard de dispositions de droit international. Elle toetsen aan internationaalrechtelijke bepalingen. Het houdt niettemin
tient néanmoins compte de telles dispositions lorsqu'elle examine la met zulke bepalingen rekening wanneer het de bestaanbaarheid
compatibilité d'une norme législative avec des dispositions onderzoekt van een wetskrachtige norm met grondwetsbepalingen die
constitutionnelles garantissant des droits ou libertés analogues. analoge rechten of vrijheden waarborgen.
Les articles 82 et 86 du Traité instituant la Communauté européenne De artikelen 82 en 86 van het Verdrag tot oprichting van de Europese
contiennent des « règles de concurrence » qui interdisent entre autres Gemeenschap bevatten « mededingingsregels » die onder meer verbieden
l'exploitation abusive d'une « position dominante sur le marché commun dat misbruik wordt gemaakt van een « machtspositie op de
ou dans une partie substantielle de celui-ci ». gemeenschappelijke markt of op een wezenlijk deel daarvan ».
L'article 23, alinéa 3, 1°, de la Constitution, qui n'est que très Artikel 23, derde lid, 1°, van de Grondwet, dat slechts heel terloops
incidemment invoqué dans l'exposé des deux premières branches du wordt vermeld in de uiteenzetting van de eerste twee onderdelen van
moyen, garantit « le droit au travail et au libre choix d'une activité het middel, waarborgt « het recht op arbeid en op de vrije keuze van
professionnelle dans le cadre d'une politique générale de l'emploi, beroepsarbeid in het raam van een algemeen werkgelegenheidsbeleid dat
visant entre autres à assurer un niveau d'emploi aussi stable et élevé onder meer gericht is op het waarborgen van een zo hoog en stabiel
que possible », le « droit à des conditions de travail et à une mogelijk werkgelegenheidspeil », « het recht op billijke
rémunération équitables », ainsi que le « droit d'information, de arbeidsvoorwaarden en een billijke beloning », alsmede « het recht op
consultation et de négociation collective ». informatie, overleg en collectief onderhandelen ».
Cette disposition constitutionnelle ne garantissant pas de droits ou Doordat die grondwetsbepaling geen rechten of vrijheden waarborgt die
libertés analogues aux dispositions de droit européen précitées, la analoog zijn met de voormelde bepalingen van Europees recht, is het
Cour n'est pas compétente pour connaître des première et deuxième Hof niet bevoegd om kennis te nemen van het eerste en het tweede
branches du second moyen. onderdeel van het tweede middel.
B.6.2. Il ressort des développements de la troisième branche du second B.6.2. Uit de toelichting van het derde onderdeel van het tweede
moyen que la Cour est invitée à statuer sur la compatibilité des middel blijkt dat het Hof wordt verzocht uitspraak te doen over de
dispositions attaquées avec la liberté de commerce et d'industrie qui bestaanbaarheid van de bestreden bepalingen met de vrijheid van handel
en nijverheid die zou zijn toegekend bij zowel het decreet van 2-17
serait reconnue tant par le décret des 2-17 mars 1791 « portant maart 1791 tot afschaffing van het gildewezen, als artikel 23, derde
suppression de tous les droits d'aides, de toutes les maîtrises et
jurandes et établissement de patentes » que par l'article 23, alinéa
3, 1°, de la Constitution. lid, 1°, van de Grondwet.
La Cour n'est pas compétente pour examiner un moyen pris de la Het Hof is niet bevoegd om een middel te onderzoeken dat is afgeleid
violation de l'article 7 du décret des 2-17 mars 1791 reconnaissant la uit de schending van artikel 7 van het decreet van 2-17 maart 1791,
liberté de commerce et d'industrie. Cette liberté n'est, de surcroît, waarbij de vrijheid van handel en nijverheid is toegekend. Die
pas reconnue par l'article 23, alinéa 3, 1°, de la Constitution. vrijheid wordt bovendien niet toegekend bij artikel 23, derde lid, 1°,
van de Grondwet.
La liberté de commerce et d'industrie est cependant garantie par une De vrijheid van handel en nijverheid wordt echter wel gewaarborgd door
disposition dont la Cour assure directement le respect, à savoir een bepaling waaraan het Hof rechtstreeks vermag te toetsen, meer
l'article 6, § 1er, VI, alinéa 3, de la loi spéciale du 8 août 1980 de bepaald artikel 6, § 1, VI, derde lid, van de bijzondere wet van 8
réformes institutionnelles qui impose aux régions d'exercer leurs augustus 1980 tot hervorming der instellingen, dat de gewesten ertoe
verplicht hun bevoegdheden uit te oefenen met inachtneming van het
compétences dans le respect du principe de la liberté de commerce et beginsel van de vrijheid van handel en nijverheid.
d'industrie. B.6.3. La Cour est donc compétente pour examiner le second moyen du B.6.3. Het Hof is derhalve bevoegd om van het tweede middel kennis te
recours dans la mesure où il est pris de la violation de la liberté de nemen in zoverre het uit de schending van de vrijheid van handel en
commerce et d'industrie. nijverheid is afgeleid.
Quant au fond Ten gronde
Sur le premier moyen Over het eerste middel
B.7. Il ressort des développements du premier moyen que la Cour est B.7. Uit de toelichting van het eerste middel blijkt dat het Hof wordt
invitée à statuer sur la conformité des dispositions attaquées aux verzocht uitspraak te doen over de overeenstemming van de bestreden
articles 38 et 39 de la Constitution et à l'article 4, 10°, de la loi bepalingen met de artikelen 38 en 39 van de Grondwet en met artikel 4,
spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles en ce que ces 10°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der
dispositions régleraient la matière communautaire du tourisme. instellingen, doordat die bepalingen de gemeenschapsaangelegenheid van
het toerisme zouden regelen.
B.8.1. L'article 38 de la Constitution dispose : B.8.1. Artikel 38 van de Grondwet bepaalt :
« Chaque communauté a les attributions qui lui sont reconnues par la « Elke gemeenschap heeft de bevoegdheden welke haar door de Grondwet
Constitution ou par les lois prises en vertu de celle-ci ». of door de wetten aangenomen krachtens deze laatste, worden toegekend
L'article 39 de la Constitution dispose : ». Artikel 39 van de Grondwet bepaalt :
« La loi attribue aux organes régionaux qu'elle crée et qui sont « De wet draagt aan de gewestelijke organen welke zij opricht en welke
composés de mandataires élus, la compétence de régler les matières samengesteld zijn uit verkozen mandatarissen de bevoegdheid op om de
aangelegenheden te regelen welke zij aanduidt met uitsluiting van die
qu'elle détermine, à l'exception de celles visées aux articles 30 et bedoeld in de artikelen 30 en 127 tot 129 en dit binnen het gebied en
127 à 129, dans le ressort et selon le mode qu'elle établit. Cette loi op de wijze die zij bepaalt. Deze wet moet worden aangenomen met de
doit être adoptée à la majorité prévue à l'article 4, dernier alinéa ». meerderheid bepaald in artikel 4, laatste lid ».
L'article 127 de la Constitution dispose : Artikel 127 van de Grondwet bepaalt :
« § 1er. Les Parlements de la Communauté française et de la Communauté « § 1. De Parlementen van de Vlaamse en de Franse Gemeenschap regelen,
flamande, chacun pour ce qui le concerne, règlent par décret : elk voor zich, bij decreet :
1° les matières culturelles; 1° de culturele aangelegenheden;
[...] [...]
3° la coopération entre les communautés, ainsi que la coopération 3° de samenwerking tussen de gemeenschappen, alsook de internationale
internationale, y compris la conclusion de traités, pour les matières samenwerking, met inbegrip van het sluiten van verdragen, voor de
visées aux 1° et 2°. aangelegenheden bedoeld in 1° en 2°.
Une loi adoptée à la majorité prévue à l'article 4, dernier alinéa, Een wet aangenomen met de in artikel 4, laatste lid, bepaalde
arrête les matières culturelles visées au 1°, les formes de meerderheid, stelt de in 1° vermelde culturele aangelegenheden, de in
coopération visées au 3°, ainsi que les modalités de conclusion de 3° vermelde vormen van samenwerking, alsook de nadere regelen voor het
traités, visée au 3°. in 3° vermelde sluiten van verdragen vast.
§ 2. Ces décrets ont force de loi respectivement dans la région de § 2. Deze decreten hebben kracht van wet respectievelijk in het
langue française et dans la région de langue néerlandaise, ainsi qu'à Nederlandse taalgebied en in het Franse taalgebied, alsmede ten
l'égard des institutions établies dans la région bilingue de aanzien van de instellingen gevestigd in het tweetalige gebied
Bruxelles-Capitale qui, en raison de leurs activités, doivent être Brussel-Hoofdstad die, wegens hun activiteiten moeten worden beschouwd
considérées comme appartenant exclusivement à l'une ou à l'autre communauté ». uitsluitend te behoren tot de ene of de andere gemeenschap ».
L'article 4, 10°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes Artikel 4, 10°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot
institutionnelles dispose : hervorming der instellingen bepaalt :
« Les matières culturelles visées à l'article 59bis, § 2, 1°, [lire : « De culturele aangelegenheden bedoeld in artikel 59bis, § 2, 1°,
127, § 1er, alinéa 1er, 1°] de la Constitution sont : [lees : 127, § 1, eerste lid, 1°] van de Grondwet zijn :
[...] [...]
10° Les loisirs et le tourisme ». 10° De vrijetijdsbesteding en het toerisme ».
B.8.2. En exécution de l'article 138 de la Constitution, l'article 3, B.8.2. Ter uitvoering van artikel 138 van de Grondwet bepaalt artikel
2°, du décret II de la Communauté française du 19 juillet 1993 « 3, 2°, van het decreet II van de Franse Gemeenschap van 19 juli 1993 «
attribuant l'exercice de certaines compétences de la Communauté tot toekenning van de uitoefening van sommige bevoegdheden van de
française à la Région wallonne et à la Commission communautaire Franse Gemeenschap aan het Waalse Gewest en de Franse
française » dispose : Gemeenschapscommissie » :
« [...] la Commission [...] sur le territoire de la Région bilingue de « [...] de Commissie, [...] op het grondgebied van het tweetalig
Bruxelles-Capitale, exerce [...] les compétences de la Communauté dans gebied Brussel-Hoofdstad, oefent de bevoegdheden van de Gemeenschap in
les matières suivantes : de volgende aangelegenheden uit :
[...] [...]
2° le tourisme, visé à l'article 4, 10°, de la loi spéciale ». 2° het toerisme, bedoeld in artikel 4, 10°, van de bijzondere wet ».
L'article 3, 2°, du décret II de la Région wallonne du 19 juillet 1993 Artikel 3, 2°, van het decreet II van het Waalse Gewest van 22 juli
« attribuant l'exercice de certaines compétences de la Communauté 1993 « betreffende de overheveling van sommige bevoegdheden van de
française à la Région wallonne et à la Commission communautaire Franse Gemeenschap naar het Waalse Gewest en de Franse
française » et l'article 3, 2°, du décret III de la Commission Gemeenschapscommissie » en artikel 3, 2°, van het decreet III van de
communautaire française du 22 juillet 1993 « attribuant l'exercice de Franse Gemeenschapscommissie van 22 juli 1993 « tot toekenning van de
certaines compétences de la Communauté française à la Région wallonne uitoefening van sommige bevoegdheden van de Franse Gemeenschap aan het
et à la Commission Communautaire française » disposent de la même Waalse Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie » hebben dezelfde
manière. inhoud.
B.8.3. Sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale, le B.8.3. Op het grondgebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is
tourisme au sens de l'article 4, 10°, de la loi spéciale du 8 août het toerisme in de zin van artikel 4, 10°, van de bijzondere wet van 8
1980 est dès lors une matière qui est réglée par plusieurs législateurs. La Communauté flamande est compétente à l'égard des institutions qui y sont établies et qui, en raison de leurs activités, doivent être considérées comme appartenant exclusivement à cette Communauté, tandis que la Commission communautaire française est compétente à l'égard des institutions qui y sont établies et qui, en raison de leurs activités, doivent être considérées comme appartenant exclusivement à la Communauté française. L'autorité fédérale reste, quant à elle, compétente pour régler les aspects de la matière du tourisme qui échappent à la compétence des deux législateurs décrétaux précités. augustus 1980 bijgevolg een aangelegenheid die door verschillende wetgevers wordt geregeld. De Vlaamse Gemeenschap is bevoegd ten aanzien van de er gevestigde instellingen die wegens hun activiteiten moeten worden beschouwd uitsluitend tot die Gemeenschap te behoren, terwijl de Franse Gemeenschapscommissie bevoegd is ten aanzien van de er gevestigde instellingen die wegens hun activiteiten moeten worden beschouwd uitsluitend te behoren tot de Franse Gemeenschap. De federale overheid blijft, wat haar betreft, bevoegd om de aspecten te regelen van de aangelegenheid van het toerisme die ontsnappen aan de bevoegdheid van de twee voormelde decreetgevers.
La Région de Bruxelles-Capitale n'est, par contre, pas compétente pour Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is daarentegen niet bevoegd om
régler le tourisme au sens de l'article 4, 10°, de la loi spéciale du het toerisme te regelen in de zin van artikel 4, 10°, van de
8 août 1980. bijzondere wet van 8 augustus 1980.
B.9. Il ressort de l'article 2 de l'ordonnance du 6 mars 2008 que les B.9. Uit artikel 2 van de ordonnantie van 6 maart 2008 blijkt dat de
dispositions attaquées modifient le statut de certains services de bestreden bepalingen het statuut wijzigen van sommige vervoerdiensten
transport liés à l'activité touristique. die zijn verbonden aan de toeristische activiteit.
B.10. La répartition des compétences entre les diverses composantes de B.10. De bevoegdheidsverdeling tussen de verschillende componenten van
l'Etat fédéral repose sur le principe de l'exclusivité qui suppose que de federale Staat berust op het exclusiviteitsbeginsel, dat
toute situation juridique est en principe réglée par un seul et unique veronderstelt dat elke rechtssituatie in beginsel slechts door één
législateur. wetgever kan worden geregeld.
Indien een regeling, zoals te dezen, aanleunt bij meerdere
Lorsqu'une réglementation a, comme en l'espèce, des liens avec bevoegdheidstoewijzingen, dient het Hof uit te maken waar het
plusieurs attributions de compétences, la Cour doit rechercher où se zwaartepunt van de geregelde rechtssituatie ligt.
trouve l'élément prépondérant de la situation juridique réglée. Er dient in dat verband een onderscheid te worden gemaakt tussen de
Il y a lieu, à cet égard, de distinguer la matière communautaire du gemeenschapsaangelegenheid van het toerisme en andere aangelegenheden
tourisme d'autres matières visées par les règles répartitrices de die worden beoogd door de bevoegdheidverdelende regels.
compétence. B.11. Il ressort de l'article 6, § 1er, X, alinéa 1er, 8°, de la loi B.11. Uit artikel 6, § 1, X, eerste lid, 8°, van de bijzondere wet van
spéciale du 8 août 1980, lu en combinaison avec l'article 4, alinéa 1er, 8 augustus 1980, in samenhang gelezen met artikel 4, eerste lid, van
de la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux institutions de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse
bruxelloises, que la Région de Bruxelles-Capitale est compétente pour instellingen, blijkt dat het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest bevoegd
régler « le transport en commun urbain et vicinal, en ce compris les is om « het gemeenschappelijk stads- en streekvervoer, met inbegrip
services réguliers spécialisés ». van de bijzondere vormen van geregeld vervoer », te regelen.
Cette compétence concerne, entre autres, « le statut des sociétés de Die bevoegdheid heeft onder meer betrekking op « het statuut van de
transport, la conclusion de contrats de gestion, l'infrastructure tant vervoermaatschappijen, het afsluiten van beheerscontracten, de
en surface que souterraine, l'organisation de réseaux et les infrastructuur, zowel ondergronds als bovengronds, de inrichting van
autorisations y afférentes, les tarifs et les réductions tarifaires de netten en de daaraan verbonden machtigingen, de tarieven en de
accordées, les contrats avec les loueurs de services de transport, le toegekende tariefverminderingen, de contracten met de verhuurders van
mode de calcul de l'indemnité qui leur est payée ainsi que les vervoerdiensten en de berekeningswijze van de aan deze betaalde
services de transports régionaux transfrontaliers » (Doc. parl., vergoeding, alsmede de grensoverschrijdende lijnen die behoren tot het
Chambre, 1988, n° 516/1, p. 16). streekvervoer » (Parl. St., Kamer, 1988, nr. 516/1, p. 16).
B.12. Il ressort de l'article 6, § 1er, I, 7°, de la loi spéciale du 8 B.12. Uit artikel 6, § 1, I, 7°, van de bijzondere wet van 8 augustus
août 1980, lu en combinaison avec l'article 4, alinéa 1er, de la loi 1980, in samenhang gelezen met artikel 4, eerste lid, van de
spéciale du 12 janvier 1989, que la Région de Bruxelles-Capitale est bijzondere wet van 12 januari 1989 blijkt dat het Brusselse
compétente pour régler « les monuments et les sites ». Hoofdstedelijke Gewest bevoegd is om « de monumenten en de
Cette compétence lui permet de prendre « l'ensemble des mesures visant landschappen » te regelen. Die bevoegdheid stelt het Gewest in staat « het geheel van de
à [...] la mise en valeur [...] et la promotion [...] des monuments, maatregelen [te nemen] die [...] de valorisatie [...] en de promotie
ensembles architecturaux et sites » (Doc. parl., Chambre, 1988, n° [...] van monumenten, architecturale gehelen en landschappen beogen »
516/1, p. 6). (Parl. St., Kamer, 1988, nr. 516/1, p. 6).
B.13.1. Le transport visé par les dispositions attaquées et défini par B.13.1. Het vervoer dat door de bestreden bepalingen wordt beoogd en
dat is gedefinieerd bij het in B.2.1 geciteerde artikel 2, tweede lid,
l'article 2, alinéa 2, 4°, de l'arrêté-loi du 30 décembre 1946 cité en 4°, van de besluitwet van 30 december 1946, valt zowel onder het
B.2.1 relève tant des services réguliers que des services réguliers geregeld vervoer als onder de bijzondere vormen van geregeld vervoer
spécialisés (Doc. parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, (Parl. St., Parlement van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest,
2007-2008, n° 444/1, pp. 7-8). 2007-2008, nr. 444/1, pp. 7-8).
Ces dispositions ont pour objet de modifier les règles relatives à la Die bepalingen hebben tot doel de regels te wijzigen betreffende de
désignation des personnes chargées d'assurer l'exploitation de ces aanwijzing van de personen die worden belast met de uitbating van die
services de transport en les soumettant à une réglementation spécifique. vervoerdiensten, door hen aan een specifieke regeling te onderwerpen.
La référence que fait l'article 2, alinéa 2, 4°, de l'arrêté-loi du 30 De verwijzing, in artikel 2, tweede lid, 4°, van de besluitwet van 30
décembre 1946, tel qu'il est modifié par l'article 2 de l'ordonnance december 1946, zoals gewijzigd bij artikel 2 van de ordonnantie van 6
du 6 mars 2008, aux « services supplémentaires » offerts aux usagers maart 2008, naar de « aanvullende diensten » die worden geboden aan de
de ce type de transport - « services [qui] visent une information gebruikers van dat type van vervoer - « diensten [die] de toeristische
touristique » (Doc. parl., Parlement de la Région de informatie [viseren] » (Parl. St., Parlement van het Brusselse
Bruxelles-Capitale, 2007-2008, n° 444/2, p. 6) - ou aux informations Hoofdstedelijke Gewest, 2007-2008, nr. 444/2, p. 6) - of naar de
fournies à ces derniers n'a d'autre objet que de définir les services informatie die aan die gebruikers wordt verstrekt, heeft enkel tot
de transport visés par les dispositions attaquées et, par conséquent, doel de door de bestreden bepalingen beoogde vervoerdiensten te
le champ d'application de celles-ci. Elle ne peut donc être considérée definiëren, en bijgevolg het toepassingsgebied van die bepalingen. Zij
comme une réglementation du tourisme au sens de l'article 4, 10°, de kan derhalve niet worden beschouwd als een reglementering van het
la loi spéciale du 8 août 1980. toerisme in de zin van artikel 4, 10°, van de bijzondere wet van 8
B.13.2. La compétence de la Région de Bruxelles-Capitale en matière de augustus 1980. B.13.2. De in B.11 vermelde bevoegdheid van het Brusselse
Hoofdstedelijke Gewest inzake gemeenschappelijk vervoer machtigt
transport en commun, visée en B.11, n'autorise pas pour autant le daarom echter niet de Regering en de MIVB om, in de
Gouvernement et la STIB à définir, dans le contrat de gestion dont il beheersovereenkomst waarvan sprake is in artikel 3 van de ordonnantie
est question à l'article 3 de l'ordonnance du 22 novembre 1990 - tel van 22 november 1990 - zoals gewijzigd bij artikel 3 van de
qu'il est modifié par l'article 3 de l'ordonnance du 6 mars 2008 -, ordonnantie van 6 maart 2008 -, « principes [te bepalen] betreffende
des « principes relatifs à l'exploitation » des services de transport de uitbating » van de door de ordonnantie van 6 maart 2008 beoogde
visés par l'ordonnance du 6 mars 2008, qui porteraient atteinte de vervoerdiensten, die op onevenredige wijze afbreuk zouden doen aan de
manière disproportionnée à la compétence d'autres autorités
normatives, pas plus qu'elle n'autorise la STIB à déterminer, sur la bevoegdheid van andere regelgevers, en machtigt evenmin de MIVB om, op
base de l'article 15, alinéa 4, de l'ordonnance du 22 novembre 1990 - grond van artikel 15, vierde lid, van de ordonnantie van 22 november
inséré par l'article 4 de l'ordonnance du 6 mars 2008 - des conditions 1990 - ingevoegd bij artikel 4 van de ordonnantie van 6 maart 2008 -
de sous-traitance de ces services de transport qui porteraient voorwaarden vast te stellen voor de uitbesteding van die
atteinte, de manière disproportionnée, à la compétence d'autres vervoerdiensten, die op onevenredige wijze afbreuk zouden doen aan de
autorités normatives, notamment celles qui sont compétentes pour le bevoegdheid van andere regelgevers, met name diegene die bevoegd zijn
tourisme. inzake toerisme.
Il appartiendra, le cas échéant, aux juridictions compétentes de Het komt in voorkomend geval de bevoegde rechtsinstanties toe een
sanctionner un éventuel excès de compétence à ce sujet. eventuele bevoegdheidsoverschrijding in die zin te bestraffen.
B.14. Il résulte de ce qui précède qu'en adoptant les dispositions B.14. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat, door de bestreden bepalingen
attaquées, le législateur ordonnanciel bruxellois, qui exerce sa aan te nemen, de Brusselse ordonnantiegever, die zijn bevoegdheid
compétence en matière de transport, ne règle pas la matière du inzake vervoer uitoefent, niet de aangelegenheid van het toerisme
tourisme au sens de l'article 4, 10°, de la loi spéciale du 8 août regelt in de zin van artikel 4, 10°, van de bijzondere wet van 8
1980, mais essentiellement la matière du « transport en commun urbain augustus 1980, maar hoofdzakelijk de aangelegenheid van «
et vicinal, en ce compris les services réguliers spécialisés » au sens gemeenschappelijk stads- en streekvervoer, met inbegrip van de
de l'article 6, § 1er, X, alinéa 1er, 8°, de la même loi spéciale. bijzondere vormen van geregeld vervoer » in de zin van artikel 6, § 1,
X, eerste lid, 8°, van dezelfde bijzondere wet.
Le premier moyen n'est pas fondé. Het eerste middel is niet gegrond.
Sur le second moyen Over het tweede middel
B.15. Gelet op hetgeen in B.6.2 werd vermeld, wordt het Hof in het
B.15. Compte tenu de ce qui a été dit en B.6.2, le second moyen, en sa derde onderdeel van het tweede middel verzocht na te gaan of de
troisième branche, invite la Cour à vérifier si, en limitant le nombre bestreden bepalingen, doordat zij op het grondgebied van het Brusselse
d'exploitants de services réguliers de transport par autobus visés par Hoofdstedelijke Gewest het aantal uitbaters beperken van de diensten
l'article 2, alinéa 2, 4°, de l'arrêté-loi du 30 décembre 1946 sur le van geregeld vervoer per autobus bedoeld in artikel 2, tweede lid, 4°,
territoire de la Région de Bruxelles-Capitale, les dispositions van de besluitwet van 30 december 1946, bestaanbaar zijn met artikel
attaquées sont conformes à l'article 6, § 1er, VI, alinéa 3, de la loi 6, § 1, VI, derde lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980, en
spéciale du 8 août 1980 et ne portent pas atteinte à la liberté de geen afbreuk doen aan de vrijheid van handel en nijverheid van de
commerce et d'industrie des exploitants de ces services. uitbaters van die diensten.
B.16. Cette liberté n'est pas absolue. Elle ne fait pas obstacle à ce B.16. Die vrijheid is niet absoluut. Zij belet niet dat de wet de
que la loi règle l'activité économique des personnes et des economische bedrijvigheid van personen en ondernemingen regelt. Zij
entreprises. Elle ne serait violée que si cette activité était limitée zou enkel worden geschonden wanneer die bedrijvigheid zonder enige
sans nécessité ou de manière disproportionnée au but poursuivi. noodzaak of op een wijze die onevenredig is met het nagestreefde doel,
zou worden beperkt.
B.17. Les dispositions attaquées confient à la STIB un nouveau rôle B.17. De bestreden bepalingen vertrouwen de MIVB een nieuwe rol toe op
sur le marché des services visés à l'article 2, alinéa 2, 4°, de de markt van de diensten die worden beoogd in artikel 2, tweede lid,
l'arrêté-loi du 30 décembre 1946. 4°, van de besluitwet van 30 december 1946.
Cette société publique a pour mission d'« assurer l'organisation » de Die openbare maatschappij heeft als opdracht « de organisatie » van
ces services. Toutefois, elle ne peut en principe offrir elle-même ces die diensten « te verzekeren ». Zij mag echter in principe niet zelf
services. Elle est, en effet, tenue de les sous-traiter « sous la die diensten aanbieden. Zij moet ze immers uitbesteden « onder de vorm
forme et aux conditions qu'elle détermine », dans le respect des « en tegen de voorwaarden die zij bepaalt », met inachtneming van de «
principes d'exploitation » de ces services définis dans le contrat de principes betreffende de uitbating » van die diensten, die zijn
gestion qu'elle a conclu avec le Gouvernement de la Région de bepaald in de beheersovereenkomst die zij heeft gesloten met de
Bruxelles-Capitale, tout en limitant les obligations financières de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, waarbij de financiële
verplichtingen die aan de uitbater worden opgelegd, louter
l'exploitant à la couverture des frais, et en prévoyant une durée du kostendekkend zijn en de maximale looptijd van de uitbesteding acht
contrat de sous-traitance qui n'excède pas huit ans. L'appel aux jaar is. De oproep tot de gegadigden moet het voorwerp uitmaken van
candidats doit faire l'objet d'une « publicité européenne », les een « Europese bekendmaking », de kandidaturen worden objectief
candidatures font l'objet d'un examen objectif et le choix du beoordeeld en de keuze van de onderaannemer wordt gemotiveerd
sous-traitant est motivé (articles 3, alinéa 1er, 2°bis, et 15, (artikelen 3, eerste lid, 2°bis, en 15, derde tot vijfde lid, van de
alinéas 3 à 5, de l'ordonnance du 22 novembre 1990, insérés ordonnantie van 22 november 1990, die respectievelijk zijn ingevoegd
respectivement par les articles 3 et 4 de l'ordonnance du 6 mars bij de artikelen 3 en 4 van de ordonnantie van 6 maart 2008).
2008). Ce n'est que si la STIB ne parvient pas à trouver des sous-traitants Enkel wanneer de MIVB geen onderaannemers kan vinden of wanneer die
ou si ceux-ci manquent à leurs obligations que la STIB peut demander hun verplichtingen niet nakomen, kan de MIVB aan de Brusselse
au Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale l'autorisation Hoofdstedelijke Regering de toelating vragen om zelf die diensten aan
d'offrir elle-même ces services (article 15, alinéa 6, de l'ordonnance te bieden (artikel 15, zesde lid, van de ordonnantie van 22 november
du 22 novembre 1990, inséré par l'article 4 de l'ordonnance du 6 mars 1990, ingevoegd bij artikel 4 van de ordonnantie van 6 maart 2008).
2008). En toute hypothèse, ces services ne peuvent être offerts que par la In elk geval mogen die diensten alleen worden aangeboden door de MIVB
STIB ou par le ou les sous-traitants sélectionnés par celle-ci of door de uitbater of uitbaters die door haar is of zijn geselecteerd
(article 18ter de l'ordonnance du 22 novembre 1990, inséré par (artikel 18ter van de ordonnantie van 22 november 1990, ingevoegd bij
l'article 7 de l'ordonnance du 6 mars 2008). artikel 7 van de ordonnantie van 6 maart 2008).
B.18.1. Les dispositions attaquées ont pour but de mettre fin à la « B.18.1. De bestreden bepalingen hebben tot doel een einde te maken aan
prolifération des lignes de bus qui font découvrir aux touristes les een « zekere wildgroei van buslijnen die de bezoekers van de stad
sites remarquables » de la Région de Bruxelles-Capitale (Doc. parl., brengen naar enkele bezienswaardigheden » van het Brusselse
Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, n° 444/1, 2007-2008, p. 1). Hoofdstedelijke Gewest (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk Parlement, nr. 444/1, 2007-2008, p. 1).
Il existait, lors de l'adoption de ces dispositions, trois entreprises Toen die bepalingen werden aangenomen, waren er drie
privées exploitant, sur le territoire de la Région de privéondernemingen die op het grondgebied van het Brusselse
Bruxelles-Capitale, un service de transport par autobus visé par le Hoofdstedelijke Gewest een vervoerdienst per autobus uitbaatten zoals
nouvel article 2, alinéa 2, 4°, de l'arrêté-loi du 30 décembre 1946 (ibid., p. 3). bedoeld in het nieuwe artikel 2, tweede lid, 4°, van de besluitwet van 30 december 1946 (ibid., p. 3).
Les dispositions attaquées visent à lutter contre les inconvénients de De bestreden bepalingen beoogden de nadelen van die situatie weg te
cette situation afin de faire de ces services un « instrument werken om van die diensten een « instrument [te maken] voor een goed
contribuant à améliorer l'image de la ville » et à la « mobilité entre stedelijk imago » en voor een betere « mobiliteit tussen toeristische
les différents sites touristiques ». L'absence de cadre légal pour ces trekpleisters ». Door het ontbreken van een wettelijk kader voor die
services et pour le contenu des autorisations temporaires de six mois, diensten en voor de inhoud van de tijdelijke machtigingen van zes
délivrées jusqu'alors en application de l'article 8, alinéa 2, de maanden die tot dan toe waren verleend met toepassing van artikel 8,
l'arrêté-loi du 30 décembre 1946, ne permet pas aux autorités d'« tweede lid, van de besluitwet van 30 december 1946, kan de overheid
intervenir contre les violations des autorisations et a fortiori niet « [optreden] tegen inbreuken op de machtigingen en a fortiori
contre les violations de la réglementation fédérale » relative aux tegen inbreuken op de federale reglementering » inzake rechten van
droits des travailleurs ou à la sécurité sociale. La qualité des werknemers of sociale zekerheid. De kwaliteit van de aangeboden
services proposés est considérée comme faible, entre autres en raison diensten wordt laag ingeschat, onder meer doordat de aangeboden
des parcours offerts qui amènent l'usager à ne visiter que les « sites parcours de bezoeker enkel leiden langs de « commercieel meest
commercialement les plus intéressants » et qui, de ce fait, provoquent
une « standardisation du panorama du patrimoine bruxellois proposé », attractieve bezienswaardigheden », waardoor « de kennismaking met de
masquant ainsi sa « diversité ». Les bus utilisés sont décrits comme culturele variëteit van het Gewest niet wordt gestimuleerd ». Van de
vétustes, nuisibles à l'environnement et non conformes aux normes bussen wordt gezegd dat zij verouderd zijn en schadelijk voor het
environnementales auxquelles sont soumis les bus de la STIB. Le milieu, en dat zij niet beantwoorden aan de milieunormen die gelden
législateur déplore aussi une mauvaise collaboration entre les voor de bussen van de MIVB. De wetgever betreurt ook de slechte
exploitants des services précités ainsi qu'entre ces derniers et la samenwerking tussen de uitbaters van de voormelde diensten en tussen
STIB en ce qui concerne l'utilisation des arrêts (ibid., pp. 3-4; Doc. die laatsten en de MIVB, wat het gebruik van de stopplaatsen betreft
parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, n° 444/2, pp. (ibid., pp. 3-4; Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk Parlement, nr.
3-4; C.R.I., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, 22 février 444/2, pp. 3-4; I.V., Brussels Hoofdstedelijk Parlement, 22 februari
2008, n° 18, p. 72). 2008, nr. 18, p. 72).
Après étude, l'attribution exclusive de l'organisation de ces services Na onderzoek werd de voorkeur gegeven aan een exclusieve toewijzing
à la STIB qui est tenue de collaborer avec le secteur privé a été van de organisatie van die diensten aan de MIVB, met verplichting om
préférée à d'autres formules de réorganisation du secteur, telles que daartoe samen te werken met de privésector, en dat boven andere
l'« encadrement de la liberté d'initiative au moyen de l'adoption formules van reorganisatie van de sector, zoals het « onder controle
d'une nouvelle réglementation », l'« octroi d'une concession, brengen van het vrij initiatief via nieuwe regelgeving », het «
exclusive ou non, à une entreprise privée » ou l'attribution non verlenen van een al dan niet exclusieve concessie aan een privébedrijf
exclusive de cette activité à la STIB, combinée avec la « possibilité » of een niet-exclusieve toewijzing van die activiteit aan de MIVB,
» pour celle-ci « de s'allier une entreprise privée pour la met de « mogelijkheid » voor de MIVB « om ter realisering van deze
opdracht een beroep te doen op de private sector met het oog op
réalisation de cette mission ». Le choix de cette formule ne samenwerking ». De keuze van die formule kan niet alleen worden
s'explique pas seulement par la capacité de la STIB d'« intégrer ce verklaard door het feit dat de MIVB in staat is om « deze busdiensten
service dans l'offre de services réguliers qu'elle assure actuellement te integreren in haar bestaande diensten van geregeld openbaar vervoer
», mais aussi par le savoir-faire de la STIB en la matière, et par les », maar ook door haar knowhow op dat gebied en door de « belangrijkste
« inconvénients majeurs » des autres formules que sont la moindre nadelen » van de andere formules, zoals het feit dat die diensten niet
intégration de ces services dans l'offre actuelle de la STIB, l'« in dezelfde mate in de bestaande diensten van de MIVB kunnen worden
utilisation démesurée et concentrée de la voie publique et les geïntegreerd, het « overmatig en geconcentreerd gebruik van de
embarras de circulation » qui découleraient de l'absence openbare wegenis en de [...] verkeershinder » die het gevolg zouden
d'exclusivité, de l'absence de « collaboration entre les exploitants » zijn van het ontbreken van exclusiviteit en van « samenwerking tussen
et de la moindre garantie relative à l'offre d'un « parcours de uitbaters », alsook van een minder grote waarborg « voor het
diversifié reprenant un large éventail des lieux d'intérêt bruxellois organiseren van transport naar een ruime waaier van
» (Doc. parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, n° 444/1, bezienswaardigheden » (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk Parlement,
p. 4). nr. 444/1, p. 4).
B.18.2. Le système de concession exclusive décrit par les dispositions B.18.2. Het systeem van exclusieve concessie dat door de bestreden
attaquées constitue une réglementation spécifique d'un « service bepalingen wordt omschreven, vormt een specifieke regeling van een «
public de transport public urbain » (ibid., pp. 7 et 9) qui, sans dienst van het stedelijk openbaar vervoer » (ibid., nr. 444/1, pp. 7
en 9) die, zonder financiële investeringen te vereisen of een te grote
requérir des investissements financiers ou une trop grande présence du inzet van personeel van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, toelaat
personnel de la Région de Bruxelles-Capitale, permet de limiter le « « het aantal (soorten) [...] bussen » te beperken, en die de kwaliteit
nombre (de types) de bus », garantit la qualité de ceux-ci, des van de bussen, van de diensten en van de bezienswaardigheden
services offerts et des lieux d'intérêt proposés (ibid., n° 444/2, pp. garandeert (ibid., nr. 444/2, pp. 4-6). De exclusiviteit zorgt, «
4-6). L'exclusivité permet une « collaboration sur le terrain via une zelfs bij eventuele meerdere onderaannemers voor samenwerking op het
répartition des tâches au lieu d'une concurrence, même lorsque terrein door taakverdeling in plaats van concurrentie ». Zij zorgt
plusieurs sous-traitants sont impliqués ». Elle dispense aussi eveneens ervoor dat de overheid geen controlesysteem moet opzetten
l'autorité de créer un système de contrôle, en raison de doordat de sector dankzij die exclusiviteit autoregulerend is (ibid.,
l'autorégulation du secteur qu'elle génère (ibid., p. 6). p. 6).
Disposant d'une expertise technique en la matière et sous le contrôle Vanuit haar technische knowhow ter zake en onder toezicht van de
du Gouvernement, la STIB a pour tâche - sur la base d'une étude Regering heeft de MIVB als taak - op basis van een voorafgaand
commerciale préalable portant entre autres sur le nombre de lignes à commercieel onderzoek naar onder meer het aantal uit te baten lijnen,
exploiter, et en respectant le cadre tracé par son contrat de gestion en waarbij zij zich beweegt binnen het kader dat is vastgelegd in haar
- de rédiger les cahiers des charges que devront respecter les beheersovereenkomst - de bestekken op te stellen die de
concessionnaires du secteur privé. Instruments flexibles permettant de concessiehouders van de privésector zullen moeten nakomen. Die
réagir à de nouvelles évolutions, ces cahiers des charges contiendront bestekken zijn flexibele instrumenten die toelaten in te spelen op
des conditions d'exploitation réalistes relatives au prix, au volume nieuwe evoluties, en zullen realistische uitbatingsvoorwaarden
de l'offre et au type de véhicules à utiliser et feront référence à bevatten met betrekking tot de prijs, de grootte van het aanbod en het
soort voertuigen dat moet worden gebruikt; daarnaast zullen zij
des normes environnementales aussi sévères que celles qui concernent verwijzen naar milieunormen die even streng zijn als die welke gelden
la STIB, ainsi qu'à la réglementation sociale (ibid., n° 444/2, pp. voor de MIVB, alsook naar de sociale regelgeving (ibid., nr. 444/2,
5-6, 11 et 13). pp. 5-6, 11 en 13).
B.19. Il résulte de ce qui précède que ce n'est, ni sans nécessité, ni B.19. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat het noch zonder noodzaak is,
de manière disproportionnée au but poursuivi que la disposition noch op een wijze die onevenredig is met het nagestreefde doel dat de
attaquée règle l'activité économique des entreprises qui exploitent un bestreden bepaling de economische activiteit regelt van ondernemingen
service régulier de transport par autobus visé par l'article 2, alinéa die een dienst van geregeld vervoer per autobus uitbaten zoals die
2, 4°, de l'arrêté-loi du 30 décembre 1946. wordt beoogd in artikel 2, tweede lid, 4°, van de besluitwet van 30
december 1946.
B.20. Le second moyen, en sa troisième branche, n'est pas fondé. B.20. Het derde onderdeel van het tweede middel is niet gegrond.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
rejette le recours. verwerpt het beroep.
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits,
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op
janvier 1989, à l'audience publique du 28 mai 2009. de openbare terechtzitting van 28 mei 2009.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^