← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 56/2009 du 19 mars 2009 Numéro du rôle : 4474 En cause : la
question préjudicielle relative à l'article 30bis, § 1 er , de la loi du 27 juin
1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sé La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt,
et des juges P. Ma(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 56/2009 du 19 mars 2009 Numéro du rôle : 4474 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 30bis, § 1 er , de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sé La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...) | Uittreksel uit arrest nr. 56/2009 van 19 maart 2009 Rolnummer 4474 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 30bis, § 1, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelij Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 56/2009 du 19 mars 2009 | Uittreksel uit arrest nr. 56/2009 van 19 maart 2009 |
| Numéro du rôle : 4474 | Rolnummer 4474 |
| En cause : la question préjudicielle relative à l'article 30bis, § 1er, | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 30bis, § 1, van de wet |
| de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 | van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 |
| concernant la sécurité sociale des travailleurs, tel qu'il était | betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, zoals van |
| applicable avant sa modification par l'arrêté royal du 26 décembre | toepassing vóór de wijziging ervan bij het koninklijk besluit van 26 |
| 1998, posée par la Cour du travail de Mons. | december 1998, gesteld door het Arbeidshof te Bergen. |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de |
| Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, | rechters P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, |
| J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van Goey, | J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T. Merckx-Van |
| assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. | Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder |
| Melchior, | voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par arrêt du 21 mai 2008 en cause de Alain Benit et Rose-Mary | Bij arrest van 21 mei 2008 in zake Alain Benit en Rose-Mary |
| Vandesteene contre l'Office national de sécurité sociale, dont | Vandesteene tegen de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, waarvan de |
| l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 3 juin 2008, la Cour | expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 3 juni 2008, heeft |
| du travail de Mons a posé la question préjudicielle suivante : | het Arbeidshof te Bergen de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 30bis, § 1er, de la loi du 27 juin 1969 révisant | « Schendt artikel 30bis, § 1, van de wet van 27 juni 1969 tot |
| l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des | herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de |
| travailleurs, dans sa version applicable avant sa modification par | maatschappelijke zekerheid der arbeiders, in de versie ervan die van |
| l'article 1er de l'arrêté royal du 26 décembre 1998, viole-t-il les | toepassing was vóór de wijziging ervan bij artikel 1 van het |
| articles 10 et 11 de la Constitution, lus seuls ou en combinaison les | koninklijk besluit van 26 december 1998, de artikelen 10 en 11 van de |
| uns avec les autres en ce qu'il créerait une rupture des principes | Grondwet, afzonderlijk of in onderlinge samenhang gelezen, in zoverre |
| d'égalité et de non-discrimination entre deux groupes de commettants | het de beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie zou verbreken |
| tussen twee groepen van opdrachtgevers die oorspronkelijk onderworpen | |
| et de maîtres d'ouvrage soumis au départ aux mêmes obligations leur | waren aan dezelfde verplichtingen die hun werden opgelegd bij artikel |
| imposées par l'article 30bis, § 1er, de la loi susvisée suivant le | 30bis, § 1, van de voormelde wet naar gelang van de keuze van de door |
| choix des prestataires de services opérés par leurs soins et appelés à | hen aangestelde dienstverrichters die de werken dienden uit te voeren |
| exécuter les travaux visés par l'arrêté royal du 5 octobre 1978 | bedoeld in het koninklijk besluit van 5 oktober 1978 waarbij de |
| déterminant les activités auxquelles les dispositions de l'article | werkzaamheden worden vastgesteld waarop de bepalingen van artikel |
| 30bis sont d'application, le premier groupe représenté par les | 30bis van toepassing zijn, waarbij de eerste groep die wordt |
| commettants et maîtres d'ouvrage établis en Belgique et faisant choix | vertegenwoordigd door de in België gevestigde opdrachtgevers die een |
| d'un cocontractant étranger non enregistré en Belgique pouvant | niet in België geregistreerde buitenlandse medecontractant kiezen, te |
| invoquer à son profit le bénéfice de l'autorité de chose jugée absolue | zijnen bate het voordeel van het absolute gezag van gewijsde kan |
| de l'arrêt en manquement prononcé le 9 novembre 2006 par la Cour de | aanvoeren van het arrest inzake niet-nakoming uitgesproken op 9 |
| justice des Communautés européennes (Rec., 2006, p. 10653) qui a | november 2006 door het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen |
| condamné la violation par la Belgique des obligations lui incombant en | (Jur., 2006, p. 10653), dat België heeft veroordeeld wegens schending |
| vertu du principe de la libre circulation des prestataires de services | van de verplichtingen waartoe het gehouden is krachtens het in de |
| consacré par les articles 49 et 50 CE applicable dans l'ordre | artikelen 49 en 50 van het EG-Verdrag verankerde beginsel van het |
| juridique interne belge et permettant de conclure à la non-conformité | vrije verkeer van dienstverrichters dat toepasbaar is in de Belgische |
| au droit européen de l'article 30bis, § 1er, de la loi du 27 juin | interne rechtsorde, waarbij kan worden besloten dat artikel 30bis, § |
| 1969, compte tenu de l'élément d'extranéité présent, situation qui | 1, van de wet van 27 juni 1969 niet in overeenstemming is met het |
| conduirait les représentants du premier groupe à s'exonérer, in fine, | Europees recht, rekening houdend met het onderhavige vreemdelingschap, |
| een situatie die ertoe zou leiden dat de vertegenwoordigers van de | |
| des obligations et sanctions leur imposées par l'article 30bis, § 1er, | eerste groep zich uiteindelijk zouden kunnen vrijstellen van de hun |
| de la loi du 27 juin 1969 alors que le maître d'ouvrage ou commettant | bij artikel 30bis, § 1, van de wet van 27 juni 1969 opgelegde |
| établi en Belgique qui fait appel à un prestataire de services établi | verplichtingen en sancties, terwijl de in België gevestigde |
| opdrachtgever die een beroep doet op een in België gevestigde | |
| en Belgique pour exécuter des travaux visés par l'arrêté royal du 5 | dienstverrichter om de werken uit te voeren bedoeld in het koninklijk |
| octobre 1978 devrait, quant à lui, se soumettre aux obligations | besluit van 5 oktober 1978 zich zijnerzijds zou dienen te onderwerpen |
| prescrites par l'article 30bis, § 1er, de la loi du 27 juin 1969 et | aan de verplichtingen voorgeschreven bij artikel 30bis, § 1, van de |
| subir les sanctions y visées dans l'hypothèse rencontrée par l'article | |
| 30bis de la loi du 27 juin 1969 (prestataire de services établi en | wet van 27 juni 1969 en de daarin bedoelde sancties zou moeten |
| Belgique n'étant pas ou plus enregistré au moment de la conclusion du | ondergaan in het geval bedoeld in artikel 30bis van de wet van 27 juni |
| contrat ou ayant perdu son enregistrement en cours d'exécution du | 1969 (in België gevestigde dienstverrichter die niet of niet langer |
| geregistreerd is op het ogenblik waarop het contract wordt afgesloten | |
| contrat) sans pouvoir revendiquer à son profit le bénéfice de | of die zijn registratie is verloren tijdens de uitvoering van het |
| l'autorité de chose jugée absolue de l'arrêt en manquement prononcé le | contract), zonder te zijnen bate het voordeel te kunnen opeisen van |
| 9 novembre 2006 par la Cour de justice et, partant, sans pourvoir | het absolute gezag van gewijsde van het op 9 november 2006 door het |
| Hof van Justitie uitgesproken arrest inzake niet-nakoming en bijgevolg | |
| zonder te kunnen worden vrijgesteld van de hoofdelijke | |
| s'exonérer de la responsabilité solidaire au paiement des cotisations, | aansprakelijkheid tot betaling van de bijdragen, bijdrageopslagen en |
| majorations et intérêts limitée à 50 % du prix total des travaux non | verwijlintresten beperkt tot 50 pct. van de totale prijs van het werk, |
| compris la T.V.A. et ce, faute d'élément d'extranéité susceptible | |
| d'imposer le respect du principe de la libre circulation des | exclusief belasting over de toegevoegde waarde, en zulks bij gebrek |
| prestataires de services au sein de l'Union européenne consacré par | aan het vreemdelingschap waarbij de inachtneming van het in de |
| les articles 49 et 50 CE et d'écarter les dispositions de l'article | artikelen 49 en 50 van het EG-Verdrag verankerde beginsel van het |
| vrije verkeer van dienstverrichters binnen de Europese Unie kan worden | |
| 30bis, § 1er, de la loi du 27 juin 1969 jugées contraires au droit | opgelegd en de bepalingen van artikel 30bis, § 1, van de wet van 27 |
| juni 1969 die strijdig worden geacht met het Europees recht kunnen | |
| européen ? ». | worden geweerd ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. L'article 30bis de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi | B.1. Artikel 30bis van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de |
| du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs, | besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke |
| tel qu'il est applicable au litige pendant devant le juge a quo, | zekerheid der arbeiders, zoals het van toepassing is op het geschil |
| disposait : | dat hangende is voor de verwijzende rechter, bepaalde : |
| « § 1er. Quiconque fait appel, pour l'exécution d'activités | « § 1. Eenieder die voor de uitvoering van de door de Koning te |
| déterminées par le Roi, à quelqu'un qui n'est pas enregistré comme | bepalen werkzaamheden een beroep doet op iemand die niet geregistreerd |
| entrepreneur pour l'application du présent article et de l'article | is als aannemer voor de toepassing van dit artikel en van artikel |
| 299bis du Code des impôts sur les revenus, est solidairement | 299bis van het Wetboek van de inkomstenbelastingen, is hoofdelijk |
| responsable du paiement des cotisations, des majorations de | aansprakelijk voor de betaling van de bijdragen voor sociale |
| zekerheid, de bijdrageopslagen en verwijlintresten verschuldigd door | |
| cotisations et des intérêts dus à l'Office national de sécurité | zijn medecontractant aan de Rijksdienst voor Maatschappelijke |
| sociale, par son cocontractant. Cette responsabilité est limitée à 50 | Zekerheid. Deze aansprakelijkheid wordt beperkt tot 50 pct. van de |
| p.c. du prix total des travaux, non compris la taxe sur la valeur | totale prijs van het werk, exclusief belasting over de toegevoegde |
| ajoutée. | waarde. |
| [...] | [...] |
| § 3. Celui qui, pour l'exécution d'une activité visée au § 1er, fait | § 3. Degene die een beroep doet op een niet geregistreerde |
| appel à un cocontractant non enregistré, est tenu, lors de chaque | medecontractant voor de uitvoering van een in § 1 bepaalde |
| werkzaamheid, is verplicht bij iedere betaling die hij aan die | |
| paiement qu'il effectue à ce cocontractant, de retenir et de verser 15 | medecontractant doet, 15 pct. van het door hem verschuldigde bedrag, |
| p.c. du montant dont il est redevable, non compris la taxe sur la | exclusief belasting over de toegevoegde waarde, in te houden en te |
| valeur ajoutée, à l'Office national de sécurité sociale, selon les | storten bij de Rijksdienst voor Maatschappelijke Zekerheid volgens de |
| modalités déterminées par le Roi. Le cas échéant, les montants ainsi | door de Koning te bepalen modaliteiten. De aldus gestorte bedragen |
| versés sont déduits du montant pour lequel il est rendu responsable | worden in voorkomend geval in mindering gebracht van het bedrag |
| conformément au § 1er. | waarvoor hij bij toepassing van § 1 aansprakelijk gesteld wordt. |
| Celui qui fait appel à un cocontractant enregistré dont | Degene die een beroep heeft gedaan op een geregistreerde |
| l'enregistrement est radié au cours de l'exécution de la convention, | medecontractant van wie de registratie wordt geschrapt in de loop van |
| est tenu d'opérer la retenue et le versement visés à l'alinéa | de uitvoering van de overeenkomst, moet de in het vorig lid bedoelde |
| précédent lors de tout paiement effectué à son cocontractant après la | inhouding en storting doen bij elke betaling aan zijn medecontractant |
| radiation de l'enregistrement. Celui qui n'effectue pas le versement visé par les alinéas précédents, est redevable envers l'Office national de sécurité sociale d'une majoration égale au double du montant dû, sans préjudice de l'application des sanctions prévues par l'article 35, alinéa premier, 3°. Le Roi détermine les conditions dans lesquelles cette majoration peut être remise en tout ou en partie. Le Roi détermine le contenu et les conditions et modalités d'envoi des enregistrements que doivent fournir les personnes visées aux alinéas 1er et 2 du présent paragraphe, et leur cocontractant. | verricht na de schrapping van de registratie. Onverminderd de toepassing van de sancties voorzien in artikel 35, eerste lid, 3°, is degene die de in de voorgaande leden bedoelde storting niet verricht heeft, aan de Rijksdienst voor Maatschappelijke Zekerheid een bijslag verschuldigd gelijk aan het dubbel van het te betalen bedrag. De Koning bepaalt onder welke voorwaarden deze bijslag geheel of gedeeltelijk kan kwijtgescholden worden. De Koning bepaalt de inhoud en de toezendingsvoorwaarden en -modaliteiten van de inlichtingen die de personen bedoeld in het 1ste en 2e lid van deze paragraaf en hun medecontractant, moeten verstrekken. |
| § 4. L'Office national de sécurité sociale peut affecter le montant | § 4. Het gestorte bedrag mag door de Rijksdienst voor Maatschappelijke |
| versé, dans l'ordre déterminé par le Roi, au paiement des cotisations, | Zekerheid, in de orde die de Koning bepaalt, worden aangewend tot |
| des majorations de cotisations et des intérêts de retard qui lui sont | betaling van de bijdragen, bijdrageopslagen en verwijlintresten hem |
| dus par : 1° le cocontractant sur la créance duquel ce montant a été retenu; 2° les sous-traitants de la personne visée au 1°, sauf le recours de ce dernier contre ces sous-traitants; sont assimilés à ces sous-traitants, ceux qui mettent des travailleurs à la disposition de cette personne. Ce montant peut également être affecté à l'apurement de créances de cotisations sociales d'origine étrangère lorsque l'assistance au recouvrement est demandée dans le cadre d'une convention internationale. | verschuldigd door : 1° de medecontractant op wiens schuldvordering dat bedrag werd ingehouden; 2° de onderaannemers van de in 1° bedoelde persoon, behoudens het verhaal van deze laatste op die onderaannemers; worden met die onderaannemers gelijkgesteld zij die werknemers ter beschikking stellen van die persoon. Dat bedrag mag eveneens worden aangewend tot aanzuivering van buitenlandse schuldvorderingen inzake sociale zekerheidsbijdragen wanneer de bijstand voor de invordering gevraagd wordt in het raam van een internationale overeenkomst. |
| § 5. Le Roi détermine de quelle manière, sous quelles conditions et | § 5. De Koning bepaalt op welke wijze, onder welke voorwaarden en |
| dans quel délai, la personne visée au § 4, alinéa 1er, 1°, récupère le | binnen welke termijn de in § 4, eerste lid, 1°, bedoelde persoon het |
| montant versé dans la mesure où il n'a pas été affecté aux fins | gestorte bedrag recupereert in de mate dat het niet aangewend wordt |
| prévues audit paragraphe. | voor de in die paragraaf bepaalde doeleinden. |
| [...] ». | [...] ». |
| B.2. La juridiction a quo interroge la Cour sur la compatibilité avec | B.2. Het verwijzende rechtscollege vraagt het Hof of dat artikel |
| les articles 10 et 11 de la Constitution de cet article, en ce qu'il | bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre |
| opérerait une distinction entre les maîtres d'ouvrage belges selon | het een onderscheid zou maken tussen de Belgische opdrachtgevers |
| qu'ils font appel, pour exécuter des travaux, à un prestataire de | naargelang zij, voor de uitvoering van werken, een beroep doen op een |
| niet in België geregistreerde, maar wel in België gevestigde | |
| services non enregistré mais établi en Belgique ou à un prestataire | dienstverrichter of op een niet in België geregistreerde en evenmin in |
| non enregistré mais non établi en Belgique, les premiers étant, aux | België gevestigde dienstverrichter, waarbij de eerstgenoemden, naar |
| termes de l'article 30bis, § 1er, de la loi précitée, solidairement | luid van artikel 30bis, § 1, van de voormelde wet, hoofdelijk |
| aansprakelijk zijn voor de sociale bijdragen, terwijl de | |
| tenus au paiement des cotisations sociales, alors que les seconds | laatstgenoemden zich daaraan zouden kunnen onttrekken op grond van het |
| pourraient s'y soustraire en raison de l'arrêt du 9 novembre 2006 | arrest van 9 november 2006 (C-433/04) dat werd gewezen door het Hof |
| (C-433/04) rendu par la Cour de justice des Communautés européennes, | van Justitie van de Europese Gemeenschappen, dat de schending door |
| qui a constaté la violation par la Belgique des obligations lui | België heeft vastgesteld van de verplichtingen waartoe het was |
| incombant en vertu du principe de la libre circulation des | gehouden krachtens het beginsel van het vrij verkeer van |
| prestataires de services consacré par les articles 49 et 50 du Traité | dienstverrichters dat is verankerd in de artikelen 49 en 50 van het |
| CE, applicable dans l'ordre juridique interne. | EG-Verdrag en van toepassing is in de interne rechtsorde. |
| B.3.1. Dans l'arrêt précité du 9 novembre 2006, la Cour de justice des | B.3.1. In het voormelde arrest van 9 november 2006 heeft het Hof van |
| Communautés européennes a jugé : | Justitie van de Europese Gemeenschappen geoordeeld : |
| « en obligeant les commettants et les entrepreneurs qui font appel à | « dat het Koninkrijk België, door opdrachtgevers en aannemers die een |
| beroep doen op een niet in België geregistreerde buitenlandse | |
| des cocontractants étrangers non enregistrés en Belgique à retenir 15 | aannemers te verplichten 15 % van het voor de uitgevoerde werken |
| % de la somme due pour les travaux effectués et en imposant aux mêmes | verschuldigde bedrag in te houden en hen hoofdelijk aansprakelijk te |
| commettants et entrepreneurs une responsabilité solidaire pour les | stellen voor de belastingschulden van die medecontractanten, niet |
| dettes fiscales de tels cocontractants, le Royaume de Belgique a | heeft voldaan aan de verplichtingen die op hem rusten krachtens de |
| manqué aux obligations qui lui incombent en vertu des articles 49 CE | |
| et 50 CE » ( § 42). | artikelen 49 EG en 50 EG » ( § 42). |
| La Cour de justice avait été saisie par la Commission des Communautés | |
| européennes du seul volet fiscal (articles 402 et 403 du Code des | Enkel het fiscale onderdeel (artikelen 402 en 403 van het Wetboek van |
| impôts sur les revenus 1992) de la réglementation relative à | de inkomstenbelastingen 1992) van de reglementering in verband met de |
| registratie van de aannemers werd door de Commissie van de Europese | |
| l'enregistrement des entrepreneurs. Elle ne s'est pas prononcée sur la | Gemeenschappen aan het Hof van Justitie voorgelegd. Dat Hof heeft zich |
| conformité au Traité CE du volet social de cette réglementation, et | niet uitgesproken over de overeenstemming van het sociale onderdeel |
| van die reglementering met het EG-Verdrag, en dus evenmin over artikel | |
| donc en particulier sur l'article 30bis, § 1er, de la loi du 27 juin | 30bis, § 1, van de wet van 27 juni 1969 zoals het van toepassing is op |
| 1969 tel qu'il est applicable au litige pendant devant le juge a quo. | het voor de verwijzende rechter hangende geschil. |
| B.3.2. La loi-programme du 27 avril 2007 a modifié tant le volet | B.3.2. De programmawet van 27 april 2007 heeft zowel het fiscale |
| fiscal (articles 138 à 146 de la loi précitée), seul contesté devant | onderdeel (de artikelen 138 tot 146 van de voormelde wet), het enige |
| la Cour de justice des Communautés européennes, que le volet social | dat voor het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen werd |
| (les articles 55 et 56 de la même loi) afin, selon l'exposé des | betwist, als het sociale onderdeel (de artikelen 55 en 56 van dezelfde |
| motifs, « d'une part de mettre ces réglementations en concordance avec | wet) gewijzigd, teneinde, volgens de memorie van toelichting, « |
| enerzijds deze reglementeringen in overeenstemming te brengen met de | |
| la loi du 16 janvier 2003 portant création d'une Banque-Carrefour des | wet van 16 januari 2003 tot oprichting van een Kruispuntbank van |
| Entreprises, modernisation du registre de commerce, création de | Ondernemingen, tot modernisering van het handelsregister, tot |
| guichets-entreprises agréés et portant diverses dispositions et | oprichting van erkende ondernemingsloketten en houdende diverse |
| bepalingen, en anderzijds om te beantwoorden aan het door het Hof van | |
| d'autre part de répondre à l'arrêt rendu par la Cour de Justice le 9 | Justitie op 9 november 2006 [gewezen arrest] » (Parl. St., |
| novembre 2006 » (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-3058/001, p. | Kamer,2006-2007, DOC 51-3058/001, p. 16). Die wet maakt echter niet |
| 16). Cette loi ne fait cependant pas l'objet de la question | het voorwerp uit van de prejudiciële vraag. |
| préjudicielle. B.3.3. Dans la mesure où c'est en appliquant par analogie un arrêt | B.3.3. In zoverre het verwijzende rechtscollege, bij de toepassing |
| rendu par la Cour de justice que la juridiction a quo interroge la | naar analogie van een door het Hof van Justitie gewezen arrest, het |
| Cour sur une éventuelle violation des articles 10 et 11 de la | Hof ondervraagt over een mogelijke schending van de artikelen 10 en 11 |
| Constitution, la Cour doit apprécier si, dans cette interprétation, la | van de Grondwet, moet het Hof oordelen of, in die interpretatie, de in |
| disposition en cause viole les articles 10 et 11 de la Constitution. | het geding zijnde bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet |
| B.4.1. Parmi les motifs retenus par la Cour de justice des Communautés | schendt. B.4.1. Onder de door het Hof van Justitie van de Europese |
| européennes pour constater le manquement de la réglementation belge | Gemeenschappen in aanmerking genomen motieven teneinde de |
| niet-nakoming van de Belgische reglementering in verband met de | |
| relative à l'enregistrement des entreprises en matière fiscale, | registratie van de bedrijven in fiscale aangelegenheden vast te |
| stellen, werd het motief vermeld dat, wat de belastingschulden | |
| figurait celui du caractère automatique de la responsabilité solidaire | betreft, de opdrachtgevers automatisch hoofdelijk aansprakelijk zijn |
| pour les dettes fiscales des commettants vis-à-vis des entrepreneurs | ten aanzien van de niet-geregistreerde en niet in België gevestigde |
| non enregistrés et non établis en Belgique : | dienstverrichters : |
| « 30. En l'espèce, le fait que, en application de l'article 403 du CIR | « 30. Dat een opdrachtgever of aannemer krachtens artikel 403 WIB 92 |
| 92, le commettant ou l'entrepreneur doivent retenir en faveur de | |
| l'administration belge une somme correspondant à 15 % du prix facturé | voor de Belgische administratie een bedrag van 15 % van de door een |
| par un prestataire non enregistré revient à priver ce prestataire de | niet-geregistreerde dienstverrichter gefactureerde prijs moet |
| la possibilité de disposer immédiatement d'une partie de ses revenus, | inhouden, komt er in casu op neer dat die dienstverrichter de |
| qu'il ne peut récupérer qu'au terme d'une procédure administrative | mogelijkheid wordt ontnomen om dadelijk te beschikken over een deel |
| van zijn inkomsten, dat hij slechts na een bijzondere administratieve | |
| spécifique. Les inconvénients que l'obligation de retenue représente | procedure kan recupereren. De ongemakken die voor niet-geregistreerde |
| pour les prestataires non enregistrés et non établis en Belgique sont, | en niet in België gevestigde dienstverrichters met de inhoudingsplicht |
| dès lors, susceptibles de les dissuader d'accéder au marché belge afin | gepaard gaan, kunnen hen derhalve ontmoedigen om op de Belgische markt |
| d'y fournir des services dans le secteur de la construction. | te komen ten einde daar in de bouwsector diensten te verrichten. |
| 31. De même, le fait que, en application de l'article 402 du CIR 92, | 31. Ook het feit dat een opdrachtgever of aannemer die een |
| le commettant ou l'entrepreneur qui contractent avec un prestataire | overeenkomst sluit met een niet in België geregistreerde |
| non enregistré en Belgique soient rendus solidairement responsables | dienstverrichter krachtens artikel 402 WIB 92 tot beloop van 35 % van |
| pour toutes les dettes fiscales de ce prestataire relatives à des | de prijs van de te verrichten werkzaamheden hoofdelijk aansprakelijk |
| périodes imposables antérieures, à concurrence des 35 % du prix des | is voor alle belastingschulden van deze dienstverrichter met |
| travaux à effectuer, est susceptible de dissuader ce commettant ou cet | betrekking tot voorafgaande belastbare tijdperken, kan die |
| entrepreneur de recourir aux services d'un prestataire non enregistré | opdrachtgever of aannemer ontmoedigen om een beroep te doen op een |
| et non établi en Belgique, fournissant légalement des services | niet-geregistreerde en niet in België gevestigde dienstverrichter die |
| identiques dans son Etat membre d'établissement. S'il est vrai que la | rechtmatig dezelfde diensten verricht in de lidstaat waar hij is |
| responsabilité solidaire s'applique indistinctement en cas de recours | gevestigd. Hoewel de hoofdelijke aansprakelijkheid zonder onderscheid |
| geldt wanneer een beroep wordt gedaan op een niet-geregistreerde | |
| à un prestataire non enregistré, que celui-ci soit établi en Belgique | dienstverrichter, ongeacht of deze in België of een andere lidstaat is |
| ou dans un autre Etat membre, il convient néanmoins de constater que, | gevestigd, moet toch worden vastgesteld dat de litigieuze bepaling het |
| sans priver les prestataires non établis et non enregistrés en | de niet in België gevestigde en niet-geregistreerde dienstverrichters |
| Belgique de la possibilité d'y fournir leurs services, la disposition | weliswaar niet onmogelijk maakt aldaar hun diensten aan te bieden, |
| litigieuse leur rend difficile l'accès au marché belge. | maar hun toegang tot de Belgische markt toch bemoeilijkt. |
| 32. L'obligation de retenue et la responsabilité solidaire constituent | 32. De inhoudingsplicht en de hoofdelijke aansprakelijkheid leveren |
| dès lors une restriction à la libre prestation des services. | dus een beperking van de vrijheid van dienstverrichting op. |
| [...] | [...] |
| 37. [...] la nécessité de combattre la fraude fiscale ne saurait | 37. De noodzaak van bestrijding van belastingfraude kan [...] niet |
| suffire à justifier l'application de l'obligation de retenue et de la | volstaan als rechtvaardiging voor de algemene en preventieve |
| responsabilité solidaire, de manière générale et préventive, à tous | toepassing van de inhoudingsplicht en de hoofdelijke aansprakelijkheid |
| les prestataires de services non établis et non enregistrés en | op alle niet in België gevestigde en niet-geregistreerde |
| Belgique, tandis qu'une partie d'entre eux n'est en principe pas | dienstverrichters, terwijl sommigen van hen die belastingen en |
| redevable des impôts, des précomptes et des taxes susvisés. | voorheffingen in beginsel niet verschuldigd zijn. |
| 38. S'appliquant de manière automatique et inconditionnelle, les | 38. Nu de litigieuze maatregelen automatisch en onvoorwaardelijk van |
| mesures litigieuses ne permettent pas de tenir compte de la situation | toepassing zijn, maken zij het niet mogelijk rekening te houden met de |
| individuelle des prestataires de services non établis et non | individuele situatie van dienstverrichters die niet in België |
| enregistrés en Belgique. | gevestigd en niet-geregistreerd zijn. |
| 39. S'agissant de l'obligation de retenue, un moyen moins restrictif | 39. Wat de inhoudingsplicht betreft, zou een minder restrictief middel |
| que de priver les prestataires de services de la possibilité de | dan het ontnemen aan de dienstverrichters van de mogelijkheid om |
| disposer immédiatement d'une partie non négligeable de leurs revenus | dadelijk over een niet onaanzienlijk deel van hun inkomsten te |
| aurait été de prévoir un système, basé sur l'échange des informations | beschikken, kunnen bestaan in een op de uitwisseling van informatie |
| entre les commettants et les entrepreneurs, les prestataires et | tussen opdrachtgevers, aannemers, dienstverrichters en de Belgische |
| l'administration fiscale belge, permettant, par exemple, aux | fiscus gebaseerd systeem dat de opdrachtgevers en aannemers |
| commettants et aux entrepreneurs de s'informer sur les éventuelles | bijvoorbeeld in staat zou stellen kennis te nemen van eventuele |
| dettes fiscales de leurs cocontractants ou instaurant une obligation | belastingschulden van hun medecontractanten, of in een verplichting om |
| d'informer l'administration fiscale belge de tout contrat conclu avec | de Belgische fiscus in te lichten over elke overeenkomst die wordt |
| des cocontractants non enregistrés ou de tout paiement opéré en leur | gesloten met niet-geregistreerde medecontractanten of elke aan hen |
| faveur. | verrichte betaling. |
| 40. De même, s'agissant de la responsabilité solidaire, afin de | 40. Ook wat de hoofdelijke aansprakelijkheid betreft, zou het ten |
| limiter l'effet dissuasif que celle-ci produit sur les commettants et | einde het ontradende effect ervan op de opdrachtgevers en aannemers |
| les entrepreneurs par rapport à tous les prestataires de services non | ten aanzien van alle niet-geregistreerde dienstverrichters te |
| enregistrés, qu'ils soient en principe redevables des impôts, des | beperken, ongeacht of zij de hiervoor bedoelde belastingen en |
| précomptes et des taxes susvisés ou non et qu'ils soient en règle en | voorheffingen verschuldigd zijn of aan hun fiscale of andere |
| ce qui concerne leurs obligations fiscales ou non, un moyen moins | verplichtingen hebben voldaan, minder restrictief zijn indien werd |
| restrictif aurait été de prévoir la possibilité, pour ces prestataires | voorzien in de mogelijkheid dat die dienstverrichters kunnen bewijzen |
| de services, de prouver la régularité de leur situation fiscale ou de | dat hun fiscale situatie in orde is of het de opdrachtgevers en |
| permettre aux commettants et aux entrepreneurs d'échapper à la | aannemers mogelijk werd gemaakt aan de hoofdelijke aansprakelijkheid |
| responsabilité solidaire s'ils ont effectué certaines formalités en | te ontsnappen wanneer zij bepaalde formaliteiten hebben vervuld om |
| vue de s'assurer de la régularité de la situation fiscale des | zich ervan te vergewissen dat de fiscale situatie van de |
| prestataires de services avec lesquels ils envisagent de contracter. | dienstverrichters waarmee zij een overeenkomst wensen te sluiten, in orde is. |
| 41. De plus, ainsi que M. l'avocat général l'a relevé au point 42 de | 41. Zoals de advocaat-generaal in punt 42 van zijn conclusie heeft |
| ses conclusions, le caractère disproportionné des mesures litigieuses | opgemerkt, wordt de onevenredigheid van de litigieuze maatregelen nog |
| est renforcé par leur application cumulative. | versterkt doordat zij cumulatief worden toegepast. |
| 42. Il convient dès lors de constater que, en obligeant les | 42. Derhalve moet worden vastgesteld dat het Koninkrijk België, door |
| commettants et les entrepreneurs qui font appel à des cocontractants | opdrachtgevers en aannemers die een beroep doen op niet in België |
| étrangers non enregistrés en Belgique à retenir 15 % de la somme due | geregistreerde buitenlandse aannemers te verplichten 15 % van het voor |
| pour les travaux effectués et en imposant aux mêmes commettants et | de uitgevoerde werken verschuldigde bedrag in te houden en hen |
| entrepreneurs une responsabilité solidaire pour les dettes fiscales de | hoofdelijk aansprakelijk te stellen voor de belastingschulden van die |
| tels cocontractants, le Royaume de Belgique a manqué aux obligations | medecontractanten, niet heeft voldaan aan de verplichtingen die op hem |
| qui lui incombent en vertu des articles 49 CE et 50 CE ». | rusten krachtens de artikelen 49 EG en 50 EG ». |
| B.4.2. Le juge a quo estime que, sur la base des mêmes motifs, la | B.4.2. De verwijzende rechter is van oordeel dat op grond van dezelfde |
| disposition en cause, qui concerne le volet social de la | motieven de in het geding zijnde bepaling, die betrekking heeft op het |
| réglementation relative à l'enregistrement des entrepreneurs, est | sociale luik van de reglementering inzake de registratie van |
| également contraire aux articles 49 et 50 du Traité CE en ce qu'elle serait appliquée au maître de l'ouvrage établi en Belgique qui fait appel à un cocontractant établi dans un autre Etat membre de la Communauté européenne et non enregistré en Belgique en tant qu'entrepreneur. Dans un tel cas, cette disposition devrait également être écartée, ce qui entraînerait une différence de traitement par rapport aux maîtres d'ouvrage qui font appel à un cocontractant établi en Belgique mais non enregistré en Belgique comme entrepreneur, maîtres d'ouvrage auxquels la disposition en cause est applicable. B.4.3. Cette différence de traitement découle des dispositions | aannemers, ook strijdig is met de artikelen 49 en 50 van het EG-Verdrag in zoverre zij zou worden toegepast op een in België gevestigde opdrachtgever die een beroep doet op een in een andere lidstaat van de Europese Gemeenschap gevestigde medecontractant die niet in België is geregistreerd als aannemer. In een dergelijk geval zou die bepaling dan ook buiten toepassing moeten worden gelaten, waardoor een verschil in behandeling ontstaat met opdrachtgevers die een beroep doen op een in België gevestigde medecontractant die niet in België is geregistreerd als aannemer, op wie de in het geding zijnde bepaling van toepassing is. B.4.3. Dat verschil in behandeling vloeit voort uit de vermelde |
| mentionnées du Traité CE, qui s'appliquent exclusivement aux « | bepalingen van het EG-Verdrag, die uitsluitend van toepassing zijn op |
| ressortissants des Etats membres établis dans un pays de la Communauté | « onderdanen der lidstaten die in een ander land van de Gemeenschap |
| autre que celui du destinataire de la prestation » (article 49, | zijn gevestigd dan dat, waarin degene is gevestigd te wiens behoeve de |
| premier alinéa, du Traité CE) et non aux situations qui relèvent | dienst wordt verricht » (artikel 49, eerste alinea, van het |
| exclusivement de l'ordre juridique interne. | EG-Verdrag) en niet op situaties die volledig binnen de interne |
| rechtsorde vallen. | |
| B.4.4. L'affaire pendante devant le juge a quo étant exclusivement | B.4.4. Aangezien de zaak die aanhangig is voor de verwijzende rechter |
| située dans l'ordre juridique interne, il n'y a pas lieu de la | volledig gesitueerd is binnen de interne rechtsorde, dient voor de |
| comparer avec les situations régies par l'ordre juridique | |
| communautaire pour répondre à la question de savoir si la disposition | beantwoording van de vraag of de in het geding zijnde bepaling |
| en cause est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. B.5. La disposition en cause, telle qu'elle était applicable au moment des faits à l'ensemble des maîtres d'ouvrage et entrepreneurs établis en Belgique, établit une différence de traitement entre les personnes qui font appel à un entrepreneur qui n'est pas enregistré et celles qui font appel à un entrepreneur enregistré. Contrairement à ces dernières, les premières sont solidairement responsables du paiement des sommes précisées au paragraphe 1er, sont tenues d'opérer la retenue prévue au paragraphe 3, alinéa 1er, et sont redevables de la | bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, die situatie niet te worden vergeleken met situaties die door het gemeenschapsrecht worden beheerst. B.5. De in het geding zijnde bepaling, zoals ze op het ogenblik van de feiten van toepassing was op alle in België gevestigde opdrachtgevers en aannemers, stelt een verschil in behandeling in tussen de personen die een beroep doen op een aannemer die niet geregistreerd is en diegenen die een beroep doen op een geregistreerde aannemer. In tegenstelling tot de laatstgenoemden zijn de eerstgenoemden hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de in paragraaf 1 gepreciseerde sommen, zijn zij gehouden tot de in paragraaf 3, eerste lid, bedoelde |
| majoration prévue dans ce même paragraphe. | inhouding en zijn zij de in diezelfde paragraaf bedoelde vermeerdering verschuldigd. |
| B.6.1. Comme la Cour l'a déjà jugé à plusieurs reprises (voy. | B.6.1. Zoals het Hof reeds bij herhaling heeft geoordeeld (zie onder |
| notamment les arrêts nos 46/2002, 126/2002, 188/2002 et 86/2007), la | meer in de arresten nrs. 46/2002, 126/2002, 188/2002 en 86/2007), |
| disposition en cause fait partie d'un ensemble de mesures visant à | maakt de in het geding zijnde bepaling deel uit van een geheel van |
| lutter, de manière plus efficace que dans le passé, contre les | maatregelen ter bestrijding, op een meer doeltreffende wijze dan in |
| pratiques frauduleuses des pourvoyeurs de main-d'oeuvre qui se | het verleden, van de bedrieglijke praktijken van de koppelbazen, die, |
| traduisent, d'une part, par le non-paiement des cotisations de | enerzijds, bestaan in het niet-betalen van sociale bijdragen, de |
| sécurité sociale, du précompte professionnel et de la TVA et, d'autre | bedrijfsvoorheffing en de btw en, anderzijds, in het bezetten van een |
| part, par l'occupation d'un nombre important de postes de travail soit | belangrijk aantal werkplaatsen, hetzij door personen die sociale |
| par des personnes bénéficiant d'allocations sociales (pension, | uitkeringen genieten (pensioenen, werkloosheidsuitkeringen en |
| allocations de chômage et indemnités AMI) et effectuant des | ZIV-uitkeringen) en wier prestaties in strijd zijn met de betrokken |
| prestations en violation des règles qui régissent l'octroi de ces | uitkeringsreglementering, hetzij door buitenlanders die niet |
| allocations, soit par des étrangers non autorisés à travailler, ce | gemachtigd zijn te werken. In beide gevallen is het effect een even |
| qui, dans un cas comme dans l'autre, a pour effet de réduire les | grote vermindering van het aanbod voor de werknemers die een |
| offres pour les demandeurs d'emploi réguliers (Doc. parl., Sénat, | regelmatige betrekking zoeken (Parl. St., Senaat, 1977-1978, nr. |
| 1977-1978, n° 415-1, p. 36). | 415-1, p. 36). |
| Le système de l'enregistrement des entrepreneurs tend à garantir, au | Het stelsel van de registratie van de aannemers strekt ertoe door |
| moyen de vérifications approfondies, que ceux-ci appliqueront | middel van grondige onderzoeken de correcte toepassing door hen van de |
| correctement la législation fiscale et sociale (ibid., p. 38). | fiscale en sociale wetgeving te waarborgen (ibid., p. 38). |
| B.6.2. Selon les mêmes travaux préparatoires, ces mesures concernent | B.6.2. Luidens dezelfde parlementaire voorbereiding betreffen die |
| les secteurs de la législation fiscale, de la législation sociale, de | maatregelen de sectoren van de fiscale wetgeving, de sociale |
| la législation sur les marchés publics et de la législation relative | wetgeving, de wetgeving op de overheidsopdrachten en de wetgeving op |
| au registre du commerce. L'article 30bis de la loi du 27 juin 1969 | het handelsregister. Artikel 30bis van de wet van 27 juni 1969 maakt |
| fait partie de la deuxième catégorie de mesures. L'intention du | deel uit van de tweede categorie van maatregelen. Het was de bedoeling |
| législateur était « d'en arriver à ce qu'il ne soit plus fait appel à | van de wetgever « ertoe te komen dat geen beroep meer wordt gedaan op |
| des personnes dont on peut craindre qu'elles ne rempliront pas leurs | personen van wie verwacht kan worden dat ze hun verplichtingen als |
| obligations d'employeur » (ibid., p. 39). | werkgever niet zullen naleven » (ibid., p. 39). |
| B.7.1. La différence de traitement entre les personnes visées en B.5 | B.7.1. Het verschil in behandeling tussen de in B.5 bedoelde personen |
| se fonde sur un critère objectif, à savoir le fait de faire appel à un | is gebaseerd op een objectief criterium, namelijk het feit of al dan |
| entrepreneur enregistré ou non. | niet een beroep wordt gedaan op een geregistreerde aannemer. |
| B.7.2. Ce critère de distinction est pertinent par rapport au but de | B.7.2. Dat criterium van onderscheid is relevant ten aanzien van het |
| la mesure, mentionné en B.6. Le système de l'enregistrement est un | in B.6 vermelde doel van de maatregel. Het systeem van registratie is |
| moyen adéquat de déterminer la fiabilité d'un entrepreneur : il incite | een geschikt middel om de betrouwbaarheid van een aannemer te bepalen |
| des personnes qui veulent contracter avec un entrepreneur à s'assurer | : het zet de personen die willen contracteren ertoe aan zich |
| préalablement que celui-ci est enregistré. | voorafgaandelijk ervan te vergewissen of die aannemer is |
| geregistreerd. | |
| B.7.3. Compte tenu de l'objectif du législateur et de ce que celui-ci | B.7.3. Rekening houdend met de doelstelling van de wetgever en met het |
| peut prendre les mesures propres à prévenir la fraude dans les | feit dat hij maatregelen kan nemen om fraude te voorkomen in de |
| secteurs où il a constaté que cette fraude est considérable, il n'est | sectoren waarin hij heeft vastgesteld dat die fraude aanzienlijk is, |
| pas disproportionné d'assortir le régime de l'enregistrement des | is het niet onevenredig de regeling inzake registratie van aannemers |
| entrepreneurs de dispositions telles que les cocontractants sachent, | te koppelen aan zodanige bepalingen dat medecontractanten zullen weten |
| s'ils souhaitent s'entendre avec un entrepreneur qui ne serait pas | dat, indien zij een overeenkomst willen sluiten met een aannemer die |
| enregistré, qu'ils risquent d'être partiellement tenus au paiement des | niet zou zijn geregistreerd, zij het risico lopen gedeeltelijk te zijn |
| dettes fiscales et des cotisations sociales dont cet entrepreneur | gehouden tot betaling van de belastingschulden en van de sociale |
| bijdragen welke die aannemer verschuldigd zou zijn. Zo wil men | |
| serait redevable. L'on vise ainsi à ce que nul n'ait intérêt à | bereiken dat niemand er belang bij heeft een beroep te doen op de |
| recourir aux services d'entrepreneurs non enregistrés (Doc. parl., | diensten van niet-geregistreerde aannemers (Parl. St., Senaat, |
| Sénat, 1977-1978, n° 415-1, p. 38). | 1977-1978, nr. 415-1, p. 38). |
| B.8. Il convient d'observer enfin que, comme la disposition en cause | B.8. Ten slotte dient te worden opgemerkt dat, aangezien de in het |
| était applicable à l'ensemble des maîtres d'ouvrage et entrepreneurs | geding zijnde bepaling toepasbaar was op alle in België gevestigde |
| établis en Belgique, elle ne pouvait créer un obstacle à la libre | opdrachtgevers en aannemers, zij geen belemmering kon vormen voor het |
| circulation des services sur le marché belge. | vrije verkeer van diensten op de Belgische markt. |
| B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| L'article 30bis, § 1er, de la loi du 27 juin 1969 révisant | Artikel 30bis, § 1, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de |
| l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des | besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke |
| travailleurs, tel qu'il était applicable avant sa modification par | zekerheid der arbeiders, zoals het van toepassing was vóór de |
| l'arrêté royal du 26 décembre 1998, ne viole pas les articles 10 et 11 | wijziging ervan bij het koninklijk besluit van 26 december 1998, |
| de la Constitution. | schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare |
| l'audience publique du 19 mars 2009. | terechtzitting van 19 maart 2009. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| Le président, | De voorzitter, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |