Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 172/2006 du 22 novembre 2006 Numéro du rôle : 3821 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 40 à 43 du décret flamand du 18 décembre 1992 contenant des mesures d'accompagnement du budget 1993 et a La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 172/2006 du 22 novembre 2006 Numéro du rôle : 3821 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 40 à 43 du décret flamand du 18 décembre 1992 contenant des mesures d'accompagnement du budget 1993 et a La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...) Uittreksel uit arrest nr. 172/2006 van 22 november 2006 Rolnummer 3821 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 40 tot 43 van het Vlaamse decreet van 18 december 1992 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 1993 en ov Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 172/2006 du 22 novembre 2006 Uittreksel uit arrest nr. 172/2006 van 22 november 2006
Numéro du rôle : 3821 Rolnummer 3821
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 40 à 43 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 40 tot 43 van het
du décret flamand du 18 décembre 1992 contenant des mesures Vlaamse decreet van 18 december 1992 houdende bepalingen tot
d'accompagnement du budget 1993 et aux articles 97 et 98 de la loi du begeleiding van de begroting 1993 en over de artikelen 97 en 98 van de
21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises publiques wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige
économiques, posées par le Conseil d'Etat. economische overheidsbedrijven, gesteld door de Raad van State.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P.
J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y.
présidée par le président A. Arts, Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par arrêt n° 151.824 du 29 novembre 2005 en cause de l'Etat belge Bij arrest nr. 151.824 van 29 november 2005 in zake de Belgische Staat
contre la Région flamande, dont l'expédition est parvenue au greffe de tegen het Vlaamse Gewest, waarvan de expeditie ter griffie van het
la Cour d'arbitrage le 5 décembre 2005, le Conseil d'Etat a posé les Arbitragehof is ingekomen op 5 december 2005, heeft de Raad van State
questions préjudicielles suivantes : de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. L'article 40, § 1er, du décret [flamand] du 18 décembre 1992 « 1. Schendt artikel 40, § 1, van het [Vlaamse] decreet van 18
december 1992 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting
contenant des mesures d'accompagnement du budget 1993 viole-t-il les 1993 de regels die de onderscheiden bevoegdheden vaststellen van de
règles qui déterminent les compétences respectives de l'Etat et des
régions, en soumettant les opérateurs de réseaux publics de Staat en de gewesten door de operatoren van openbare
télécommunications à une obligation d'autorisation pour l'usage telecommunicatienetwerken aan een vergunningsplicht te onderwerpen
privatif du domaine des routes et de leurs dépendances relevant de la voor het privatief gebruik van het domein van de wegen en hun
gestion de la Région flamande, des cours d'eau et de leurs aanhorigheden ressorterend onder het beheer van het Vlaamse Gewest,
dépendances, de la digue de mer et des digues ? van de waterwegen en hun aanhorigheden, de zeewering en de dijken ?
2. Les articles 40, § 2, à 43 du décret [flamand] du 18 décembre 1992 2. Schenden de artikelen 40, § 2, tot 43, van het [Vlaamse] decreet
van 18 december 1992 houdende bepalingen tot begeleiding van de
contenant des mesures d'accompagnement du budget 1993 violent-ils les begroting 1993 de regels die de onderscheiden bevoegdheden vaststellen
règles qui déterminent les compétences respectives de l'Etat et des van de Staat en de gewesten door een retributie op te leggen aan de
régions en réclamant une rétribution aux opérateurs de réseaux publics operatoren van openbare telecommunicatienetwerken voor de vergunning,
de télécommunications pour l'autorisation requise en vue de l'usage vereist voor het privatief gebruik van het domein van de wegen en hun
privatif du domaine des routes et de leurs dépendances relevant de la aanhorigheden ressorterend onder het beheer van het Vlaamse Gewest,
gestion de la Région flamande, des cours d'eau et de leurs dépendances, de la digue de mer et des digues ? van de waterwegen en hun aanhorigheden, de zeewering en de dijken ?
3. L'article 97 de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines 3. Schendt artikel 97 van de wet van 21 maart 1991 betreffende de
entreprises publiques économiques viole-t-il les règles qui hervorming van sommige economische overheidsbedrijven de regels die de
déterminent les compétences respectives de l'Etat et des régions en onderscheiden bevoegdheden vaststellen van de Staat en de gewesten
autorisant les opérateurs de réseaux publics de télécommunications à door de operatoren van openbare telecommunicatienetwerken te machtigen
faire usage du domaine public des routes et de leurs dépendances om het openbaar domein van de wegen en hun aanhorigheden ressorterend
relevant de la gestion de la Région flamande, des cours d'eau et de onder het beheer van het Vlaamse Gewest, van de waterwegen en hun
leurs dépendances, de la digue de mer et des digues pour poser des aanhorigheden, de zeewering en de dijken te gebruiken om kabels,
câbles, des lignes aériennes et des équipements connexes et exécuter bovengrondse leidingen en bijhorende uitrusting aan te leggen en alle
tous les travaux y afférents, sans que la Région flamande puisse nodige werken hieraan uit te voeren zonder dat het Vlaamse Gewest het
soumettre à une obligation d'autorisation cet usage privatif de son toelaten van dit privatief gebruik van zijn openbaar domein aan een
domaine public ? vergunningsplicht mag onderwerpen ?
4. L'article 98 de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines 4. Schendt artikel 98 van de wet van 21 maart 1991 betreffende de
entreprises publiques économiques viole-t-il les règles qui hervorming van sommige economische overheidsbedrijven de regels die de
déterminent les compétences respectives de l'Etat et des régions en onderscheiden bevoegdheden vaststellen van de Staat en de gewesten
interdisant à la Région flamande de réclamer une rétribution aux door het Vlaamse Gewest te verbieden, voor het gebruiksrecht van het
opérateurs de réseaux publics de télécommunications pour le droit openbaar domein van de wegen en hun aanhorigheden ressorterend onder
d'usage du domaine public des routes et de leurs dépendances relevant het beheer van het Vlaamse Gewest, van de waterwegen en hun
de la gestion de la Région flamande, des cours d'eau et de leurs aanhorigheden, de zeewering en de dijken, aan de operatoren van
dépendances, de la digue de mer et des digues ? ». openbare telecommunicatienetwerken een retributie op te leggen ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant aux dispositions en cause Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen
B.1. Les questions préjudicielles portent sur les articles 40 à 43 du B.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de artikelen 40 tot
décret flamand du 18 décembre 1992 contenant des mesures 43 van het Vlaamse decreet van 18 december 1992 houdende bepalingen
d'accompagnement du budget 1993 ainsi que sur les articles 97 et 98 de tot begeleiding van de begroting 1993 en op de artikelen 97 en 98 van
la loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige
publiques économiques. economische overheidsbedrijven.
Les articles 40 à 43 du décret précité du 18 décembre 1992, dans leur De artikelen 40 tot 43 van het voormelde decreet van 18 december 1992,
version applicable avant leur remplacement ou leur modification par in hun toepasselijke versie vóór de vervanging of wijziging ervan bij
les décrets des 5 juillet 2002, 20 décembre 2002, 19 décembre 2003 et de decreten van 5 juli 2002, 20 december 2002, 19 december 2003 en 24
24 décembre 2004, disposaient comme suit : december 2004, luiden als volgt :
«

Art. 40.§ 1er. L'usage privatif du domaine des routes et de leurs

«

Art. 40.§ 1. Het privatief gebruik van het domein van de wegen en

dépendances relevant de la gestion de la Région flamande, des cours hun aanhorigheden ressorterend onder het beheer van het Vlaamse
d'eau et de leurs dépendances, des digues de mer et des digues peut Gewest, van de waterwegen en hun aanhorigheden, de zeewering en de
faire l'objet d'une autorisation. dijken kan worden toegestaan met een vergunning.
§ 2. Le détenteur de l'autorisation est tenu à payer une rétribution § 2. Het verkrijgen van een vergunning is onderworpen aan het betalen
qui est composée soit d'un droit fixe soit d'un droit fixe et une van een retributie, die kan bestaan uit een vast recht of een vast
partie variable. La rétribution due peut être levée une fois ou recht en een variabel gedeelte. De verschuldigde retributie kan
périodiquement. eenmalig of periodiek worden geheven.
Art.41. L'Exécutif flamand est habilité à fixer les conditions et la

Art. 41.De Vlaamse Regering is gemachtigd de voorwaarden en de

procédure concernant l'octroi de l'autorisation ainsi que le montant procedure inzake het toekennen van de vergunning evenals het bedrag en
et le mode de perception de la rétribution. de wijze van inning van de retributie vast te stellen.
Art.42. Les services qui relèvent de l'Exécutif flamand et qui sont

Art. 42.De diensten die afhangen van de Vlaamse Regering en bevoegd

compétents pour la gestion des biens domaniaux précités, sont chargés zijn voor het beheer van de voornoemde domeingoederen, zijn belast met
de la délivrance de l'autorisation, de la perception des rétributions het afgeven van de vergunning, de inning van de verschuldigde
dues et du contrôle du respect des conditions imposées par retributies en het toezicht op de naleving van de opgelegde
l'autorisation. vergunningsvoorwaarden.

Art. 43.Peuvent être dispensés de la rétribution :

Art. 43.Kunnen van de retributie worden vrijgesteld :

- les usagers du cours d'eau et leurs fournisseurs; - de gebruikers van de waterweg en hun bevoorraders;
- les propriétaires, locataires, fermiers riverains ainsi que leurs - de aangelande eigenaars, huurders, pachters, evenals hun
fournisseurs et visiteurs; bevoorraders en bezoekers;
- les armateurs et les affréteurs; - de rederijen en scheepsbevrachters;
- le personnel des intercommunales et des sociétés concessionnaires - het personeel van de intercommunales en concessiehoudende
pour la surveillance de leurs installations; maatschappijen voor toezicht op hun installaties;
- les handicapés. - de mindervaliden.
Les opérations suivantes peuvent également être dispensées de la De volgende verrichtingen kunnen eveneens van de retributie worden
rétribution : vrijgesteld :
- les activités effectuées sans but lucratif et qui sont de nature - activiteiten die zonder winstgevend oogmerk worden uitgevoerd en van
sociale, culturelle ou pédagogique; sociale, culturele of pedagogische aard zijn;
- les travaux exécutés dans le cadre de la gestion des accotements ou - werkzaamheden die in het kader van het bermbeheer of ecologisch
de la gestion écologique et qui dispensent en tout ou en partie de beheer worden uitgevoerd en die daardoor de beheerder van de betrokken
l'entretien, le gestionnaire de la route ou du cours d'eau concernés. weg of waterweg geheel of gedeeltelijk ontslaan van het onderhoud.
L'Exécutif flamand fixe les modalités en la matière ». De Vlaamse Regering bepaalt de nadere regelen ».
Les articles 97 et 98 de la loi précitée du 21 mars 1991, modifiés par De artikelen 97 en 98 van de voormelde wet van 21 maart 1991, zoals
les articles 48 et 49 de la loi du 19 décembre 1997, tels qu'ils sont gewijzigd bij de artikelen 48 en 49 van de wet van 19 december 1997,
applicables dans l'instance pendante devant la juridiction a quo, zoals van toepassing in het geding dat voor het verwijzende
énoncent comme suit : rechtscollege aanhangig is, luiden als volgt :
«

Art. 97.§ 1er. Dans les conditions prévues dans ce chapitre, tout

«

Art. 97.§ 1. Onder de voorwaarden bepaald in dit hoofdstuk, is elke

opérateur d'un réseau public de télécommunications est autorisé à operator van een openbaar telecommunicatienet gemachtigd om, mits
faire usage du domaine public et des propriétés pour établir des eerbiediging van hun bestemming en de wettelijke en reglementaire
câbles, lignes aériennes et équipements connexes et exécuter tous les bepalingen die hun gebruik regelen, het openbaar domein en de
travaux y afférents, dans le respect de leur destination et des eigendommen te gebruiken om kabels, bovengrondse lijnen en
dispositions légales et réglementaires régissant leur utilisation. bijbehorende uitrustingen aan te leggen en alle nodige werken hieraan uit te voeren.
Font partie de ces travaux, ceux qui sont nécessaires au maintien, à Tot deze werken behoren die welke nodig zijn voor de instandhouding,
la modification, à la réparation, à l'enlèvement et au contrôle des de wijziging, de herstelling, de opruiming en de controle op de
câbles, lignes aériennes et équipements connexes. kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende uitrustingen.
§ 2. Les câbles, lignes aériennes et équipements connexes établis § 2. De aangelegde kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende
restent la propriété de l'opérateur du réseau public de uitrustingen blijven eigendom van de operator van het betrokken
télécommunications concerné. openbaar telecommunicatienet.

Art. 98.§ 1er. Avant d'établir des câbles, lignes aériennes et équipements connexes sur le domaine public, tout opérateur d'un réseau public de télécommunications soumet le plan des lieux et des caractéristiques d'aménagement à l'approbation de l'autorité dont relève le domaine public. Cette autorité devra statuer dans les deux mois à compter du dépôt du plan et donner notification de sa décision à l'opérateur du réseau public de télécommunications concerné. Passé ce délai, le silence de l'autorité vaut approbation. En cas de contestation persistante, il est statué par arrêté royal. § 2. Pour ce droit d'utilisation, l'autorité ne peut imposer à l'opérateur du réseau public de télécommunications concerné aucun impôt, taxe, péage, rétribution ou indemnité, de quelque nature que ce soit. Tout opérateur d'un réseau public de télécommunications détient en outre un droit de passage gratuit pour les câbles, lignes aériennes et équipements connexes dans les ouvrages publics ou privés situés dans le domaine public. § 3. L'autorité a le droit de faire modifier l'installation ou le plan d'aménagement des câbles, lignes aériennes et équipements connexes à

Art. 98.§ 1. Vooraleer kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende uitrustingen aan te leggen op het openbaar domein, onderwerpt elke operator van een openbaar telecommunicatienet het plan van de plaats van aanleg en de bijzonderheden ervan aan de goedkeuring van de overheid van wie het openbaar domein afhangt. Deze overheid beslist binnen twee maanden vanaf de dag waarop het plan werd ingediend en zij geeft de operator van het betrokken openbaar telecommunicatienet kennis van haar beslissing. Na het verstrijken van die termijn geldt het stilzwijgen van de overheid als goedkeuring. In geval van blijvende onenigheid wordt beslist bij koninklijk besluit. § 2. De overheid mag voor dat gebruiksrecht de operator van het betrokken openbaar telecommunicatienet geen belasting, taks, cijns, retributie of vergoeding, van welke aard ook, opleggen. Bovendien bezit elke operator van een openbaar telecommunicatienet een kosteloos doorgangsrecht voor de kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende uitrustingen in de openbare of particuliere bouwwerken, die in het openbaar domein worden aangebracht. § 3. De overheid heeft het recht om de inrichting of het plan van aanleg van de kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende uitrustingen te doen wijzigen naar aanleiding van werken die zij wenst uit te

l'occasion de travaux qu'elle désire effectuer au domaine public qu'elle gère. Elle doit en informer l'opérateur du réseau public de télécommunications concerné par lettre recommandée à la poste au moins deux mois avant de commencer l'exécution des travaux. Les frais inhérents à la modification des câbles, lignes aériennes et équipements connexes sont à charge de l'opérateur du réseau public de télécommunications concerné. Lorsque ces travaux au domaine public ne sont pas entrepris ou lorsque l'autorité a demandé la modification des câbles, lignes aériennes et équipements connexes en faveur d'une autre personne, l'opérateur du voeren aan het openbaar domein dat zij beheert. Zij behoort de operator van het betrokken openbaar telecommunicatienet hiervan bij ter post aangetekende brief kennis te geven ten minste twee maanden vóór de uitvoering van de werken wordt aangevat. De kosten wegens wijziging van de kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende uitrustingen zijn ten laste van de operator van het betrokken openbaar telecommunicatienet. Wanneer die werken aan het openbaar domein niet worden uitgevoerd of wanneer de overheid de wijziging van de kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende uitrustingen heeft aangevraagd ten gunste van een andere persoon, kan de operator van het betrokken openbaar
réseau public de télécommunications concerné peut mettre les frais de telecommunicatienet de kosten van de wijziging ten laste van de
modification à la charge de l'autorité ». overheid leggen ».
Quant aux première et troisième questions préjudicielles Ten aanzien van de eerste en de derde prejudiciële vraag
B.2. Par la première question préjudicielle, la juridiction a quo B.2. Met de eerste prejudiciële vraag wenst het verwijzende
demande à la Cour si l'article 40, § 1er, du décret flamand du 18 rechtscollege van het Hof te vernemen of artikel 40, § 1, van het
décembre 1992 contenant des mesures d'accompagnement du budget 1993 Vlaamse decreet van 18 december 1992 houdende bepalingen tot
viole les règles répartitrices de compétences en tant qu'il soumet les begeleiding van de begroting 1993 de bevoegdheidverdelende regels
opérateurs de réseaux publics de télécommunications à une obligation schendt in zoverre het de operatoren van openbare
d'autorisation pour l'usage privatif du domaine des routes et de leurs telecommunicatienetwerken aan een vergunningsplicht onderwerpt voor
dépendances relevant de la gestion de la Région flamande, des cours het privatieve gebruik van het domein van de wegen en hun
aanhorigheden ressorterend onder het beheer van het Vlaamse Gewest,
d'eau et de leurs dépendances, des digues de mer et des digues. van de waterwegen en hun aanhorigheden, de zeewering en de dijken.
Par la troisième question préjudicielle, la juridiction a quo demande Met de derde prejudiciële vraag wenst het verwijzende rechtscollege
à la Cour si l'article 97 de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de van het Hof te vernemen of artikel 97 van de wet van 21 maart 1991
certaines entreprises publiques économiques viole les règles betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven
répartitrices de compétences en autorisant les opérateurs de réseaux de bevoegdheidverdelende regels schendt door de operatoren van
publics de télécommunications à faire usage du domaine public des openbare telecommunicatienetwerken te machtigen om het openbaar domein
routes et de leurs dépendances relevant de la gestion de la Région flamande, des cours d'eau et de leurs dépendances, des digues de mer et des digues pour poser des câbles, des lignes aériennes et des équipements connexes et exécuter tous les travaux y afférents, sans que la Région flamande puisse soumettre à une obligation d'autorisation cet usage privatif de son domaine public. Les deux questions préjudicielles sont traitées conjointement, aussi bien en raison de leur libellé qu'en raison de la connexité des dispositions en cause en ce qui concerne la matière qu'elles règlent. B.3. La Cour contrôle les dispositions en cause au regard des règles répartitrices de compétences applicables au moment où elles ont été adoptées. B.4. En vertu de l'article 6, § 1er, X, alinéa 1er, de la loi spéciale van de wegen en hun aanhorigheden ressorterend onder het beheer van het Vlaamse Gewest, van de waterwegen en hun aanhorigheden, de zeewering en de dijken te gebruiken om kabels, bovengrondse leidingen en bijbehorende uitrustingen aan te leggen en alle nodige werken hieraan uit te voeren zonder dat het Vlaamse Gewest dat privatieve gebruik van zijn openbaar domein aan een vergunningsplicht mag onderwerpen. Beide prejudiciële vragen worden, zowel wegens hun bewoordingen als wegens de samenhang van de in het geding zijnde bepalingen met betrekking tot de aangelegenheid die zij regelen, gezamenlijk behandeld. B.3. Het Hof toetst de in het geding zijnde bepalingen aan de bevoegdheidverdelende regels, zoals die van toepassing waren op het tijdstip waarop de bepalingen werden aangenomen. B.4. Op grond van artikel 6, § 1, X, eerste lid, van de bijzondere wet
du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, remplacé par l'article van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, zoals vervangen
4, § 11, de la loi spéciale du 8 août 1988, les régions sont, entre bij artikel 4, § 11, van de bijzondere wet van 8 augustus 1988, zijn
autres, compétentes pour les routes et leurs dépendances (1°), les de gewesten onder meer bevoegd voor de wegen en hun aanhorigheden
voies hydrauliques et leurs dépendances (2°), les défenses côtières (1°), de waterwegen en hun aanhorigheden (2°), de zeewering (4°) en de
(4°) et les digues (5°). Il ressort des travaux préparatoires de cette dijken (5°). Uit de parlementaire voorbereiding van die bepaling
disposition que la compétence attribuée est « une compétence de blijkt dat de toegekende bevoegdheid « een beheersbevoegdheid in de
gestion au sens large » (Doc. parl., Chambre, S.E. 1988, n° 516/1, p. 13). ruime zin » is (Parl. St., Kamer, B.Z. 1988, nr. 516/1, p. 13).
B.5. L'article 2 de la loi spéciale du 16 juillet 1993 visant à B.5. Bij artikel 2 van de bijzondere wet van 16 juli 1993 tot
achever la structure fédérale de l'Etat a inséré dans l'article 6, § 1er, vervollediging van de federale staatsstructuur werd in artikel 6, § 1,
X, de la loi spéciale du 8 août 1980 un 2°bis, aux termes duquel les X, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 een 2°bis ingevoegd, naar
régions sont également compétentes pour « le régime juridique de la luid waarvan de gewesten eveneens bevoegd zijn voor « het juridisch
voirie terrestre et des voies hydrauliques, quel qu'en soit le stelsel van de land- en waterwegenis, welke ook de beheerder ervan
gestionnaire, à l'exclusion des voies ferrées gérées par la Société zij, met uitzondering van de spoorwegen beheerd door de Nationale
nationale des chemins de fers belges ». Maatschappij der Belgische Spoorwegen ».
La portée de cette attribution de compétence a été précisée comme suit De draagwijdte van die bevoegdheidstoewijzing werd tijdens de
lors des travaux préparatoires : parlementaire voorbereiding als volgt verduidelijkt :
« Le but n'est pas de mettre à charge des Régions des travaux publics « Het is niet de bedoeling de Gewesten te belasten met de openbare
werken op de gemeentelijke of provinciale wegenis, maar wel om deze in
sur la voirie communale ou provinciale, mais bien de leur permettre de de mogelijkheid te stellen om de wetgevingen te wijzigen of één te
modifier ou d'uniformiser les législations régissant le statut des maken, die het statuut van de wegenis regelen (begrenzing,
voiries (délimitation, classement, gestion, domanialité, autorisations rangschikking, beheer, domanialiteit, vergunningen voor privé-gebruik,
d'utilisation privative, sanction des empiétements, etc.). A l'heure bestraffing van de inbreuken, enz.). Momenteel wordt dit statuut
actuelle, ce statut est régi par la loi communale, la loi provinciale geregeld door de gemeentewet, de provinciewet of door specifieke
ou par des lois spécifiques (loi du 10 avril 1841 sur les chemins wetten (wet van 10 april 1841 op de lokale wegenis, wet van 9 augustus
vicinaux, loi du 9 août 1948 portant modification à la législation sur 1948 tot wijziging van de wetgeving op de landwegenis, de wet van 12
la voirie par terre, loi du 12 juillet 1956 établissant le statut des juli 1956 tot bepaling van het statuut van de autosnelwegen, enz.) »
autoroutes, etc.) » (Doc. parl., Sénat, 1992-1993, n° 558/5, pp. (Parl. St., Senaat, 1992-1993, nr. 558/5, pp. 412-413).
412-413). La raison de l'insertion de cette disposition était liée à la De reden voor de invoeging van die bepaling hield verband met de
jurisprudence de la Cour relative aux matières que la Constitution rechtspraak van het Hof betreffende de door de Grondwet aan de
réserve au législateur fédéral : federale wetgever voorbehouden aangelegenheden :
« Il y a lieu de rappeler que la voirie communale est une matière « Er moet worden herinnerd aan het feit dat de gemeentelijke wegenis
d'intérêt communal réservée jusqu'à présent au seul législateur een materie is van gemeentelijk belang die tot hiertoe is voorbehouden
fédéral, en vertu de l'article 108 de la Constitution, mais que, aan de federale wetgever, overeenkomstig artikel 108 van de Grondwet,
suivant la jurisprudence de la Cour d'arbitrage, fondée sur l'article maar dat volgens de jurisprudentie van het Arbitragehof, gebaseerd op
19, § 1er, alinéa 1er, de la loi spéciale du 8 août 1980, le artikel 19, § 1, eerste lid van de bijzondere wet van 8 augustus 1980,
législateur est habilité à confier aux législateurs décrétaux ou de wetgever gemachtigd is om aan de decreet- of ordonnantiegevers de
d'ordonnance le règlement de matières réservées. Il est dès lors regeling toe te vertrouwen van voorbehouden materies. Het is bijgevolg
capital que le texte de la loi spéciale soit tout à fait précis sur ce uiterst belangrijk dat de tekst van de bijzondere wet op dit punt heel
point : lorsqu'une compétence est transférée aux législateurs duidelijk is : indien een bevoegdheid wordt overgedragen aan de
décrétaux ou d'ordonnance et que cette compétence touche, en tout ou decreet- of ordonnantiegevers en deze bevoegdheid volledig of
en partie, à une matière constitutionnellement réservée, il ne peut y gedeeltelijk betrekking heeft op een grondwettelijk voorbehouden
avoir aucune ambiguïté quant à la volonté du législateur spécial materie, dan mag er geen dubbelzinnigheid bestaan voor wat betreft de
d'inclure celle-ci dans la compétence transférée. Or, d'aucuns wil van de bijzondere wetgever om deze op te nemen in de overgedragen
pourraient considérer que le texte actuel de la loi spéciale n'offre bevoegdheid. Welnu, sommigen zouden ervan kunnen uitgaan dat de
huidige tekst van de bijzondere wet in verband hiermee niet de
pas la clarté voulue, en ce qui concerne la compétence des Régions de gewenste duidelijkheid verschaft voor wat betreft de bevoegdheid van
régler le statut juridique de la voirie. de gewesten om het juridisch statuut van de wegenis te regelen.
Le même problème se pose en termes identiques en ce qui concerne la Hetzelfde probleem stelt zich op precies dezelfde wijze voor wat
voirie provinciale et la voirie d'agglomération. betreft de provinciale wegenis en de wegenis van de agglomeratie.
La modification envisagée vise donc à remédier à cette lacune en De geplande wijziging moet deze leemte bijgevolg opvullen door
affirmant nettement que la compétence des Régions dans le domaine de duidelijk te bevestigen dat de bevoegdheid van de Gewesten op het vlak
la voirie s'entend d'une compétence englobant toute la voirie sans van de wegenis een bevoegdheid is die de gehele wegenis omvat, zonder
préjudice des différents statuts administratifs qui sont actuellement afbreuk te doen aan de verschillende administratieve statuten die het
les siens (statut régional, provincial, communal ou d'agglomération) » momenteel bezit (gewestelijk, provinciaal, gemeentelijk statuut of
(ibid., p. 412). statuut van de agglomeratie) » (ibid., p. 412).
B.6. Compte tenu des principes selon lesquels, d'une part, le B.6. Rekening houdend met de beginselen, enerzijds, dat, voor zover
Constituant et le législateur spécial, dans la mesure où ils n'en zij niet anders erover hebben beschikt, de Grondwetgever en de
disposent pas autrement, ont attribué aux communautés et aux régions bijzondere wetgever moeten worden geacht aan de gemeenschappen en de
toute la compétence d'édicter les règles propres aux matières qui leur gewesten de volledige bevoegdheid te hebben toegekend tot het
ont été transférées et, d'autre part, sauf dispositions contraires, le uitvaardigen van regels die eigen zijn aan de aan hen toegewezen
législateur spécial a transféré aux communautés et aux régions aangelegenheden, en, anderzijds, dat behoudens andersluidende
l'ensemble de la politique relative aux matières qu'il a attribuées, bepalingen de bijzondere wetgever het gehele beleid inzake de door hem
il faut déduire de ce qui précède qu'au moment où la disposition en toegewezen aangelegenheden aan de gemeenschappen en de gewesten heeft
cause a été adoptée, le législateur décrétal était en tout état de overgedragen, moet uit wat voorafgaat worden afgeleid dat de
cause compétent pour régler le statut des routes et de leurs decreetgever op het ogenblik waarop de in het geding zijnde bepaling
dépendances, des voies hydrauliques et de leurs dépendances, des werd aangenomen, in ieder geval over de bevoegdheid beschikte om het
digues de mer et des digues qui relèvent de la gestion de la Région statuut te regelen van de wegen en hun aanhorigheden, van de
flamande. En effet, les travaux préparatoires cités font clairement apparaître waterwegen en hun aanhorigheden, de zeewering en de dijken die onder het beheer van het Vlaamse Gewest ressorteren.
Uit de aangehaalde parlementaire voorbereiding blijkt immers duidelijk
que l'insertion d'un 2°bis dans l'article 6, § 1er, X, alinéa 1er, de dat de invoeging van een 2°bis in artikel 6, § 1, X, eerste lid, van
la loi spéciale du 8 août 1980 n'est rien de plus que la confirmation de bijzondere wet van 8 augustus 1980, niet meer is dan de bevestiging
de la compétence des régions en matière de réglementation du régime van de bevoegdheid van de gewesten om het juridisch stelsel van de
juridique de la voirie terrestre et des voies hydrauliques pour ce qui land- en waterwegenis te regelen voor wat betreft de wegenis die onder
concerne la voirie qui relève de leur compétence, telle que celle-ci hen ressorteert, zoals die reeds voortvloeide uit de
découlait déjà de l'attribution de compétence accordée par l'article bevoegdheidstoewijzing bij artikel 4, § 11, van de bijzondere wet van
4, § 11, de la loi spéciale du 8 août 1988. Le 2°bis, inséré par 8 augustus 1988. Het 2°bis, zoals ingevoegd bij artikel 2 van de
l'article 2 de la loi spéciale du 16 juillet 1993, implique seulement bijzondere wet van 16 juli 1993, houdt slechts een nieuwe
une nouvelle attribution explicite de compétence aux régions, pour uitdrukkelijke bevoegdheidstoewijzing aan de gewesten in voor zover
autant qu'elle porte sur la réglementation du statut juridique de la zij betrekking heeft op de regeling van het juridisch statuut van de
voirie qui relève des communes, provinces et agglomérations. wegenis die ressorteert onder de gemeenten, provincies en agglomeraties.
B.7. L'exercice de la compétence de gestion, en général, et de la B.7. De uitoefening van de beheersbevoegdheid in het algemeen, en van
compétence de fixation du régime juridique de la voirie terrestre et de bevoegdheid om het juridisch stelsel van de land- en waterwegenis
des voiries hydrauliques, en particulier, implique que les régions vast te stellen, in het bijzonder, houdt in dat de gewesten het
peuvent régler l'usage privatif du domaine de la voirie, des défenses privatieve gebruik van het domein van de wegenis, de zeewering en de
côtières et des digues qui relèvent de la compétence de la région. dijken die onder de bevoegdheid van het gewest ressorteren, mogen
L'imposition d'une obligation d'autorisation aux différents regelen. Het opleggen van een vergunningsplicht aan de diverse
utilisateurs est effectivement un moyen adéquat pour surveiller gebruikers is immers een adequaat middel om toe te zien op de
l'utilisation du domaine public. aanwending van het openbaar domein.
B.8. Dans l'exercice de la compétence qui leur est attribuée par B.8. Bij de uitoefening van de bevoegdheid die hun is verleend bij
l'article 6, § 1er, X, alinéa 1er, 1°, 2°, 4° et 5°, de la loi artikel 6, § 1, X, eerste lid, 1°, 2°, 4° en 5°, van de bijzondere wet
spéciale du 8 août 1980, les régions doivent respecter le principe de van 8 augustus 1980 dienen de gewesten het evenredigheidsbeginsel in
proportionnalité qui est inhérent à tout exercice de compétence et, acht te nemen, dat inherent is aan elke bevoegdheidsuitoefening, en
dès lors, veiller à ne pas rendre impossible ou exagérément difficile moeten zij derhalve erover waken dat zij de uitoefening van de
l'exercice des compétences fédérales. federale bevoegdheden niet onmogelijk of overdreven moeilijk maken.
La Cour doit donc vérifier si, en l'espèce, la compétence de la Région Het Hof dient dan ook na te gaan of, te dezen, de bevoegdheid van het
flamande interfère avec une compétence du législateur fédéral et, dans Vlaamse Gewest interfereert met een bevoegdheid van de federale
l'affirmative, si elle ne rend pas impossible ou exagérément difficile wetgever en zo ja, of zij de uitoefening van die federale bevoegdheid
l'exercice de cette compétence fédérale. A cette fin, la Cour doit niet onmogelijk of overdreven moeilijk maakt. Daartoe dient het Hof
d'abord examiner si l'article 97, § 1er, de la loi du 21 mars 1991 allereerst te onderzoeken of artikel 97, § 1, van de wet van 21 maart
viole les règles répartitrices de compétences. 1991 de bevoegdheidverdelende regels schendt.
B.9. L'article 97, § 1er, de la loi du 21 mars 1991 autorise tout opérateur d'un réseau public de télécommunications à faire usage du domaine public et des propriétés pour établir des câbles, lignes aériennes et équipements connexes et exécuter tous les travaux y afférents, dans le respect de leur destination et des dispositions légales et réglementaires régissant leur utilisation. Font partie de ces travaux, ceux qui sont nécessaires au maintien, à la modification, à la réparation, à l'enlèvement et au contrôle des câbles, lignes aériennes et équipements connexes. B.10. A l'exception de la compétence en matière de radiodiffusion et B.9. Artikel 97, § 1, van de wet van 21 maart 1991 verleent aan elke operator van een openbaar telecommunicatienet de machtiging om, mits eerbiediging van hun bestemming en de wettelijke en reglementaire bepalingen die hun gebruik regelen, het openbaar domein en de eigendommen te gebruiken om kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende uitrustingen aan te leggen en alle nodige werken hieraan uit te voeren. Tot die werken behoren die welke nodig zijn voor de instandhouding, de wijziging, de herstelling, de opruiming en de controle op de kabels, bovengrondse lijnen en bijbehorende uitrustingen.
de télévision, attribuée aux communautés par l'article 4, 6°, de la B.10. Met uitzondering van de bij artikel 4, 6°, van de bijzondere wet
loi spéciale du 8 août 1980, le législateur fédéral est compétent, sur van 8 augustus 1980 aan de gemeenschappen toegewezen bevoegdheid
inzake radio-omroep en televisie, is de federale wetgever, op grond
la base de sa compétence résiduelle, pour les autres formes de van zijn residuaire bevoegdheid, bevoegd voor de andere vormen van
télécommunications. telecommunicatie.
B.11. L'article 97, § 1er, de la loi du 21 mars 1991 s'inscrit dans la B.11. Artikel 97, § 1, van de wet van 21 maart 1991 past in het kader
ligne de la compétence du législateur fédéral en matière de van de bevoegdheid van de federale wetgever om de telecommunicatie te
réglementation des télécommunications. regelen.
Dans l'exercice de cette compétence, le législateur fédéral doit tout Bij de uitoefening van die bevoegdheid dient de federale wetgever
autant respecter le principe de proportionnalité et, dès lors, veiller evenzeer het evenredigheidsbeginsel in acht te nemen, en moet hij
à ce qu'il ne rende pas impossible ou exagérément difficile l'exercice derhalve erover waken dat hij de uitoefening van de gewestbevoegdheden
des compétences régionales. niet onmogelijk of overdreven moeilijk maakt.
B.12. L'autorisation, visée à l'article 97, § 1er, de la loi du 21 B.12. De in artikel 97, § 1, van de wet van 21 maart 1991 bedoelde
mars 1991, de faire usage du domaine public et des propriétés ne peut machtiging tot het gebruik van het openbaar domein en de eigendommen
être utilisée que « dans le respect de leur destination et des kan slechts worden aangewend « mits eerbiediging van [hun] bestemming
dispositions légales et réglementaires régissant leur utilisation ». en de wettelijke en reglementaire bepalingen die [hun] gebruik regelen
La Cour constate que cette disposition peut s'interpréter de deux ». Het Hof stelt vast dat die bepaling op twee wijzen kan worden
manières. geïnterpreteerd.
Elle peut s'interpréter en ce sens que le législateur fédéral n'aurait Die bepaling kan aldus worden begrepen dat de federale wetgever het de
pas interdit aux régions d'autoriser l'usage privatif de leur domaine gewesten niet zou hebben verboden het privatieve gebruik van hun
public, entre autres, en soumettant à une autorisation les opérateurs openbaar domein, onder meer door operatoren van openbare
des réseaux publics de télécommunications. En raison de la condition telecommunicatienetwerken, te onderwerpen aan een vergunning. Door de
précitée, il est tenu compte du fait que ledit domaine public et voormelde voorwaarde wordt rekening ermee gehouden dat het bedoelde
lesdites propriétés sont gérés par d'autres autorités que les openbaar domein en de bedoelde eigendommen worden beheerd door andere
autorités fédérales, en particulier par les régions, sur la base de overheden dan de federale, inzonderheid door de gewesten, op grond van
l'article 6, § 1er, X, alinéa 1er, 1°, 2°, 4°, 5°, de la loi spéciale artikel 6, § 1, X, eerste lid, 1°, 2°, 4° en 5°, van de bijzondere wet
du 8 août 1980, et que les régions doivent être à même d'exercer leurs van 8 augustus 1980 en dat de gewesten in staat moeten zijn hun
compétences, telles que celles-ci sont définies en B.7 et B.8. bevoegdheid uit te oefenen, zoals omschreven in B.7 en B.8.
Toutefois, s'il est postulé - comme cela semble être soutenu dans la Indien er evenwel van wordt uitgegaan - zoals in de derde prejudiciële
troisième question préjudicielle - que, sur la base de l'article 97, § vraag lijkt te worden voorgehouden - dat de gewesten, op grond van
1er, de la loi du 21 mars 1991, les régions ne pourraient soumettre à artikel 97, § 1, van de wet van 21 maart 1991, het privatieve gebruik
une obligation d'autorisation l'usage privatif du domaine public, le van het openbaar domein niet aan een vergunningsplicht zouden mogen
législateur fédéral rendrait impossible, par la disposition précitée, onderwerpen, zou de federale wetgever met de voormelde bepaling de
l'exercice de la compétence régionale, découlant de l'article 6, § 1er, uitoefening van de gewestelijke bevoegdheid op grond van het voormelde
X, alinéa 1er, 1°, 2°, 4°, 5°, précité de la loi spéciale du 8 août artikel 6, § 1, X, eerste lid, 1°, 2°, 4° en 5°, van de bijzondere wet
1980. van 8 augustus 1980 onmogelijk maken.
B.13. Le législateur fédéral étant compétent, dans les limites B.13. In zoverre de federale wetgever, binnen de grenzen vastgesteld
définies en B.12, alinéa 2, pour adopter l'article 97, § 1er, de la in B.12, tweede alinea, bevoegd was om artikel 97, § 1, van de wet van
loi du 21 mars 1991, il faut encore vérifier si le législateur 21 maart 1991 aan te nemen, dient nog te worden nagegaan of de
décrétal n'a pas pris de mesure qui rende impossible ou exagérément decreetgever geen maatregel heeft genomen die de uitoefening van de
difficile l'exercice des compétences fédérales en matière de federale bevoegdheden inzake telecommunicatie onmogelijk of overdreven
télécommunications. moeilijk maakt.
B.14. L'article 40, § 1er, du décret du 18 décembre 1992 se limite à B.14. Artikel 40, § 1, van het decreet van 18 december 1992 beperkt
ne permettre l'usage privatif du domaine des routes et de leurs zich ertoe het privatieve gebruik van het domein van de wegen en hun
dépendances relevant de la gestion de la Région flamande, des cours aanhorigheden ressorterend onder het beheer van het Vlaamse Gewest,
d'eau et de leurs dépendances, des défenses côtières et des digues, van de waterwegen en hun aanhorigheden, de zeewering en de dijken,
que moyennement autorisation. Une telle autorisation doit tout autant slechts toe te staan met een vergunning. Een dergelijke vergunning
être demandée par les opérateurs des réseaux publics de dient evenzeer te worden aangevraagd door de operatoren van openbare
télécommunications. telecommunicatienetwerken.
Demander et obtenir cette autorisation ne saurait être considéré en Het aanvragen en verkrijgen van een dergelijke vergunning kan op zich
soi comme une mesure disproportionnée rendant impossible ou niet worden beschouwd als een onevenredige maatregel die de
exagérément difficile l'exercice des compétences fédérales en matière uitoefening van de federale bevoegdheden inzake telecommunicatie
de télécommunications, de sorte que l'article 40, § 1er, du décret onmogelijk of overdreven moeilijk maakt, zodat artikel 40, § 1, van
précité du 18 décembre 1992 ne viole pas en tant que tel le principe het voormelde decreet van 18 december 1992 als dusdanig het
de proportionnalité. evenredigheidsbeginsel niet schendt.
Dès lors que, conformément à l'article 41 du décret du 18 décembre Aangezien de Vlaamse Regering overeenkomstig artikel 41 van het
1992, le Gouvernement flamand est autorisé à fixer les conditions et decreet van 18 december 1992 wordt gemachtigd de voorwaarden en de
la procédure en matière d'octroi de l'autorisation, il appartient à la procedure inzake het toekennen van de vergunning vast te stellen, komt
juridiction a quo de vérifier si, dans l'exercice de cette compétence, het aan het verwijzende rechtscollege toe na te gaan of zij in de
elle a respecté le principe de proportionnalité. uitoefening van die bevoegdheid het evenredigheidsbeginsel in acht
heeft genomen.
B.15. Sous réserve de ce qui est dit en B.12, alinéa 2, et en B.14, la B.15. Onder voorbehoud van hetgeen is vermeld in B.12, tweede alinea,
première et la troisième question préjudicielle appellent une réponse en B.14, dienen de eerste en de derde prejudiciële vraag ontkennend te
négative. worden beantwoord.
Quant aux deuxième et quatrième questions préjudicielles Ten aanzien van de tweede en de vierde prejudiciële vraag
B.16. La juridiction a quo demande par ailleurs à la Cour si les B.16. Het verwijzende rechtscollege wenst verder van het Hof te
articles 40, § 2, à 43 du décret précité du 18 décembre 1992 violent vernemen of de artikelen 40, § 2, tot 43, van het voormelde decreet
les règles répartitrices de compétences en tant qu'ils permettent van 18 december 1992 de bevoegdheidverdelende regels schenden in
zoverre zij toelaten een retributie op te leggen aan de operatoren van
d'imposer une rétribution aux opérateurs de réseaux publics de openbare telecommunicatienetwerken voor de vergunning, vereist voor
télécommunications pour l'autorisation requise en vue de l'usage het privatieve gebruik van het domein van de wegen en hun
privatif du domaine des routes et de leurs dépendances relevant de la aanhorigheden ressorterend onder het beheer van het Vlaamse Gewest,
gestion de la Région flamande, des cours d'eau et de leurs van de waterwegen en hun aanhorigheden, de zeewering en de dijken.
Het verwijzende rechtscollege wenst van het Hof ten slotte te vernemen
dépendances, des digues de mer et des digues. of artikel 98 van de voormelde wet van 21 maart 1991 de
La juridiction a quo demande enfin à la Cour si l'article 98 de la loi bevoegdheidverdelende regels schendt in zoverre het de gewesten
précitée du 21 mars 1991 viole les règles répartitrices de compétences verbiedt, voor het gebruiksrecht van het openbaar domein van de land-
en tant qu'il interdit aux régions de réclamer une rétribution aux en waterwegenis aan de operatoren van openbare
opérateurs de réseaux publics de télécommunications pour le droit telecommunicatienetwerken een retributie op te leggen.
d'usage du domaine public de la voirie terrestre et des voies hydrauliques. Beide prejudiciële vragen strekken ertoe, met betrekking tot de
Les deux questions préjudicielles visent à déterminer les limites de aangelegenheid van de vergoeding voor de vergunning van het privatieve
la compétence fiscale des législateurs fédéraux et régionaux en ce qui gebruik van het openbaar domein door operatoren van openbare
concerne la matière de l'indemnisation pour l'autorisation de l'usage telecommunicatienetwerken, de grenzen van de financiële
privatif du domaine public par des opérateurs de réseaux publics de heffingsbevoegdheid van de federale en de gewestelijke wetgevers te
télécommunications et doivent, pour cette raison, être traitées ensemble. bepalen en moeten om die reden samen worden behandeld.
B.17. En vertu de l'article 40, § 2, du décret du 18 décembre 1992, B.17. Op grond van artikel 40, § 2, van het decreet van 18 december
1992 is het verkrijgen van een vergunning onderworpen aan het betalen
l'obtention d'une autorisation est soumise au paiement d'une van een retributie, die kan bestaan in een vast recht of uit een vast
rétribution qui peut consister en un droit fixe ou comporter un droit recht en een variabel gedeelte. Die retributie kan eenmalig of
fixe et une partie variable. Cette rétribution peut être levée en une periodiek worden geheven. De Vlaamse Regering mag het bedrag en de
fois ou périodiquement. Le Gouvernement flamand peut fixer le montant wijze van inning van de retributie vaststellen (artikel 41) die wordt
et le mode de perception de la rétribution (article 41), perçue par geïnd door de van haar afhangende diensten belast met het beheer van
les services chargés de la gestion des biens domaniaux (article 42). Le décret prévoit un certain nombre de dispenses (article 43). B.18. Une rétribution est l'indemnisation d'un service accompli par l'autorité au bénéfice du redevable considéré isolément. Elle n'a qu'un caractère d'indemnisation, de sorte qu'un rapport raisonnable doit exister entre le coût ou la valeur du service fourni et le montant dû par le redevable. La rétribution étant la contrepartie d'un service public fourni, elle est liée à la compétence matérielle de l'autorité concernée. B.19. Etant donné que, comme cela a été constaté en B.7, les régions sont compétentes pour soumettre à autorisation le droit d'usage du de bedoelde domeingoederen (artikel 42). Het decreet voorziet in een aantal vrijstellingen (artikel 43). B.18. Een retributie is de vergoeding van een dienst die de overheid presteert ten voordele van de heffingsplichtige individueel beschouwd. Zij heeft een louter vergoedend karakter, zodat er een redelijke verhouding moet bestaan tussen de kostprijs of de waarde van de verstrekte dienst en het bedrag dat de heffingsplichtige is verschuldigd. Vermits de retributie de tegenprestatie is voor een geleverde overheidsdienst, is zij verbonden aan de materiële bevoegdheid van de betrokken overheid. B.19. Aangezien de gewesten, zoals vastgesteld in B.7, bevoegd zijn om het gebruiksrecht van het openbaar domein van de land- en
domaine public de la voirie terrestre et des voies hydrauliques, des waterwegenis, de zeewering en de dijken te onderwerpen aan een
défenses côtières et des digues, elles sont également compétentes, sur
la base de l'article 173 de la Constitution, pour imposer une vergunning, zijn zij op grond van artikel 173 van de Grondwet eveneens
rétribution pour la délivrance de cette autorisation. bevoegd om voor de afgifte van die vergunning een retributie op te
B.20. La réponse aux questions préjudicielles dépend de la nature de leggen. B.20. Het antwoord op de gestelde prejudiciële vragen hangt af van de
la perception à laquelle est soumise la délivrance de l'autorisation aard van de heffing waaraan de afgifte van de vergunning tot het
d'usage privatif du domaine public de la voirie terrestre et des voies privatieve gebruik van het openbaar domein van de land- en
hydrauliques, des défenses côtières et des digues. La Cour doit donc waterwegenis, de zeewering en de dijken is onderworpen. Het Hof dient
vérifier si l'indemnité peut être qualifiée de rétribution ou doit derhalve na te gaan of de vergoeding kan worden gekwalificeerd als een
être qualifiée d'impôt. retributie dan wel dient te worden gekwalificeerd als een belasting.
B.21. Le fait de soumettre à indemnisation l'obtention d'une B.21. De onderwerping van het verkrijgen van een vergunning aan een
autorisation a été justifié comme suit lors des travaux préparatoires vergoeding werd tijdens de parlementaire voorbereiding als volgt
: verantwoord :
« Le fondement d'une réglementation décrétale pour cette matière est « De rechtsgrond van een decretale regeling voor deze materie wordt
emprunté à l'article 6, § 1er, X, 2°, de la loi spéciale du 8 août ontleend uit artikel 6, § 1, X, 2° van de bijzondere wet van 8
1980 de réformes institutionnelles, modifié par la loi spéciale du 8 augustus 1980 tot hervorming van de instellingen, gewijzigd bij de wet
août 1988, ainsi qu'aux articles 1er et 2 de la loi spéciale de van 8 augustus 1988, alsook uit de artikelen 1 en 2 van de bijzondere
financement du 16 janvier 1989, qui rendent les communautés et les régions compétentes pour instaurer leurs ressources non fiscales propres, présentant la caractéristique d'une rétribution. Les indemnités dues pour l'usage privatif du domaine public doivent en effet être qualifiées de rétribution au sens que donnent à celle-ci la doctrine et la jurisprudence, à savoir l'indemnisation pécuniaire pour un service ou un acte fourni à un bénéficiaire par l'autorité, en l'occurrence la mise à disposition du domaine pour son propre usage. Le fait qu'il s'agit en l'occurrence de perceptions possédant la nature d'une rétribution a pour conséquence que ces perceptions ne sont pas soumises au principe d'annalité et qu'elles ne doivent donc financieringswet van 16 januari 1989, die aan de Gemeenschappen en Gewesten de bevoegdheid verlenen om eigen niet-fiscale inkomsten, die het kenmerk van een retributie vertonen, in te voeren. De vergoedingen, verschuldigd voor het privatief gebruik van het openbaar domein, dienen immers als een retributie te worden gekwalificeerd in de betekenis, die hiervoor door de rechtsleer en de rechtspraak wordt gegeven, namelijk de geldelijke vergoeding voor een door de overheid aan een begunstigde verleende dienst of handeling, in casu het ter beschikking stellen van openbaar domein voor eigen gebruik. Uit het feit dat het hier gaat over heffingen, die de aard van een retributie bezitten, volgt dat zij niet onderworpen zijn aan het annaliteitsbeginsel en derhalve niet jaarlijks dienen te worden
pas être renouvelées annuellement. Il découle également de ce fait vernieuwd. Eveneens volgt hieruit dat het decretaal volstaat te
que, du point de vue décrétal, il suffit de déterminer dans quel cas bepalen in welke gevallen deze retributies kunnen worden geheven,
ces rétributions peuvent être levées, alors que le pouvoir d'en fixer terwijl de bevoegdheid om de nadere modaliteiten te bepalen, aan de
les modalités peut être confié à l'Exécutif. [...] Executieve kan worden opgedragen. [...]
[L'article 40, § 2] fixe le principe et l'objet du régime [Artikel 40, § 2] bepaalt het principe en het voorwerp van het
d'autorisation et de rétribution. Le droit fixe dont il est question vergunnings- en retributiestelsel. Het vast recht, waarvan sprake in
dans cet article représente les coûts administratifs imputés à l'ayant dit artikel, vertegenwoordigt de aan de rechtverkrijger aangerekende
droit, qui sont donc les mêmes pour tous les types d'autorisations. La administratiekosten, die dus voor alle soorten vergunningen dezelfde
partie variable dépend de la nature de l'autorisation. La redevance zijn. Het variabel gedeelte hangt af van de aard van de vergunning. De
doit être payée une fois ou annuellement en fonction de la nature et retributie is eenmalig of jaarlijks te betalen al naargelang van de
de la durée de l'autorisation » (Doc. parl., Parlement flamand, S.E., aard en de duurtijd van de vergunning » (Parl. St., Vlaams Parlement,
1992, n° 235/1, pp. 19-20). B.Z. 1992, nr. 235/1, p. 20).
B.22. Les travaux préparatoires cités ne font pas apparaître que la « B.22. Uit de aangehaalde parlementaire voorbereiding blijkt niet dat
partie variable » de la « rétribution », visée à l'article 40, § 2, het « variabele gedeelte » van de « retributie », bedoeld in het in
serait une indemnité qui couvre les coûts administratifs afférents à het geding zijnde artikel 40, § 2, een vergoeding is van de
la délivrance de l'autorisation en tant que telle. Il s'agit au administratieve kosten verbonden aan de afgifte van de vergunning als
contraire d'une indemnité pécuniaire pour l'usage même du domaine zodanig. Het betreft daarentegen een geldelijke vergoeding voor het
public qui relève de la gestion de la Région flamande. gebruik zelf van het openbaar domein dat ressorteert onder het beheer
Pour autant que le montant d'une telle indemnité pour l'usage privatif van het Vlaamse Gewest. Voor zover het bedrag van een dergelijke vergoeding voor het
du domaine public de la Région flamande soit raisonnablement privatieve gebruik van het openbaar domein van het Vlaamse Gewest in
proportionné au service public qui est ainsi fourni, il s'agit d'une redelijke verhouding staat tot de aldus geleverde overheidsdienst,
rétribution que la région, dans l'exercice de sa compétence betreft het een retributie die het gewest binnen zijn materiële
matérielle, peut établir en vertu de l'article 173 de la Constitution. bevoegdheid vermag in te stellen op grond van artikel 173 van de Grondwet.
B.23. En prévoyant à l'article 98, § 2, alinéa 1er, de la loi du 21 B.23. Door in artikel 98, § 2, eerste lid, van de wet van 21 maart
mars 1991 portant réforme de certaines entreprises publiques 1991 betreffende de hervorming van sommige economische
économiques que l'autorité ne peut imposer aucune « rétribution ou overheidsbedrijven te bepalen dat de overheid geen « retributie of
indemnité » de quelque nature que ce soit pour le droit d'utilisation vergoeding » van welke aard ook mag opleggen voor het gebruiksrecht
de l'opérateur du réseau public de télécommunications, le législateur van de operator van een openbare telecommunicatiedienst, doet de
fédéral, en ce que cette disposition s'applique également aux federale wetgever, in zoverre die bepaling ook van toepassing is op de
autorités régionales dans les matières pour lesquelles elles sont gewestelijke overheden in de aangelegenheden waarin zij bevoegd zijn,
compétentes, porte atteinte à la compétence attribuée aux régions par afbreuk aan de bevoegdheid van de gewesten hun toegekend bij artikel
l'article 173 de la Constitution et par l'article 6, § 1er, X, alinéa 173 van de Grondwet en artikel 6, § 1, X, eerste lid, 1°, 2°, 4° en
1er, 1°, 2°, 4° et 5°, de la loi spéciale du 8 août 1980. 5°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980.
B.24. Toutefois, si le Gouvernement flamand fixait, en application des B.24. Wanneer evenwel de Vlaamse Regering, met toepassing van de in
dispositions litigieuses, le montant de l'indemnité d'usage à un het geding zijnde bepalingen, het bedrag van de gebruiksvergoeding zou
niveau qui n'est pas raisonnablement proportionné à la valeur du vaststellen op een niveau dat niet in redelijke verhouding staat tot
de waarde van de door het gewest verstrekte dienst, zou het niet
service fourni par la région, il ne s'agirait plus d'une rétribution, langer een retributie betreffen, maar een belasting als bedoeld in
mais d'un impôt visé à l'article 170 de la Constitution. artikel 170 van de Grondwet.
B.25. Dans cette hypothèse, il convient de souligner qu'en vertu de B.25. In die veronderstelling dient erop te worden gewezen dat de wet,
l'article 170, § 2, alinéa 2, de la Constitution, la loi peut « op grond van artikel 170, § 2, tweede lid, van de Grondwet, ten
[déterminer] les exceptions dont la nécessité est démontrée » à aanzien van de belastingen die ten behoeve van de gemeenschap of het
l'égard des impositions qui sont établies pour les besoins de la gewest worden ingevoerd « de uitzonderingen [kan bepalen] waarvan de
communauté ou de la région. noodzakelijkheid blijkt ».
Conformément à cette disposition, les communautés et les régions Krachtens die bepaling beschikken de gemeenschappen en de gewesten
disposent d'une compétence fiscale autonome, sauf lorsque la loi a over een autonome fiscale bevoegdheid, behoudens wanneer de wet
déterminé ou détermine ultérieurement les exceptions dont la nécessité uitzonderingen heeft bepaald of nadien bepaalt waarvan de
est démontrée. noodzakelijkheid wordt aangetoond.
Il ressort des travaux préparatoires que l'article 170, § 2, de la Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat artikel 170, § 2, van de
Constitution doit être considéré comme « une sorte de mécanisme de Grondwet moet worden beschouwd als « een soort verdedigingsmechanisme
défense [de l'Etat] à l'égard des autres niveaux de pouvoir, de [van de Staat] [...] t.o.v. de verschillende andere bestuurslagen, om
manière à se réserver une matière fiscale propre » (Doc. parl., een eigen fiscale materie te behouden » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1979,
Chambre, S.E., 1979, 10, n° 8/4°, p. 4). Les amendements proposant une 10, nr. 8/4°, p. 4). Amendementen waarbij een lijst van belastbare
liste de matières imposables pour les communautés et les régions ont materies voor de gemeenschappen en de gewesten werd voorgesteld,
été rejetés (Ann., Chambre, 1979-1980, séance du 22 juillet 1980, pp. werden verworpen (Hand., Kamer, 1979-1980, zitting van 22 juli 1980,
2705-2713). Il a été souligné à plusieurs reprises que l'article 170, pp. 2705-2713). Verschillende malen werd beklemtoond dat artikel 170,
§ 2, alinéa 2, de la Constitution devait être considéré comme un « § 2, tweede lid, van de Grondwet moest worden beschouwd als een «
mécanisme de régulation. [...] C'est un instrument nécessaire. La loi regulerend mechanisme. [...] Het is een noodzakelijk instrument. De
doit être ce mécanisme de régulation et elle doit pouvoir dire quelle wet moet dat regulerend mechanisme zijn en moet kunnen zeggen welke
matière imposable est réservée à l'Etat. Si l'on n'agissait pas ainsi, belastbare materie wordt voorbehouden aan de Staat. Indien men dat
on verserait dans le chaos et dans toutes sortes de complications niet zou doen komt men in een chaos en in alle mogelijke
possibles qui n'ont plus rien à voir avec un Etat fédéral bien verwikkelingen terecht, die niets meer te maken hebben met een goed
organisé ou avec un Etat bien organisé » (Ann., Chambre, 1979-1980, georganiseerde federale Staat of een goed georganiseerde Staat »
séance du 22 juillet 1980, p. 2707; voy. également Ann., Sénat, (Hand., Kamer, 1979-1980, zitting van 22 juli 1980, p. 2707; zie ook
1979-1980, session du 28 juillet 1980, pp. 2650-2651). Hand., Senaat, 1979-1980, zitting van 28 juli 1980, pp. 2650-2651).
Par l'article 170, § 2, alinéa 2, de la Constitution, le Constituant a Met artikel 170, § 2, tweede lid, van de Grondwet heeft de
dès lors entendu établir la primauté de la loi fiscale sur le décret Grondwetgever derhalve de voorrang van de fiscale wet op het fiscale
fiscal et permettre des exceptions à la compétence fiscale des decreet willen vestigen en uitzonderingen op de belastingbevoegdheid
communautés et des régions consacrée par l'alinéa premier de l'article van de gemeenschappen en de gewesten verwoord in het eerste lid van
170, § 2. Dès lors, le législateur fédéral peut non seulement excepter artikel 170, § 2, mogelijk willen maken. De federale wetgever kan
certaines matières fiscales de la fiscalité propre des communautés et bijgevolg niet alleen bepaalde belastingmateries onttrekken aan de
des régions, mais il peut en outre prévoir que cette fiscalité ne eigen fiscaliteit van de gemeenschappen en de gewesten maar kan tevens
bepalen dat die fiscaliteit niet geldt ten aanzien van bepaalde
s'applique pas à certaines catégories de contribuables. De surcroît, categorieën van belastingplichtigen. Bovendien kan de wetgever zowel
le législateur peut tant interdire a priori la perception d'une de vestiging van een gewestelijke belasting a priori verbieden, als
imposition régionale que prévoir des exceptions aux impositions régionales déjà établies. uitzonderingen bepalen op reeds gevestigde gewestelijke belastingen.
Aux termes de la Constitution, l'exercice de cette compétence est Luidens de Grondwet is de uitoefening van die bevoegdheid evenwel
toutefois lié à la condition que la « nécessité » en soit démontrée. verbonden aan de voorwaarde dat van « noodzakelijkheid » blijk moet
worden gegeven.
Un amendement visant à ajouter que la loi visée à l'article 170, § 2, Alhoewel een amendement waarbij de wet, bepaald in artikel 170, § 2,
alinéa 2, de la Constitution est une loi adoptée à la majorité tweede lid, van de Grondwet, een wet met een bijzondere meerderheid
spéciale a, certes, été rejeté (Doc. parl., Chambre, S.E. 1979, 10, n° zou zijn, werd verworpen (Parl. St., Kamer, B.Z. 1979, 10, nr. 8/2°,
8/2°, p. 1; Ann., Chambre, 1979-1980, séance du 22 juillet 1980, p. p. 1; Hand., Kamer, 1979-1980, zitting van 22 juli 1980, p. 2706),
2706) mais, au cours des travaux préparatoires, il a été souligné que werd toch in de parlementaire voorbereiding beklemtoond dat « de wet,
« la loi qui est visée à l'article 110, § 2, deuxième alinéa, est une die in artikel 110, § 2, 2e lid, bedoeld wordt, [...] een organieke
loi organique, et [qu'] il ne sera pas facile pour le législateur wet [is] en het [...] niet gemakkelijk [zal] zijn voor de wetgever om
d'imposer des restrictions aux communautés et aux régions » (Doc. gemeenschappen en gewesten beperkingen op te leggen » (Parl. St.,
parl., Chambre, S.E. 1979, 10, n° 8/4°, p. 4). Au cours des travaux Kamer, B.Z. 1979, 10, nr. 8/4°, p. 4). Bij de parlementaire bespreking
préparatoires de la loi spéciale du 16 janvier 1989 relative au van de bijzondere wet van 16 januari 1989 betreffende de financiering
financement des communautés et des régions, le ministre a relevé que « van de gemeenschappen en de gewesten verklaarde de Minister dat « op
le deuxième alinéa, article 110, § 2, de la Constitution permet grond van het tweede lid van artikel 110, § 2, jvan de Grondwet [...]
evenwel aan de nationale wetgever de mogelijkheid [wordt] geboden om
cependant au législateur national de déterminer des exceptions à cette op deze algemene en volledige belastingbevoegdheid van de
compétence générale et complète [des communautés et des régions]. Gemeenschappen en de Gewesten uitzonderingen te maken. Die
Cette possibilité pour le législateur national est néanmoins limitée : mogelijkheid is voor de nationale wetgever evenwel beperkt : hij moet
il doit pouvoir démontrer la nécessité de ces exceptions. En outre, il de noodzaak van de uitzonderingen kunnen aantonen. Bovendien zij
faut souligner que les exceptions doivent être interprétées hierbij beklemtoond dat volgens de algemeen aanvaarde
restrictivement selon les règles d'interprétation généralement interpretatieregels uitzonderingen restrictief moeten worden
acceptées » (Doc. parl., Chambre, 1988-1989, n° 635/17, p. 175). geïnterpreteerd » (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr. 635/17, p. 175).
B.26. Il ressort des termes de l'article 98, § 2, alinéa 1er, de la B.26. Uit de bewoordingen van artikel 98, § 2, eerste lid, van de wet
loi du 21 mars 1991 que l'autorité (dont dépend le domaine public) ne van 21 maart 1991 blijkt dat de overheid (waarvan het openbaar domein
afhangt) voor het gebruiksrecht van het openbaar domein geen
peut imposer aux opérateurs d'un réseau public de télécommunications belasting, taks of cijns, van welke aard ook, mag opleggen aan de
aucun impôt, taxe ou péage, de quelque nature que ce soit. operatoren van een openbaar telecommunicatienet.
B.27. L'article 98, § 2, de la loi du 21 mars 1991 est dicté par le B.27. Artikel 98, § 2, van de wet van 21 maart 1991 is ingegeven door
souci « d'éviter une répétition de certains litiges » qui sont apparus de zorg « een herhaling van sommige geschillen te voorkomen » die in
dans le passé entre une autorité publique dont dépend le domaine
public et Belgacom (désormais, depuis la modification législative du het verleden rezen tussen een openbare overheid van wie het openbaar
19 décembre 1997, tout opérateur public de télécommunications). Il y a domein afhangt en Belgacom (thans, sedert de wetswijziging van 19
december 1997, elke openbare telecomoperator). Daaraan werd - met
été ajouté - en ce qui concerne l'extension de la gratuité au deuxième betrekking tot de uitbreiding van de kosteloosheid in het tweede lid -
alinéa : toegevoegd :
« Cette gratuité est également étendue aux constructions privées « Deze kosteloosheid wordt ook uitgebreid tot de private bouwwerken
réalisées dans le domaine public. En effet, depuis quelques années, die in het openbaar domein worden aangebracht. Sedert enkele jaren
les autorités qui gèrent le domaine public ont tendance à utiliser ou hebben de overheden die het openbaar domein beheren, immers de neiging
à céder le sous-sol des rues et des places pour des constructions om de ondergrond van straten en pleinen aan te wenden of af te staan
souterraines, en particulier des parkings. La possibilité d'établir ou voor ondergrondse bouwwerken, inzonderheid parkeergelegenheden.
de conserver des câbles et des équipements connexes souterrains est Daardoor wordt de mogelijkheid tot aanleg of behoud van de
dès lors menacée et Belgacom pourrait être confrontées à des ondergrondse kabels en bijbehorende uitrustingen bedreigd en kan
BELGACOM geconfronteerd worden met moeilijkheden van zodanige aard dat
difficultés telles que le raccordement des abonnés dans des conditions het onder normale exploitatievoorwaarden aansluiten van abonnees in de
d'exploitation normales pourrait être entravé à l'avenir » (Doc. toekomst kan worden belemmerd » (Parl. St., Kamer, 1989-1990, nr.
parl., Chambre, 1989-1990, n° 1287/1, p. 60). 1287/1, p. 60).
Compte tenu de ce qui précède, il peut être admis qu'est démontrée la Rekening houdend met wat voorafgaat, kan worden aangenomen dat de
nécessité de prévoir, par le biais de la disposition en cause, une noodzaak is aangetoond om, door middel van de in het geding zijnde
exception à la compétence fiscale des régions sur la base de l'article bepaling, te voorzien in een uitzondering op de belastingbevoegdheid
170, § 2, alinéa 2, de la Constitution. van de gewesten op grond van artikel 170, § 2, tweede lid, van de
B.28. Si elle soumettait à une imposition régionale l'usage privatif Grondwet. B.28. Wanneer het privatieve gebruik van het openbaar domein door
du domaine public par des opérateurs de réseaux publics de operatoren van openbare telecommunicatienetwerken zou worden
télécommunications, l'autorité régionale méconnaîtrait les règles onderworpen aan een gewestelijke belasting, zou de gewestelijke
répartitrices de compétences. overheid dan ook de bevoegdheidverdelende regels schenden.
B.29. Il n'appartient pas à la Cour mais à la juridiction a quo B.29. Het staat niet aan het Hof, maar aan het verwijzende
d'examiner les montants fixés en exécution de la disposition rechtscollege om de ter uitvoering van de in het geding zijnde
bepaling vastgestelde bedragen te onderzoeken en te beoordelen of zij
litigieuse et d'apprécier s'ils peuvent ou non être considérés comme al dan niet kunnen worden beschouwd als een redelijke vergoeding voor
constituant une indemnisation raisonnable de l'usage privatif du het privatieve gebruik van het openbaar domein van het Vlaamse Gewest
domaine public de la Région flamande et, en conséquence, s'ils doivent en bijgevolg, of zij al dan niet te beschouwen zijn als een
être considérés comme une rétribution ou comme un impôt. retributie, dan wel als een belasting.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
1. Sous réserve de ce qui est mentionné en B.14, l'article 40, § 1er, 1. Onder voorbehoud van hetgeen is vermeld in B.14, schendt artikel
du décret flamand du 18 décembre 1992 contenant des mesures 40, § 1, van het Vlaamse decreet van 18 december 1992 houdende
d'accompagnement du budget 1993 ne viole pas les règles répartitrices bepalingen tot begeleiding van de begroting 1993 de
de compétences. bevoegdheidverdelende regels niet.
2. Sous réserve de ce qui est mentionné en B.12, alinéa 2, l'article 2. Onder voorbehoud van hetgeen is vermeld in B.12, tweede alinea,
97, § 1er, de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines schendt artikel 97, § 1, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de
entreprises publiques économiques ne viole pas les règles hervorming van sommige economische overheidsbedrijven de
répartitrices de compétences. bevoegdheidverdelende regels niet.
3. En ce qu'ils s'appliquent également aux opérateurs des réseaux 3. In zoverre zij ook van toepassing zijn op de operatoren van
publics de télécommunications et sous réserve de ce qui est dit en openbare telecommunicatienetwerken en onder voorbehoud van hetgeen is
B.24 à B.28, les articles 40, § 2, 41 et 42 du décret précité du 18 vermeld in B.24 tot B.28, schenden de artikelen 40, § 2, 41 en 42 van
décembre 1992 ne violent pas les règles répartitrices de compétences. het voormelde decreet van 18 december 1992 de bevoegdheidverdelende regels niet.
4. En ce que l'interdiction visée à l'article 98, § 2, alinéa 1er, de 4. In zoverre de verbodsbepaling van artikel 98, § 2, eerste lid, van
la loi précitée du 21 mars 1991 s'applique aussi aux rétributions et de voormelde wet van 21 maart 1991 ook de retributies en vergoedingen
indemnités que les régions peuvent établir dans les matières pour beoogt die de gewesten vermogen in te stellen in de aangelegenheden
lesquelles elles sont compétentes, cette disposition viole les règles waarvoor zij bevoegd zijn, schendt die bepaling de
répartitrices de compétences. bevoegdheidverdelende regels.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 22 novembre 2006. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 22 november 2006.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
A. Arts. A. Arts.
^