Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 116/2008 du 31 juillet 2008 Numéro du rôle : 4323 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31 du décret de la Région wallonne du 2 avril 1998 modifiant la loi du 8 juillet 1976 organique des centres pu La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...)"
Extrait de l'arrêt n° 116/2008 du 31 juillet 2008 Numéro du rôle : 4323 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31 du décret de la Région wallonne du 2 avril 1998 modifiant la loi du 8 juillet 1976 organique des centres pu La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. Ma(...) Uittreksel uit arrest nr. 116/2008 van 31 juli 2008 Rolnummer 4323 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31 van het decreet van het Waalse Gewest van 2 april 1998 houdende wijziging van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de rechter(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 116/2008 du 31 juillet 2008 Uittreksel uit arrest nr. 116/2008 van 31 juli 2008
Numéro du rôle : 4323 Rolnummer 4323
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31 du décret In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31 van het decreet van
de la Région wallonne du 2 avril 1998 modifiant la loi du 8 juillet het Waalse Gewest van 2 april 1998 houdende wijziging van de organieke
1976 organique des centres publics d'aide sociale, posée par le wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor
Conseil d'Etat. maatschappelijk welzijn, gesteld door de Raad van State.
La Cour constitutionnelle, Het Grondwettelijk Hof,
composée des présidents M. Melchior et M. Bossuyt, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en M. Bossuyt, en de
Martens, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels et T. Merckx-Van rechters P. Martens, J.-P. Moerman, E. Derycke, J. Spreutels en T.
Goey, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président Merckx-Van Goey, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder
M. Melchior, voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt n° 175.714 du 12 octobre 2007 en cause de Yolande Liebin Bij arrest nr. 175.714 van 12 oktober 2007 in zake Yolande Liebin
contre l'association « Le Domaine » et en cause de l'association « Le tegen de vereniging « Le Domaine » en in zake de vereniging « Le
Domaine » contre la Région wallonne, en présence de Yolande Liebin, Domaine » tegen het Waalse Gewest, in aanwezigheid van Yolande Liebin,
partie intervenante, dont l'expédition est parvenue au greffe de la tussenkomende partij, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is
Cour le 29 octobre 2007, le Conseil d'Etat a posé la question ingekomen op 29 oktober 2007, heeft de Raad van State de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« Le décret wallon du 2 avril 1998 complétant l'article 121 de la loi « Schendt het Waalse decreet van 2 april 1998, dat artikel 121 van de
du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor
viole-t-il les règles répartitrices de compétences en tant que, compte maatschappelijk welzijn aanvult, de bevoegdheidverdelende regels in
tenu des régimes juridiques différents établis d'une part par le zoverre het, rekening houdend met de verschillende statuten die zijn
chapitre XII de la loi du 8 juillet 1976 et d'autre part par la loi du bepaald, enerzijds, in hoofdstuk XII van de wet van 8 juli 1976 en,
21 [lire : 27] juin 1921, il déroge au régime de la loi du 21 [lire : anderzijds, in de wet van 21 [lees : 27] juni 1921, afwijkt van de
regeling bepaald in de wet van 21 [lees : 27] juni 1921, die onder de
27] juin 1921 qui est de la compétence de l'autorité fédérale ? ». bevoegdheid van de federale overheid valt ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 31 du décret wallon du 2 avril 1998 « modifiant la loi B.1. Bij artikel 31 van het Waalse decreet van 2 april 1998 « houdende
du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale » wijziging van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare
complète l'article 121 de la loi du 8 juillet 1976 par un alinéa 2 qui centra voor maatschappelijk welzijn » wordt artikel 121 van de wet van
dispose : 8 juli 1976 aangevuld met een tweede lid, dat luidt als volgt :
« L'association peut adopter la forme juridique de l'association sans « De vereniging kan de rechtsvorm van een v.z.w. aannemen ».
but lucratif ». Cet article 121 est compris dans un chapitre XII relatif aux Dat artikel 121 is opgenomen in een hoofdstuk XII dat betrekking heeft
op de verenigingen die door een openbaar centrum voor maatschappelijk
associations qu'un centre public d'action sociale (ci-après : CPAS) welzijn (hierna : OCMW) kunnen worden opgericht met een of meer andere
peut former avec un ou plusieurs autres CPAS, avec d'autres pouvoirs OCMW's, met andere openbare besturen of met rechtspersonen andere dan
publics ou avec des personnes morales autres que celles qui ont un but die welke een winstoogmerk hebben, om een van de opdrachten uit te
lucratif, pour réaliser une des tâches confiées aux centres par cette voeren die door die wet aan de centra zijn toevertrouwd (artikel 118
loi (article 118 de la loi du 8 juillet 1976). van de wet van 8 juli 1976).
B.2. La Cour est interrogée par le Conseil d'Etat sur la conformité B.2. Het Hof wordt door de Raad van State ondervraagd over de
aux règles répartitrices de compétence de l'article 31 du décret overeenstemming van artikel 31 van het Waalse decreet van 2 april 1998
wallon du 2 avril 1998 en ce qu'il autorise les associations visées à met de bevoegdheidverdelende regels in zoverre het de verenigingen
l'article 118 de la loi du 8 juillet 1976 à adopter la forme de bedoeld in artikel 118 van de wet van 8 juli 1976 toestaat de vorm van
l'association sans but lucratif (ci-après : ASBL), tout en leur een vereniging zonder winstoogmerk (hierna : vzw) aan te nemen, maar
imposant de respecter les dispositions reprises au sein du chapitre verplicht hen niettemin de bepalingen van hoofdstuk XII van de
XII de ladite loi, même si elles sont incompatibles avec les règles genoemde wet in acht te nemen, ook al zijn die onverenigbaar met de
fixées par la loi du 27 juin 1921 « sur les associations sans but regels die zijn bepaald door de wet van 27 juni 1921 « betreffende de
lucratif, les associations internationales sans but lucratif et les verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale verenigingen
fondations ». zonder winstoogmerk en de stichtingen ».
B.3. Lors des travaux préparatoires, la disposition en cause fut B.3. Tijdens de parlementaire voorbereiding werd de in het geding
justifiée de la manière suivante : zijnde bepaling als volgt verantwoord :
« Les sociétés intercommunales peuvent déjà adopter la forme juridique « De intercommunale maatschappijen kunnen reeds de rechtsvorm van een
de l'association sans but lucratif. vereniging zonder winstoogmerk aannemen.
L'association visée au chapitre XII étant une personne morale de droit Vermits de in hoofdstuk XII bedoelde vereniging een publiekrechtelijke
public de même nature que l'intercommunale, il est prévu de permettre rechtspersoon is van dezelfde aard als een intercommunale, wordt voor
à celle-ci d'adopter, le cas échéant, la forme juridique de l'association sans but lucratif. Il ne s'agit évidemment pas d'une obligation mais d'une simple faculté. Le régime juridique établi par le chapitre XII de la loi est un peu plus précis que celui des intercommunales pour lesquelles des mesures de tutelle ainsi que la représentation majoritaire des autorités publiques sont également prévues. Le régime de l'association prévoit cependant la rédaction d'un statut propre. Dès lors, la référence au régime de l'association sans but lucratif peut apporter une référence utile. Par ailleurs, dans la mesure où le Conseil d'Etat suggère lui-même, dans un souci de clarté, de dégager les associations de toutes les règles d'administration applicables aux centres publics d'aide sociale sauf celles rendues applicables par le chapitre XII, l'utilisation au titre de référence possible des règles contenues dans la loi du 27 juin 1921 accordant la personnalité civile aux associations sans but lucratif et aux établissements d'utilité publique apparaît encore plus indiquée. die vereniging in de mogelijkheid voorzien om, in voorkomend geval, de rechtsvorm van een vereniging zonder winstoogmerk aan te nemen. Het gaat uiteraard niet om een verplichting, maar louter om een mogelijkheid. Het bij hoofdstuk XII van de wet vastgestelde juridische stelsel is ietwat gedetailleerder dan dat van de intercommunales waarvoor eveneens maatregelen van toezicht en een meerderheidsvertegenwoordiging van de overheden zijn bepaald. Het stelsel van de vereniging voorziet niettemin in het opstellen van een eigen statuut. Bijgevolg kan de verwijzing naar het stelsel van de vereniging zonder winstoogmerk nuttig zijn. Overigens, in zoverre de Raad van State zelf suggereert, omwille van de duidelijkheid, de verenigingen vrij te maken van alle regels inzake beheer die van toepassing zijn op de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, behalve die welke toepasselijk zijn gemaakt door hoofdstuk XII, lijkt het aanwenden, als mogelijke referentie, van de regels vervat in de wet van 27 juni 1921 waarbij aan de verenigingen zonder winstoogmerk en aan de instellingen van openbaar nut rechtspersoonlijkheid wordt verleend, nog meer aangewezen.
Au demeurant, il peut déjà être soutenu que l'article 126, § 1er, Overigens kan reeds worden bevestigd dat het huidige artikel 126, § 1,
actuel de la loi du 8 juillet 1976 dont question, constitue déjà un van de wet van 8 juli 1976 waarvan sprake, reeds een voldoende grond
fondement suffisant pour permettre d'inscrire dans les statuts vormt om toe te laten dat in de statuten het aannemen van de vorm van
l'adoption de la forme de l'association sans but lucratif » (Doc. de vereniging zonder winstoogmerk wordt ingeschreven » (Parl. St.,
parl., Parlement wallon, 1997-1998, n° 332/1, pp. 17-18). Waals Parlement, 1997-1998, nr. 332/1, pp. 17-18).
Le ministre précisa encore : De minister preciseerde nog het volgende :
« [...] dans le cadre des attributions régionales, qui sont de « [...] in het kader van de toewijzing van bevoegdheden aan de
déterminer les règles d'organisation des CPAS, le projet réglemente gewesten, die bevoegd zijn om de regels te bepalen betreffende de
les modalités d'association des CPAS qui sont des personnes morales de organisatie van de OCMW's, regelt het ontwerp de modaliteiten voor het
verenigen van OCMW's, die publiekrechtelijke rechtspersonen zijn, en
droit public, et ne porte pas atteinte à la liberté des personnes de doet het geen afbreuk aan de vrijheid van personen om zich te
s'associer sur base de la loi du 27 juin 1921 qui accorde la verenigen op grond van de wet van 27 juni 1921, die
personnalité juridique aux asbl. rechtspersoonlijkheid verleent aan de vzw's.
[...] [...]
La liberté statutaire qui est reconnue par le projet, dans le cadre du De statutaire vrijheid die, in het kader van hoofdstuk XII, door het
chapitre XII, aux associations, leur permet de revêtir la forme asbl. ontwerp aan de verenigingen wordt toegekend, laat hun toe de vorm van
een vzw aan te nemen. Die verenigingen kunnen bijgevolg, met
En conséquence, ces associations peuvent, dans le respect des règles inachtneming van de regels die bij hoofdstuk XII zijn vastgesteld,
établies par le chapitre XII, être dotées d'un statut inspiré des worden voorzien van een statuut dat uitgaat van de regels van de wet
règles de la loi du 27 juin 1921 accordant la personnalité civile aux van 27 juni 1921 waarbij aan de vzw's rechtspersoonlijkheid wordt
asbl, selon qu'elles décident ou non de s'y référer. verleend, naargelang zij al dan niet beslissen zich erop te baseren.
Cette forme d'asbl se concilie d'ailleurs avec la possibilité pour Die vorm van een vzw kan overigens in overeenstemming worden gebracht
l'association de comporter, à titre de membres, des personnes morales met de mogelijkheid, voor de vereniging, om als leden rechtspersonen
n'ayant pas de but lucratif. zonder winstoogmerk op te nemen.
[...] [...]
Le chapitre XII de la loi organique des CPAS constitue le noyau dur, Hoofdstuk XII van de organieke OCMW-wet vormt de harde kern, waarbij
des dispositions complémentaires pouvant être puisées dans la loi sur aanvullende bepalingen kunnen worden geput uit de wet op de vzw's, om
les asbl afin de rédiger les statuts de l'association » (Doc. parl., de statuten van de vereniging op te stellen » (Parl. St., Waals
Parlement wallon, 1997-1998, n° 332/23, pp. 24-25). Parlement, 1997-1998, nr. 332/23, pp. 24-25).
B.4. En vertu de l'article 5, § 1er, II, 2°, de la loi spéciale du 8 B.4. Krachtens artikel 5, § 1, II, 2°, van de bijzondere wet van 8
août 1980 de réformes institutionnelles, les communautés sont augustus 1980 tot hervorming der instellingen, zijn de gemeenschappen
compétentes en ce qui concerne la politique d'aide sociale, en ce bevoegd voor het beleid inzake maatschappelijk welzijn, met inbegrip
compris les règles organiques relatives aux centres publics d'aide van de organieke regels betreffende de openbare centra voor
sociale, sous réserve des exceptions limitativement énumérées par la maatschappelijk welzijn, onder voorbehoud van de uitzonderingen die in
même disposition. dezelfde bepaling limitatief zijn opgesomd.
Conformément à l'article 138 de la Constitution et à l'article 3, 7°, Overeenkomstig artikel 138 van de Grondwet en artikel 3, 7°, van de
des décrets II attribuant l'exercice de certaines compétences de la decreten II tot toekenning van de uitoefening van sommige bevoegdheden
Communauté française à la Région wallonne et à la Commission van de Franse Gemeenschap aan het Waalse Gewest en de Franse
communautaire française, adoptés par la Communauté française le 19 Gemeenschapscommissie, die werden aangenomen door de Franse
juillet 1993, par la Région wallonne le 22 juillet 1993 et par la Gemeenschap op 19 juli 1993, door het Waalse Gewest op 22 juli 1993 en
Commission communautaire française le 22 juillet 1993, la Région door de Franse Gemeenschapscommissie op 22 juli 1993, oefenen het
wallonne et la Commission communautaire française, la première sur le Waalse Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie - de eerstgenoemde op
het grondgebied van het Franse taalgebied en de laatstgenoemde op het
territoire de la région de langue française et la seconde sur le grondgebied van het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad - de
territoire de la région bilingue de Bruxelles-Capitale, exercent les bevoegdheden van de Gemeenschap uit, meer bepaald wat betreft de
compétences de la Communauté notamment en ce qui concerne l'aide aux bijstand aan personen, bedoeld in artikel 5, § 1, II, van de
personnes, visée à l'article 5, § 1er, II, de la loi spéciale du 8 bijzondere wet van 8 augustus 1980, met uitzondering van de normen tot
août 1980, à l'exception des normes déterminant les catégories de bepaling van de categorieën van ten laste genomen gehandicapten, van
handicapés pris en charge, de ce qui relève des missions confiées à wat behoort tot de opdrachten die zijn toegewezen aan de « Office de
l'Office de la naissance et de l'enfance, de la protection de la la Naissance et de l'Enfance », van de jeugdbescherming en van de
jeunesse et de l'aide sociale aux détenus. sociale hulpverlening aan gedetineerden.
B.5.1. En soumettant les associations visées à l'article 118 de la loi B.5.1. Door de verenigingen die worden beoogd in artikel 118 van de
du 8 juillet 1976 à l'ensemble des dispositions du chapitre XII de wet van 8 juli 1976, te onderwerpen aan het geheel van de bepalingen
cette loi, même si elles adoptent la forme juridique d'une ASBL, le van hoofdstuk XII van die wet, zelfs indien zij de rechtsvorm van een
législateur décrétal wallon a, dans l'exercice de ses compétences, vzw aannemen, heeft de Waalse decreetgever bij het uitoefenen van zijn
maintenu applicables à ces associations les règles de contrôle qu'il a bevoegdheden de toepassing gehandhaafd, op die verenigingen, van de
jugées essentielles pour garantir le bon fonctionnement des missions controleregels die hij essentieel achtte om een goede werking van de
de service public qui leur sont confiées. Il a ainsi prévu hun toevertrouwde opdrachten van openbare dienstverlening te
l'approbation des statuts de l'association par les conseils communaux waarborgen. Zo voorzag hij in de goedkeuring van de statuten van de
et provinciaux concernés, l'attribution obligatoire de la majorité des vereniging door de betrokken gemeente- en provincieraden, in de
voix aux personnes de droit public associées, l'organisation d'un verplichte toekenning van de meerderheid van de stemmen aan de
geassocieerde publiekrechtelijke rechtspersonen, in een
régime de tutelle sur les délibérations de l'association ainsi que la toezichtsregeling voor de beraadslagingen van de vereniging, en in de
faculté pour le Gouvernement de prononcer la dissolution de mogelijkheid, voor de Regering, om de ontbinding van de vereniging uit
l'association. te spreken.
B.5.2. En procédant de la sorte, le législateur décrétal n'a pas B.5.2. Zodoende heeft de decreetgever geen afbreuk gedaan aan de
empiété sur la compétence du législateur fédéral en matière de droit bevoegdheid van de federale wetgever inzake verenigingsrecht.
des associations. En effet, les dérogations à la loi du 27 juin 1921 prévues par le De afwijkingen van de wet van 27 juni 1921 waarin hoofdstuk XII van de
chapitre XII de la loi du 8 juillet 1976 concernent uniquement les wet van 8 juli 1976 voorziet, hebben immers uitsluitend betrekking op
associations visées à l'article 118 de cette loi et se justifient en de verenigingen bedoeld in artikel 118 van die wet, en kunnen worden
verantwoord door de opdrachten van openbare dienstverlening die zij op
raison des missions de service public que celles-ci assument dans la zich nemen bij de uitvoering van het beleid inzake maatschappelijk
mise en oeuvre de la politique d'aide sociale menée par le législateur welzijn dat door de Waalse decreetgever wordt gevoerd. Die afwijkingen
décrétal wallon. Elles ne touchent donc pas au droit commun des raken niet aan het gemene recht inzake verenigingen en wijzigen
associations et ne modifient pas de manière générale la loi du 27 juin evenmin op algemene wijze de wet van 27 juni 1921, maar passen in het
1921 mais s'inscrivent dans le souci du législateur décrétal d'édicter kader van de bekommernis van de decreetgever om ter zake een zo
en la matière une réglementation sui generis la plus complète possible. volledig mogelijke reglementering sui generis uit te vaardigen.
B.5.3. Si cette manière de procéder peut aboutir à soumettre les B.5.3. Hoewel die werkwijze ertoe kan leiden dat de verenigingen
associations visées à l'article 118 de la loi du 8 juillet 1976 ayant bedoeld in artikel 118 van de wet van 8 juli 1976 die de vorm van een
pris la forme d'une ASBL à un régime sensiblement différent de celui vzw hebben aangenomen, worden onderworpen aan een regeling die grondig
qui est en principe applicable aux ASBL, il ne s'ensuit pas que le verschilt van de regeling die in principe voor de vzw's geldt, volgt
législateur décrétal ait excédé ses compétences en adoptant des daaruit niet dat de decreetgever, door bepalingen aan te nemen die
dispositions qui dérogent à la loi du 27 juin 1921 précitée. afwijken van de voormelde wet van 27 juni 1921, zijn bevoegdheden
heeft overschreden.
Le Constituant et le législateur spécial, pour autant qu'ils n'en De Grondwetgever en de bijzondere wetgever hebben immers, voor zover
aient pas disposé autrement, ont en effet attribué aux communautés et zij er niet anders over hebben beschikt, aan de gemeenschappen en de
aux régions toute la compétence d'édicter les règles propres aux gewesten de volledige bevoegdheid toegekend tot het uitvaardigen van
matières qui leur ont été transférées. La compétence que l'article 5, de regels die eigen zijn aan de hun toegewezen aangelegenheden. De
§ 1er, II, 2°, de la loi spéciale du 8 août 1980 attribue aux bevoegdheid die artikel 5, § 1, II, 2°, van de bijzondere wet van 8
communautés en matière d'aide sociale implique qu'elles puissent augustus 1980 aan de gemeenschappen toekent inzake maatschappelijk
prendre toutes les mesures propres à leur permettre de l'exercer. welzijn, impliceert dat de gemeenschappen alle geëigende maatregelen
Inversement, elle exclut que l'autorité fédérale soit compétente pour kunnen nemen om hun bevoegdheid uit te oefenen. Omgekeerd sluit zij
prévoir elle-même des règles dérogatoires qui ne s'appliquent qu'aux uit dat de federale overheid bevoegd zou zijn om zelf in afwijkende
regels te voorzien die slechts van toepassing zouden zijn op de
associations qui, comme celles visées à l'article 118 de la loi du 8 verenigingen die, zoals die welke worden beoogd in artikel 118 van de
juillet 1976, exercent leurs activités dans le domaine de l'aide wet van 8 juli 1976, hun activiteiten uitoefenen op het gebied van
sociale, qui relève en principe de la compétence des communautés. maatschappelijk welzijn, dat in principe onder de
Un même raisonnement s'applique à l'égard du législateur régional gemeenschapsbevoegdheid valt.
lorsque celui-ci s'est vu transférer de telles compétences en vertu de Eenzelfde redenering geldt voor de gewestwetgever wanneer zulke
l'article 138 de la Constitution. bevoegdheden naar hem zijn overgeheveld krachtens artikel 138 van de Grondwet.
B.6. En permettant aux associations visées à l'article 118 de la loi B.6. Door de verenigingen bedoeld in artikel 118 van de wet van 8 juli
du 8 juillet 1976 de prendre la forme d'une ASBL tout en demeurant 1976 toe te staan de vorm van een vzw aan te nemen, maar hen niettemin
soumises aux dispositions contenues au chapitre XII de ladite loi, le te onderwerpen aan de bepalingen van hoofdstuk XII van die wet, is de
législateur décrétal wallon est resté dans les limites de ses compétences. Waalse decreetgever binnen de perken van zijn bevoegdheden gebleven.
B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 31 du décret de la Région wallonne du 2 avril 1998 « Artikel 31 van het decreet van het Waalse Gewest van 2 april 1998 «
modifiant la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics houdende wijziging van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de
d'aide sociale » ne viole pas les règles répartitrices de compétence. openbare centra voor maatschappelijk welzijn » schendt de bevoegdheidverdelende regels niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989, à artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op de openbare
l'audience publique du 31 juillet 2008. terechtzitting van 31 juli 2008.
Le greffier, P.-Y. Dutilleux. De griffier, De voorzitter,
Le président, M. Melchior. P.-Y. Dutilleux. M. Melchior.
^