← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 158/2007 du 19 décembre 2007 Numéro du rôle : 4143 En cause
: le recours en annulation de l'article 5 de la loi du 19 juillet 2006 modifiant la loi du 3 juillet
2005 relative aux droits des volontaires, introduit par l La
Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges L. La(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 158/2007 du 19 décembre 2007 Numéro du rôle : 4143 En cause : le recours en annulation de l'article 5 de la loi du 19 juillet 2006 modifiant la loi du 3 juillet 2005 relative aux droits des volontaires, introduit par l La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges L. La(...) | Uittreksel uit arrest nr. 158/2007 van 19 december 2007 Rolnummer 4143 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 5 van de wet van 19 juli 2006 tot wijziging van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, ingest Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) |
|---|---|
| COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
| Extrait de l'arrêt n° 158/2007 du 19 décembre 2007 | Uittreksel uit arrest nr. 158/2007 van 19 december 2007 |
| Numéro du rôle : 4143 | Rolnummer 4143 |
| En cause : le recours en annulation de l'article 5 de la loi du 19 | In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 5 van de wet van 19 |
| juillet 2006 modifiant la loi du 3 juillet 2005 relative aux droits | juli 2006 tot wijziging van de wet van 3 juli 2005 betreffende de |
| des volontaires, introduit par l'ASBL « Belgische Opvoedende | rechten van vrijwilligers, ingesteld door de VZW « Belgische |
| Seminaries ». | Opvoedende Seminaries ». |
| La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
| composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de |
| Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée | rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. |
| du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt, | Spreutels, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
| Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 10 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 10 februari |
| février 2007 et parvenue au greffe le 13 février 2007, l'ASBL « | 2007 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 13 |
| Belgische Opvoedende Seminaries », dont le siège social est établi à | februari 2007, heeft de VZW « Belgische Opvoedende Seminaries », met |
| 3080 Vossem, Donkerstraat 2, a introduit un recours en annulation de | maatschappelijke zetel te 3080 Vossem, Donkerstraat 2, beroep tot |
| l'article 5 de la loi du 19 juillet 2006 modifiant la loi du 3 juillet | vernietiging ingesteld van artikel 5 van de wet van 19 juli 2006 tot |
| 2005 relative aux droits des volontaires (publiée au Moniteur belge du | wijziging van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van |
| 11 août 2006, deuxième édition). | vrijwilligers (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 11 |
| augustus 2006, tweede editie). | |
| (...) | (...) |
| II. En droit | II. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. Le recours en annulation est dirigé contre l'article 5 de la loi | B.1. Het beroep tot vernietiging is gericht tegen artikel 5 van de wet |
| du 19 juillet 2006 « modifiant la loi du 3 juillet 2005 relative aux | van 19 juli 2006 « tot wijziging van de wet van 3 juli 2005 |
| droits des volontaires », qui remplace l'article 5 de la loi du 3 juillet 2005. Cet article dispose à présent : « Sauf en cas de dol, de faute grave ou de faute légère présentant dans le chef du volontaire un caractère habituel plutôt qu'accidentel, celui-ci n'est pas, sauf s'il s'agit de dommages qu'il s'occasionne à lui-même, civilement responsable des dommages qu'il cause dans l'exercice d'activités volontaires organisées par une association de fait visée à l'article 3, 3° et occupant une ou plusieurs personnes engagées dans les liens d'un contrat de travail d'ouvrier ou d'employé, par une personne morale visée à l'article 3, 3°, ou par une | betreffende de rechten van vrijwilligers », dat artikel 5 van de wet van 3 juli 2005 vervangt. Thans luidt dit laatste artikel als volgt : « Behalve in geval van bedrog, zware fout of eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomende lichte fout van de vrijwilliger, is deze, behalve als het om schade gaat die hij zichzelf toebrengt, niet burgerlijk aansprakelijk voor de schade die hij veroorzaakt bij het verrichten van vrijwilligerswerk, ingericht door een in artikel 3, 3° bedoelde feitelijke vereniging die één of meer personen tewerkstelt die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor werklieden of bedienden, door een in artikel 3, 3° bedoelde rechtspersoon, of door een feitelijke vereniging die op grond van haar specifieke verbondenheid hetzij met de voormelde feitelijke vereniging, hetzij |
| association de fait qui, en raison de son lien spécifique soit avec | met de voormelde rechtspersoon beschouwd kan worden als een afdeling |
| l'association de fait susvisée, soit avec la personne morale susvisée, | daarvan. Voor deze schade zijn respectievelijk de feitelijke |
| peut être considérée comme une section de celles-ci. L'association de | vereniging, de rechtspersoon of de organisatie waarvan de feitelijke |
| fait, la personne morale ou l'organisation dont l'association de fait | vereniging een afdeling vormt, burgerlijk aansprakelijk. |
| constitue une section est civilement responsable de ce dommage. | Op straffe van nietigheid mag van de bij het eerste lid bepaalde |
| A peine de nullité, il ne peut être dérogé à la responsabilité prévue | aansprakelijkheid niet afgeweken worden in het nadeel van de |
| à l'alinéa 1er, au détriment du volontaire ». | vrijwilliger ». |
| L'article 3, 3°, de la loi précitée du 3 juillet 2005, qui est | Artikel 3, 3°, van de voormelde wet van 3 juli 2005, aangevuld bij |
| complété par l'article 2 de la loi du 19 juillet 2006, auquel se | artikel 2 van de wet van 19 juli 2006, waarnaar wordt verwezen in |
| réfère l'article 5, énonce : | artikel 5, luidt als volgt : |
| « Art. 3.Pour l'application de la présente loi, on entend par : |
« Art. 3.Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder : |
| [...] | [...] |
| 3° organisation : toute association de fait ou personne morale de | 3° organisatie : elke feitelijke vereniging of private of publieke |
| droit public ou privé, sans but lucratif, qui fait appel à des | |
| volontaires, étant entendu que, par association de fait, il y a lieu | rechtspersoon zonder winstoogmerk die werkt met vrijwilligers, waarbij |
| d'entendre toute association dépourvue de la personnalité juridique et | onder feitelijke vereniging wordt verstaan elke vereniging zonder |
| composée de deux ou plusieurs personnes qui organisent, de commun | rechtspersoonlijkheid van twee of meer personen die in onderling |
| accord, une activité en vue de réaliser un objectif désintéressé, | overleg een activiteit organiseren met het oog op de verwezenlijking |
| excluant toute répartition de bénéfices entre ses membres et | van een onbaatzuchtige doelstelling, met uitsluiting van enige |
| administrateurs, et qui exercent un contrôle direct sur le | winstverdeling onder haar leden en bestuurders, en die een |
| fonctionnement de l'association; ». | rechtstreekse controle uitoefenen op de werking van de vereniging; ». |
| Quant à la recevabilité | Ten aanzien van de ontvankelijkheid |
| B.2. Le Conseil des ministres conteste la recevabilité du recours en | B.2. De Ministerraad betwist de ontvankelijkheid van het beroep tot |
| annulation au motif que la partie requérante n'indique pas en quoi son | vernietiging omdat de verzoekende partij niet aantoont in welk opzicht |
| objet social serait affecté par la disposition attaquée ni ne prouve | haar maatschappelijk doel zou worden geraakt door de bestreden |
| qu'elle poursuit effectivement son objet social, ce qui devrait | bepaling, noch bewijst dat zij haar maatschappelijk doel werkelijk |
| notamment ressortir du dépôt de la liste de ses membres et des comptes | nastreeft, wat onder meer zou moeten blijken uit de neerlegging van |
| annuels, ainsi que d'autres éléments matériels. | haar ledenlijst en jaarrekening en andere feitelijke elementen. |
| B.3.1. Par ordonnance du 17 octobre 2007, la Cour a invité la partie | B.3.1. Bij beschikking van 17 oktober 2007 heeft het Hof de |
| requérante à fournir la preuve, au plus tard à l'audience, des | verzoekende partij uitgenodigd om, uiterlijk ter terechtzitting, het |
| publications qui sont nécessaires, en vertu de la loi du 27 juin 1921 sur les associations sans but lucratif, les associations internationales sans but lucratif et les fondations, à peine d'irrecevabilité de son action en justice. B.3.2. La partie requérante est une association sans but lucratif qui a pour objet social « la formation, l'enseignement, l'éducation, la consultation et l'organisation de séminaires, de débats et de conférences ». Ainsi qu'il ressort des pièces produites, les comptes annuels 2003, | bewijs te leveren van de bekendmakingen die op grond van de wet van 27 juni 1921 betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen noodzakelijk zijn op straffe van onontvankelijkheid van haar optreden in rechte. B.3.2. De verzoekende partij is een vereniging zonder winstoogmerk die « de opleiding, het onderwijs, de opvoeding, de vorming, de raadgeving en de organisatie van seminaries, beraadslagingen en conferenties » tot maatschappelijk doel heeft. Blijkens de overgelegde stukken werden de jaarrekeningen 2003, 2004, |
| 2004, 2005 et 2006 ont été déposés au greffe du Tribunal de commerce | 2005 en 2006 neergelegd ter griffie van de Rechtbank van koophandel te |
| de Louvain, de sorte qu'il est satisfait à la condition de fournir la preuve des publications requises par l'article 26 de la loi du 27 juin 1921. B.3.3. Une association comme la partie requérante peut être affectée directement et défavorablement par une disposition législative qui règle sa responsabilité pour les activités de ses bénévoles. B.3.4. L'exigence pour une association sans but lucratif de démontrer, dans le cadre du recours en annulation auprès de la Cour, qu'elle poursuit effectivement son objet social, ne s'applique que lorsque l'association sans but lucratif n'invoque pas son intérêt personnel. B.3.5. L'exception d'irrecevabilité du recours est rejetée. Quant à l'étendue du recours B.4. Le Conseil des ministres soulève également l'exception d'irrecevabilité du second moyen. Ce moyen est dirigé spécifiquement contre l'obligation de contracter une assurance responsabilité civile notamment pour la partie requérante, en tant que personne morale qui n'occupe pas de personnel. Etant donné que cette obligation | Leuven, zodat is voldaan aan de voorwaarde om het bewijs te leveren van de op grond van artikel 26 van de wet van 27 juni 1921 vereiste bekendmakingen. B.3.3. Een vereniging zoals de verzoekende partij kan rechtstreeks en ongunstig worden geraakt door een wetsbepaling die haar aansprakelijkheid regelt voor het optreden van haar vrijwilligers. B.3.4. Het vereiste voor een vereniging zonder winstoogmerk om in het kader van het beroep tot vernietiging bij het Hof, aan te tonen dat zij haar maatschappelijk doel werkelijk nastreeft, geldt enkel wanneer de vereniging zonder winstoogmerk niet haar persoonlijk belang aanvoert. B.3.5. De exceptie van niet-ontvankelijkheid van het beroep wordt verworpen. Ten aanzien van de omvang van het beroep B.4. De Ministerraad werpt tevens de exceptie van onontvankelijkheid van het tweede middel op. Dat middel is specifiek gericht tegen de verplichting tot het afsluiten van een burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering door onder meer de verzoekende partij als rechtspersoon die geen personeel tewerkstelt. Vermits die |
| d'assurance figure à l'article 6, § 1er, de la loi du 3 juillet 2005 | verzekeringsplicht is opgenomen in artikel 6, § 1, van de wet van 3 |
| relative aux droits des volontaires, tel qu'il a été remplacé par | juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, zoals vervangen |
| l'article 6, 1°, de la loi du 19 juillet 2006, qui n'est cependant pas attaqué par le recours, le second moyen serait irrecevable. B.5. Selon la disposition précitée, les organisations qui, en vertu de l'article 5, sont civilement responsables des dommages causés par un volontaire contractent, afin de couvrir les risques liés au volontariat, une assurance qui couvre au minimum la responsabilité civile de l'organisation, à l'exclusion de la responsabilité contractuelle. Etant donné que la disposition attaquée, qui prévoit un régime de | bij artikel 6, 1°, van de wet van 19 juli 2006, dat evenwel niet wordt bestreden met het beroep, zou het tweede middel niet ontvankelijk zijn. B.5. Volgens de voormelde bepaling moeten de organisaties die krachtens artikel 5 burgerlijk aansprakelijk zijn voor de schade die een vrijwilliger veroorzaakt, tot dekking van de risico's met betrekking tot vrijwilligerswerk een verzekeringscontract sluiten, dat ten minste de burgerlijke aansprakelijkheid van de organisatie dekt, met uitzondering van de contractuele aansprakelijkheid. Vermits de bestreden bepaling, die voorziet in een aansprakelijkheidsregeling die analoog is aan de regeling van artikel |
| responsabilité analogue au régime contenu à l'article 18 de la loi sur | 18 van de arbeidsovereenkomstenwet, die de beste waarborgen op |
| les contrats de travail, qui offrirait les meilleures garanties de | bescherming van de vrijwilliger zou bieden, onlosmakelijk verbonden is |
| protection du volontaire, est indissociablement liée à l'assurance de | met de verzekering van de organisatie (Parl. St., Kamer, 2005-2006, |
| l'organisation (Doc. parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-2496/001, p. | DOC 51-2496/001, p. 7), dient het tweede middel te worden betrokken |
| 7), le second moyen doit être pris en compte dans l'examen du premier | bij de beoordeling van het eerste middel dat tegen de bestreden |
| moyen dirigé contre la disposition attaquée. | bepaling is gericht. |
| L'exception d'irrecevabilité du second moyen est rejetée. | De exceptie van niet-ontvankelijkheid van het tweede middel wordt |
| Quant au fond | verworpen. |
| B.6. L'article 5 attaqué de la loi du 19 juillet 2006 exclut la | Ten gronde B.6. Het bestreden artikel 5 van de wet van 19 juli 2006 sluit de |
| responsabilité civile du volontaire pour le dommage qu'il causerait | burgerlijke aansprakelijkheid van de vrijwilliger uit voor de schade |
| dans l'exercice d'activités volontaires, sauf en cas de dol, de faute | die hij zou veroorzaken bij het verrichten van vrijwilligerswerk, |
| grave ou de faute légère présentant un caractère habituel plutôt | behalve in geval van bedrog, zware fout of eerder gewoonlijk dan |
| qu'accidentel. Cette exclusion ne vaut toutefois que pour les | toevallig voorkomende lichte fout. Die uitsluiting geldt evenwel |
| activités volontaires organisées par les personnes morales visées par | slechts voor het vrijwilligerswerk dat wordt ingericht door de bij de |
| la loi, par les associations de fait visées par la loi qui occupent | wet bedoelde rechtspersonen, door de bij de wet omschreven feitelijke |
| une ou plusieurs personnes engagées dans les liens d'un contrat de | verenigingen die één of meer personen met een arbeidsovereenkomst |
| travail ou par les associations de fait qui, en raison de leur lien | tewerkstellen en door de feitelijke verenigingen die wegens hun |
| spécifique avec une personne morale ou avec une association de fait | specifieke verbondenheid met een rechtspersoon of met een feitelijke |
| qui occupe une ou plusieurs personnes, peuvent être considérées comme | vereniging die één of meer personen tewerkstelt, als een afdeling van |
| une section des deux entités précitées. | beide voormelde entiteiten kunnen worden beschouwd. |
| B.7. Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 | B.7. Het middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 |
| de la Constitution, en ce qu'une différence de traitement serait | van de Grondwet, doordat een verschil in behandeling zou worden |
| établie entre les responsables volontaires d'une association de fait | ingesteld tussen de vrijwillige verantwoordelijken van een feitelijke |
| et les administrateurs volontaires d'une ASBL n'occupant ni l'une ni | vereniging en de vrijwillige bestuurders van een VZW die beide geen |
| l'autre des travailleurs sous contrat de travail, en ce que, d'une | werknemers met een arbeidsovereenkomst tewerkstellen, doordat, |
| part, les premiers cités seraient exonérés de la responsabilité en cas | enerzijds, de eerstgenoemden zouden zijn ontheven van |
| de dommage causé par ou du fait de volontaires dans l'exercice | aansprakelijkheid bij schade veroorzaakt door of ten gevolge van |
| d'activités volontaires, alors que les personnes citées en dernier | vrijwilligers bij de uitoefening van het vrijwilligerswerk, terwijl de |
| lieu n'en seraient pas exonérées (première branche) et que, d'autre | laatstgenoemden daarvan niet zouden zijn ontheven (eerste onderdeel) |
| part, les premiers cités pourraient faire intervenir leur assurance | en, anderzijds, de eerstgenoemden een beroep zouden kunnen doen op hun |
| familiale couvrant le dommage causé par ou du fait du volontaire dans | familiale polis die de schade, veroorzaakt door of ten gevolge van de |
| l'exercice de ses activités volontaires, alors que tel ne serait pas | vrijwilliger in de uitoefening van diens vrijwilligerswerk, dekt, |
| le cas pour les derniers cités (seconde branche). | terwijl dat niet het geval zou zijn voor de laatstgenoemden (tweede |
| B.8. Par la disposition attaquée, le législateur entendait apporter | onderdeel). B.8. Met de bestreden bepaling beoogde de wetgever een aantal |
| plusieurs améliorations au régime de responsabilité pour le | verbeteringen aan te brengen in de aansprakelijkheidsregeling voor de |
| volontaire, qui a été instauré par la loi du 3 juillet 2005 et modifié | vrijwilliger, die werd ingevoerd bij de wet van 3 juli 2005 en |
| par la loi du 27 décembre 2005. Le but était notamment de « tenir | gewijzigd bij de wet van 27 december 2005. Zo was het onder meer de |
| compte des problèmes concrets que pose la réglementation initialement | bedoeling « rekening [te] houden met de concrete problemen die de door |
| prévue par le législateur en matière de responsabilité et d'assurance | de wetgever initieel beoogde regeling inzake aansprakelijkheid en |
| verzekering inhoudt ten aanzien van een aantal kleine, tijdelijke, | |
| pour un certain nombre de petites associations de fait momentanées » | feitelijke verenigingen » (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC |
| (Doc. parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-2496/001, p. 6). | 51-2496/001, p. 6). |
| Il fut postulé qu'un régime de responsabilité et d'assurance efficace | Daarbij werd ervan uitgegaan dat een goede aansprakelijkheids- en |
| doit reposer sur trois piliers : la victime peut être indemnisée; le | verzekeringsregeling moet rusten op drie pijlers : het slachtoffer kan |
| volontaire qui a causé le dommage bénéficie d'une protection aussi | worden vergoed; de vrijwilliger die schade veroorzaakt, wordt zoveel |
| complète que possible conférée par une assurance contractée par | als mogelijk beschermd door een door de organisatie afgesloten |
| l'organisation; les autres volontaires ou membres de l'organisation ne | verzekering; andere vrijwilligers of leden van de organisatie kunnen |
| peuvent pas être tenus pour responsables de la faute commise par un | niet worden aangesproken voor de fout van een bepaalde vrijwilliger |
| volontaire déterminé (ibid., pp. 6-7). | (ibid., pp. 6-7). |
| B.9. La disposition attaquée, qui établit la différence de traitement quant à la responsabilité du volontaire, repose sur un critère objectif, à savoir la nature de l'organisation pour laquelle il exerce des activités volontaires. A la lumière des motifs indiqués dans les travaux préparatoires, ce critère est pertinent pour réaliser l'objectif poursuivi par le législateur. En effet, la responsabilité personnelle du volontaire est exclue pour les organisations qui ont les possibilités dont disposent les associations plus structurées, en tant que personne morale ou en tant qu'association de fait occupant une ou plusieurs personnes sous contrat de travail ou qui est une section d'une des autres organisations précitées. Etant donné qu'elles sont déjà soumises à une série de formalités légales qui nécessitent un fonctionnement structuré ainsi qu'une gestion réfléchie, elles peuvent également être réputées connaître les obligations qui leur sont imposées, notamment quant à l'assurance des activités volontaires au sein de leur | B.9. De bestreden bepaling die het verschil in behandeling inzake de aansprakelijkheid van de vrijwilliger instelt, berust op een objectief criterium, namelijk de aard van de organisatie waarvoor hij vrijwilligerswerk verricht. Dat criterium is, op grond van de in de parlementaire voorbereiding opgegeven motieven, pertinent om de door de wetgever nagestreefde doelstelling te verwezenlijken. De persoonlijke aansprakelijkheid van de vrijwilliger wordt immers uitgesloten voor die organisaties die de mogelijkheden hebben die meer gestructureerde verenigingen - als rechtspersoon of als feitelijke vereniging die één of meer personen met een arbeidsovereenkomst tewerkstelt of die een afdeling is van één van de voormelde andere organisaties - ter beschikking staan. Vermits zij reeds zijn onderworpen aan een reeks van wettelijke formaliteiten die een gestructureerde werking, met een doordachte leiding, noodzakelijk maken, kunnen zij ook worden geacht op de hoogte te zijn van de verplichtingen die, onder meer op het vlak van de verzekering van het vrijwilligerswerk binnen hun organisatie, op hen rusten. Op die wijze wordt tevens de vrijwilliger op maximale wijze beschermd, en |
| organisation. En outre, le volontaire est ainsi protégé de façon | wordt tegelijk rekening gehouden met de eigenheid van het |
| maximale et il est également tenu compte de la spécificité de la vie | verenigingsleven, die eraan in de weg staat dat dezelfde |
| associative, qui empêche que ces mêmes obligations s'appliquent aux | verplichtingen zouden gelden voor kleine, tijdelijke feitelijke |
| associations de fait modestes et momentanées, qui ne disposent pas des | verenigingen die niet beschikken over dezelfde mogelijkheden als meer |
| mêmes possibilités que les associations plus structurées (Doc. parl., | gestructureerde verenigingen (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC |
| Chambre, 2005-2006, DOC 51-2496/001, pp. 7-8). | 51-2496/001, pp. 7-8). |
| Par ailleurs, la mesure n'a pas d'effets disproportionnés, étant donné | De maatregel heeft bovendien geen onevenredige gevolgen aangezien de |
| que l'obligation de contracter une assurance visant à couvrir les | verplichting tot het sluiten van een verzekeringscontract tot dekking |
| risques relatifs aux activités volontaires ne peut, en soi, être | van de risico's met betrekking tot vrijwilligerswerk, op zich niet als |
| considérée comme excessive pour les organisations qui sont déjà | overdreven kan worden ervaren voor de organisaties die reeds aan |
| soumises à des obligations légales étendues. Pour qu'il soit plus aisé | uitgebreide wettelijke verplichtingen zijn onderworpen. Teneinde het |
| de satisfaire à cette obligation, le législateur a prévu, à l'article | voldoen aan die verplichting te vergemakkelijken, heeft de wetgever in |
| 6, § 5, de la loi du 3 juillet 2005, inséré par l'article 6, 5°, de la | artikel 6, § 5, van de wet van 3 juli 2005, toegevoegd bij artikel 6, |
| loi du 19 juillet 2006, la possibilité pour ces organisations de | 5°, van de wet van 19 juli 2006, voorzien in de mogelijkheid voor die |
| s'affilier, contre le paiement d'une prime, à une police collective | organisaties om zich, tegen betaling van een premie, aan te sluiten |
| qui satisfait aux conditions visées au paragraphe 3 de cet article. | bij een collectieve polis die voldoet aan de in paragraaf 3 van dat |
| La distinction qui est ainsi établie quant au régime de responsabilité | artikel bedoelde voorwaarden. Het aldus gemaakte onderscheid met betrekking tot de |
| des activités volontaires qui est lié à une obligation d'assurance est | aansprakelijkheidsregeling voor vrijwilligerswerk die is gekoppeld aan |
| justifiée de manière objective et raisonnable. | een verzekeringsplicht, is objectief en redelijk verantwoord. |
| B.10. La partie requérante déduit de la disposition attaquée que les | B.10. Uit de bestreden bepaling wordt door de verzoekende partij |
| responsables volontaires d'une association de fait qui n'occupe pas de | afgeleid dat de vrijwillige verantwoordelijken van een feitelijke |
| travailleurs sous contrat de travail sont exonérés de la | vereniging die geen werknemers met een arbeidsovereenkomst |
| responsabilité en cas de dommage causé par ou du fait de volontaires | tewerkstelt, worden ontheven van aansprakelijkheid bij schade |
| dans l'exercice d'activités volontaires, alors que les administrateurs | veroorzaakt door of ten gevolge van vrijwilligers bij de uitoefening |
| volontaires d'une ASBL qui n'occupe pas de travailleurs sous contrat | van het vrijwilligerswerk, terwijl de vrijwillige bestuurders van een |
| VZW die geen werknemers met een arbeidsovereenkomst tewerkstelt, | |
| de travail n'en seraient pas exonérés. | daarvan niet zouden worden ontheven. |
| B.11. Contrairement à ce que soutient la partie requérante, les | B.11. Anders dan de verzoekende partij voorhoudt, zijn de vrijwillige |
| administrateurs volontaires d'une ASBL qui n'occupe pas de | bestuurders van een VZW die geen werknemers met een |
| travailleurs sous contrat de travail, ainsi que les administrateurs | arbeidsovereenkomst tewerkstelt, alsmede de vrijwillige bestuurders |
| volontaires d'une autre organisation qui entre dans le champ | van een andere organisatie die onder de toepassing van het bestreden |
| d'application de l'article attaqué ne sont pas responsables du dommage | artikel valt, niet aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door of |
| causé par ou du fait de volontaires dans l'exercice d'activités | ten gevolge van vrijwilligers bij het verrichten van het gewone |
| volontaires normales, c'est-à-dire les activités volontaires exercées | vrijwilligerswerk, dit is het vrijwilligerswerk dat wordt verricht |
| en dehors des activités d'administrateur. En effet, l'article 5, | buiten het optreden als bestuurder. Artikel 5, eerste lid, tweede zin, |
| alinéa 1er, deuxième phrase, de la loi du 3 juillet 2005 énonce | van de wet van 3 juli 2005 bepaalt immers uitdrukkelijk dat voor de |
| expressément que, pour le dommage causé dans l'exercice d'activités | schade veroorzaakt bij het verrichten van vrijwilligerswerk waarvoor |
| volontaires pour lesquelles le volontaire lui-même n'est pas | |
| civilement responsable, l'association de fait, la personne morale ou | de vrijwilliger zelf niet burgerlijk aansprakelijk is, de feitelijke |
| l'organisation dont l'association de fait constitue une section sont | vereniging, de rechtspersoon of de organisatie waarvan de feitelijke |
| civilement responsables et, par conséquent, non les administrateurs | vereniging een afdeling vormt, burgerlijk aansprakelijk zijn, en |
| volontaires eux-mêmes. | bijgevolg niet de vrijwilligers-bestuurders zelf. |
| B.12. Le premier moyen, en sa première branche, n'est pas fondé. | B.12. Het eerste onderdeel van het eerste middel is niet gegrond. |
| B.13. Selon la partie requérante, le principe d'égalité et de | B.13. Volgens de verzoekende partij wordt het beginsel van gelijkheid |
| non-discrimination serait également violé en ce que les responsables volontaires d'une association de fait qui n'occupe pas de travailleurs sous contrat de travail pourraient invoquer leur police d'assurance familiale qui couvre le dommage causé par ou du fait de leurs activités volontaires, alors que les administrateurs volontaires d'une ASBL qui n'occupe pas de travailleurs sous contrat de travail ne pourraient pas le faire. B.14. La différence de traitement dénoncée entre les deux catégories de personnes, comme l'a exposé la partie requérante, n'existe qu'en tant que leur qualité de responsable de leur organisation serait prise en compte. L'administrateur d'une ASBL qui n'occupe pas de travailleurs sous contrat de travail relève, en ce qui concerne les actes qu'il pose en tant que simple volontaire de son organisation - | en niet-discriminatie eveneens geschonden doordat de vrijwillige verantwoordelijken van een feitelijke vereniging die geen werknemers met een arbeidsovereenkomst tewerkstelt, een beroep zouden kunnen doen op hun familiale polis die de schade dekt die zou worden veroorzaakt door of ten gevolge van hun vrijwilligerswerk, terwijl de vrijwillige bestuurders van een VZW die geen werknemers met een arbeidsovereenkomst tewerkstelt, daarop geen beroep zouden kunnen doen. B.14. Het aangeklaagde verschil in behandeling tussen beide categorieën van personen, zoals het door de verzoekende partij wordt uiteengezet, bestaat slechts in zoverre hun hoedanigheid als verantwoordelijke van hun organisatie in aanmerking wordt genomen. De bestuurder van een VZW die geen werknemers met een arbeidsovereenkomst tewerkstelt, valt, met betrekking tot de handelingen die hij stelt als gewoon vrijwilliger van zijn organisatie - dit wil zeggen buiten zijn |
| c'est-à-dire en dehors de son mandat d'administrateur -, de | bestuurdersmandaat om -, onder de toepassing van de bestreden bepaling |
| l'application de la disposition attaquée et bénéficie d'un statut plus | en geniet een gunstiger statuut dan de vrijwilliger van een feitelijke |
| favorable que le volontaire d'une association de fait qui n'occupe pas | vereniging zonder werknemers in dienst, die voor zijn handelingen als |
| de travailleurs salariés, qui, pour ses actes de volontaire, qu'il | vrijwilliger, ongeacht of hij als verantwoordelijke van de vereniging |
| agisse comme responsable de l'association ou comme simple volontaire, | dan wel als gewoon vrijwilliger optreedt, op grond van het gemeen |
| en vertu du droit commun, doit répondre de sa propre faute sur son | recht met zijn vermogen persoonlijk aansprakelijk is voor de eigen |
| patrimoine propre (Doc. parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-2496/001, p. | fout (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2496/001, p. 7). |
| 7). B.15. La différence de traitement dénoncée repose sur un critère | B.15. Het aangeklaagde verschil in behandeling berust op een objectief |
| objectif, à savoir la nature de l'organisation au sein de laquelle le | criterium, namelijk de aard van de organisatie waarbij de vrijwilliger |
| volontaire assume des responsabilités. Elle ne découle pas de la | verantwoordelijkheid opneemt. Het vloeit niet zozeer voort uit de |
| disposition législative attaquée elle-même, qui règle de manière | bestreden wetsbepaling zelf, die op algemene wijze het statuut van de |
| générale le statut du volontaire, mais de la législation spécifique | vrijwilliger regelt, doch uit de specifieke wetgeving die het statuut |
| qui règle le statut - et la responsabilité - des administrateurs d'une | - en de aansprakelijkheid - regelt van de bestuurders van een |
| association sans but lucratif, dont, en particulier, la loi du 27 juin | vereniging zonder winstoogmerk, waaronder in het bijzonder de wet van |
| 1921 sur les associations sans but lucratif, les associations | 27 juni 1921 betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de |
| internationales sans but lucratif et les fondations. Ainsi qu'il | internationale verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen. |
| ressort des travaux préparatoires de la disposition attaquée, cette | Zoals uit de parlementaire voorbereiding van de bestreden bepaling |
| dernière loi prime, en tant que régime particulier applicable aux | blijkt, primeert deze laatste wet als bijzondere regeling die geldt |
| administrateurs d'une ASBL, la loi du 3 juillet 2005, dont l'article 5 | voor de bestuurders van een VZW, op de wet van 3 juli 2005, waarvan |
| prévoit le régime de responsabilité général pour les volontaires (Doc. | artikel 5 voorziet in de algemene aansprakelijkheidsregeling voor |
| parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-2496/005, pp. 15 et 29). Cette différence de traitement est raisonnablement justifiée, étant donné que les administrateurs d'une ASBL sont supposés connaître les obligations qui reposent tant sur l'association que sur eux-mêmes en tant qu'administrateurs, et qui emportent une responsabilité déterminée, qu'ils assument volontairement. Ils peuvent en outre s'assurer contre le risque de leur mandat d'administrateur au moyen d'une assurance responsabilité d'administrateur spécifique, comme le responsable d'une association de fait sans travailleurs salariés peut | vrijwilligers (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2496/005, pp. 15 en 29). Dat verschil in behandeling is redelijk verantwoord vermits van bestuurders van een VZW mag worden aangenomen dat zij op de hoogte zijn van de verplichtingen die zowel op de vereniging als op henzelf als bestuurders wegen, en die een bepaalde verantwoordelijkheid met zich meebrengen, die zij vrijwillig opnemen. Bovendien kunnen zij zich tegen het risico van hun bestuurdersmandaat verzekeren middels een specifieke bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering, zoals de verantwoordelijke van een feitelijke vereniging zonder werknemers dat |
| le faire via son assurance familiale, la différence au niveau des | kan via zijn familiale verzekering, waarbij het - weliswaar bestaande |
| primes - qui, il est vrai, existe - étant la conséquence inévitable de | - verschil in premie het onvermijdelijke gevolg is van de omvang van |
| l'ampleur des responsabilités respectives qui sont assumées. | de respectieve verantwoordelijkheden die worden opgenomen. |
| B.16. Le premier moyen, en sa seconde branche, n'est pas fondé. | B.16. Het tweede onderdeel van het eerste middel is niet gegrond. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| rejette le recours. | verwerpt het beroep. |
| Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en | Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, |
| langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989, op |
| janvier 1989, à l'audience publique du 19 décembre 2007. | de openbare terechtzitting van 19 december 2007. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| Le président, | De voorzitter, |
| M. Bossuyt. | M. Bossuyt. |